Texto completo - Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en ...

Xesús Ferro Ruibal. Álvaro Cunqueiro e a paremioloxíapara el é o precedente dun refrán galego (para min, único) e, dende logo, éo de diversosrefráns pan-románicos. Voume deter nisto para comentar catro cousas.A primeira é que ese vit pode ser do verbo voir (e daquela significaría Tanto viu) ou doverbo vivre (e daquela significaría Tanto vive). Cunqueiro en 1955 tradúceo como ve(Tanto ve...) pero a doutrina máis frecuente do refraneiro é que o sentidiño, a sensatez,vén co paso dos anos: por iso parece máis acaído interpretar ese vit como vive (Tantovive o tolo que se fai cordo, que encorda) E, de feito, na edición de 1957 Cunqueirotraduce xa Tanto vive...A segunda cousa é que ese verso de Villon non é un simple refrán. Encabeza a estrofafinal da ballade e é ben sabido que no final das cantigas medievais a estrofa final eraimportante. Os franceses chamábanlle envoi (“despedida” 31 ) e os provenzais retornadae nela, máis ou menos en clave, indicaban a quen se dirixía ou dedicaba o poema. Ositalianos chamábanlle commiato (“despedida”) e os galegos fiinda (finalización,remate) 32 . Polo tanto ese Prince (“Príncipe”) indica que o poema de Villon vai dirixidoó Príncipe (Prince, tant vit fol qu'il s'avise) e, polo tanto, se iso é refrán, empezará napalabra tant, coma tódolos versos anteriores.Terceira. O refrán mindoniense Tanto vive o tolo, que encorda é novo para min. É aprimeira vez que anoto esta paremia; e mesmo o TILG non rexistra o verbo encordarcon ese valor de “acadar sensatez [unha persoa]”. As paremias máis parecidas que conesa mensaxe lembro poderían ser estas:Tras dos anos vén o siso... senón é tolo o que o dixo. Anótao Llópiz no seucapítulo Filosóficos co nº 286.Após das amoladuras chegan as corduras (MAREVA:10).Cando vexas a corda, acorda (23911225, GEG07136, R1636).Como dixen, non coñecía ese refrán pero o concepto da cordura dos vellos si que estáben asentado no refraneiro. Este refrán que coloca a sensatez no final da vida expresa otópico de que a mocidade é tola pero que a vellez é sensata: o ser humano coa idadevólvese máis sensato: encorda. É convicción moi antiga: Esparta e Roma xa se dotaranda Gerousía e do Senatus, como fórmula para que os vellos lle puxesen sentidiño ásdecisións políticas importantes. O refraneiro galego, coma outros refraneiros, taménfala da mocidade como época non só da enerxía física 33 senón tamén de tódalastolemias: ¡Quén fora mozo, e non fora tolo! (SACO2325); ata o punto de que é mal31 Literalmente envoi significa “envío” pero esa palabra úsase, aínda hoxe, en Francia para referirse ó Ite,missa est, con que na misa o sacerdote dá por rematada a cerimonia e “envía” os asistentes ó mundo adaren testemuño da súa fe: de aí que envoi en francés signifique tamén “despedida”.32 Na poesía medieval galega as fiindas son remate e, por veces, recapitulación pero non indican a quen sedirixe ou dedica o poema. Véxase a voz fiinda no DiTerLi[http://www.cirp.es/pls/bal2/f?p=106:2:10143067939573468682::NO:2:P2_TERMO:fiinda][12/09/2011].33 Forza de mozos e consello de vellos (19205, 23911259, 41815, CARRA4060508, CARREA1134,CARU22111888, TABOA2,D.V.). Os mozos, para loitar; e os vellos, para aconsellar (23911265,MOREI1130, RODGO2656).Cadernos de Fraseoloxía Galega 13, 2011, 77-111. ISSN 1698-7861 99