udhezues historia 4.indd - Albas

Libër mësuesi për tekstin “Historia 4” 

Libër mësuesi 

Historia 4 

Përgatitur nga: 

Ilda Alushaj 

216


217


218


219


220


221


Tema 1. Çfarë është historia 

 

Objektivat: 

Modele orësh mësimore (për çdo temë) 

KAPITULLI I 

HYRJE NË LËNDËN E HISTORISË 

Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë: 

• Të dallojë historinë si shkencën që tregon për të shkuarën. 

a.Të përdorë me vend pyetjet që përdoren në histori: 

- Ku ndodh ngjarja 

- Kur ndodh ngjarja 

- Çfarë ka ndodhur 

• Të flasë për rëndësinë që ka historia si shkencë. 

• Të tregojë një histori nga jeta e tij/saj duke u mbështetur në pyetjet kyç: 

Kur Ku Çfarë. 

• Të skicojë skemën e brezave të familjes së tij/saj. 

• Të përdorë shprehje të thjeshta që përcaktojnë kohën, si: para, pas, afër, 

larg, i vjetër, i ri, javë, muaj, vit, dhjetëvjeçar (dekadë), shekull, mijëvjeçar etj. 

 

Fjalor: Histori-a - Tërësia e fakteve, e ngjarjeve dhe e dukurive të rëndësishme e të lidhura ndërmjet 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

histori, shkencë, kujtim, Herodoti - babai i historisë, ngjarje e vërtetë. 

teksti, skedë e paraqitjes së brezave në familje. 

të treguarit, të dalluarit, të dëgjuarit. 

Parashikimi 

Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha 

Ndërtimi i njohurive 

Përforcimi 

Bisedojmë së bashku 

Lexim në role, përmbledhje e strukturuar 

Provoni njohuritë 

tyre, që i përkasin së kaluarës së një populli, të një grupi shoqëror a të gjithë njerëzimit; shkenca që 

studion lindjen e zhvillimin e shoqërisë njerëzore, të një populli etj. 

 

Zhvillimi i mësimit 

Parashikimi: Bisedojmë së bashku 

Mësuesi/ja, i njeh nxënësit me çastet kryesore të historisë që do të zhvillojnë gjatë këtij viti shkollor. 

• Ju sapo jeni kthyer nga pushimet verore. 

- Ku i kaluat pushimet 

- Çfarë keni dëgjuar për atë vend 

• Keni vënë re se shkolla ku mësoni, rruga ku kaloni, kanë emra njerëzish, ngjarjesh dhe datash historike 

të shënuara në pllakate dhe tabela. 

- A keni pyetur prindërit apo më të rriturit pse mbajnë ato këta emra 

Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja bën një përmbledhje: 

222

Ndërtimi i njohurive: Lexim në role, përmbledhje e strukturuar 

Hapet teksti Historia 4 në mësimin e parë. 

Lexohet pjesa në role (mami-djali). 


Njerëzit që bëjnë diçka të veçantë a dallohen me veprën e tyre, janë përherë të pranishëm në jetën tonë. 

Veprat e tyre shkruhen në Histori. 

Nxënësve u paraqitet skema e brazave në një familje, si më poshtë: 

Unë Prindërit Gjyshërit Stërgjyshërit Katragjyshërit 

Brezi I Brezi II Brezi III Brezi IV Brezi V 

Shkencë që merret me regjistrimin dhe analizën e ngjarjeve që kanë ndodhur në të shkuarën. 

Të përfitojmë nga arritjet 

tregon 

Si kanë jetuar 

ndihmon 

HISTORIA 

Çfarë kanë bërë brezat para nesh 

Të mos bëjmë gabimet 

e së shkuarës 

ka sjellë zhvillimin 

njerëzor 

përfshin 

Vendin – ku 

Kohën – kur 

Ngjarjen – Çfarë 

I pari që shkroi për historinë ishte Herodoti 

historian grek, i cili u quajt “babai i historisë”. 

Përforcimi: Provoni njohuritë 

Pasi nxënësit kanë lexuar tekstin, kalohet në përgjigjen e pyetjeve: 

- Ç’është historia 

- Pse është e rëndësishme ajo 

- Rretho pohimet e sakta: 

a. Historia është shkencë (shoqërore). 

b. Historia na tregon për të kaluarën e njerëzimit. 

- Po historinë e familjes sate si mund ta paraqitësh Po historinë e jetës sate P.sh.: Unë kam lindur 

më .............. Ka qenë ditë e .................., në orën ........ në maternitetin ................... të qytetit 

....................... Lindja ime ishte një gëzim i madh për familjen, sidomos për prindërit e mi. Ata e 

kujtojnë shpesh atë ditë si një nga ngjarjet më të bukura të jetës së tyre. 

Nxënësit paraqitin pemën gjenealogjike. (Skemën e brezave të familjes.) 

- Vlerësimi i nxënësve: 

Detyrë shtëpie. Krijoni kutinë e kujtimeve. 

 

223


Tema 2. Matja e kohës në histori 

 

Objektivat: Nxënësi në fund të orës së mësimit të jetë i aftë: 

• Të tregojë llogaritjen e kohës me orë, kalendar, dekadë, shekull, mijëvjeçar. 

• Të flasë për matjen e kohës në lashtësi. 

• Të dallojë kalendarët që u përdoren në kohë të ndryshme, duke i krahasuar 

ato me kalendarin e sotëm. 

 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

kohë, orë, vit, kalendar, dekadë, shekull, mijëvjeçar, p.e.s, ps.l.K. 

teksti, Fletore pune, materiale të ndryshme, fotografi të nxënësve. 

të treguarit, të dalluarit, të diskutuarit. 


Parashikimi 

Diskutim idesh 


Shpjegim-diskutim 

Përforcimi 

Tabela e koncepteve 


Parashikimi: Diskutim idesh 

Mësuesi/ja pyetet nxënësit si llogaritet koha. 

Kalendar (ditë, javë, muaj) 

(dita - 24 orë (1 orë = 60 minuta), java = 7 ditë, 

muaji 30 ose 31 ditë, përveç shkurtit) 

Dekada (10 vjet) Matja e kohës Shekulli (100 vjet) 

Mijëvjeçari (1000 vjet) 

- Po koha në histori si llogaritet 

Paraqitet skema e tekstit e zmadhuar nga mësuesi/ja. Nxënësit kanë sjellë fotografi që tregojnë moshën e 

tyre në kohë të ndryshme. 

- Sa kohë ka kaluar për secilën nga fotot që shikoni 

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim-diskutim 

Ngjarjet në histori janë mjaft të hershme. Duke u mbështetur te skema shpjegohet se viti 1 shënon vitin e 

lindjes së Krishtit dhe vitin 1 në histori. 

Para lindjes së Krishtit - sa më i madh të jetë numri i shekujve aq më e vjetër është ngjarja (p.sh.: 

shekulli XII pr.l.K., tregon për një ngjarje më të vjetër se shekulli II pr.l.K.). 

Pas lindjes së Krishtit - sa më i madh të jetë numri i shekujve aq më e re është ngjarja (p.sh.: shekulli XII 

ps.l.K., tregon për një ngjarje më të re se shekulli II ps.l.K.). 

Koha në histori 

Lindjen dhe perëndimin e diellit (ditë-natë) 

Stinët e vitit (periudhat më të gjata) 

Ngjarjet më të rëndësishme (tërmetet, vullkanet, vërshimet e lumenjve) 

224 

Kalendarët e parë lindën si pasojë e lëvizjes së hënës, diellit, yjeve sipas një rregulli të caktuar. 

Kalendari i parë në vitin 2400 pr.l.K. në Babiloni, i cili bazohej në lëvizjen e hënës. 

Kalendari i dytë nga egjiptianët e lashtë, i cili bazohej në lëvizjen e tokës rreth diellit dhe formimin e stinëve.


Kalendari egjiptian e llogariste vitin me 365 ditë, çdo muaj 30 ditë, shtesë 5 ditë në fund të vitit. 

Kalendari i tretë në vitin 45 p.l.K. nga Jul Cezari. Kalendar i ngjashëm me të sotmin. Viti 365 ditë, 12 muaj 

lëvizja e tokës rreth diellit. Një herë në 4 vjet i shtohej 1 ditë dhe viti bëhej me 366 ditë (viti i brishtë). 

Në vitin 1582 ps.l.K., Papa Gregori XIII i shtoi kalendarit të Jul Cezarit disa rregullime për vitin e brishtë, e 

ky u quajt kalendari gregorian. 

Përforcimi: Tabela e koncepteve 

- Lexohet pjesa e tekstit në role (mami-djali). 

- Nxënësit u përgjigjen pyetjeve te rubrika “Provojmë njohuritë tona”. Kujdes në pyetjen shëno me √ 

thënien e saktë dhe me X thënien e gabuar. 

1. e gabuar 

2. e saktë 

3. e saktë 

4. e gabuar 

5. e saktë 

Kalendarët Viti Vendi Bazohej në: 

Kalendari i parë 2400 p.l.K. Babiloni Lëvizjen e Hënës 

Kalendari egjiptian Disa shekuj më vonë Egjipt Lëvizjen e Tokës rreth Diellit, 

formimin e stinëve 

Kalendari i Jul Cezarit 45 p.l.K. Roma e lashtë Lëvizjen e Tokës rreth Diellit, 

vitin e brishtë. 

Kalendari gregorian 1582 ps.l.K. Roma e lashtë Lëvizjen e Tokës rreth Diellit, 

disa rregulla për vitin e brishtë. 

- Vlerësimi i nxënësve. 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës në faqen 5. 

 

Tema 3. Si e mësojmë historinë 

 


• Të tregojë përse shërbejnë burimet historike. 

• Të klasifikojë llojet e burimeve historike, duke i ilustruar me shembuj. 

• Të tregojë se ku i gjejmë burimet historike. 

 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

burime historike, materiale të shkruara. 

teksti, pamje nga muzetë, burime historike. 

të treguarit, të klasifikuarit. 


Parashikimi 

Diskutim idesh 


Bashkëbisedim 

Përforcimi 

Provo njohuritë, diagrami i Venit 

225


 


Parashikimi: Diskutim i ideve 

Kujtoni pak kutinë e kujtimeve. 

- Si mendoni ju për çfarë shërbejnë sendet e kutisë së kujtimeve 

Lexohet pjesa në role dhe diskutohet rreth saj. 

Ndërtimi i njohurive: Bashkëbisedim 

Mësuesi/ja shkruan çështjet në tabelë për të cilat do të bashkëbisedohet. 

a. Përse shërbejnë burimet historike Për të kujtuar historinë e ndodhur në të shkuarën, duke u 

mbështetur në të dhënat e grumbulluara. 

b. Çfarë janë burimet historike Burimet historike janë të dhënat që i grumbullon historiani, duke i 

grupuar sipas llojeve të tyre. 

Burime gojore 

(legjenda, tregime, intervista etj.) 

Burime figurative 

(vizatime, piktura, filma etj.) 

Llojet e burimeve historike 

Burime materiale 

(mbetjet arkeologjike dhe fosilet) 

Burime të shkruara 

(gazeta, shkresa zyrtare etj.) 

c. Ku i gjejmë burimet historike Burimet historike gjenden në biblioteka, muze, arkiva. 

- Lexohen çështjet në tekst. 

Përforcimi: Provo njohuritë, diagrami i Venit 

- Ku duhet t’i gjejmë burimet historike 

- Gjej ndryshimin ndërmjet muzeut dhe 

arkivit (me diagramin e Venit). 

- Diskutoni rreth katër llojeve të burimeve 

historike. 

- Dalloni pohimet e vërteta nga ato të 

gabuara në ushtrimin 5 të librit. 

 

- Grumbullon 

dhe ruan 

dokumentet 

dhe 

dorëshkrimet 

- Materialet 

ruhen në 

dosje 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 nga Fletorja e punës, faqe 7. 

arkiva 

materiale 

historike 

muze 

- Grumbullon ruan dhe 

paraqet në ekspozitë 

vepra të ndryshme të 

artit dhe të teknikës 

- Ekspozon sende, 

objekte dhe materiale 

me vlerë historike dhe 

shkencore 

Tema 4. Historia gojore 

 


• Të dallojë historitë gojore. 

• Të flasë për rëndësinë e historisë gojore. 

• Të tregojë një histori gojore duke u mbështetur te të dhënat e një kujtimi të tij/saj. 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

histori gojore, kujtime, rrëfime. 

teksti, Fletore pune. 

të dalluarit, të folurit, të treguarit. 


Parashikimi 

Diskutim 


Të nxënit bashkëpunues 

Përforcimi 

Përgjigju dhe plotëso 

226


 


Parashikimi: Diskutim 

Lexohen historitë e gjyshes, Arbrit dhe Borës duke diskutuar rreth tyre. 

- Çfarë ka treguar gjyshja 

- Po Arbri dhe Bora 

- Ç’lloj historish quhen këto Pse (Histori gojore, sepse kujtimi mbështetet në të dhënat gojore.) 

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit bashkëpunues 

Mësuesi/ja shkruan temën e mësimit në tabelë: Historia gojore. 

Ndahet klasa në dy grupe. 

Grupi I Duhet të tregojë se çfarë është historia gojore. 

Historia gojore 

Kujtimi, rrëfimi i ngjarjeve që kanë ndodhur në të kaluarën. 

Jep të dhëna rreth një ngjarjeje që ka ndodhur. 

Grupi II 

Duhet të tregojë rëndësinë e historisë gojore. 

Historia gojore 

Të dhënat e kujtimeve apo rrëfimeve nuk mund t’i gjejmë në asnjë burim tjetër. 

Ajo zbulon pjesë të së kaluarës që nuk e zbulon asnjë burim tjetër. 

Dëgjohen me vëmendje përgjigjet e të dyja grupeve. 

Tregohen nga nxënësit histori të ndryshme gojore duke u mbështetur te kujtimet e afërta. 

Përforcimi: Përgjigju dhe plotëso 

Në rubrikën “Provojmë njohuritë” nxënësit u japin përgjigje pyetjeve duke i plotësuar ato me gojë dhe me shkrim. 

Në pyetjen 4 përgjigjet e sakta janë: kujtimet; rrëfimet e pjesëmarrësve në ngjarje; regjistrimet në magnetofon. 

Pohimi i vërtetë është: historia gojore përdor kujtimet e pjesëmarrësve. 

- Vlerësimi i nxënësve. 

Detyrë shtëpie. Plotësimi i Fletores së punës, faqe 10. 

 

Tema 5. Hartat historike 


• Të tregojë se çfarë janë hartat. 

• Të dallojë hartat historike duke treguar përse shërbejnë ato. 

• Të lexojë një hartë historike me ndihmën e legjendës. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

histori gojore, kujtime, rrëfime. 

 

teksti, hartat e ndryshme historike, atlas. 

Aftësitë: të treguarit, të dalluarit, të lexuarit. 

227


Parashikimi 



Përforcimi 

Diskutim 

Lexim në dyshe 

Përgjigju pyetjeve, leximi i hartës 

 



Mësuesi/ja u paraqet nxënësve disa lloje hartash. Dhe u drejton pyetjet: 

- A e dini përse shërbejnë hartat 

- Çfarë vini re në një hartë 

Nxënësit shfletojnë në dyshe atlasin me harta të ndryshme. 

Ndërtimi i njohurive: Lexim në dyshe 

Hartat historike 

Lexohet pjesa e dhënë në tekst dhe diskutohet rreth saj në dyshe. 

Më pas, pasi nxënësit kanë punuar në dyshe, mësuesi/ja paraqet me skemë hartat historike. 

Japin të dhëna për territorin 

Tregojnë vendin 

Hartat historike 

ku ka jetuar një popull 

ku ka ndodhur ngjarja 

Kanë shenja ose simbole 

Përforcimi: Përgjigju pyetjeve, leximi i hartës 

Mësuesi/ja pyetet nxënësit: 

- Ç’janë hartat 

- Përse shërbejnë hartat 

- Si mund ta lexojmë një hartë 

Nxënësit duhet të përpiqen të lexojnë një hartë historike sipas legjendës së saj (nga atlase të ndryshme). 

- Vlerësimi i nxënësit. 


Tema 6. Familja në të shkuarën dhe sot 

 


• Të tregojë çfarë është familja patriarkale dhe si është organizuar ajo. 

• Të tregojë se si ka ndryshuar roli i gruas në familje nga patriarkalizmi deri sot. 

• Të përshkruajë familjen e tij/saj duke theksuar organizimin e saj. 

Fjalë kyç: familje patriarkale, burri, gruaja, breza, gjini. 

 

Mjetet: 

teksti, foto të nxënësve në familje, si dhe foto nga familje të ndryshme. 

Aftësitë: të treguarit, të përshkruarit. 

 

228



Parashikimi 

Bisedë paraprake 


Shpjegimi i ideve 

Përforcimi 

Përgjigju-plotëso 

 


Parashikimi: Bisedë paraprake 

Mësuesi/ja pyetet disa nxënës për familjet e tyre dhe organizimin e saj. P.sh.: 

Familja ime është e vogël. Unë, burri dhe dy fëmijët. Unë dhe im shoq punojmë 

brenda dhe jashtë shtëpisë. Të dy ndihmojmë në edukimin e mbarëvajtjen e fëmijëve. 

Fëmijët vazhdojnë shkollën. Në familjen time diskutojmë së bashku për të marrë 

vendime të rëndësishme. Familja e shëndoshë krijon shoqëri të shëndoshë. Në familje 

duhet të ketë harmoni dhe respekt reciprok. 

Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi i ideve 

Jeta në familje gjatë historisë. 

Njerëzit e lashtë në grupe ndihmonin njëri-tjetrin për të siguruar ushqimin. 

Njerëzit sot organizohen në grupe për veprimtari të ndryshme të përbashkëta. 

Familja para shumë viteve 

Në një banesë 

Banonin disa breza 

gjyshërit 

prindërit 

Gjini 

vëllezërit e babait me familjet e tyre. 

Më pas 

gjyshërit 


Banonin disa breza 

prindërit 

fëmijët 


Banojnë 

Familja sot 

Prindërit 

Fëmijët 

Përforcimi: Përgjigju-plotëso 

Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit. 

- Çfarë është familja patriarkale Si organizohet ajo 

- Si ka ndryshuar roli i gruas në familje gjatë historisë 

Mësuesi/ja u shkruan nxënësve në tabelë disa fjali të paplota dhe ngre dy nxënës në tabelë që tì plotësojnë ato: 

...................………….. jetojnë disa breza dhe gjini. 

.......................……….. jetojnë prindërit, fëmijët. 

Në familjen patriarkale rolin kryesor e luajnë meshkujt më të moshuar. 


Detyrë shtëpie. Punojmë si historianë. Ndahen nxënësit në dy grupe. 

Çdo grupi i jepet detyra përkatëse sipas tekstit. 

 

229


DISA METODA DHE TEKNIKA QË PËRDOREN NË ORËT E MËSIMEVE TË PËRSËRITJES 

Për zhvillimin e aftësive njohëse të nxënësve, shërbejnë mësimet përsëritëse dhe përgjithësuese. 

Gjatë zhvillimit të këtyre orëve është mirë të përdoren tabela për lokalizimin e periudhës së ngjarjes ose siç 

quhet ndryshe tabela kronologjike. 

Tabela vizatohet në dërrasë të zezë, duke bërë ndarjet në pjesë, që përcaktojnë kohën dhe ngjarjet historike. 

Koha 

Ngjarjet kryesore 

3 milionë vjet më parë U shfaqen njerëzit e parë në tokë. 

500 mijë vjet më parë Njerëzit përdorën zjarrin dhe u strehuan në shpella. 

8 mijë vjet më parë U shpik bujqësia dhe zbutja e kafshëve. 

24 mijë vjet më parë U formuan mbretëritë e para ilire. 

28 Nëntor 1912 Shqipëria u shpall e pavarur. 

29 Nëntor 1944 Shqipëria u çlirua nga pushtuesit fashistë e nazistë. 

a. Punimi me hartat historike si burim njohurish 

- Harta e vendbanimeve të fiseve ilire. 

- Kufijtë e mbretërive ilire. 

- Vendet ku u zhvilluan elementet e rëndësishme të qytetërimit. 

b. Puna për të plotësuar hartat memece 

Duke shfrytëzuar të dhënat e hartës historike ato shkruajnë në hartën memece orientimet gjeografike, si: 

detet, lumenjtë, malet, fushat etj., më pas vizatojnë kufijtë shtetërorë, përcaktojnë vendet, krahinat, qytetet, 

vendet e ngjarjeve historike. 

- Puna me grupe. Zë një vend të rëndësishëm në të mësuarit bashkëkohor të historisë. Kjo punë krijon mundësinë 

e bashkëpunimit të nxënësve me njëri-tjetrin. Kujdes, tregohet në formimin e grupeve, numri i nxënësve për çdo grup 

(6-8 nxënës). Caktohet drejtuesi i grupit, jepet detyra për secilin dhe caktohet një kohë (jo më shumë se 15 minuta). 

Nxënësit bashkëpunojnë brenda grupit dhe në emër të tij flet një përfaqësues, ndërsa të tjerët mund të plotësojnë. 

- Loja enigmë. Kjo lojë bazohet në drejtimin e pyetjeve të nxënësve te mësuesi/ja, që ka menduar një emër, 

fakt, koncept apo objekt historik. Nxënësit me anë të pyetjeve të drejtpërdrejta pyesin për atë çfarë ka menduar 

mësuesi/ja. Në këtë lojë, zakonisht nxënësve u lejohen 10 pyetje për të qëlluar në shenjë. 

Një lojë enigmë mund të jetë si më poshtë: 

Mësuesi/ja ka menduar vitin 1908, vit në të cilin u vendos alfabeti i gjuhës shqipe në Kongresin e Manastirit. 

Kjo datë është e shkruar në një etiketë të madhe e vendosur përmbys në tabelën e zezë. Brenda 10 pyetjeve 

të drejtuara, ata duhet të gjejnë se çfarë ka shkruar mësuesi/ja. Orientohen nxënësit se ç’është ajo që është 

shkruar: emër personaliteti historik, datë, burim historik, shpikje etj. 

Nxënësit: A është emër 

Mësuesi/ja: Jo. 

Nxënësit: A është institucion shtetëror 


Nxënësit: A është datë historike 

Mësuesi/ja: Po. 

Nxënësit: A është kohë që ka të bëjë me ndonjë 

shpikje 


Nxënësit: Ka të bëjë me festim ndërkombëtar 

Mësuesi/ja: Po. 

Nxënësit: Festa e Çlirimit. 


Nxënësit: Festa e Pavarësisë 


Nxënësit: Alfabeti i gjuhës shqipe, më 1908 në 

Kongresin e Manastirit 

Mësuesi/ja: Po, ju lumtë. 

230 

Në rast se gjendet brenda 10 pyetjeve, loja është fituar nga nxënësit. 

- Loja teatrore (interpretim historik). Nëpërmjet saj nxënësit jo vetëm shpalosin talentin, por edhe imagjinatën 

historike. Loja në role zhvillohet në dy mënyra: 

1. Mënyra e parë: ajo që interpretojnë është sipas përmbajtjes së tekstit. 

2. Mënyra e dytë: interpretimi sipas skedave për çdo nxënës. Mësuesi/ja zgjedh një ngjarje historike dhe e 

shkruan në skedë, të cilën ua shpërndahen nxënësve sipas roleve. Mirë është që nxënësit që interpretojnë, të 

krijojnë imazhin e tyre historik, duke siguruar dhe veshjet (paraqitjen e jashtme).


Këto janë disa fotografi nga një veprimtari jashtë shkollore (dramatizim) që kanë 

organizuar nxënësit e klasës së katërt të shkollës “Lidhja e Prizrenit”, në Tiranë. 

231


Tema 1. Në tokë u shfaqën njerëzit 

 

KAPITULLI II 

FILLIMET E JETËS NJERËZORE NË TOKË 


• Të flasë për pamjen e jashtme të njerëzve të lashtë, duke përmendur disa cilësi. 

• Të dallojë nomadët nga shamanët. 

• Të flasë për epokën e gurit të vjetër ose paleolitin. 

• Të argumentojë besimin e njerëzve të lashtë në fuqitë e mbinatyrshme. 

 

Parashikimi: Pyetja e ditës 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

banorë, lashtësi, epoka e gurit të vjetër, zbulimi zjarrit, shamanë, nomadë (endacakë). 

teksti, figura të njerëzve të lashtë, Enciklopedia për fëmijë. 

të folurit, të dalluarit, të argumentuarit. 


Parashikimi 

Pyetja e ditës 


Përforcimi 

Vëzhgo-diskuto 

Provo njohuritë, përshkrim i lirë 

 


Mësuesi/ja shkruan në tabelë pyetjen e ditës: 

- Çfarë dini për njerëzit e lashtë 

Lihen nxënësit të përgjigjen lirshëm. (Duke u mbështetur në informacionet që janë porositur të 

grumbullojnë nga enciklopedia apo interneti.) 

232 

Ndërtimi i njohurive: Vëzhgo-diskuto 

Mësuesi/ja shkruan temën e mësimit në tabelë Në tokë u shfaqën njerëzit. 

Lexohet pjesa e dhënë në tekst nga një nxënës dhe bëhet komenti i saj. 

Diskutohet me nxënësit e tjerë rreth çështjeve: 

- Ku jetonin njerëzit e parë 

Në Afrikë; 

Toka me akuj; 

Klima filloi të ftohej; 

Jetonin në grupe; 

Ushqeheshin me rrënje bimësh dhe me fruta; 

Ishin nomadë (endacakë); 

S’kishin vendbanim të përhershëm. 

- Epoka e gurit të vjetër 

Jeta në grup i ndihmonte të siguronin ushqimin. 

Filluan të dalin për gjueti. 

Ndërtonin vegla të ndryshme prej guri, bënin armë për gjueti, si shkopinj me majë guri etj. 

- Zbulimi i zjarrit 

Zjarri i mbronte nga të ftohtët dhe nga kafshët e egra. 

Ndriçonte gjatë natës në shpellë apo jashtë saj.

I ndihmonte nga sulmet e kafshëve. 

Metoda e ndezjes së zjarrit duke fërkuar dru me dru ose duke përplasur dy gurë. 

Jeta e njerëzve filloi të përmirësohej. 

Filluan të gatuajnë ushqimin. 

- Besimi i njerëzve të lashtë 

Zjarret e mëdha, vullkanet, tërmetet shkaktoheshin nga fuqi të mbinatyrshme. 

Njerëzit e lashtë besonin te magjitë. Magjistarët quheshin shamanë. 


Përforcimi: Provo njohuritë, përshkrim i lirë 

- Si ishin njerëzit e lashtë nga pamja e jashtme 

- Ku kanë jetuar njerëzit e lashtë 

- Te cilët besonin njerëzit e lashtë 

- Çfarë ishin shamanët 

Përshkruani një njeri të lashtë. 

 

Detyrë shtëpie. Plotësoni ushtrimin 3 dhe 4 të tekstit, në faqen 24. 

Tema 2. Njerëzit zotërojnë natyrën 

 


• Të tregojë me fjalët e tij/saj si lindi bujqësia te njerëzit e lashtë. 

• Të përshkruajë profesionet që zbuluan njerëzit e lashtë duke treguar të mirat e tyre. 

• Të imagjinojë jetën e njerëzve të lashtë. 

 

 

Parashikimi: Diskutim paraprak 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

bujqësi, profesion, epoka e gurit të ri, banesë, vendbanim, blegtori, zejtari, bakër. 


të treguarit, të përshkruarit, të imagjinuarit. 


Parashikimi 

Diskutim paraprak 



Përforcimi 

Imagjinatë e drejtuar 

 

Zhvillimi 

i mësimit 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme: 

- Cilat janë ushqimet e tua më të preferuara 

- Ku i gjeni këto ushqime 

- Si mundën të mbijetonin e të ushqeheshin njerëzit e lashtë 

Ndërtimi i njohurive: Tabela e koncepteve 

Mësuesi/ja formon tabelën në dërrasën e zezë dhe shpjegon duke shkruar titujt e mposhtëm: 

233


10.000 vjet më parë u 

zbulua bujqësia 

- me bujqësi merreshin gratë; 

- gruaja ishte në krye të grupit, 

sepse e ushqente atë; 

- lindi epoka e gurit të ri (neoliti). 

Banesat e njerëzve të lashtë 

- qëndronin në një vend; 

- banesa në ujë dhe në tokë; 

- grupi kishte lidhje gjaku. 

6.000 vjet p.l.K. njerëzit 

zbusnin kafshët 

- lindi blegtoria; 

- zejtaria; 

- tregtia. 

Banesat e njerëzve të lashtë 

Njerëzit mbizotërojnë 

natyrën 

Gruaja në krye të grupit 

Profesionet e njerëzve të lashtë 

(Blegtoria, bujqësia, zejtaria, gjuetia) 

Përforcimi: Imagjinatë e drejtuar 

Mësuesi/ja u drejtohet nxënësve: 

- Imagjino për një moment sikur jeton në një fshatë të lashtë. 

- Përshkruaj një ditë nga jeta e njerëzve të lashtë. 

P.sh: Jetoj në një fshat të largët, rrethuar me pemë e shkurre. Banesat janë të ultë, me kashtë dhe baltë dhe 

të mbuluara me gjethe mështenke. Gjithçka është primitive. Veshjet janë për të pjekur mishin e kafshëve, të 

zënë nga gjyetia. Të gjithë jetojnë së bashku. 

Dëgjohen krijimet e nxënësve. 


 


Tema 3. Lindja e qytetërimeve 

 


• Të tregojë me ndihmën e hartës ku lindën qytetërimet e para. 

• Të flasë për qytetërimin në Mesopotami, duke e quajtur atë “djepi i qytetërimit”. 

• Të renditë shpikjet kryesore të popujve të Mesopotamisë. 

 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

qytetërim, shpikja e shkrimit (kuneiform), shpikja e rrotës, zbulimi i matematikës 

dhe gjeometrisë, ushtri kavalerie. 

teksti, harta e qytetërimeve lumore. 

të treguarit, të folurit, të renditurit. 


Parashikimi 

Stuhi mendimesh 



Përforcimi 

Provo njohuritë, punë në dyshe 

234


 


Parashikimi: Stuhi mendimesh 

Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën qytetërim, nxënësit e plotësojnë atë me fjalët përkatëse si më poshtë. 

Rregulla 

Qytet 

Qytetërim 

Kulturë 

Besim 

Shkruhen idetë e nxënësve në tabelë. 

- Ku lindi qytetërimi i parë (Ata ndihmohen nga informacionet që dinë ose nga mësuesi/ja.) 


Mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e mësimit, çështjet që do të trajtohen hidhen në tabelën e koncepteve. 

MESOPOTAMIA 

Bujqësia Struktura shoqërore Kultura dhe arti Shpikjet 

• Profesion; 

• Mbronin të mbjellat me 

kanale dhe diga; 

• Ujitnin tokat në kohë 

thatësire; 

• Siguronin ushqimin. 

• Në krye – mbreti; 

• Njerëzit e lirë: priftërinjtë, 

pronarët, funksionarët etj.; 

• Njerëzit gjysmë të lirë: 

tregtarë, zejtarë, fshatarë etj. 

• Skllevërit. 

• Tempujt; 

• Kopshtet e varura të 

Babilonisë; 

• Zbukurimet e grave, si: 

vathë, varëse etj.; 

• Zhvillimi i letërsisë; 

• Zhvillimi i skulpturës. 

Përforcimi: Provo njohuritë, punë në dyshe 


Më pas, ata u drejtojnë pyetje njëri-tjetrit për të parë përvetësimin e njohurive të marra. 

• Rrota; 

• Shkrimi 

(kuneiform); 

• Njihnin numrat; 

• Matematika; 

• Gjeometria. 


 

Detyrë shtëpie. Plotësimi i Fletores së punës, ushtrimet 1, 3 

në faqet 17-18. 

Tema 3. Qytetërimi në Egjiptin e lashtë 

 


• Të plotësojë shtresat e shoqërisë egjiptiane në skemën piramidale. 

• Të flasë për shpikjet në Egjiptin e lashtë. 

• Të përshkruajë kulturën dhe artin e Egjiptit të lashtë, duke veçuar piramidat dhe mumiet. 

 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

faraon, shtresa, hieroglife, kalendar diellor, piramidë, balsamosje, mumie, pikturë, 

skulpturë, perëndia Ra. 

teksti, Fletore pune, materiale nga enciklopedia dhe interneti. 

të plotësuarit, të folurit, të përshkruarit. 

235


Parashikimi 



Diskutim i ideve 

Tabela e koncepteve, punë në dyshe 

Përforcimi 

Përgjigju, punë e skematizuar 

 



Nxënësit nxjerrin mbi bankë materialet që kanë gjetur nga interneti apo enciklopeditë për Egjiptin e lashtë. Ata lihen 

të diskutojnë rreth tyre, duke i shoqëruar edhe me pamje të ndryshme, që i ekspozojnë në një kënd të klasës. 

- Qytetërimi egjiptian është një nga qytetërimet më të rëndësishme. Dallohet për një kulturë të jashtëzakonshme. 

Zgjati gati 3000 vjet. 

Ndërtimi i njohurive: Tabela e koncepteve, punë në dyshe 

Shkruhet tema e mësimit në tabelë nga mësuesi/ja: Qytetërimi në Egjiptin e lashtë. 

Lexohen çështjet e mësimit në dyshe. Njëri lexon, tjetri pyet rreth asaj që lexohet. 

Me ndihmën e mësueses/it plotësohet tabela e koncepteve, ashtu si në rastin e Mesopotamisë: 

EGJIPTI 

Struktura shoqërore Besimi Kultura dhe arti Shpikjet 

• Në krye – faraoni; 

• Priftërinjtë; 

• Shkruesit; 

• Ushtarët; 

• Zanatçinjtë; 

• Fshatarët; 

• Skllevërit. 

• Besonin në shumë zota 

(pra, ishin paganë); 

• Zotat kishin fuqi të 

mbinatyrshme; 

• Zotat ishin të pavdekshëm; 

• Perëndia e Diellit - Ra; 

• Kishin të shenjta kafshët: 

krokodilin demin, macen. 

• Piramidat; 

• Mumiet (me trup të 

balsamosur dhe me maskë); 

• Njohën matematikën, 

mjekësinë, astronominë; 

• Piktura; 

• Skulptura. 

• Shkrimi 

(hieroglif); 

• Papiruset; 

• Kalendari diellor. 

Përforcimi: Përgjigju, punë e skematizuar 

Lexohen pyetjet e tekstit dhe përgjigjen duke provuar njohuritë e marra: 

- Ku jetonin egjiptianët e lashtë 

Plotësohen fjalitë: 

1. …………….......... ishte e ndarë në shtresa. 

2. ……………. merreshin me bujqësi. 

3. Në krye ishte ..……………. 

4. Shpikjet kryesore ishin ……………. dhe ..................... 

Mirë është që çdo nxënës të ketë skemën e shtresave të shoqërisë 

egjiptiane të vizatuar nga mësuesi/ja. 

Plotësohet shoqëria e shtresave egjiptiane nga nxënësit në 

mënyrë të pavarur. 


Vendet bosh të plotësohen nga nxënësit. 

Detyrë shtëpie. Plotësimi i Fletores së punës, ushtrimet 2 dhe 3, në faqet 19-20. 

236


Tema 5. Qytetërimi në brigjet e deteve 

 


• Të flasë për qytetërimin e fenikasve dhe të Greqisë së lashtë. 

• Të tregojë për shpikjet e tyre dhe tì krahasojë ato me shpikjet e Mesopotamisë 

dhe të Egjiptit të lashtë. 

• Të përshkruajë perënditë e Olimpit dhe besimin e njerëzve në shumë perëndi. 

 

 

Fenikas 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

fenikas, grekë, romakë, shpikja e alfabetit fonetik, zbulimi i Yllit Polar, punimi i 

qelqit, lindja e qytet-shteteve, demokraci, Lojërat Olimpike. 

teksti, hartë e shpërndarjes së grekëve të lashtë. 

të folurit, të treguarit, të përshkruarit, të krahasuarit. 


Parashikimi 

Pyetje-përgjigje 



Përforcimi 

Provojmë njohuritë, diagrami i Venit 

 


Parashikimi: Pyetje-përgjigje 

Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet: 

- Ç’është qytetërimi 

- Ç’dini për qytetërimin mesopotam dhe atë egjiptian 

Mësuesi/ja ndërton skemën e mëposhtme duke dalluar të veçantat që kishin qytetërimet pranë brigjeve të 

deteve nga qytetërimet lumore. 

Lindën pranë deteve 

Merreshin me lundrim 

Qytetërimi në brigjet e deteve 

Profesionet: peshkatarë, 

ndërtues anijesh, lundërtarë 

Formuan koloni 


Nxënësit lexojnë në tekst dhe më pas plotësojnë tabelën e koncepteve për qytetërimin fenikas dhe atë të 

Greqisë së lashtë. 

Shteti Zhvillimi ekonomik dhe shoqëror Zbulimet Besimi 

Greqia e lashtë 

Lundërtarë, tregtarë 

Pyje, anije 

Lundërtarë, tregtarë, ndërtues 

Demokracia, filozofë të shquar 

Përforcimi: Provojmë njohuritë, diagrami i Venit 


Lexohet dokumenti që flet për qeverisjen 

në Athinë. Krahaso shtetin Fenikas 

me Greqinë e lashtë. 


• alfabetin e 

tyre 

• zbuluan 

Yllin Polar, 

qelqin 

• udhëtonin 

me anije 

Alfabeti fenikas (alfabet fonetik), 

Ylli Polar, 

Qelqi. 

Shkencat 

Sportet - zhvillimi i Lojërave 

Olimpike 

Fenikas Greqia e Lashtë 

• besonin në 

shumë perëndi 

• ishin lundërtarë, 

tregtarë 

Në shumë 

perëndi 

Në shumë 

perëndi 

- ndërtues 

- njohën 

demokracinë 

- filozofë të 

mëdhenj 

- Lojrat Olimpike 

237


Tema 6. Zhvillimi i shoqërisë sot dhe në të ardhmen 

 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë: 

• Të dallojë ndryshimet që kanë ndodhur në zhvillimin e shoqërisë njerëzore në të 

kaluarën dhe sot. 

• Të krahasojë zhvillimin e shoqërisë në të kaluarën dhe sot, duke dhënë 3-4 shembuj. 

• Të përshkruajë rolin e njeriut në shpikjet më të rëndësishme, duke treguar anët 

negative të zhvillimit të teknologjisë. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

shoqëria në të kaluarën dhe sot, teknologji, komunikim, transport, informacion. 

teksti, pamje të ndryshme të kohëve të ndryshme, Enciklopedia për fëmijë, etiketa. 

238 

 

Aftësitë: të dalluarit, të krahasuarit, të përshkruarit. 


Parashikimi 

Diskutim 


Përmbledhje e strukturuar 

Përforcimi 

Të shkruarit në etiketa 


Parashikimi: Diskutim 

Nxënësit kanë sjellë informacione nga gjyshërit e tyre për jetën në të kaluarën. (Dëgjohen me vëmendje disa nxënës). 

Mësuesi/ja u paraqet nxënësve pamje që tregojnë zhvillimin e shoqërisë në të kaluarën dhe sot. 

- Ç’ndryshime dalloni në këto pamje 

- A duhen vlerësuar veprat që i përkasin së kaluarës Pse 

- Ç’pajisje janë shpikur sot që lehtësojnë punën e njeriut kudo që ndodhet 

- A mendoni se zhvillimi i teknologjisë ka dhe anë negative Pse 

Ndërtimi i njohurive: Përmbledhje e strukturuar 

Lexohet me role pjesa në tekst (mami, Arbri). 

Mësuesi/ja shkruan temën e mësimit në tabelë: “Zhvillimi i shoqërisë sot dhe në të ardhmen 

Në të kaluarën 

Zbulimet 

Vepra të 

mrekullueshme 

Përforcimi: Të shkruarit në etiketa 

Ndahen nxënësit në 6 grupe, secilit grup i caktohet detyra përkatëse. 

Grupi I “Kompjuteri” 

P.sh.: - mjet që përdoret për të shkruar apo marrë informacion. 

- lidhja me të tjerët dhe biseda me ta. 

- ka tastierën që shkruajmë, mausin etj. 

Grupi II “Mjetet e transportit, komunikimit, informacionit”. 

Grupi III “Rreziqet që sjell për të ardhmen zhvillimi i teknologjisë”. 

Grupi IV “Si mund ta mbrojmë mjedisin”. 

Grupi IV “Jep jo më pak se 3 shembuj të zhvillimit të shoqërisë sot në krahasim me të kaluarën. 

Çdo grup dorëzon fishën e plotësuar. Lexohen nga përfaqësuesit e çdo grupi etiketat përkatëse. 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës, faqe 13. 

 

Forca e krahut 

Ndotja e 

mjedisit 

Zhvillimi i shoqërisë 

Problemet në 

të ardhmen 

Armët 

bërthamore 

Centralet 

bërthamore 

Makineri që lehtësojnë 

punën e njeriut 

Pakësimi i 

pyjeve, 

Çarja e shtresës 

së Ozonit 

Mjete transporti 

Tren, avion, 

makina, anije, 

anije kozmike 

Sot 

Mjetet e 

komunikimit, 

informacioni 

Radio, televizor, 

Telefon, kompjuter 

internet


 

PËRSËRITJE PËR KREUN II 


• Të rikujtojë njohuritë e marra për njerëzit e lashtë. 

• Të flasë për lindjen e qytetërimeve pranë brigjeve të lumenjve dhe deteve. 

• Të krahasojë qytetërimet me njëri-tjetrin duke vënë në pah dallimet. 

• Të veçojë shpikjet e çdo qytetërimi dhe të flasë për kulturën dhe besimet e tyre. 

 


1. Njihen nxënësit me temën e mësimit (përsëritje): “Fillimet e jetës njerëzore”. 

Për organizimin sa më të përkryer të kësaj ore organizohet një konkurs midis grupesh. 

Ndahen nxënësit në tri grupe A, B dhe C. 

Çdo grupi i jepet pyetja e shkruar në skeda nga mësuesi/ja. 

Kalohet në pyetje rrufe për secilin grup (pra, nxënësit përgjigjen me po ose jo): 

‣ Grupi A 

1. A i mbrojti jetesa në grupe njerëzit e lashtë (Po.) 

2. A besonin njerëzit e lashtë te vullkanet, tërmetet, rrufetë (Po.) 

3. A i ndërtuan banesat e para me tulla (Jo.) 

4. A ishte bujqësia profesioni kryesor (Po.) 

5. A e shpikën grekët shkrimin me hieroglife (Jo.) 

‣ Grupi B 

1. A i ndihmoi jetesa në grupe njerëzit e lashtë në gjueti (Po.) 

2. A jetonin njerëzit e lashtë në familje të mëdha (Po.) 

3. A zbuluan blegtorinë në fillim (Jo.) 

4. A lindën qytetërimet e para pranë luginave lumore (Po.) 

5. A e shpikën popujt e Mesopotamisë alfabetin fonetik (Jo.) 

‣ Grupi C 

1. A ishin paganë njerëzit e lashtë (Po.) 

2. A besonin te shamanët (Po.) 

3. A ishte perandori në krye të shoqërisë egjiptiane (Jo.) 

4. A lindi demokracia në qytetërimin fenikas (Jo.) 

5. A e zbuluan njerëzit e lashtë zbuluan zjarrin (Po.) 

Kalohet te pyetja enigmë (me 5 pyetje zbulojnë të fshehtën). 

Grupi A Perëndia Zeus 

Grupi B Piramidat 

Grupi C Shkrimi kuneiform (Mesopotami) 

Jepet rezultati për secilin grup dhe shpallet grupi fitues. 

239


KAPITULLI III 

FILLIMET E JETËS NJERËZORE NË VENDIN TONË. NDRYSHIMET DHE VAZHDIMËSIA 

Tema 1. Banorët e lashtë të vendit tonë 

 

 

 


• Të flasë për pellazgët si banorët më të lashtë të vendit tonë. 

• Të tregojë ku shtrihen ilirët dhe fiset ilire, duke përdorur hartën e shtrirjes së ilirëve. 

• Të përshkruajë mbretërit ilirë. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

Parashikimi 

banorë, lashtësi, pellazgë, ilirë, fise ilire (taulantët, ardianët, enkelejdët, dardanët, 

dalmatët, liburnët etj.), Mbretëria Ilire. 

teksti, hartë e shtrirjes së fiseve ilire. 

të folurit, të treguarit, të përshkruarit. 



Pyetja e ditës 

Shpjegim 

Përforcimi 

Provo njohuritë, punë në gara 

 


Parashikimi: Pyetja e ditës 

Mësuesi/ja shkruan në tabelë: 

- Cilët janë paraardhësit e shqiptarëve 

- A jemi ne autoktonë (vendas) në vendin tonë Apo jemi të ardhur 

Ndërtimi i njohurive: Shpjegim 

Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët pellazgët dhe ilirët, si dhe shkruan të veçantat e secilës popullsi. 

Banorët më të lashtë të Ballkanit. 

Banonin afër liqeneve. 

Pellazgët Zinin pjesën më të madhe të Ballkanit. 

Në Xarë (Sarandë) dhe në afërsi të Shkodrës. 

Gjuha - pellazgjishtja. 

Ilirët 

Paraardhës të shqiptarëve. 

Shtrihen në pjesën perëndimore të Ballkanit nga lumi Sava deri në gjirin e Ambrakisë. 

Gjuha - ilirishtja. 

Fiset ilire: taulantët, enkelejdët, ardianët, albanët, dalmatët, dardanët, molosët, liburnët. 

Taulantët 

në brigjet e detit Adriatik (sot Fieri, Lushnja). 

Enkelejdët 

në brigjet e liqenit të Ohrit dhe të Prespës (sot Korça, Pogradeci). 

Ardianët 

përgjatë brigjeve të Adriatikut (sot Mali i Zi). 

Dardanët 

fis i madh ilir (sot Kosova). 

Dalmatët dhe liburnët në veri (sot Kroacia). 

240


Mbretëria Ilire 

Mbretëria e Epirit 

Mbretëria Dardane 

tokat jugore (molosët). 

Pirroja e Epirit. 

Përfshinte gjithë tokat e fiseve dardane. 

Përforcimi: Provo njohuritë, punë në gara 

Mësuesi/ja u drejtohen nxënësve pyetjet: 

- Ku shtrihen pellazgët Po ilirët (Përdoret harta ilire.) 

- Përmend disa nga fiset ilire. (Shkruaj në etiketa emrat e fiseve ilire dhe ekspozoji para klasës.) 

- Cilat ishin mbretëritë ilire 


 

Detyrë shtëpie. Krijoni pemën gjeologjike të familjes suaj. 

Tema 2. Mënyra e jetesës së ilirëve 

 

 

 


• Të flasë për vendbanimet e ilirëve. 

• Të përshkruajë shoqërinë ilire në krahasim me shoqëritë e tjera. 

• Të listojë profesionet kryesore të ilirëve, duke i argumentuar ato. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

vendbanim, fortifikim. 

teksti, pamje nga enciklopeditë. 

të folurit, të përshkruarit, të listuarit. 


Parashikimi 



Lexim, përmbledhje në dyshe, tabela e 

koncepteve 

Përforcimi 

Provo veten, përshkrim i lirë 

 



- Çfarë e përbën qytetërimin e një vendi 

Edhe ilirët krijuan qytetërimin e tyre. Shqiptarët trashëgojnë nga ilirët shumë tradita e zakone. 

- Si u krijua qytetërimi ilir 

Nxënësit mund të shfrytëzojnë materialet e gjetura vetë. 

Ndërtimi i njohurive: Lexim, përmbledhje në dyshe, tabela e koncepteve 

Hapet teksti. Lexohet sipas roleve pjesa e leximit. 

241


Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë skemën e mëposhtme. 

Mbretëria Ilire 

Vendbanimet e ilirëve 

fshatrat 

qytetet 

Për të mësuar më shumë lexohet teksti me shokun e bankës në dyshe. Sipas tri pjesëve me gjithë 

klasën plotësohet tabela e koncepteve. 

Shteti Vendbanimet Shoqëria Profesionet 

Ilir 

- fshatra 

- qytete të fortifikuara 

(Amantia, Bylis, Lisus) 

- mbreti në krye të 

shoqërisë 

- nëpunësit, 

përfaqësuesit e qyteteve 

- Këshilli i Pleqve 

- rregulla 

- respektimi i grave 

- bujqësia 

- blegtoria 

- zejtaria 

- tregtia 

- lundërtarë 

Përforcimi: Provo veten, përshkrim i lirë 

Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit: 

- Përshkruaj qytetin ilir Si ishte ai 

- Pse ilirët ndërtonin mure rrethuese 

- Si ishte ndërtuar shoqëria e tyre 

- Cilat ishin profesionet kryesore të ilirëve 

Përshkruani me fjalë ose vizatim një qytet ilir. 


 


Tema 3. Arti dhe kultura ilire 

 

 

 


• Të flasë për kulturën ilire duke treguar dallimet e saj. 

• Të tregojë artet që kanë qenë të zhvilluara në Iliri. 

• Të analizojë ndryshimet dhe trashëgimitë e ilirëve te shqiptarët. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

art, kulturë, besim, trashëgimi. 

pamje nga arti dhe kultura ilire. 

të folurit, të treguarit, të dalluarit, të analizuarit. 


Parashikimi 

Diskutim 


Përforcimi 

Shpjegim i njohurive 

Provo njohuritë 

242



Me fotot e sjella nga nxënësit vihet në dukje kultura dhe arti ilir. 

- objekte zbukurimi (enë të zbukuruara); 

- veshje e stolisur; 

- statuja ilire; 

- perënditë me veshje ilire. 

- Cila ishte arti, kultura dhe besimi ilir 


Ndërtimi i njohurive: Shpjegim i njohurive 

Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë togfjalëshat: kultura ilire, arti ilir, besimi ilir, dhe jep disa 

karakteristika të tyre. 

- Kultura ilire 

muzika, kërcimi 

teatri 

sporti 

gjuha ilire 

skulptura 

- Arti ilir letërsia 

objekte zbukurimi 

i faleshin tokës e diellit 

- Besimi ilir perënditë me veshje ilire 

simbole e tempuj për tù falur perëndive të tyre 

- Ndryshimet gjuha, kultura, arti. 

- Trashëgimia gjuha, mikpritës, të shoqërueshëm, kultura ilire. 

Përforcimi: Provo njohuritë 

Mësuesi/ja pyet nxënësit: 

- Ç’dini për kulturën ilire 

- Ku dallonin perënditë ilire nga ato greke 

- Cilat arte kanë qenë të zhvilluara në Iliri 

- Çfarë paraqesin pamjet në tekst 


 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës, faqe 26. 

243


 

PËRSËRITJE PËR KREUN III 


• Të tregojë prejardhjen e shqiptarëve nga ilirët. 

• Të thotë të paktën katër fise ilire. 

• Të përcaktojë tri mbretëritë ilire në shek. V p.l.K. 

• Të bëjë lidhjen midis zhvillimit të qytetit ilir, artit dhe kulturës. 

• Të përshkruajë jetën ekonomike në Iliri në shek. V, IV, III p.l.K. 

Fjalë kyç: fise ilire, qytetërim, art, kulturë, shkencë. 

Mjetet: teksti, materiale të ndryshme. 

Metoda: konkurs. 

 


Ndahet klasa në tri grupe. Zhvillohen pyetjet: 

- Ku dhe kur kanë jetuar pellazgët 

- Cili ishte kufiri i Ilirisë 

- Thoni emrat e fiseve ilire që endeshin në këto zona 

1. Fier-Lushnjë (taulantët) 

2. Kosovë (dardanët) 

3. Mali i Zi (ardianët) 

4. Kroaci (dalmatët, liburnët) 

5. Korçë (enkelejdët) 

- Cilat ishin mbretëritë ilire - Përshkruaj qytetin ilir 

- Nga drejtohej mbretëria - Çfarë kishin shumë të zhvilluar ilirët 

- Ku besonin ilirët - Cilat arte kanë qenë të zhvilluara 

Në fund zhvillohen pyetjet enigmë. 

 

 

Mësuesi/ja shpall grupin fitues. 

Vlerësohen nxënësit që u aktivizuan më shumë. 

FORMAT E PUNËS NË MËSIMIN JASHTË KLASE 

Format e punës së mësimit jashtë klase në lëndën e historisë janë të larmishme, disa prej tyre janë: 

Bisedat historike: 

Bisedat mund të zhvillohen me veteranë, historianë, arkeologë, pjesëmarrës në ngjarje të ndryshme historike. 

Duke sjellë fakte dhe dëshmi reale të nxënësve, ato ngjallin emocione duke përmbysur dhe kureshtjen e tyre. 

Gjatë bisedës nxënësit nxiten të bëjnë pyetje për të shuar kureshtjet e tyre. 

Leximet historike: 

Leximi i pavarur i pjesëve nga letërsia me përmbajtje historike, leximi i dokumenteve historike etj. Disa nga 

librat që mund t’u rekomandohen nxënësve për të lexuar janë: 

“Princesha Argjiro” Ismail Kadare (për periudhën ilire); 

“Tregime për Skënderbeun” Ismail Kadare (për periudhën e Skënderbeut). 

“Lulet e Rinisë” Odise Grillo (për periudhën e Rilindjes); 

Pasditet letraro-artistike: 

Përgatiten nga nxënësit informacione historike, portrete të figurave historike, poezi rreth ngjarjes apo figurës 

historike, këngë, dramatizime, fotoekspozitë. 

Vizitat në muze apo institucionet historike: 

Me anën e këtyre vizitave nxënësit njihen më nga afër me objekte e fakte konkrete të së kaluarës së krahinës, 

fshatit apo qytetit të tyre. Në muze nxënësve u flet ciceroni, një specialist i historisë ose edhe vetë ai. 

Ekskursionet historike: 

Nxënësit njohin vendet, objektet dhe institucionet historike. Ekskursioni është një mënyrë origjinale për ta bërë 

mësimin e historisë sa më të vërtetë e tërheqës. 

244


Tema 1. Simbolet kombëtare 

 

KAPITULLI IV 

SHQIPËRIA, ATDHEU YNË 


• Të dallojë simbolet kombëtare të shtetit shqiptar, si: flamurin, himnin, stemën. 

• Të renditë kronologjikisht ndryshimin e simboleve kombëtare të popullit tonë. 

• Të përshkruajë simbolet shqiptare me shkrim ose vizatim. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

simbol, himn kombëtar, stema e Republikës. 

flamuri shqiptar, kaseta me Himnin e flamurit, stema e Republikës së Shqipërisë, teksti. 

të dalluarit, të përshkruarit. 

 


Të nxënit në bashkëpunim 

Përforcimi 

Shkrimi dhe vizatimi i lirë 

 




Parashikimi 


Këndohen vargjet e Himnit tonë kombëtar (shoqëruar me kasetë). 

U paraqitet nxënësve flamuri kombëtar dhe pyeten nxënësit: Ç’dini për flamurin (Simbol i madh frymëzimi 

dhe krenarie, ngjyra, forma, shqiponja dykrenare.) 

U tregohen nxënësve disa shkresa zyrtare, ku është përdorur stema e Republikës. 

Ky simbol përdoret vetëm për shqiptarët që jetojnë në Shqipëri. 

Mësuesi/ja siguron disa pamje të flamurit shqiptar dhe stemës së Republikës në kohë të ndryshme, si dhe 

shpjegon se pse kanë ndryshuar ato gjatë viteve. Lihen nxënësit të japin mendimet e tyre ashtu siç mendojnë. 

Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunim 

Shkruhet tema e mësimit në tabelë: 

Stema e Republikës 

Simbolet kombëtare 

Flamuri kombëtar 

Himni i flamurit 

Lexohen çështjet e mësimit duke i ndarë nxënësit në 4 grupe: 

Grupi I Himni kombëtar i Shqipërisë 

Grupi II Flamuri i Shqipërisë 

Grupi III Historia e Flamurit 

Grupi IV Stema e Republikës së Shqipërisë 

Dëgjohen grupet dhe plotësohet skema: 

Gjatë punës në grupe në magnetofon nxënësit dëgjojnë Himnin e flamurit. 

Përforcimi: Shkrimi dhe vizatimi i lirë 

Punohen pyetjet e librit duke iu përgjigjur atyre. 

Nxënësit përshkruajnë me shkrim ose me vizatim simbolet kombëtare, si p.sh.: 

245


- Flamuri ynë kombëtar është i kuq. 

- Në mes ka shqiponjën e zezë me dy krerë. 

- Ai tregon forcën, lirinë dhe zgjuarsinë e popullit shqiptar. 

- Ngjyra e kuqe tregon gjakun e derdhur për liri nga paraardhësit tanë. 


 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës, faqe. 

Tema 2. Festat kombëtare 

 

 

 


• Të tregojë datën e lindjes së shtetit shqiptar. 

• Të tregojë datën e Çlirimit të Shqipërisë nga pushtuesit gjermanë. 

• Të argumentojë rëndësinë e shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë. 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

festa kombëtare, dita e shpalljes së Pavarësisë, 28 Nëntor 1912, dita e Çlirimit të 

Shqipërisë, 29 Nëntor 1944. 

teksti, materiale për ditën e shpalljes së Pavarësisë dhe Çlirimit të vendit. 

të treguarit, të argumentuarit. 


Parashikimi 

Përsëritje njohurish 


INSERT 

Përforcimi 

Shkrimi i lirë 

 


Parashikimi: Përsëritje njohurish 

Përsëriten njohuritë për simbolet kombëtare. Përshkruhen simbolet dhe ndryshimi i tyre në disa periudha historike. 

Ndërtimi i njohurive: INSERT 

Nxënësit lexojnë tekstin dhe plotësojnë tabelën e INSERT-it 

√ - + 

E dija E dija ndryshe Nuk e dija Nuk e kuptoj 

246 

Përcaktohen datat historike dhe argumentohet rëndësia e tyre. 

Komentohen figurat e tekstit: 

28 nëntor 1912 Shpallja e Pavarësisë, lindja e shtetit shqiptar të pavarur nga Perandoria Osmane. 

29 nëntor 1944 Çlirimi i Shqipërisë. 

7 prill 1939 pushtimi nga Italia fashiste. 

Më 1943 

largohet nga Shqipëria ushtria italiane. 

Përforcimi: Shkrim i lirë 

Shkruani cila nga festat kombëtare është më e rëndësishme. Argumentoni përgjigjen tuaj. 


 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës, faqe 28.


Tema 3. Institucione të rëndësishme të shtetit shqiptar 

 


• Të tregojë tri institucione (ndërtesa) të rëndësishme në Shqipëri. 

• Të përcaktojë funksionin që ka secili prej tyre. 

• Të argumentojë rëndësinë që kanë ato për funksionimin e jetës në vend. 

 

Parashikimi: Harta e koncepteve 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

qeveri, Kuvendi i Shqipërisë, Presidenca, Këshilli i Ministrave. 

teksti, foto me institucionet shtetërore nga jashtë dhe nga brenda. 

të treguarit, të përcaktuarit, të argumentuarit. 


Parashikimi 

Harta e koncepteve 


Grupi i ekspertëve 

Përforcimi 

Lojë në role 

 


Mësuesi/ja paraqet në tabelë hartën e koncepteve, të cilën e plotëson së bashku me nxënësit. 

Përse shërbejnë 

Institucione të 

rëndësishme 

Kur janë ndërtuar 

Kush kujdeset 

Ku janë ndërtuar 

Ndërtimi i njohurive: Grupi i ekspertëve 

Punohet me grupe ekspertësh për tre nxënës duke studiuar nga një çështje. Nxënësit rigrupohen nga e para 

dhe ua shpjegon çështjet të tjerëve. 

Diskutohen dhe jepen materiale shtesë. 

Përforcimi: Lojë në role 

Punojmë si historianë. 

Nxënësit bëjnë zgjedhjet për në qeverinë e klasës. Ata përcaktojnë dhe ndajnë detyrat. 

Këshilli i Ministrave 

- Qeveria 

- Kryeministri 

- ministrat 


 

Institucione të 

rëndësishme 

Presidenca 

- Presidenti kryetar i shtetit 

- e zgjedh Kuvendi 

- zgjidhet 1 herë në 5 vjet 

- duhet të ketë lindur në Shqipëri 

dhe mbi 40 vjeç 

Detyrë shtëpie. Përgjigjjuni pyetjeve të tekstit. 

Kuvendi i Shqipërisë 

- harton e miraton ligje 

- ligjet miratohen nga deputetët 

- ka 140 deputetë 

- drejtohet nga një kryetare dhe 

dy nënkryetarë 

247


Tema 4. Popullsia dhe gjuha shqipe 

 


• Të gjejë në hartë shtrirjen e popullsisë shqiptare. 

• Të tregojë përbërjen e popullsisë shqiptare. 

• Të argumentojë përdorimin e gjuhës së sotme shqipe. 

 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

Aftësitë: 

popullsi, diasporë, emigrantë, gjuha shqipe. 

teksti, harta e Shqipërisë, pamje nga Shqipëria. 

të treguarit, të argumentuarit. 


Parashikimi 

Marrëdhëniet pyetje-përgjigje 


Lexim në dyshe 

Përforcimi 

Rrjeti i diskutimit 


Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje 

Diskutohet me nxënësit: 

- Sa mund të jetë popullsia shqiptare 

- A keni qenë në shtet tjetër 

- Çfarë gjuhe flitej atje 

- Po njerëzit a ndryshonin Pse 

Ndërtimi i njohurive: Lexim në dyshe 

Nxënësit lexojnë mësimin në dyshe dhe diskutohet pas çdo pjese. 

Punohet me shënime në tabelë. 

Përforcimi: Rrjeti i diskutimit 

Shkruaj në qendër pyetjen dhe nxënësit japin argumentimin. 

Po 

Pyetja 

A mund të përdorim si gjuhë zyrtare një gjuhë tjetër Pse 

Jo 

Përfundimi._________________________________________________________________________ 

Detyrë shtëpie. Krijoni një pesëvargësh me fjalën Atdhe. 

 

248


Tema 5. Kultura, arti dhe shkenca 

 


• Të flasë për zhvillimin e kinemasë dhe të teatrit shqiptar. 

• Të përshkruajë kulturën shqiptare, e cila dallohet nga zakonet, veshjet, muzika etj. 

• Të përmendë disa arritje në shkencë. 

 

Fjalë kyç: 

Mjetet: 

kinema, teatër, Akademia e Arteve, Kinostudio, Universiteti i Tiranës, Teatri Kombëtar. 


Aftësitë: të folurit, të përshkruarit. 


Parashikimi 

Diskutimi i ideve 


Lexim dhe diskutim 

Përforcimi 

Lojë në role 

 

Parashikimi: Diskutimi i ideve 

- Ç’dini për artin shqiptar 


kinemaja 

arkitektura 

skulptura 

Arti 

muzika 

teatri 

piktura 

Ndërtimi i njohurive: Lexim dhe diskutim 

Lexohet teksti nga katër nxënës (një nxënës për çdo pjesë) dhe diskutohet rreth tij. 

Mësuesi/ja u drejton pyetje nxënësve të tjerë: 

- Keni dëgjuar për filmat shqiptarë me luftë 

- Kush prej jush e di se cili është filmi i parë shqiptar 

- Ku prodhohen filmat 

- Cili është aktori/aktorja i/e preferuar, po filmi shqiptar që ju pëlqen më shumë cili është 

Përforcimi: Lojë në role 

Nxënësit shkruajnë për 2 minuta emra aktorësh shqiptarë. Fiton nxënësi që ka shkruar më shumë. 

Kështu veprohet edhe për titujt e filmave shqiptarë. Nxënësit e tjerë duhet të gjejnë emrin e aktorit ose të 

filmit. 


 

Detyrë shtëpie. Plotësoni Fletoren e punës, ushtrimet 1 dhe 2, faqe 32. 

249


P Ë R M B A J T J A 

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 1”.................................................... 1- 46 

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 2” .................................................. 47- 93 

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 3”.................................................... 94 - 132 

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 4”.................................................... 133 - 168 

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 5” ................................................... 169 - 215 

Libër mësuesi për tekstin “Historia 4” ..................................................................... 216 - 249 

250

udhezues historia 4.indd - Albas

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?