millî yol

More documents

Recommendations

Info

«Türkiye'yi kim kurtarabilir» başlıklı mühim bir yazı serisine başladık. Serinin ilki, bugün Türkiye'de iktidarı elinde tutması bakımından, ve günün meselesini teşkil etmesi bakımın dan, İsmet İnönü'ye ayrılmıştır. Bu yazılarda ele aldığımız kişilerin ve müesseselerin hem iyi taraflarını hem de kötü taraflarını doğru olarak aksettirmek için gayret ve dikkat sarfcdceeğiz. Varacağımız neticelerde kendi duygu ve düşüncemizi açıkça söylemekten çekinmeyeceğiz. Ama bir neticeye giderken bizim duygu ve düşüncemize uymayan kısımları, meselâ sevmediğimiz bir adamın iyi veya kuvvetli tavaflarını, saklamak yoluna da asla sapmıyacağız. Gaye, adamları övmek veya kötülemek değil, memleket için iyi ve kötü ihtimalleri iyice aydınlatmaktır. Bu yelun iyi bir örneğini vermemiz belki başlıbaşına bir kazanç olacak ve harcadığımız emeklere değecektir. Ele alacağımız müessese ve kişilerin bâzılarının tahlili birkaç sayı sürecek, bâzıları bir tek sayıda bitecektir Denemeye İsmet İnönü ile başlıyoruz. İsmet İnönü topu sınıfından yetişmiş ve Harb Akademisinden birincilikle çıkmıştır. Bu, hayatta onun lehindeki ilk işarettir. Fakat okulla hayatın birbirine hiç benzemediği unutulmamalıdır. İsmet İnönü'den iki yıl önce Harb Akademisini bitiren Atatürk, sınıf birincisi değildi. İnönü, zamanının bütün Osmanlı kurmayları gibi vazifesinde dikkatli, çalışkan ve ciddî bir subaydı. Kapalı aile hayatı da lehine kaydolunacak bir noktadır. Amirlerinin suyunca gitme sini biliyordu. Bu sebepledir ki, dini duyguları hiç de kuvvetli olmadığı halde Rumelide ilk vazife aldığı sı ralarda, kumandan paşanın hoşuna gitsin diye beş vakit namazı muntazaman eda etmiştir. Onun karakterinin teşekkülünde âmil olan ilk mühim hâdise, Bulgarlarla bir hudut meselesi için yapılan konuşmalara katılması oldu. Mizacı nın ciddiyeti ve vazifesindeki dikkati sebebiyle bu müzakerelerin çetin havası içinde uhdesinde olan işi başardı. Bu başarı ona soğukkanlı olmayı ve bir konu üzerinde sebat etmeyi öğretti. Fakat lüzumlu ısrar olan sebatla boşuna ısrar olan inadın sınırlarını uzun ömrü boyunca farkemedi. Aristokrat bir aileden olmadığı gibi köklü bir burjuva ailesinden dahi olmayışı, avamdan gelen ve yüksek tahsil gören birçoklarında olduğu gibi, onda da sosyal nizamın aleyhinde bir takım düşünceler doğurmuştur. Daha binbaşı iken, devlet başkanlığının bir aile elinde oluşundan şikâyet etmiş ve kendisiyle aynı kıt'ada bulunan merhum Hüseyin Hüsnü Erkilet Paşaya : «Meselâ ben niçin devlet başkanı olmıyayım» demiştir. Bu fikir bizzat kendisinin midir, yoksa anarşist Balkan Komiteciliğinin tesirinde kalan ittihatçıların telkini midir, orası belli değil... Cihan Harbine takaddüm eden yıllarda Yemen'de iken yakalandığı has- m. talıklar dolayısı ile bir kulağının sağır olması da İnönü'nün karakteri üzerinde müessir olmuştur. Arızalı insanlardaki tabii kompleksin ilmen artık bir mütearife olduğunu herkes bilir. Birinci Cihan Harbi başlayıncaya kadar İsmet İnönü'nün dış memleketlere seyahati tedavi için çok kısa bir müddet Almanya ve Fransa'da kendisini bâzı doktorlara muayene ettirmesinden ibaret kalmıştır. Bu sebeple Batı dünyası hakkında derin bir fikri ve görüşü olmamıştır. Cihan Harbinin son yılına kadar, cephelerdeki vazifesi umumiyetle bâzı büyük birliklerde kurmay başkanlığından ibaret kalmış, ancak son harb yılında Suriye'deki Yıldırım Ordularında albay olarak bir kolorduya kumanda etmiştir. Fakat adı kolordu ola,, bu birlik gerçekte 3-4 bin mevcutlu dolgun bir alaydan başka bir şey değildi. Üç ordudan ibaret olduğu halde muharip mevcudu 40.000 kadar olan Yıldırım Orduları Grupu, çok üstün düşman kuvvetlerinin taarruzuyla yenildiği zaman Haleb'e kadar yapılan gayrı muntazam ve hızlı çekiliş İsmet İnönü üzerinde büyük bir tesir bırakmış, ingilizleri gözünde büyütmüştü. Bu büyütüş, onun bütün ömründe siyasî tutumunun esaslarından biri olmuştur. Cihan Harbinin büyük bir mağlûbi- «Benden mucizeler beklemeyin. Ben sihi'baz değilim.» (961'de Başbakan olduktan sonra) inönü »yi kurmaydı, ancak lüzumlu ısrar olan sebatla boşuna ısrar olan inadın sınırını ömrünce farketmedi yetle bitişi ve malûm olan fecî durum İsmet İnönü'de devletin istikbali hak kında hiç bir ümit bırakmadı. Bu ümitsizliğini, merhum Kâzım Karabekir'e : «Biz bundan sonra ancak çift. lik ağası olabiliriz» sözleriyle ifade etmiştir. Esasen, umumiyetle, milletin seviye ve kabiliyetine pek güvenmeyişi, ve milletin büyük kitlesini olduğun dan daha zayıf ye geri sayması İsmet Bu hallere İzzettin Beyin elindeki kuvvetlere güvensizliği sebebiyet verse de sebebsiz yere Oluklu sırtlarına 4 üncü fırkayı celp ettiğini anladıktan sonra gelecek için bir tedbir almak lâzımdı. 4 üncü Tümenin vakti ve enerjisi yollarda öldürülüyor, ezgin, bezgin bir hale getiriliyordu. Böyle bir kuvvetin hini hacette bir iş göremiyeceğini İsmet Paşanın takdir etmesi lâzımdı Nâ zım Bey, âciz içinde bocalayan, kesin İSMET İNÖNÜ MÜ? İnönü'nün bütün siyasî hayatı boyun ca süren bir temayülü olmuştur. Siyasî hatâlarının ve yenilgilerinin bir çoğunda bundan doğan yanlış hesaplamaların büyük payı vardır. inönü, millî harekât için Anadolu' ya iki defa gitmiştir. Birinde, Şark ve Suriye cephelerinde kendi kumandanı t lan Mustafa Kemal'in davetiyle gitmiş ve durumu yine ümitsiz görerek İstanbul'a dönmüştür. İkincisinde ise meşhur Yenibahçeli Şükrü tarafından, Mustafa Kemal'in emriyle âdeta zorla götürülmüştür. Bununla beraber, bir defa da götürüldükten sonra verilen vazifeleri ciddiyetle yapmış, canla başla çalışmıştır. Fakat, birlik kurmayı olarak iyi bir subay olan İsmet İnönü'nün, birlik kumandanı olarak ortadan düşük olduğu bu sefer ortaya çıkmıştır. Birinci ve İkinci İnönü savaşlarında kumandanlık sanatının rolü yoktur. Bu savaşlar taktik vuruşmalardır ve şeref sadece erlerle subaylarındır. İkinci İnönü savaşı hakkında o savaşın kazanılmasında en mühim rolü oynayar 4 üncü Tümen Kumandanı şehit Miralay Nâzım Bey'in hâtu-atından bâzı çok mühim hükümleri taşıyan cümleleri aynen nakledelim : (Bâzı emirlerin tatbikinden doğan karışıklığı ve zor durumu anlattıktan sonra) «Artık Garp Cephesi komutanının bir karar alamadığı bu son emrinden sarahaten anlaşılıyordu. Sağ cenah imdad isteyince 4 üncü fırkayı oraya, sol cenah imdad isteyince bu defa da aynı fırkayı oraya sevkediyor, fakat vazife almasına da imkân vermeyerek bu kahraman tümeni sağ ve sol cenah arasında mekik dokutuyordu. ve isabetli kararlar alamayan şefine, yâni Garp Cephesi Komutanına yardım etmeye karar verdi. Bu müdahaleye vatanın selâmeti namına lüzum vardı.» (Miralay şehit Nâzım Bey adlı kitabın 89 uncu sayfasında). Kitabın kalan sayfalarında bu durum karşısında Nâzım Beyin cephe kumandanının yapamadığı işi bizzat üzerine almak mecburiyetinde kaldığı, diğer kumandan arkadaşlarıyla anlaşıp o zamana kadar stratejik vazıh bir plândan mahrum olan harekâta bir istikamet verdİKİeri, düşmanın sağ kanadındaki Metristepe'ye taarruz etmeğe dayanan cür'etli bir plânı tamamen hazırladıkları, sonra bunu İsmet Paşaya söyleyerek tatbiki için müsaade istedikleri, onun da bu müsaadeyi verdiği ve zaferin bu plân gereğince kazanıldığı tafsilâtiyle anlatılmaktadır. O harekâta katılan bütün yüksek rütbeli subayları şahit olarak zikreden bu hâtırat kimse tarafından yalanlanmamıştır. Bu arada sırası gelmişken tarihî bir noktayı da aydınlatalım. Atatürk'ün İnönü'ye «Milletin makûs talihini yendin» hükmünü taşıyan meşhur telgrafının çekilmesi, Kılıç Ali'nin açıkladığına göre aynen şöyle olmuştur : «İnönü Muharebesi kumandadaki hatâ ve idaresizlik yüzünden fena bir vaziyet almış, nihayet cephe kumandanı bir aralık ric'at emrini dahi vermiş ve ric'at vaziyetini Ankara'ya bildirmişti Mustafa Kemal Paşa vaziyeti telgraf başında takip ediyordu. (Bu arada Yunan ordusunun da ric'at etmekte olduğuna dair İsmet Paşadan bir telgraf gelir)... Mustafa Kemal Paşanın yanında bulunan Hamdullah «Herşeyi halledeceğiz, hcışeyi yapacağız. Bizim yapamıyacağımız yoktur. Altı ayda herşeyi yarı yarıya ucuzlatacağız.» (961 seçiminden önce) Suphi Bey, cephe kumandanının maneviyatını kuvvetlendirmek için bu telgrafa taltifkâr bir cevap verilmesini Mustafa Kemal Paşa'dan rica edince Mustafa Kemal Paşa da telgrafı Hamdullah Suphi Beye vererek : — Alınız, istediğiniz gibi bir cevap yazınız, gönderelim! demiş. (Ve telgrafın metni böylece Hamdullah Suphi tarafından yazılarak, tabiî Atatürk'ün muvafakatiyle gönderilmiştir. «Atatürk'ün Hususiyetleri» — Kılıç Ali, sayfa 52. Kitapta adları geçen kimselerden hiçbiri hâdisenin böyle cereyan ettiğini yalanlamamışlardır.) Nitekim stratejik bir hareket olan Eskişehir - Kütahya muharebeleri sonunda İnönü'nün ehliyetsizliği bütün çıplaklığı ile ortaya çıkmış, Nâzım Bey tümeni, Altıntaş'ta feda edildiği ve Nâzım Bey şehit düştüğü halde ordu muntazam bir ric'at yapamamış ve bin emekle hazırlanıp mevcudu 40 bi ne yaklaşan ordunun ancak yarısı Sakarya'nın doğusuna geçebilmiştir. Atatürk'ün ismet İnönü hakkında bu bakımdan kanaati, İsmet Paşa'nm başında ona gidilecek yolu gösterecek birisi olduğu vakit verilen emrin ve yapılan plânının iyi bir tatbikçisi olduğu, ama hayatî meselelerde kendi kendine isabetle karar verme kabiliyeti bulunmadığı yolunda idi. Bunu Atatürk'ün ağzından tesbit eden neşrolunmamış bir vesikayı ileride yaymlıyacağız. (Devam edeceğiz)
Türkistan ekibinden : Uygurların Sıyrılma Oyunu. Çok uzak yerlerin oyunlarım oynayan ve çok çeşitli kıyafetlerde bulunan ekiplerin hepsinde aynı hava ve ayni ruhun görülmesi dikkati çekti ve heyecan uyandırdı. Oyunların bir çoğunda derin mânalar da seziliyordu. Meselâ, Kırım ekibinin Çoban oyununda sürüsünü ve arkadaşlarını kaybetmiş bir çobanın ufkun her yönünü araması başka Türk İcrle bağları kesilmiş Türklerin büyük Türklüğün diğer parçalarım da arıyor ve özlüyor olma durumunu canlandırıyordu ve o hissi seyircilere iyice duyurdu. Okunan şiirler ve Türkülerin metinleri de manâlı ve güzeldi. En çok alkışlananlardan iki örnek: Azerbaycan'dan: «Türkelinde esen yeller, Sana şirin Türkü söyler, Olsun bütün Kafkas eller, Kurban Türkün bayrağına.» Türkistan'ın millî şairi Çolpan'dan (Kazak lehçesi ile): «Yığlama yurdum bu künlerde yoksa bahar, Kelgisi bir künde balıdın yıldızı oyııap kalar» Anadolu Türkçesiyle: «Ağlama yurdum bugünlerde yoksa da bahar, Gelecek bir günde bandın yaldızı parlar.» Oyunların canlılığı, çeşitliliği ve güzelliği seyircileri hayran etmiştir. Gece saat 1 de bittiği zaman seyirciler doyamamış durumdaydı. • İSMET KARABELA İMIS GÜMÜŞHACIKÖY - Kadir Yonca Kazamıza Diyanet işleri Müfettişi olduğunu iddia eden bir kimse gelmiş ve o sıfatla müftülüğü teftişe başlamıştı. Zeki ve enerjik müftümüz Ömer Kama, bu kimsenin halinden şüphelen miş ve ona bazı sualler sorup bir sahtekâr olduğunu sezmiştir. Müftünün Emniyete haber vermesi üzerine bu Türkistan ekibinden: Altay Kazaklarının Kaıacorga Oyunu. MİLLÎ YOL ÎQ kişi yakalanmış, ve hüviyetinin sahte olduğu, kendisinin ismet Karabelâ adında bir sabıkalı olduğu ve daha birçok suçları olduğu anlaşılmıştır. Müftümüzün dikkatliliği ve zekâsı çevremizde takdir uyandırmıştır. Daha önce de ayni müftü başka bir sahtekârı buna benzer şekilde bilmiş ve ortaya çıkarmıştı. • RİZE EMNİYET MÜDÜRLÜĞÜNÜN DİKKATİNE Yurdun her tarafında Yılanların Ocü filminin oynatılması hâdiselere sebeb oluyor. Sinemacıların büyük çoğunluğu millî hisleri ve sağ duyuları sebebiyle oynatmıyorlar. Tek tük, paraya tamah edip oynatanlar çıkıyor. Bunlardan biri Rize'deki bir sinema sahibi. Gençliğin duygularına karşı inat ederek oynatmaya girişmiş. Hâdise çıkması ihtimaline karşı sinema'nın içinde ve dışında 20 den fazla polis yer almıştı. Gençlik protesto gösterilerinde bulundu. Bu arada salonda karanlıkta mantar tabancaları da patlatıldı. Bunun üzerine heyecanlanan ve man tar tabancasını karanlıkta kimlerin patlattığını tesbit edemeyen polislerden bazıları maalesef ağızlarını bozmuşlar ve gençliğe sinema salonunda alenen «orospu çocukları» ve daha da ağır müstehcen tâbirlerle sövmüşlerdir. Bunu yapanların polisler arasında ancak küçük bir azınlık olduğunu tahmin ve ümit ediyoruz. Bazı polislerin bu hareketinin üzerinde Rize Emniyet Müdürlüğünün önemle durması ve bunu yapan polisleri şiddetle cezalandırması lâzımdır. Polislerin vazifeleri nizamı korumak ve suçluları yakalamak olup bu şekilde sövmek tamamen vazife sınırlarını aşmaktır, üstelik bunu alenen yapan polisler salonda bulunan başka herkesin de nezahatine tecavüz etmiş ve korumakla mükellef oldukları huzuru o mantar tabancasını atandan kat kat daha kötü bir şekilde kendileri bozmuş olurlar. MOSKOVADA «YAŞAMAK» Moskova Belediyesinden bir memur bir «dairenin» (yani 2 metre karelik ve mutfağı da içinde oturma yeri) kapısını çalar: — Ivan Petrof burada mı oturuyor? — Hayır, der, kapıyı açan kimse. — Nasıl olur? Kapıda Ivan Petrof yazılı! — Burada Ivan Petrof diye biri yaşamıyor! — Peki senin adın ne yoldaş? — Benim adım Ivan Petrof. — Peki niye burada yaşamıyor dedin? — Bu «yaşamak» mı ki NOT: Böyle birşey olmuş değil. Buna cesaret edecek bir tek Ivan bile yok Rusyada. Halk sadece hikâyesi ile avunuyor, o kadar.
Page 1 and 2: MİLLİ YOL
Page 3 and 4: 27 MAYIS BAYRAMI 27 Mayıs günü b
Page 5 and 6: mumî odalar hâline getirilmesi yo
Page 7: =.'"11111 llllllllllllll[llllllllll
Page 11 and 12: olan gençlerin bu mektuplarıyla m
Page 13 and 14: ANKETIMIZ uımiiiı Minini ııuı
Page 15: MİLLÎ YOL 1. Yıl — 18. Sayı

millî yol

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?