insani-kamil-abdulkerim-ceyli

Belki de; Alîm ve Hakîm’dir.. Bizzat bilen, bizzat hâkim bir şekilde hükmünü verip sahip olandır..
Anlatılan iki vasıf, Allah’ın yüce varlığından ki sıfattır ki; Kuvveler süzgecinden süzülür gelir..
Yani; Duyguların inbiğinden.. Fakat o gelenleri kuvvelerden, kuvveleri de onlardan ayırmak mümkün değildir..
Ayrıca burada KUVVAYI: Nebatî, hayvâni nefis, insanî nefis şeklinde almak da mümkündür..
Bunların maddî tabiri: Üçlü bir saç ayağı gibidir..
İşte.. meydana çıkan ilim ve hikmet bu üçlü kuvvet şeklinde çıkar..
Önce ilim olarak akıp gelen duygulara parmak basalım..
Bunun hakimiyeti; Basit madde olarak görünenin, üçte bir kadar nisbetini hükmü altına almasıdır..
Bu manayı kendi özünü anlatabilmek için şu iki cümleyi sarf edebilirsin:
a) Madde asıldır; kuvveler de parçaları...
b) Kuvveler bir yerdir; ilim de ekilen bir ekindir..
Tekrar ilim ve kuvvelere dönelim..
Burada ilmi iki yönlü ele almak kâbildir.. Şöyle ki;
a) Kavlî ilim.. Sözde bilgi..
b) Amelî ilim.. İş'te bilgi..
Sözdeki, yani; Sözle gelen ilim, bir nümuneden ve bir örnekten ibarettir ki;
Bu örneği senin, zıdlı şeylerden bir araya gelen şeklinde bulabiliriz..
İşbu hâl, senin esas benliğinde saklı bir şenlikten, saklı görünen varlığından soyunup arınmıştır..
İş'teki bilgiye gelelim.. Bu, sınırsız bir hikmet kaynağıdır ki; Hakim bir kimse, ilmi ile faydalanmayı, o yoldan sağlar..
Ve bir sultan; Verdiği hükümlerde şaşırtıcı işleri başarma derecesine o yoldan ulaşır..