Öğrenme Psikolojisi

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ III. ÜNİTE – ÖĞRENME KURAMLARI
Kısa süreli belleğe (KSB) bilgi, duyusal ve uzun süreli
bellekten gelir. Genellikle her ikisi aynı anda olur. Bu
belleğin görevi yeni gelen bilgilerin tekrar ve gruplama
yoluyla uzun süreli belleğe geçmesini sağlamaktır. Eğer
bilgiler 20 saniyeden sonra uzun süreli belleğe
aktarılmazsa tamamen unutulurlar. Mesela; rehberden
bulduğumuz bir telefon numarasını, telefonu çevirdikten
sonra hemen unutabiliriz.
Bilginin duyusal kayıttan kısa süreli belleğe
aktarılmasını sağlayan bilişsel süreçler
- Dikkat: Dikkat, duyu organlarının bir uyarıcı üzerine
yoğunlaşması veya odaklanmasıdır.
Öğrenme faaliyeti dikkat ile başlar. Sadece dikkat
ettiğimiz bilgileri öğreniriz. Bu dikkatimizi belirleyen
bireysel özelliklerden kaynaklanan özellikler (ihtiyaç,
ilgi, beklentiler, tutumlar, geçmiş yaşantılar gibi)
olduğu gibi uyarıcıdan kaynaklanan özellikler de
(uyarıcının şiddeti, büyüklüğü, garipliği, hareket ve
tekrar etmesi gibi) vardır. Mesela; aç olan bir insanın
dikkatini yiyeceklerin üstünde toplaması bireysel
özelliklere, öğretmenin kalemini tahtaya vurarak dikkat
çekmek istemesi uyarıcı kaynaklı özelliklere örnektir.
- Algı: Beyne ulaşan duyumların organize edilerek
tanıma, anlama ve anlamlandırma işlemidir. Yani
duyumların yorumlanması işlemidir.
Algı olayını belirleyen en önemli etken dikkattir. İnsan
aynı anda birden çok uyarıcının etkisi altındadır.
İnsanın, bunlar arasında seçim yapıp algılama işlemi
yapması dikkat süreciyle alakalıdır.
Uyarı: Kısa süreli bellekte bilgiyi tutan süreçler;
sürekli tekrar ve gruplamadır.
ortamdan uzaklaşmadır
a3) Uzun Süreli Bellek: Bilgilerin sürekli olarak
depolandığı bellek türüdür. Bu belleğin kapasitesi belli
değildir bu nedenle sınırsız olarak kabul edilmektedir.
Uzun süreli bellekteki bilgiler bireye mal edilmiş,
özümsenmiş ve anlamlandırılmış bilgilerdir. Bu nedenle
uzun süreli bellekteki (USB) bilgiler unutulmaz. Uzun
süreli bellek; açık bellek (bildirilen bellek) ve örtük
(bildirilemeyen) bellek diye ikiye ayrılır.
Açık bellek: Kişinin bilincinde olduğu ve başkalarına
da bildirebildiği bilgileri içerir. Açık bellek üçe ayrılır:
Anısal (epizodik) bellek: Yaşamımız boyunca
yaşadığımız olayların yani anıların depolandığı yer.
Mesela; Ahmet Bey, hastalığı nedeniyle yakın
geçmişte olup bitenleri hatırlayamamaktadır. Ancak
satranç oynamakta ve bu oyunun kurallarını
hatırlamada hiçbir güçlük çekmemektedir (2012
KPSS). Burada Ahmet Bey’in yalnızca “Anısal”
belleğinde bozulma vardır.
Anlamsal (semantik) bellek: Bilginin anlamlı hale
gelmesini sağlar. Genel kavramlar, ilkeler, okulda
öğrendiğimiz bilgilerin çoğu, jest ve mimiklerin
anlamları, beden dili gibi şeyler bu bellekte yer alır.
- 17 -
İşlemsel (prosüdel) bellek: Belli bir işin yapılması
için gerekli işlem basamaklarının sırasıyla
saklandığı yerdir. Bu nedenle belli işlem
basamaklarıyla yapılan etkinlikler olan yüzme,
araba kullanma, problem çözme, matematik, fizik
problemi çözme gibi bilgiler bu bellekte yer alır.
Mesela; Yüksel Bey yeni aldığı elbise dolabının
kurulum yönergesine bakarak önce küçük parçaları
birleştirmiş, sonra da birleştirdiği parçaları ilgili
yerlere tutturarak dolabı kurmayı başarması
(2012 KPSS) işlemsel bilgiyi içerir.
Örtük bellek: Kişinin bilincinde olmadığı bellektir.
Örtük bellek kişinin farkında olmadan öğrendiği
bilgileri içerir. Örtük bellekte kişi öğrenmiş olduğunu
bilmez. Kişi farkında olmadan bu öğrendiklerini ihtiyacı
olduğu anda öğrenmiş olduğunun farkına varır.
Kısa süreli bellekten uzak süreli belleğe geçiş (Uzun
süreli bellekte bilgiyi tutan bilişsel süreçler)
Örtük ve Açık tekrar: Bilginin zihinsel (örtük)
veya sesli (açık) olarak tekrar edilmesi süreci,
bilginin uzun süreli bellekte saklanması sürecidir.
Aralıklı tekrar, sürekli tekrardan daha etkilidir.
Kodlama (Anlamlandırma): Kısa süreli bellekteki
bilginin, uzun süreli bellekte bulunan eski bilgilerle
ilişkilendirilerek uzun süreli belleğe transfer
edilmesi sürecidir.
Kodlama (Anlamlandırma) stratejileri 4 tanedir:
1. Etkin olması: Bireyin öğrenme sürecine etkin
olarak katılmasıdır.
2. Örgütleme: Bilginin uygun yapılar içinde
yapılandırılması ve gruplandırılmasıdır.
3. Eklemleme: Yeni bilginin var olan yapıya (şemaya)
eklenmesidir.
4. Bellek destekleyici ipuçları: Bazı durumlarda yeni
gelen bilgi ilk defa karşılaşılan bilgidir. Bu nedenle
bilgi yeni bir yapıya giremez (eklemleme olmaz),
eski bilgilerle gruplanamaz (örgütlenemez). Bu
durumda bellek destekleyici ipuçlarıyla ilişki
kurularak kodlama yapılır. Bellek destekleyici
ipuçları iki türlüdür. İlki imgesel bellek destekleyici
ipuçları (resim ve imgelerin kullanıldığı ipuçlarıdır),
diğeri sözel sembollü bellek destekleyici ipuçları
(daha anlamlı sözel yapılar arasında bağlar
oluşturulur: ilk harf yöntemi) (2010 KPSS).
- Bellek destekleyici ipucu yöntemleri
Yerleşim yöntemi: Sırayla hatırlanması gereken
bilgilerin, çevrenin fiziksel özellikleriyle
ilişkilendirilerek (bilgilerin bilindik bir mekâna
yerleştirilmesi yoluyla) akıldı tutulması yöntemidir.
Mesela; Trigonometri formüllerini öğrenmede zorlanan
Ercan, formülleri farklı renklerdeki kâğıtlara yazarak
evin giriş kapısından odasına doğru yapıştırmıştır.
Sınavda hatırlaması gerektiğinde yürüdüğü güzergâhı
göz önüne getirmekte ve ilerleme sırası ile formülleri
hatırlamaktadır (2012 KPSS). Burada bellek
destekleyici ipuçlarından “yerleşim” kullanılmıştır.