11. Dilnya Savql'ndan ~ l k a n Tilrkiye, b Q p k yoksulluklann ...

11. Dilnya Savql'ndan ~lkan Tilrkiye, bQpk yoksulluklann, lusltlamalann 

yagan&B Gnleri artlk geride blrakmak bzlemindeydi. Kurulan yeni dfinya 

dweninde gdzler, gdnilller Bah'ya kitlenmigti. Tan matbaaslna saldln gibi 

komilnist aleyhtan gdsteriler yaygndl. Bayar CHP'den istifa etti. Menderes 

ve Kdpnllil ihra~ edildi. Derken 1945 ylhnda Inanil meclisi aCq konugmaslnda 

muhalefet partisi ve tek dereceli secim istedigini sdyledi. Bu yeni bir 

ddnemin sinyaliydi. Bir yll soma DP kuruldu. Yeni bir muhalif sdylem tecelli 

ediyordu ve daha ~ ok gey degbecekti. 

1950 se~imleri ve iktidar degisimi alke tarihi a~ilndan benzersiz bir ddnilm 

noktasldu. Halk bu se~imle ilk kez siyasal tercihiyle y~netecekleri beluleyerek 

bir stamkoyu alqag etmigti. Siyaset yapma blevini ellerinde tutan 

se~kinler icin bu whhk verici, inamlmayacak bir yenilgiydi. "Bilrokratik 

siyasi yap1 i~inde siyaset ayn bir meslek degildi. Meclisler idarenin bir 

u&nuslydl. Ancak 1946'lardaki ~ ok partili bir meclii olu$turma karanndan 

sonra, gene1 oy hak ve secmene ddnilk siyaset biraraya gelerek iktidardaki 

ittifalun balilnmesine yo1 aCu. Meclis ger~ek bir t-ma toplumuna don*- 

m ve iktidardaki parti muhalefeti engellemeye tqebb- ettiginde muhalefet 

kendinde millete gitme hakklnl gdrdil. 1946-50 ddneminin lugat~esinde 

rnillete gitmek yeni bir siyasi faaliyeti dile getuen bir formill oldu." (Keyder, 

age: 163). 3. Selim'den bu yana mm modernist mildahaleleri ilreten slnlf 

bilrokrasiydi. Simdi olwn DP aglrllkh meclis ise hem daha ~ ok millk sahibi 

slnflara dayanlyordu, hem de daha t.a.$rallydl ve daha gen~ti. Yasad~l

Tarkiye Komunist Partisi bile secimlerde DP'yi desteklembti. DP iktidannin 

ilk ylllannda kakla iktisadi geligmeler oldu. Binek arabalan ve ticari tagitlann 

saylsl ddrt kat artu. A.yg yukan her on kdyladen biri gehre gdcayordu. 

Konut yapiminda ve impat sektdninde bQpk bir patlama ve istihdam 

vardi. Ilk gbcmenler buralarda caligan mevsimlik igcilerdi. Bu yeni 

"hamlenin" birinci elde,p tanlklan olarak gehirlerde kaldilar. llk gecekondu 

mahalleleri koy yqa& tarzina gore kuruldu. Aynl kdyden gelenler yanyana 

yerlqip genellikle devlet arazisi tizerine derme ptma kulabeler kurdular. 

Arna klsa surede evlerin kalitesi dazeldi. Ilk gapmen dalgaslyla gelenler gehirde 

kazandlklanm yeni evler yapmakta harcadllar, yeni gelenler ise ayni 

amacla tanm gelirlerinden biriktirdiklerini beraberlerinde getirdiler. Aynca 

her secim dncesinde politikacilar yeni yeni bapmekte olan bu semtlere 

gehrin bazi konforlanni ve belediye hizmetlerini getirmeyi vaad ettiler ve bu 

vaadler bir dlcade gerceklqti. Bir,sOre sonra arsalann tapulan verildi ve eski 

kulubeler saglam ve surekli evler haline geldi." (Keyder, age: 189.) Bu yeni 

ev sahipleri kazandiklannl gehirli ywma uyum saglayabilmek icin harciyorlardi. 

Kira ddemedikleri icin evlerindeki konfor diizeyi giderek artu. Ancak 

ktilttirel hayatl kontrol eden se~kinlerce hicbir zaman sevimli gdnllmediler. 

Burokrat ve entelekmellerin cogu kby hayatinl idealize ederken gecekondulara 

aciyarak baluyordu. Saf, tertemiz, dogayla dzdqlqrnb kdylu imgesine 

kaqilik, gecekondular korkunc bir kontrast icinde yozlqmanm arnekleriydi. 

AbdQlcanbaz ve Tarzan'm (uzun bir macera ddntqunde) Istanbul'da 

tek bir Istanbul efendisi bulamadiklan 6ykQ bu bakqi yansinr. Kahramanlanmlz 

~nlerce bir Istanbul efendisi arar bulamazlar. Kdye yerlegmeye 

karar verirler. Orada onlan bir sapriz beklemektedir. Kendileri gibi kaye 

kacan bir Istanbul efendisiyle kaqilayrlar (Bkz Annik: 1979). Seekin ktiltar, 

giderek daha fazla kendini kugaulrnlg hissediyordu. Kendini bu yeni kalaballklara, 

bu "dejenere" ylgnlara kapatti. Gdqmenlerse icine kahldiklan 

bu yeni gehir khltaniyle beraberlerinde getirip yeniden bicimlendikleri kay 

kaltuwnu harmanlarken dlganda kaldilar. Varoglarda dplanmlg bfkelerini, 

acllannl ve nqelerini anlatacak ifade bicimlerini aradilar. 

Cizgi roman bu de&im atmosferinde, eglenceye ydnelik seniven kurgusunu 

tarihe, gecmbe ve gelenege cevirmeyi deneyerek dnemli bir qigi olwturdu. 

Sinemasal anlaumi, renkli resimleri ve yarattigl saf, ikili (iyiler- kamler) 

danyasiyla poptilarite yakaladl. Ratip Tahir ve Sahap Ayhan'in cizgileriyle 

kurdugu tarihi cizgi roman kallplan en bqanli ~ikiglardl. Sonralan 

tam sayfa cizgi romandan bantlara, haftalik dyhlerden Gnluk stireli hihyelere 

ddnugtaler. Bu yonelim Gnceli yakalama kaypini da getirdi. Siyasi 

~alkantilari anlatmayl, elegtirmeyi denediler. Artistik bir dilden arinarak 

@nlak konwma diline yaklqular. Kahramanlanni slradan insanlardan se-

qip, gilndelik, olagan hayata dair, kimi zaman da muhalif olan kurgular 

firettiler. Bu yeni qizgi romancilann b a ~ bir k cogunlugu karikaN~aydQ 

veya Nm qizer tayfasimn bagindan gectigi azere ilk parasini karikamrden 

kazanm~ insanlard. Cemal Nadir'in a~u@ yolda gazete karikatQrc~lQpnde 

yo1 aliyorlardi. Ama hem hepsine yetecek kadar gazete yoktu, hem de 1950- 

54 arasi DP iktidanm vaad ettigi reformlannda bganli olmasi muhalif bir 

sanat olan karikamni slnlrllyordu. Oysa ~izgi roman bu yeni ddnemin tiraj 

unsuruydu. Daha zor ve zaman alici da olsa Qretene iyi para getiriyordu. 

Onlarca karikamrist bu arz talep dengesinde ~izgi rornana ydneldi. Reel ~izgileriyle 

Suat Yalaz, Ratip Tahir, Sahap Ayhan, Remzi Taremen, Sururi 'sedven" 

niyetli bykiller Qretirken, Eflatun Nun, Altan Erbulak, Oguz Aral, 

Bedri Koraman, Turhan Selpk karikaNr ~izgisiyle 'hicivn tstane yogunlqular. 

Bu isimler arasinda-en dnemlisi hi^ ku$kusuz Ratip Tahir Burak'tl. 

Burak, Turkiye'de ~izgi romanln popQlerle$mesini saglayan en dnemli 

isimlerden bin oldu. Benzerlerinin aksine hi~bir ilk kaynaktan almadip 

@qla deseni ile gdrsel anlamda okuyucu begenisinin gelismesine katkl saglad^. 

Ancak ilk olmamn Nm dezavantajlanm da tuerinde tagimaktaydl. Anlatlmiyla 

tam olarak ~izgi romanci degildi. Cizimlerinin hareketliligi, kurgusunun 

sinemasi ve kolayllgi yoktu. 0 dab ~ok resimlerle okunabilirligini 

sagladgi romanlar kurgulamqh. Ancak yapugi be sanat olarak yaklagmas1 

ve bunun da hakklnl verebilmek i~in gdsterdigi ~abayla, azgiindu. 

1943 yrlrnda Stephen Dowling tarafindan lngiliz Daily Mirror'da giinlok bantlar halinde 

yayrnlanmaya baslayan Garth, bizde ilk kez 1953'de Ulus gazetesinde Baykara adryla 

yer aldr. Bilimkurgunun tom olanaklarrnr kullanan dizi neredeyse aralrksrz olarak 

1980 yrlrna kadar cesitli gazetelerde 4aha cok Cumhuriyet- yaymlandr. 

RAT~P TAH~R BURAK Segmeler 

~arbaros'un Son ~eferi, Koca Yusuf (1950); Cem Sultan (1951); Saray 

Kad~nlar~ (1952); Plevne, Lale Devri, Bir Yemin Ugruna (1953); Selma, 

Kir~fkbey (1955); Klrk Sehitler Kalesi (1959); Biie Barbaroslu Derler 

(1960); Kara Ibo (1963); Istanbul'un Fethi (1964); HDrrem Sultan (1965); 

Hilal ve Salip (1967); Kara Ahmet (1968); Timur, Timur ve Y~ld~r~m (1969). 

Gazetelerde Gizgi Roman 

Cok partili ddnemin bqlangcmnda CHP hakameti, basin rejimi a~is~ndan 

yumugak bir ~izgizledi. 1946'daki yasa degbiklikleriyle gazete kapatma 

yetkisi idari makamlardan mahkemelere devredildi. Gazete ~lkannada izin 

ve para yaurma kogullan kaldinldi; Ama diger klsltlaylci dilzenlemeler de: 

gigmedi. DP iktidannin ilk icraah ise, bu konuda hukuk balummdan donyamn 

en htlmyetperver ve demokrat yasalanndan oldugu ileri silmlen bir 

metni Meclis'ten ~ikartmak oldu. Ancak hemen arkas~ndan Bqbakan Menderes, 

h~knmetin iq politikada esasli tedbirler almaya, muhalefetin yayllm 

ategi alunda bulunan hQkQmetin is ~drebilmesi~in 'fesatli~i dnleme kanu&nn 

~lkarmaya mecbur oldugunuileri sarmeye bagladi. Gylece kls~tlamalann 

yolunu yapan DP iktidan, on yll icinde hem basln yasaslnda hem 

de baslnl etkileyen diger yasalarda, basklyl ve k~ltlamayl araracak bir dtuineye 

yakln degigiklik yaptl (Kologlu, age: 69). lktidann basin tizerinde 

kurdugu tahakknm farkli dnzeylerde silrda. KAglt tahsisinde ve basimda 

kullanllan ~qitli ithal malzemeler devlet kontroltindeydi. Aynca gazetelerin 

yagam daman resmi ilanlarda en bQ@k kaynak olan devlet ve KIT rek-

1001 Roman'da Nat Pinkerton ahyla yaymlanmigtl). Hilniyet'in bu konuda 

6ncQlQk yapmasinln qegitli sebepleri vardi. Ilk olarak gazetenin akNel habercilik 

ve garsellige yogun anem verdigi gazetecilik anlami, devaminda 

"saw avantaji" saglayacak her unsuru kullanma arzusu ve nihayetinde Sirhavi'nin 

karika~rist olarak qizgiye duydugu azel ilgi bu dncQlQ@n en 

anemli sebepleriydi. 

_I. 

Pekos Bill ve Bansiir 

Cizgi roman yaymciliginda belirli bir kahra~m 

serilvenlerini iqeren der: 

gi aqisindan dnemli bir danemeq Pekos Bill'le agilh (1951). Dergiyi ilk olarak 

ltalyanlar gkarttilar. Bunun hikllyesini Mete Yilmazgayle anlatlyor: 

Pekos Bill ltalyan kbkenli, Qlkesinde Mondadori Yaylnevi tarafindan 

gkanliyor. Epey de ilgi garnyor, giderek diger Avrupa Qlkelerine de 

satiliyor. Mondadori TQrkiye'ye de Pekos Bill'i satmak istiyor. Arna 

burada yaylnevi yok veya olanlan begenmiyorlar. Bunlann lstanbul'da, 

TQnelde Maldini diye bir temsilcileri var. Onun araciligi ile 

Pekos Bill'i kendileri yaymladilar. GQzel de bastllar, temiz, bzenli bir 

dergi oldu. Bu@n bile o zarif bask1 pek yok. Ancak bu Pekos Bill 

tek sayl surda. Kapaginda Teksas eyaletinin armasi var. Maldini bana 

bizimkilerin yabanci bir yaylnevinden hognut olmadigini sayledi. 

Sebep bu mu bilmem ama dergi kapandi. Bence o arma da rahatslzlik 

yaratti. lgte sonra yayln hakkini bizimkiler aldi, ylllarca devam 

ettiler. 

Gazetelerin Batr'daki drneklerini izleyerek pazar ilavesi vermesiyle, @zgi romanrn 01- 

kemizdeki gelisimine dnemli katkrlar saglayan 'ilk ilave" HOrriyet Pazar ilavesi oldu.

sa bir sorede unutulup gitmiati. Fakat bizim cizgi romanimiz ozerinde 

uzun ylllar etkileri olacak, azellikle hareket cizirnlerinde yerli ~izerlerimiz 

icin dnemli bir kaynak tqkil edecektir. Hatta sonralan yaynlanacak olan 

Kdroglu, Pekos Bill'den epey aynntili d-eyde "yararlanacaktir". 

Pekos Bill'le Italyan ~izgi romanina hayranli~ bqlayan ve onu stil olarak 

PopUler olan Pekos Bill isminden faydalanmak 

i~in uydurulan Peko~ Bill'in bir 

kapagr gdrS)lUyor. 

sordormeye plwn Talat GOreli ddnemi $dyle anlahyor: 

. 

I* 

Pekos Bill atqli silah kullanmiyor. Tamamen kement krali, kementle 

idare ediyor. Bu pzden bdmn Avrupa dlkelerinde cikiyor ... 0 zamana 

gore gcueldi. Hareket senaryosu, resider de bir gtizel renkli ... Temiz 

de basiliyor ... Cocukken onu ~ ok severdim soma ilkokula giderken 

Ceylan dergisi vardi o da renkliydi. Bill Kit vardi, Tommiks ciktl 

ayle devam etti, zaten bqka eglencemiz yoktu. Tek eglencemiz cizgi 

romanlard. Ka~abilirsek sinemalara giderdik. Bir de yaz olursa Kabatq'ta 

iskeleden atlardik, eglence cok sinirliyd. 

Pekos Bill cok tutulmu$ ve ddnemi i~in epey ytiksek satqlara ukqmigti. 

Belki sirf bu pzden sansore de ugradi. Derginin 70. saylsina gelindiginde 

muzir nqriyatla ilgili 1117 say11 Kanun gerekce gdsterilerek toplatllip, ya- 

Yakkqik on ay kadar sonra dergiyi 2. saydan itibaren bu kez AlZieddin 

Kiral (1907-1974) ~ikartmaya bqladi. Pekos Bill'in serilvenleri ilk saylda 

verilen dnsdze gore "efsane ile hakikat kanaik bir hayal icinde ge~mekte ve 

yapnmaktaydin. Onun insan--til destansi dzellikleri tom ~ocuklugunun - 

bizdeki bozkurt anlahlanna benzer bi~imde- cakallar araslnda geCen yasmiyla 

vurgulanlyordu. Ote yandan bir kahramanin olmasi gerektigi gibi, 

"Teksas'm upuz bucakslz ~aylrlannd adaleti saglayan, kuwetli zalimlere 

karai zaylflan korumaya hlzlr gibi yetigenn biriydi. Pekos Bill sawin sevgilisi 

So Slufut ve dinamik, saldirgan, sdz dinlemez esmer gazeli Kalamiti Jane, 

qsiz atl Tayfun, "eyalet kabilelerinden cesur ve sadik bir kuilderili olan 

Beyaz Toy, alicenap ve &kin olan Devi Kroket'en ragmen yalnlz bir kahramandi. 

BoNn dostlanna ve cevresine karain kimi zaman bir efsane gibi 

herkesi ve her $eyi terkedip kaylplara kawbiliyordu. Duide serilvenler bir 

hareket senaryosu i~inde anlatllirken ana konu aslinda biuat tiplemelerdi. 

Yaaanan serilvenlerin nerede baalayp, nerede bittigi hi$ belli olmuyor, sorekli 

yeni olaylar gelbiyordu. Kadn tiplemelerin ve &in her daim konu 

edilmesine ragmen cinsellik son derece dlcoltiydil. Bu titizlige Siddetin yok 

saylmasi da ekleniyordu. Omegin Pekos Bill -Avrupa'daki sansor de gdzetilerek- 

hit - atqli - silah kullanmiy~r, anlati idnde kesinlikle beyaz adam dldtkrillmtkyordu. 

Bu pden ~ok h a sorede bircok Avrupa olkesinde pop% 

ler oldugu gibi gelben gercekci ~izgi roman anlay41 nedeniyle yine cok h- 

l 

""" 

Pekos Bill, yqadrgr sansUrui,z~nden ismini 

resimli hika~eler, her mace- Koca Teks olarak degi~tirip, yayrnrnr sUrrada, 

iyilik-kdtolixk kuwet- dUrdU. Yukarrda bu Koca Teks savrlarrndan 

lerinin ~arpigmalan~~ tasvir birinin kapagr gdml~yor. 

102 103

etmesi ve neticede ahlaki bir seyir takibetmekte ve hak ve adalet 

mefhumuna riayetkgr bir neticeye varmaktadlr. Bu hikiiyelerin kahramani 

bog yere kan ddkmekten zevk alan bir hunhar degildir, bilakis 

acizlere yardlm edip kdtulerle macadele eden bir nevi kahramandlr. 

Bdyle bir kahramana hayalen hayran olan cocugun ne sebeple 

sue iglemek gibi kdtul-rlklere dzenecegi suale gayandlr. Bu qegit roman 

ve hikiiyelerin cocuklan korkuttugu da asla varit degildir. $u 

halde, cocuklan sue blemeye ve maceraya sevketmesi bahis mevzu 

olmayan bu Cqit hikiiyelerin, onlan normal hayat yollanndan dlganya 

samkleyemeyecegi ve binnetice ruhlan Ozerinde zararll tesirlerde 

bulunamayacaB hakikatini kabul mecburiyeti vardlr." (akt., Men@, 

1994: 25 ) 

Asllna baklllrsa o d6nem cizgi roman ile sue oranl araslndaki ilhkiler 

mm dtinyada slk konugulan konulardan birisidir. Sansur uygulamalannln 

temelleri Amerika'ya uzanmaktadlr. Amerikan Senatosu'nda Frederick 

Wertham'in 1954 yllinda elkan 

Seduction of the Innocent (Masumlann 

Bqtan Cikanlql-igfali- 

) ad11 kitabl kaynak allnarak cizgi 

roman Amerika'da sue oramnm 

art19 sebeplerinden bin olarak 

gdsteriliyordu. Haliyle bu 

aklmdan bircok cizgi roman paylnl 

aldl ve yasaklandl. Talat 

GOreli, bu geligmeleri Pekos 

Bill'e uygulanan sanstirle gdyle 

iligkilendiriyor: 

TOrk hoknmeti de Amerika 

ne yaparsa .onu yapiyor. 

Biz de bir gey yapahm 

diyorlar. 0 slrada en 

yaygn olan, satlgl klrkbine 

vurmug olan Pekos 

Bill'i yasakhyorlar. Fakat 

dergi hie boyutunu bozmadan 

Koca Teks albir 

ba~ka 

Krral Yaymcrlrk'~n Pekos Bill'den sonra pkardrwestern 

diIisi Oklahoma oldu. Bir 

tlnda yaylnlna devam edi- kadrn kovboyun sedvenlerinin anlatrldrgr deryor. 

38. say Sonunda dergi uZun dmOr1O olmasa bile yayrncrlrk agsmdan 

bir ilki olu$tunryordo. 

ginin icinde kirmlzi bir 

kaglt qklyor. "Derginin 

zararh degil, faydall oldugu 

bilirkbi tarafindan anlagllmlg 

tlr. Bu nedenle 

dergimiz gelecek sayldan 

itibaren tekrar Pekos Bill 

ismi alhnda ya);;;;lanacaktlrn 

diye abuk sabuk geyler 

yani ... Adamlar derginin 

kendisini degil de ismini 

yasakllyorlar. Bat1 

taklit~iliginin kdtO drnegi 

bu ... Bizim her geyimiz 

kendine azgu bir kanglk- 

Ilk icinde golanesi ama 

cizgi romanln yasaklanan 

tek somut drnegi bu Pekos 

Bill.' 

~saklamayl sadece "Amerikan 

taklitciligin - ~er~evesinde 

dOganmek yanllS olabilir. ~~k~ 

Arkrn Yayrncrlrk tarafindan ~kartrlan, 8 say1 

yaylnlnr sOrd0rebilen Tomahawk'rn en dnemli 

dzelligi kapagrndaki Amerika'da sansurden 

planda bagka kaygllann da rola gefligini vurgulayan, Olkemizde hiqbir anlam 

aralImalldlr. Pekes Bill, tersine, tapmayan 'Comics Code Authorrfy tarafindan 

Amerikan icadl olmaslndan ve- uygun gddlmO$tOr' ibaresinin olmasrydr. 

' ya "kendi milli kahramanlarl- 

mlz varken ~ocuklanmlz neden elin Amerikallslnln halk kahramanlnl 

okusun ki?" dogrultusunda bir tepkinin kurbam da olmug olabilir. llginctir, 

ileriki sayfalarda daha aynntlll aktanlacak olan Kdroglu dergisi de Pekos 

Bill'i yapnlayan AlPeddin Klral tarafindan clkanllmlgtl. Ddnemin 

cnemli bir yapnevi sahibi olan Klral'm, yabancl bir halk kahramanlnl ya- 

ylnlamasl, iktidar ~evrelerince hog kqllanmamlg olabilirdi. Ustelik K~ral 

devletle cal~an onemli bir badamlydl. Onca igin araslnda otukp Kdroglu'nun 

senaryosunu yazmasl bile bazl yerlere "Bakln biz Kdroglu'nu da yaplyoruz, 

birakln gu Pekos Bill'in mealinde bir mesaj ta.ymlg olabilir. Ancak 

nedeni ne olursa olsun cocuk dergilerinin icinde elkan onca cizgi romana 

ses clkarmaylp aynl kahramanln semvenlerinden olugan ilk dergiyi sansarlemek 

garip bir celigki gibi gdn~nOyor. Sanlyorum tepkinin bir nedeni 

cok satmaslydl, bir bagka neden de gu geleneksel "milli degerler erozyona 

ugruyorn huylanmasl. ...

Kaptan Haddok'la yegeni Tintin'in geldigini haber verdiler. Kaptanin 

kardqi ve Tintin'in babasi olan bilgin Turnasol, tarihi incelemeler yaparken 

ka~inlmqu. (....) , 

50'lerin bqinda DP iktidan, ,dq politikada Tarkiye'nin o zamana dek korudugu 

tarafslzlik ve yalitim qizgisini degigtirerek Kore savagina katllma 

karan aldi. Tarkiye, ABD'yi izleyerek Ganey Kore'nin "komilnizm tehdidinne 

kargi yapti@ yardim p pina ilk kogan alke olmu$tu. Bu 6nemli kararla 

her geyden Once TC ilk kez kendi sinirlan dqinda bir askeri harekata 

katilacakti. Bu karann halk tuerinde, CHP rnilliyet~iliginin ve Tark~a-Turanci 

akimin tohumlanni attigi Tarklnk bilincini serpilten etkileri oldu. 

'Klzil Tehlikenye kar~i carpigmak i~in Kore'ye gidenler "Kahraman Tnrk 

askerin imgesini yilceltecekti-hayalleri bdyle bir beklenti saslayordu. Bu 

gelbmeler, yeni 'anlatin ~izgi romana konu olmakta gecikmedi. 1951 yllinda 

Kore savqiyla ilgili ~izgi romanlar popalerlik kazanm. Vatan gazetesi 

Jack Davis'in ~izdigi yabanci bir ~izgi roman1 yapladi. Onu takip ederek, 

ticari rekabet platfornynda her zaman ilerde olan Hamyet benzer bir ~ alw 

rnayl bqlatti. Sururi, Xore ile ilgili, gazetenin ilk sayfasinda yer verilen Kunun 

Savqi ad11 bir qaligma yapti. 

Cizgi romanin gazeteler i~in rekabet unsuru olmasi pazar ilavelerinin artmasma 

neden oldu. 1952 ylh bqinda Yeni Sabah gazetesi iddiali bir pazar 

ilavesi venneye bqladi. Hedef Hilmyet'ten daha iyisini yapabilmekti. Askerden 

danen $ahap Ayhan, tarihi ~izgi romanlanyla Hilmyet'in Ratip Tahir'ine 

alternatif olarak One qikartiliyordu. Ayhan'in qizgilerinin henaz Ratip 

Tahir dtueyinde olmadi@ anlagilinca, Yeni Sabah profesyonelce dogtinerek 

~izgi roman i~in bqka qdznmler aradi: Cok ge~meden Ratip Tahir Burak 

transfer edilecekti. 

Ddnemin qok Satan gazetesi Yeni Sabah'm Hirrriyet'in popiller olan Dedektif Nik'ine 

alternatif olarak denedigi bir polisiye qizgi-bant. Bizde ilk; kadar ragbet gdrmeyecektir. 

Sururi'nin Kore Sava$l'yla ilgili Hirrriyet'in birincisayfaslndan yaylnlanan Xunuri Sava- 

$1' ad11 qaI~$masr (1951). 

Ayni ylllarda tnm gazeteler ~izgi roman alfirlikli pazar ilaveleri vermeye 

bqladllar. Bu ~ok ge~meden gazetelerin i~ine de yansid. Artik gazetelerde 

bir qizgi roman sayfasi olugmu$tu. Bu da yerli qalqmalann artmasina sebep 

oldu. Fakat kopyaciliktan gelme ~izerler eski al~kanliklanni birakamiyor, 

yaylncilar da telif hakni umur~ami~brdu. Sonu~ta ilk anemli yayln hakkl 

davasi patladi. Aheddin Kiral, qikardilfi Yelpcue dergisi iqin ftalya'da Grand 

Hotel dergisinden saun aldilfi ve 1952 Temmuzu'nda yaylnlamaya bqladi@ 

Terkedilmb Melek ad11 ~izgi romani, Hilniyet'in Metruk ~elek adiyla kopya 

ettirerek ayni yllin Eylal'anden itibaren yaylnlamasi ixzerine mahkemeye 

gitti. Gazete sahibi Sedat Simavi ve mesul madanl Samih Tiryakioglu adina 

50.000 liralik zarar ziyan davasi act1 (Vatan, 12.12.1952).

Baylece bazl dedikodular da su pdne ~lktl. Vatan gazetesi dedikodulardan 

bahsederken rakibi Hiirriyet'i su~luyordu: "Daha Once de Kore ile ilgili 

Kunuri Savagl ad11 resimli romanln kopya oldugu, bir Amerikan ~ocuk 

mecmuaslndan allndlgl anlqilmlgtlr." Ancak batan bu tartlgmalar dar bir 

cer~evede kalacak; yaratma yeteneginden (veya cesaretinden) yoksun "sanatcllarn 

uzun ylllar am gekilde ~allgmaya devam edeceklerdi. Davanln sonucunu 

bilemiyonz ama Hiirriyet, Metruk Melek ~izgi romanlm 22 Subat 

1953'de henaz sona ermemesine ragmen yaylndan kaldlrdi. Yerine Sevki 

irnzah, ortaslndan bir yerinden bqlayan Maskeli Kadin konuldu. Hiirriyet 

geri adlm atmqtl. Bu olaydan sonra yantemini de degigtirdi. Opera Mundi'nin 

Tarkiye ternsilcisi Ali Rauf araclllgl ile Italyan Rizzoli firmaslnin foto 

romanlannl telif adeyerek getirmeye bqladl. Sevki bu fotoromanlan ~izgiye 

~eviriyordu. Bu yiizden hibyelerin kanyesinde ~eviriyi yapanlann isimleri 

de yazlllyordu. Vahdet GOltekin, C. Akasoy, Lale Edis gibi isimler ylllarca 

bu tar fotoroman uyarlamalannln ~evirilerini yaptllar. 

HOrriyet'le Yelpaze dergisi arasrnda telif haklarr davasrna sebep olan -Metruk Melek" 

gizgi rornanr, gazete ydnetimi tarafrndan yayrndan kaldrrrlarak, yerine BykOnOn ortasrndan 

bir yerinden baslayan -Maskeli Kadin' konuldu. Ressam Sevki bu kez imzasrnr 

agrklrkla kullanryordu. 

1951 ylllnda Vatan gazetesinin verdigi ~izgi roman ilavesinde alkemiide 

otuz ylll qlun bir sore arallkslz yaylnlanacak olan Hog Memo bagladl. As11 

ad1 Lil Abner olan Memo, Onla Amerikall ~izer A1 Capp'm (Alfred Gerald 

Caplin) bir ~al~masldlr. Olaylar Amerika'nm Tark~e'de "Kapekkay" ad1 

verilen dcra bir kapnde gecer. Hog Memo, burada ywyan saf, temiz kalpli 

bir gen~tir. 1ri nicut 61~Olerine ragmen @cans kullanmayl ne daganur, 

ne de kullanmaslm bilir. Tek qlu, sonradan bayilk qabalarla evlenrneyi de 

bwrdlgl Galpembe'dir. Gen~ evliler ogullan Merdefe, Boncuk Ana, Boncuk 

Baba ve diger Kapekkay sakinleriyle tam bir ailedirler. Oybler hi~bir 

zaman tam bir semven bi~iminde degil, i~ ice ge~m* ~egitli olaylarla anlatlhr. 

Bu olaylann hepsinin oykanan sonunda ~arixmlenmesi gibi bir adet de 

yoktur, hepsi aynl ayka i~erisinde geligip ayn ayn sonu~lamr. Ornegin yine 

A1 Capp'm ~izdigi bir Dick Tracy parodisi olan Dogrucu Davut (Fearless 

Fosdick) Hog Memo'nun en sevdigi ~izgi roman kahramanlmr. Hog Memo 

gazetede onu okurnaya bqladlgmda anlatl "Hog Memo'nun Ideali Dogncu 

Davut" bqhl altlnda bir Dogrucu Davut senlvenine danagar. Hog Memo, 

110

izim bas~n~mlzda 

kendine azgi bir tadla yllarca izlenen bir qizgi roman 

oldu. Bu tat A1 Capp'm olagantishl qizgisi kadar romamn yine olagantishl 

Ttirkqe qevirisinden de geliyordu. Hog Memo bir Amerika elqtirisiydi. 

Yoksul k~rlan, para babas~ kapitalistleri, gangsterleri, devlet bqkanlan, 

devletine tapan vatanda~lan, askerleri, polisleri ve Rus korkusu ile tam 

Amerika toplumunu dalgaya alan bir qizgi romand~. Hog Memo'nun evlenmekten 

kaq~~, 

romamn temel motifini olugturuyordu. Ve bir @n Hog Memo, 

evlenince Unld Lije dergisi bunu kapaktan duyurmugtu (Oral, 1990: 

123). Eser, 1977 yllnda Capp diziyi b~rakal~beri qizilmiyor. Birqok bqka 

arnektekinin aksine, Capp yaynlm stird~rmeleriqin kahramamm yardlm- 

c~lanna dahi emanet eunedi. Bdylece kahramanlann ~zerinden bin suyunu 

q~kartana kadar para kazanan Amerikan qizgi roman endtistrisi, Hog Memo'da 

(veya Hog Memo'ya!) bunu yapamadl. Capp'm son ka-I q11q1 da bu 

oldu. Hog Memo'nun bizde gdrdtigii ilgiyle baglanth olarak koleksiyoncu 

Ahmed Tuncefin gayle bir iddias~ var: 

Hog Memo'nun ba.pns~ elqtiri Gctinden kaynaklanlyordu. Politikacllara, 

sonradan garme zenginlere ve sdmirenlere karg~ qlk~~ 

vard~. 

Hog Memo eger DP yanlls~ Vatan'da degil de, muhalif olan Ulus veya 

Ak~am'da yaylnlan~yor olsayd~, elqtiriye kary taharnmttlsiiz olan iktidar 

taraflidan muiaka ya;aklanacakh. ~d~le bir gey olmamasl belki 

daha iyi oldu. Bizim mizahqllar Hog Memo'dan qok gey bgrendiler, et- 

- kilendiler ve taklit ettiler. 

Zamanla kendi 

tarzlannl yakalad~lar. 

1952 yl~nda Kurtulug Savq1 

azerine iki qalqfna ba.y 

lad^. Ilki, mnya gazetesinde 

Hikmet Andaq'm Atamlz~n 

Resimle Hayattyd~. Bdylece 

Atahlrk'tin alumtinden sonra 

anemli Gnlerde ilk sayfadan 

verilen "Ata" illtistrasyonlan 

yaz~yla birlqerek 

bir anlauya ddntigmtig oldu. 

Cizgi olarak pek bagar~ll 

olamayan bu deneme, yetmbli 

-. wllarda KOlttir Bakanlie 

iqin yapllan, Ayhan Bagoglu'nun 

qizdigi Altln Sac- 

Hor Memo o kadar tutuldu ki Vatan'in 27 h4aYrj' 

ertesi dGO~unden sonra Milliyet'e geQi (1962). 

Kurtulu~ Sava~r'yla ilgili yaprlmr~ bu ~algrna, ddneminin b0Nk tanrtim rrampanyalarr 

ile yogun bir ilgi gdrmiiflc). 

11 Kahrarnan (1972) ad11 qizgi romanln dnctiln oldu. Yeni Sabah, Dilnya gazetesini 

izleyerek btiytik reklamlarla benzer bir pl~ma 

yapt~d. Kadircan Kaf- 

11'm senaryosunu yazlp $hap Ayhan'm qizdigi Resimle Istikhl Savq~ beklenenin 

ilzerinde ilgi gardO. %hap Ayhan anlahyor: 

Safa K~hqoglu gayet @el reklam yapu. Uqaklardan kaotlar att~lar. 

Gazete de qok iyi sath. Hatta karaborsaya d*M. Canka okullar da 

al~yordu. 

$hap Ayhan hafta iqinde de konulan @nltik polisiye olaylardan al~nan, 

Azmi Nihad'm yazd10 dyhleri ("Denizden qlkan iki ku cesedin, 'Zi gecesi 

aldtifilen damatn vs. ) qiziyordu. Gerqek olaylann qizgiyle aktanlmas~ bash 

n kaN, fotografm paw oldugu bir danemin anlaurn arac~yd. Resimler 

abamhp dramatize edilerek okuyucu ~erindetki arttml~yordu. BuGn gazetelerin 

QqlncQ sayfasmda gdrdngiimaz adliye haberlerinin ilgi garen ilk arnekleri 

Armi Nihah yorumu ile $ahap Ayhan'm &isinden &mad.. 

Ratip Tahir'se Hilmyet gazetesinde titiz ve benzersiz dzeniyle ayktiler 

ttretmeyi sttrdttrttyordu. Yeni Sabah'a transfer oldugu 1953 yl~na kadar SIraslyla 

Koca Yusuf, Cem Sultan ve Saray Kadmlan'n~ qizdi. Onun Yeni Sa- 

113

uh'a gelmesiyle genq alternatifi Sahap Ayhan yerini Ratip Tahir'e birakmak 

zorunda kal&. Ratip Tahir'in Hamyetten Yeni Sabuh'a geqi~i basindaki ilk 

b09k transfer degrldir. Ancak bu olay, qizgi romancilann gazetelere tiraj 

kazandir&Dn~ gbsteriyor, qizer transferlerinin ilk brnegini ol~turuyordu. 

Ustad yeni gazetesine hafta iqi Plevne hafta sonlan da Lale Devri'ni qizerek 

bqla&. Hllrryet'se Ratip Tahir'den bo~alan yen "Vasfi Maksu" imzas~n~ 

kullanan Sururi ile kapatmayl denedi. Sururi bu takma ismi ~izgileri kopyala&@ 

iqin kullamyordu. Yelpaze dergisiyle Hamyet araslndaki telif haklan 

davasi d*anillOrse, Sururi'yi hakli gbrebiliriz. Cizgileri Cagi~loglu a@yla 

"arak" olmasina ragmen, yerel motifleri aykn iqine katabilmek iqin qaba 

da sarfediyordu. Sururi bunu yalnlzca Yw Yi1 Uyuyan Adam'la bqarabildi. 

Bizdeki ilk bilim kurgu brneklerinden bin sayllabilecek qal~ma ellilerin 1stanbul'una 

keyifli gdndermeler yaplyordu. Mete Kiliq, YQz Yi1 Uyuyan 

Adam'i $byle anlatiyor: 

Oyku qok klasik, sadik uSag ile birlikte yqayan bir playboy borq 

iqinde flayor. Kurtulabilmek iqin tek qareleri var. Bir bilim adamirn 

yeni gel$tirdigi zaman makinas~nda flz yll uyuyup uyanacaklar. 

2050'de uyaniyorlar. . - Tabii ilk bnce, bilim kurguda - adettir, bir Amenkdya 

gidiyorlar. Yw yll sonrasinm en modem Qlkesini gbrmek gerek 

... Sonra lstanbul'a geliyorlar. Bu b6lOmler qok ezeldi. Bir lstan- 

Cogu qizgi romancr qizgilerini gaz?te reklamlarr 

ve film afislerinde de kullanryordu. Yukarrda 

Mehmet Tekdal'm hazrrladrcJr bir film 

a fisi gdrirl0pr. 

bul ve dbnem ele~tirisi vardl. Bizde bazi ~eyler hiq degismiyordu. 

Fahrettin Kerim Gbkay'm bilmem kaqmci torunu sehri ybnetiyordu. 

Kahraman da Clark Gable benzeri bir Sey, Ayhan Lyk da yeni gimh 

sinemaya, tam uyuyordu. 

Cizgi d~nyasinda Vasfi Maksu gibi - cesitli takma isimler slklikla edrnl- 

- - " 

most&. ~ idevlet i memurlugu yapu@ iqin kimi ekonomik sebeplerle g- 

1~u@ yayln d~inda bqka dergi ve gazetelerde qal~ug~ ian veya dar kadrolu 

dergilerin yapay bir 'imza zenginligin yaratma qabasi Vnden qok sapda 

qizer farkli isimler, lakaplar ve takma adlar kullanwhr. Bu biqimde qizenlerden 

bnemli olanlanni $byle siralayabiliriz: Abdu~ (Abdullah Turan), 

Caf (Cafer Zorlu), Perihan, Mlst~k (Mustafa Eremektar), Mim Uykusuz 

(Mustafa Uykusuz), Olcayto (Suat Yalaz), GQndQz (Nehar Tilblek) $azi 

(Ziya $afak) , Hac~ (Bedri Koraman) vd.. 

~unrri'nin Vasfi Maksu imzasryla yaptrg~ uyarlama qalr~maladan biri. 

Pekos BilPin ticari bqnsmn ardindan aynl yaylnevi (Kiral Nqriyat) Kdroglu 

dergisiyle TQrk qizgi roman tarihinin ilk ekip -qali$masini ba~latti 

(1953). Anla~llaca@ gibi qalisma OnlO bir' halk destanin~ konu al~yordu. 

OykanQn ana hatlan kisaca ~byleydi: Kbroglu, zalim Bolu Beyi tarafindan 

gbzlerine mil qektirilen seyis Yusuf un oglu Rwen Ali'dir. Bu olaydan soma 

Kbroglu diye taninmaya bqlar. GOcu ve pirligini babasinin gbzlerini aqacagi 

sbylenen Aras nehrinin "eq kbpagunn" almaya gittiginde kazanir. 

Orada Bolu Beyinin begenmedigi cillz at1 besleyerek yaglz "klratn haline ge- 

114 115

Ratip Tahir; anla~mazl~ga dOflOgO Yeni Sabah gazetesinden ayrlldlktan sonra yanm 

kalan "Bir Yemin Ugruna' galr~masmr, yazar Azmi Nihad ve Zahap Ayhan birlikte tamamladrlar. 

tirecektir. Kendini hazir hissettiginde Camlibel'e yerlegir ve Bolu Beyine 

kaqi savaga giair. Zalimlerle mncadelesi pznnden halk--gdznnde giderek 

bir kahramana ddnngecektir. Derginin clkeiyla ilgili yapilan reklamlar da 

bazi a~ilardan ilginctir. Cumhuriyet gazetesinde ~ikmig (16.10.1953) ilanin 

metni gdyle: 

116 

"TQrk KdylQsO!!! Ecdadinin sana hayat ve menkibelerini anlattigi 

topyekun bamn memieketin kalbinde yagayan (kahrarnan Kdroglu) 

nun efsanelegen hayatlni egsiz destanlanni 29 Ekim 1953'de cikacak 

olan Turk kahrarnani Kbroglu resimli ve renkli mecmuasinda zevkle 

takib edeceksin. Senin dz mecmuan olan K~ROGLZT~U sabirsulikla 

bekle! 

-1. 

KIRAL NE$RlYAT YURDUn 

llanlann icerigi Kdy Enstimleri ve CHP-DP tartqmalanyla baglantllandinlabilir. 

Kay Enstimleri, kdy dgretrnen ve egitmenleriyle kdylerde tanm ve 

saglik gdrevlisi olarak cal~caklan yetbtinnek amaciyla kurulmug egitim 

kurumlanydi. DF', kdy cocuklanna pratik egitim veren iyi niyetli bu giri$imi 

CHP'ye kaqi siklikla bqvurdugu "komtmist yuvalann iddiasiyla nitelendirince 

tartigma kutuplagmaya ddnngm. Bunu takiben, Hasan Ali YUcel'in 

Milli Egitim Bakanlifindan aynlmaslyla Enstitn iginde olan neredeyse 

herkes gdrevinden alindi. Bdylece gllnllmke kadar stiren Kay Enstimleri 

tartemas1 olugtu. Politikadan sanata vanncaya kadar gllnltik yagama dair 

her geyi etkiledi. Bdyle bir ortamda K6roglu1nun reklamlan ve cilwi bu tartqmalara 

da bir Nr mndahale gibi sunulmaktadlr. 0 ydlarda dergi ve gazetelerin 

yalnlzca bnpk gehirlerde satlldifi dti$Qnllltlrse Kdroglu'nun hedefledigi 

kitle "Tnrk Kayltbnn degil Enstitllleri destekleyen kesimdir. Bir bagka 

varsaylm ise gu olabilir. Burhan Cahit Morkaya 192849 ylllan arasinda 

Karoglu ad11 siyasal bir gazete gkartmigtu. Bu yayln okuma yazma orani 

cok d'1150k gen& halk kitlelerine yeni harflerin benimsetilmesinde dnemli 

bir rol oynameti. Belki bu mr bir ilanla, ticari agdan, kapanmig bir yaylnin 

okuyuculan hedeflenmbti. 

"Kenan Orkann takma ismiyle Karoglu'nu yazan Aheddin Kiral'in Sahap 

Ayhan, Galip Gnlkat, Mukadder Gnvenmez ve Hikmet Alp'ten olugan cizer 

kadrosuyla denedigi bu sertiven tutmad. Cnnkti dykn cok dafimk ve fazla 

destansiydi. Anlah snrekli giir ve deyiSlerle kesintiye ugruyor, okuyucu sertivenden 

uzaklaglyordu. Ekip cok geqmeden &Dl&. Yaym da 40 say1 sonra 

kapandi (2 Agustos 1954). Ancak Kbroglu, daha sonra yaylnlanacak Nm tarihi 

cizgi romanlar icin gene1 gecer kurallar yaratmasi agsindan ilginctir. 

Esir pazannda sahlan ciplak kular, tecavilzden kurtarma, yarah ya da yorgun 

kahramamn gdgsnne yatarak icini ddken we1 klzlar vs... lkinci ilgin~ 

nokta Pekos BilPi ilk elkartan Mondadori yaylnevinden geriye kalan Pietro 

Karlotti'dir. Bu ltalyan, parlak ve aluci ilslubuyla renklendirdigi Karoglu'nun 

a@ aksak senaryosuna can kauyor, kolay izlenebilir bir hale sokuyordu. 

1954 yllinda Ratip Tahir, Bir Yemin Ugruna ad11 cal~masi snrerken gazete 

ydnetimiyle anla~mazliga dngm. 0 gunn yqayanlardan, anlqmazligin 

nedenini hatlrlayan yok! ... Her ne ise Qstad bQpk bir kiisknnl~k icinde 

117

Cizer olarak neredeyse Nm meslek yapmrnda tarihi cizgi romanlar yapan Ratip Tahifin 

Ulus gazetesinde yayrnlanan 'istisnai' soap opera denemesi. 

gazeteden aynldi. Oyhp Sahap Ayhan ve Azmi Nihat tamamladilar. Ratip 

Tahir'in aynlma sebebi iqin g6yle bir varsaylmda bulunabiliriz: Yeni Sabd, 

o danemde DP'yi desteklemeye baglamigti. Bu ytizden gazete sahibi Safa Kili~ioglu'na 

iktidar tarafindan armla adenekten para adeniyordu. Bu hal, 

bir CHP'li olan muhalif Ratip Tahir'i mutlaka rahatslz ediyordu. Gazetesinden 

aynldktan sonra uzun ylllar qa1igug-l Ulus'a ddnmesi de bu saw dogrular 

niteliktedir. Burak kendisine daha fazla para verebilecek gazeteleri seqmeyip 

bir gdnill borcu olarak gardagil iqin Ulus'a d6nmilgttt. Ulus, o ylllar 

DP iktidannin yogun baskisi altmdaydi. Sarekli kapanliyor, cezalar aliyordu. 

Yeni Ulus, Halkp gibi farkli isimlerle yaym sardarmeye qal~iyordu. 

Sanatqi Ulus'ta, tarihi qizgi romanlarla azdeglqen uslubunun aksine bant 

geklinde agk romanlan (Selma, Kixqakbey) qizdi (Ayni yll "Oldu da bitti 

ma$allahn isimli bir karikatad ynzixnden tutuklanarak Ushdar Toptqi cezaevinde 

18 ay hapis yath. Cilqinda Akam'da qal~maya bqladi). Bu arada 

$evki de son qal~masi olan "Ugursuz Definenye bqladi. Dizinin haftalik 

olmasindan faydalanarak epey stok yapip yurtdgina gitti. Baylece arka arkaya 

iki nitelikli qizer qizgi roman sayfalanndan qekilmb oldu. Bu 6nemli 

bir kaylp oldugu kadar yeni isimler iqin firsat da yaratacakh. 

Bedri'nin krsa dmllrlll bir polisiye denemesi. .. Cizgiler her ne kadar dzglln olmasa da 

yaprlan yerelligi yakalama cabalarr aqsrndan farklrlrk ta~ryordu. 

Ayni yll Vatan gazetesinde Bedri Koraman'in (1928) qizdigi Cem Kurt 

bqladi. Ql~ma, sonralan sayllan giderek artacak olan yerli dedektif aykalerinin 

ilki olarak gbrnlebilir. Cem Kurt, bir polis muhabiriydi. "Sessiz, sakin 

bir genq adam. Lakin siz onu bir de gazetecilik daman kabardg zaman 

gamntiz! Istanbul'da tammadlg insan yoktur. En pksek idare amirlerinden 

en azili sabikalilara kadar herkes onu sayar. Fakat mertligini, darnstla- 

@nix qekemeyenler de'koktur." Cem Kurt'un bir de yardunclsi var: Dipqik. 

"Kdpm alhndan yetigen foto muhabiri Altay'a arkadqlan Dipqik derler. En 

bawk meralu, tamnmls - sah- - . 

siyetlerin galanq pozlarini 

fotografla tespit etmektir. 

Bunlann qogunu gazetenin 

basmamasina "Dipqik" fena 

halde iqerler." (Vatan, 31. 

12. 1953) Cem Kurt'la ilgili 

bu tek serilvenlik deneme, 

Koraman'in Vatan'dan Milliyet'e 

ge~i~iyle tamamen unutuldu. 

1955 yilinda iki anemli 

yeni isim garayoruz. Ilki 

qizgi romanimizin emektar 

qizerlerinden Faruk Geq, 

"Ask Arzusu" adh bir ilk ca- 

Faruk Gec'in ltalyan foto-romanlarrnr kopyalayabiri. 

li$mayla Harri~et'te Sev- rakyaptrgr ilk calr~malardan 

ki'nin birakugi yen doldurma 

ugrqina Grdi. Hentiz belirli bir qizgi aslubuna ve kendine has anlatlrnlara 

sahip degildi. Italyan foto romanlan qizgiye qehriyordu. Faruk Geq o 

gCInleri gayle anlahyor: 

Hiiniyet tutulan, okunan bir k6ge oldugu iqin Sevki'den dogan boglugu 

doldurmak iqin qizer anyor. Benden 6nce Bedri, Firuz hatta Galip 

deniyorlar. Ben o aralar Tarkiye Yaymevi'nde pl~iyorum. Hilmyet'ten 

teklif geldi. Yapllanlar gazete ydneticilerini pek tatmin etmemi$. 

Bir de sen dener misin, dediler. Yapuk. Begendiler. Tarz olarak 

Sevki'nin qizgisi ve qinisi farkliydi. Ben daha az qizgiye indirdim. 

Alex Raymond tarzini begeniyor ve dyle qal~maya gayret ediyordum. 

Bu gekilde Hilmyet'te qaligmaya bqladim. 

lkinci isim Remzi Taremen, qocuk dergilerinde vinyetler, tasvir resimleri 

qizdikten sonra ~ilrri~rt'e geqti. Once gazete iqinde sonra da pazar ilavesin-

Bizdeki tom tarihi qizgi romanlarr gerek anlatrm, gerekse qizgi aqrsmdan etkileyen 

Prince Valliant daha cok Kahraman Prens adryla uzun yrllar yaymlandr. 

de ayhler anlatu. Taremen icin de Gee icin sdylenen seyler sdylenebilir. 

HenQz oturmu$ bir cizgisi yoktur. Raymond taklitcisidir. Aslmda donemin 

mm cizgderi birkac istisna hida Alex Raymond havasmdadir. $ahap Ayhan, 

Faruk Gee, Remzi TQremen gibi @nun reva~takisimleri Raymond 

benzeri ~izgileriyle onun kare ici tonlamasmi, aynnuli qizimini yakalamaya 

cali$iyorlardi. Ellilerin ortasinda Hilrriyet'te yaylnlanmaya baslayan Hal 

Foster'in Prince ~aliaii?l (Kahraman Prens), bir bqka cizgi ahmina yo1 acn. 

Gerci aym cizgi roman daha Once kukli ylllann bqinda Afucan dergisinde 

yaylnlanmv~. Ama o cizgiler orijinallerin kam kopyalanydi. Oz@n halinden 

danya kadar fire vermbti. Hiiniyet'se onu orijinal cizgileriyle uzun 

haftalar boyunca yaynlad (1955-1959). Bdylece Kahraman Prens "Biz neden 

milli kahramanlanmlzi cizmiyoruz?" veya "Biz nasil cizeriz?" manakasalanna 

iyi bir kaynak oldu. Danemin cizerleri ve okurlan @ncel tiplemelere 

pek ragbet etmiyordu. Orta Asya'dan Viyana kapilanna uzanan an11 

$an11 zamanlarin kahramanlan popalerdi. Hal Foster'in, tarihi dekorlar 

icinde fotograf aynntlsina sahip zengin cizimleri, bu akima yeterli bir zemin 

hazirladi. Resme olan ilgisi ve hareketli dykuleriyle cizgi romana cok 

yakm olan Abdullah Ziya Kozanoglu'nun birlikte ~alg.tlB turn cizerlere bu 

ydnde yardimlan oluyordu. Aqivlerini aciyor, onlara nerelerden kimleri ci- 

;eceg&i anla~~ordu.-Kahraman Prens de ~tilla'dan Cengiz Han'a, bozkirlann 

o pek bilinmeyen karanhk pglannin aynnulanna tam oturuyordu. Bugan 

bile Kahraman Prens gibi hlic sallaylp onun gibi at saren "millin cizgi 

roman kahramanlanmlz vardir! Cogu kdkenlerini bilmeden kendinden bir 

dnceki ku$agi yineledigi icin bu "milli taklitn sarer gider. 

Ceylan ve Tommiks-Teksas 

Kdroglu'nun kapanmasindan sonra hatirlanabilecek ilk yerli dergi daha 

sonraki yllarda bqanli bir cizgi roman yaylnevine adini verecek olan Ceylan 

oldu (1955). Tekdal kardqler ve Erdogan Egeli'nin (1925-1983) ortakligyla 

baslayan dergi, birkac sayl sonra Egeli'nin kontrolnne gecerek yaylmni 

sardarda. Egeli, Rakim (klapala, Alaeddin EClral gibi yaymcl-editor arneklerinin 

aksine aktif bir yatmmciydi. Okuyucu taleplerini izleyerek yeni 

yaylnlar icin firsat anyordu. Egeli'nin ilk dergisi olan Ceylan yerli ~izerlere 

dncelik tanidi. Bu anlayls icinde Mehmet Tekdal, $ahap Ayhan, Ozcan 

Eralp (1935). Vehip Sinan (1929) gibi cizerlerin ~ali$malan yaylnlandi. 

Mehmet Tekdal Beyaz Atli Sipahi ve Esir Yusuf; $ahap Ayhan Atesten Ulke; 

A. Kocer $ampiyon; Ozcan Eralp $imal Ejderi ad11 plvrnalanyla haurlana- 

bilir. Egeli ile uzun ylllar birlikte calisan Samim Utkun (dl. 2001) o enleri 

~dyle anlauyor:

0 zamanlar cocuk dergilerinin 

kaliplagmq isimleri 

vardi. Kemalettin Tugcu, 

Rakim Calapala, C. Cahit 

Cem, 1. Haklu Baltacioglu, 

Niyazi Ahmet Banoglu.. . 

Bunlar tarihi yazilar, romanlar 

yazarlardi. Cizgi 

.romans gelince batan 

dergilerde iker Qcer sayfa 

vardi. Yabanci cizgi romanlar 

cevrilirdi. Ama 

calma cirpma, danigmadan, 

izin almadan bir Avrupa 

mecmuasini alir, eline 

geeen bir yerden mesela 

80 sayfa bir cizgi roman 

bagliyor, bitiyor bunu alir 

kimseye dan~madan haf- 

- . - - 

iki iki ya- Yerli ~izerlere agrrlrk vererek ~kan Ceylan, 

yinlar. Fakat cocuklar sonraki ddnemlerin fenomen bir yayrnevine 

dikkat ediyoruz dergiyi ismini vermesi acrsrndan dnemlidir. Dergiyi g- 

kartanlardan Tekdal karde~lerin ayrrlmasryla 

ne Kemalettin 

Erdodan - Eqeli, - tek basrna 'Ceylan Yay~nlarr'nr 

Tugcu'yu ne Ahmet'i ne kurarak, cizgi roman yay~nc~lr~ma bajlamg 

Hasan'i evvela cizei ro- Tiirkee.de ad1 cizgi romanla BzdejlejmQ Tek- 

manlan okuyor. 

- " 

yer- sas-~Grnmiks'i yay~nla~arak b0jdk bir ticari bagar1 

da kazanmrgt~. 

liymig yabanclymlg aylrt 

etmiyor. Yerli de olsa ekebilen 

birisi, okuyacak ... Ama bizimkiler baga clkarnazlar bqka bleri 

de var tanka. Nihayet haftada iki tane cizer o kadar ... 0 zamana kadar 

pek dergi yok. Bir tek Alaeddin Kiral matbaaslnln Pekos Bill'i var. 

Dergiyi dnemsemiyor, bupk bleri var. Cocuklannin haun icin, onlann 

israrlanyla gkamyordu. Dergi de ~ ok cilzi bir satqla silrdanlluyordu. 

Belirli bir kahramanln semvenlerinden olqan bir dergi elkartma niyetinde 

olan Egeli'ye bu iansi, Ceylan'i takiben gkardiklan Bill Kid dergisinde 

yaylnlanan Capitan Miki (Kahraman Izci) ad11 bir Italyan cizgi romaru verdi. 

Bizim sonralan Tommiks olarak taniyacagimlz Capitan Miki dergide 3 

sayfalik dolgu malzemesi olarak kullaniliyordu (1955). 

Cocuklann eizgi romanlara olan ilgisini farkedince Erdogan'la (Egeli) 

bagtan qaB eizgi roman olan bir dergi Qstane daganayorduk. Bu 

arada okuyuculardan da "aman bu Miki Rangefin (ilginctir Utkun 

Tommiks'ten sarekli bu isimle bahsediyor-L.C.) sayfasini daha cogaltamaz 

m~mlz?" diye bapk bir talep varch. Biz de Erdogan'la oturduk, 

konugtuk. Erdogan hemen acele Fransa'ya gidip Opera Mundi'yle 

anlqu. "Tamam Samimcigim yapuk, al&m bu i$! Hatta birkac 

roman daha aldim, senden ricam bir isim bulalim bunla ra..." dedi. 

hte o zaman Miki Ranger'e Tommiks dedim. Ben cocukken ilkokul 

qaglannda Tommiks diye bir film vardl. Ayagl hafif aksak yakqikll bir 

qocuk oynardi. Bir hayli etkilembti bizi. Oradan geldi akl ma... 

Bdylece anla Amerikali sessiz film ylldlzl Tom Mu (Thomas Mix, 1880- 

1950) Tarkiye'de cizgi roman ile dzdqlegtirilen bir kahraman ismi oluverdi. 

Ilginqtir, Tom Mix 1948-1953 ylllan araslnda Amerika'da da bir qizgi roman 

dergisine isim olmug (Savage, 1990: 67) ve o her@ fngilizce olarak 

Tarkiye'de satilmigti. Bunun, Utkun'un Tommiks'i hatirlarnaslnl kolaylagurdiBni 

sdyleyebiliriz. Tornmiks'in konusu kisaca gsyleydi: Tom, Nevada'run 

gdbeginde, Kanada sinin yakinindaki Kulver Kalesi civannda dilzeni saglamakla 

gdrevlendirilmig 16 yqinda bir rancerdir. Iki ickiye dagkan tipleme 

olan Konyakg (Doppio Rum) ve Doktor (Dr. Salosso) her macerasinda om

Burada Baytekin ile Bayan Yildlz arasinda olan "Seni seviyorumn, 

"seninle evlenmek istiyorum" turilnden bir gey yok. Ama Suzi ve 

Tom aslinda birbirlerine yalugtinliyorlar. Birbirlerini klskaniyorlar, 

dzlayorlar. Hani daha biraz kaqakler adina q k diyemiyorlar gibi bir 

gey bu. Ayrica Suzi birbirinden kdta pastalar yapar. Konyakci ile 

Doktor buna fllmekten lunlirlar ama Tom tek bir laf etmeden o pastalan 

yer. Arada q k olmasa yapar mi bunlan? 

Tommiks en az okuyuculan kadar kacak bir cocuk oldugu icin "dzdqlegmeyi" 

kolaylqtiran bir kahramandu. Onunla cocuk oldugu icin hep alay 

edilir. Kbta adamlar om "ufaklik, bacakslz, mysttzn gibi geyler sdylerlerse 

de Tom onlara er ya da gee cezasinl verir. Cocuklugunu kabul etmeyen GOcuklann 

tam bir prototipidir. Ancak konformist bir egilimi de vardir, sarekli 

sat icer. lckiden nefret eder. Belki de bu pden sat icen mm "muhallebi 

~ocuklanmnn gururudur. Yalnlz bir kere, areticisi Esse Gesse Tom'un maceralannin 

aretimini bagka bir girkete devrederken, son macerada Tom'u 

zihrna sarhog eder. Tommiks'in iki arkadqi Konyakci ile Doktor ise sanki 

dogugtan sarhogturlar. Tommiks'in Yitzbagi olugu da ilginctir. Ilk macerasinda 

gdsterdigi yararliliklardan dolayl cavug olmu~, ikinci macerada subayliga 

atlayarak tegmen olmug, acanca macerada ise astegmenlik qamasina 

gerek gdrillmeden pzbagiliga terfi ettirilmigtir. Fakat ondan sonra 

gasterdigi butirn yararlilik, fedakarlik ve kahramanliklara ragmen nltbesi 

bir tirrla pkseltilmemig ve Tommiks pbqilikta demir atmigtir (Gareli, 

1986: 11). ltalyan Esse Gesse stadyolannda aretilen Tommiks, kimilerine 

gdre zamaninda bir "ilkn oldugu icin, kimilerine gdre ~ocuklara ydnelik baganli 

icerigi sayesinde bayilk ticari bagan kazandi. Sekiz bin basilan, alti 

bin satan dergilerin arasindan kirk bin net sat~la siynldi. Buflnka satig, 

ulagim, dagitim avantijl'arimn olmadigi ve okur-yazar oraninin dagukltigti 

duganularse gercekten bapk bqanydi. Tommiks'ten alti ay sonra Teksas 

daha sonralan da Kinova gktl. Bu Oc haftalik dergi ulqtiklan toplam pz 

elli bin tiraji koruyarak piyasanin tek hakimi oldular. 

Tarkiye'de Tommiks adiyla taninan Capitan Miki, savq sonrasi ltalyan 

cizgi romarunin en unlu arilnlerinden biridir. Ellili ylllann ltalya'sinda, popaler 

olmug, dazinelerce cocuk cizgi roman kahramani vardi. Ancak Tommiks 

hepsinden farkliydi. Her dyka "muammanyl sertiven ve mizahla harmanliyordu. 

Cok fazla cocukca degildi. Aslinda Qin sirn Esse Gesse kaliplarinda 

yatiyor. Giovanni Sinchetto (1922-1989), Dario Guzzon (1926- 

2000) ve Pietro Sartoris (1926-1989) isimli arkadqlar bir araya gelip soy 

isimlerinin bag harflerinden olugan bir isim urettiler; esseGesse (S harfi 

Italyanca'da Esse geklinde okunuyor). Ozel bir anlami yok. Uzun ylllar piyasada 

~aligmq, sinema tutkunu bin cker, ikisi yazar Oc arkadqin kurdugu 

Esse Gesse ekibi bqanli bir ~izgi roman icin nelerin gerektigini cok iyi 

biliyordu. Senaryolar bu gereklere uygun olarak ustaca kurgulanm~tir, sikici, 

dykup durgunlqtlracak hicbir aynntl yoktur. Zitlann keskinligi ilkesi 

icinde kdtu adamlar biylkli, sakalli, berdug, tiknaz, kambur, tek gdzla, 

tek kollu tiplemelerdir. Kdta olmalan dig gdrtinaglerinin ~irkinligile @clendirilir. 

Tommiks ise kusursuzdur, hata yaprnaz. BaMn kurallara baglidlr. 

Mizahi yaratan aykinliklan (veya yaramazliklan) yapanlarsa Doktor ile 

Konyakci'dir. Bu iki tipleme annelerinin sdzanden dipn cikamayan cocuklann 

gizlice dzlem duyduklan yaramazliklann aynasidir. Biraz icki bulabilmek 

icin hirslzlik, yankesicilik ve benzeri her geyi yaparlar. Cizgiler hicbir 

zaman cok qekici olmasa da gereksiz tek bir kare yoktur. Tommiks'in alkemizde 

bu kadar cok sevilmesinin sirn bqanli aksiyon kurgusu ve mizahla 

harmanlanmig usta Qi senaryolanyla ilgiliydi. Daha Once yaylnlanmig baganli 

cizgi romanlan ve Holywood filmleri kullanilarak yaratilan senaryolan 

Talat Gareli $dyle ele aliyor: 

ltalyanlar Dedektif Nik, Cisco Kid, Iki lzci gibi cizgi romanlan cok iyi 

etird etmQler, onlan model almiglar, ttzerine filmlerden aynntllar katmiglar. 

Mesela Celik Bilek'in tipi Dedektif Nik'ten alinmadir. Gdzlagina 

elkartin uzun saclar ekleyin Celik Bilek olur. Yanmdaki Rodi. Hal 

Foster'in Medieval Casttle (Ortacag Kalesi) ~aligmasindan alinma.

Orada iki gdvalye gra@ var. Onlardan birini a k , bire bir kullanmq. 

Profesar de X-9'daki Harper'dlr. OM biylk ve sakal eklenmb. Elbisesinden 

yelegine kadar her gey aynidir. Tommiks lki lzci'den, Konyakg 

Amerikah oyuncu Gabby Hayes'ten ... Ornekler qogalulabilir. Senaryolann 

hepsi bir ya da birkaq filmden kombine ahnmq kurgular. Onu 

alip qok bqka bir gey yaplyorlar. Senaryo modelleri var. Pekos Bill 

Flash Gordon Omeginden yola qkar. $irndi bir altrwgen dtqnnelim, 

ixqgen beggen degil de altm~gen ... Kahraman bir kagede duruyor ve 

her kageyi dantqte olay qikiyor. Ashnda olaylar da bitmiyor. 0 altmqgen 

belki bq kez danultlyor. Hep semven hep olay.. Tam bir oyalama 

... Tommiks'in senaryolan ise bqka tar1 Q... 0 da bir hamket senaryosu 

arna bir sona baglaniyor, bqlaylp bitiyor. Her bin ayn semven ... 

Eger iyi bir Western uzmaniysam Tommiks'm senaryolanm nerelerden 

aldi@ni bulabilirsiniz. Ama dogrusu qok zor bir gey 

Tommihs'ten daha sonra yaylna baglayan bir bagka Esse Gesse..Qretimi 

olan Teksas da (I1 Grande Blek) ixlkemizde ad1 qizgi romanla bzdeglegmi~ 

bir bqka dizidir. Samim Utkun'un Tehsas adini koydugu dizinin kahramani 

Blek, Amerika'nin ba@msullk savqi sirasinda lngilizlere kargi savqan bir 

avcidir. Semvenlerinde om, kt~qtkk, aksnz Rodi ve Profesar Oklitus sfirekli 

qlik ederler. Ancak Teksas hem ltalya'da hem tilkemizde Tommiks kadar 

sevilmembtir. Bunun nedenleri gayle aqiklanabilir: Birincisi iyi-k6tQ kargitli@ 

iqinde verilen Amerika'nin bagimslzligi ideali, azdeglegilmesi gixq bir 

yabanci milliyetqilik olarak gam1mt.Q olabilir. lkincisi agk yoktur, Suzi yoktur. 

Celik Blek kendisini azgnrlfik iqin feda eden bir vatanseverdir. Bir Suzi'ye 

aylracak zamam yoktur. Bu bakimdan katl bir ahlakqi olarak ganilebilir. 

Hiqbir semveninde aptqtnp gamlmemigtir. Dahasi, kendiiine yalunlik 

duyan ve evlenmek isteyen kahnlardan da kaqar. Ctinku tamamlamak zorunda 

oldugu bir misyonu vardir: "Amerika'nin ba@mslzligi." UqQncQsQ 

mizah unsuru tiplemeler Tommiks'e gdre ba$ansudir. Profesar kilik degbtirmeden 

ve ufak tefek sihirbazliklardan anlar. Midesine dtqkQndQr. Komik 

unsur, yaramaz olan odur. Ancak profesar nihayetinde okumug yazmig, 

ktilmrlix bir insandir. Profesar, Doktor ve Konyakqi kadar haylaz degildir. 

Her geyden ance Rodi'nin anande arnek bir insan olmasi gerekmektedir. 

Ogreten adam ve egitilen qocuk temasl ise fazlasiyla silucidir. Hem zaten 

qocuklar her geyi bilmez mi? 

Teksas'taki en anemli snmkleyici unsursa Tommiks-Cocuk profilindeki 

Rodi'dir. Bir qocuk olmasina ragmen kahramanln yqadigi her semvende 

yamndadir, Okuyucu qocuklann onunla azdeglqmek isteyecekleri bir tiptir. 

Bu *den "qok tehlikeli, Rodi'yi gatixrmeyelim" denilse de o bir yolunu 

bulup her semvene katllacaktir. 

126 

Tommihs, Teksas ve Kinova'nm dqinda da bizde qqitli esseGesse qalqmalan 

yaylnlandi. Bunlardan en anemlileri olarak, 1961 yllinda Kartal dergisinin 

iqiride yaylnlanan Frisko Smith, 1969 yllinda Tay Yaylnlan tarafindan 

qlkartilan Tom Brahs (Alan Mistero) ve son olarak, ilk kez 1970 yllinda 11- 

&mi Alpagut tarafindan qlkartllan Kaptan Swing (I1 Commandante Mark) 

sayllabilir. 

-1. 

Gazetelerde Yeniler 

Altan Erbulak (1929-1988) Yeni Sabah gazetesinde bqladi@ komik aykQlerin 

ardindan yll sonunda Cafer ile HQrm~ 

bantim qizmeye bqladl (1955). 

Uzun ylllar sessiz sedasu, birbirini qok seven genq qift motifiyle semveni 

birarada kullanarak gnncel olaylan hicvetmeyi bagardi. Erbulak, ayni gazetenin 

bir bqka yayin orgam olan Pear (1956-1975) dergisinde de belki ilkinden 

daha fazla an kazanan "Kibar Hirsu" tiplemesini de ~izmeye bqladl. 

Dizi asllnda iyi niyetli bir hlrsuin hakslzliklara kargi verdigi m~cadeleleri 

anlahyordu. Faruk ad11 kahramanin yalun dostu -ve dngmani- Polis Hasan 

ile birlikte -kimi zaman kaqi kaqiya- verdikleri mticadele de anlatinln 

samkleyici unsuruydu. Ote yandan yine Yeni Shbah'ta bu kez Nihat Bali 

Altan Erbulak, birbirlerini qok seven evli bir qiftin hikdyesini anlaffr~r Cafer ile Hilrmiiz 

ad11 qalrsmasrnda, uzun yrllar bu apr temel alarak giinceli hicveden seriivenler anlattr. 

127 

1

Karikatilrist Nihat Bali, Fahrettin Kerim Gdkay bakan olduktan sonra da bantrnr bu 

kez 'Kil~ilk Bakan' olarak silrdiirdu. . 

(1928-1991) dbnemin anla Istanbul Valisi Fahrettin Kerim Gdkay Cizerine 

bir politik mizahi bant hazirladi. Gakay zaten silrekli gdndemde kalan 

farkli bir politikaciydi. 1947-1957 ylllan arasi Istanbul Belediye Bagkanligi 

ve valiligi yapmqti. fgkiyle mocadelesi, klsa boyu, naktedan tepkileriyle 

halhn (en gok ahamcilann) muhabbet konusuydu. Hatta Gakay'in bu konuda 

48. saylsina kadar "igki dilgmani gazete" alt bqli@ni tqiyan Yesilay 

(1933-1988) ad11 bir gazete gikarttigim da sayleyebiliriz. Bali, halk nezdinde 

bu pop~lariteyi kullanarak wun ylllar bu banti surdarda. Hatta Gakay 

1962'de lsmet 1nbnCi koalisyonunda irnar ve iskan bakani olunca Bali galqmasini 

KCigdk Bakan olarak degbtirdi. Calqma politik mizahin ve hicvin 

en nitelikli drneklerinden biri olarak hatlrlanabilir (Bali ve Erbulak Yeni Sabah'in 

gazete olarak inbe gegbiyle 1964 yllinda Ak$umla gegtiler). Ayni yll 

Milliyet de yerli gizgi romanlara yer vermeye bqladi. Balent Oran'in yazip 

Turhan Selguk'un gizdigi Afrodit -ki bu anlatl iginde sanatginin Abdalcanbaz 

olarak gizecegi tiplemenin ilk hali gadlebilir- ve Bedri Koraman'in gizdigi 

Cici Can bu danemde bagladilar. Afrodit'in aksine Cici Can uzun 

amtirlil oldu (1955-1965). Koraman, A1 Capp'in Hog Memo'sunu kullanarak 

uzun ylllar ayni galqmaya devam etti. Hatta Cici Can okuyucudan gardil@ 

ilgiyle 1963'de Yegilgam'a bile konu oldu, Ertem Gdreg'in ybnetmenliginde 

filme gevrildi. Cici Can'i, Nevzat Pesen'in ilnlCi Samanyolu (1959) filmiyle 

melodramlarin vazgegilmez ismi olan o @nlerin gdzde yak~glkllsi 

Gaksel Arsoy oynuyordu. Filmin aykilsil, gazetede ylllarca silren Cici Can- 

Huriye qlu ilzerine kuruluydu. Ama dykti ne tam melodram ne de tam bir 

qk aykilsilydil. QUnon Amerikan mizahina az@ A1 Capp tarzi, fantazi, 

gqitleme ve esprilerinde pek yerel tadlar bulunamiyordu. Filmi Cici Can 

degil Arsoy seyrettirdi. 

C)yU hsaca gbyle bzetlenebilir: Cici Can, blerek cennete gider. Orada 

kendisine yardimci olmasi i~in Huriye ad11 bir melek gbrevlendirilir. KE 

gok ge~meden bizim saf oglana aglk olur. Ama Cici Can, gazetede gbrdCi@i 

bir kadina Qik oldujpnu sanmaktadir. Yewane geri danmesine izin verilir. 

Cici Can, aradlg aghn Huriye oldujpnu anlayana kadar gqitli maceralar 

yqar. Bu Masik soap-opera kaliplan, senary0 ve gizgi olarak A1 Capp'in 

alkemizde de yaylnlanan Hog Memo ve Nililfer plqmalanndan ilretilmbtir. 

Bu konuda Hog Memo'nun 1962 yllmda Vatan gazetesinden Milliyet'e -veya 

Cici Can'in yamna gegbi- asliyla benzerini bir araya getirmesi aglsindan il- 

gincti. Aynca bu caw&larda Bedri Koraman'in klbelqen @el kadnlannil 

illa ki aptal erkeklerini ve onlar arasindaki ilbkileri azetleyen "spot" 

s6zlerin ilk hallerini de bulabilmek mCimkQndCi. Ancak Cici Can'da mekanlar 

ve tiplemeler yerel 

degildi. Diyaloglara 

yansiyan argo ve @ncel 

politikaya yapilan gbndermeler 

ise otantizmin 

yakalanabilmesi igin yeterli 

olmuyordu. Bunlara 

ragmen Cici Can yine 

de "hogntu. Kendisiyle, 

cizeriyle, gazeteydnetimiyle 

ugrapyor, 

girgir ge~iyordu. Koraman'in 

gizgisini geligtirebilmesi 

igin de anemli 

bir basamak oldu. 

Uzun yillar yogun 

1 tepki geken, saldinlara 

I 

ugrayan ddnemin "ki- 

1 

zil" damgali gazetesi 

Tan da bu gizgi roman 

I 

dalgasindan etkilendi. 

Kozanoglu, Yalat'la ilk 

ortak galismasini bu 

gazetede yapti (Atilla'mn 

oglu Dengiz). Kisa 

sQreli olmaslna kar- 

Sin bu galqma sonraki 

birlikteliklere 6nemli 

bir yo1 agacaktir. Yalaz 

bunun diginda soapopera 

tarzinda lkizler 

/6+6=12' 

M~LL~YET 

6 RESIMLI ROMANINA 

4 TAN:€ DAHA /LAVE ED~YOR: 

&drl Kotaman'rn' "CkI CAN.. I ve 

Tuchan-BUIent oran'rn:"~FRODh,~ 

IL E 

Mothis Haflye Zehir Zembetek, 

Boncuk, Ava Jrd Foran, Tomblk

ellige uyum sagladl. Henaz 

kapall aileler ve gehir ya.$antlslna 

uyum gdsteremee toplum 

yagantlslnln varllglnda secim 

yerindeydi. En kolay ezk olu- 

.... nabilecekler .-.- ---. 

akrabalar arasmdan 

~dunaktadu. "Hem tanldiglrnE, 

bildigimizn degd midir? 

(1960'larda sinemamu1 en cok 

meggul eden salon gtddilriilerinin 

bu yalunllktaki ciftler arasmdaki 

qklar ixzerine kuruldugu 

da unutulmamall). Taremen 

renkli yaylnlanan bu dykalerde 

Alex Raymond's 6ykanerek 

fazla taramadan kacinlyor, 

reele yalun, aynndl cizimler 

kullamyordu. 

Akbaba dergisinde Yalcln 

Cetin'in ~retken temposuyla 

s~rekli sykaler yineledigini 

gdriiyoruz (Berber Nonog, Altm 

&rat Ailesi). Nehar Tilblek 

ise Ali Kahya'nm yazdlgl Bilmem 

Ne Adasl'nl eiziyordu. 

Her iki sanatcmm yapuklan da 

politik mizahln icinde daganalmesi 

gereken hiciv cal~malanydl. 

hpoler bir radyo oyunundan sinemaya, animasyona ve nihayetinde qizgi romana ddnO$en 

On10 western kahramanr 'Lone Ranger' ve yakrn dostu Krzrlderili Tonto'nun 

maceralarrnrn anlatrldrgr dizi, ilk kez 7939 yrlrnda Amerika'da yaymlandr. Senaryasunu 

Strikefin yazdrgr, Ed Kressy'nin -sonralarr Flander- cizdigi bant bizde dzg0n qizgileriyle 

ilk kez 1955 yrlrnda Tan gazetesinde yer aldr. 

Hafiye Riizgarlar~ 

Ellili ylllarda, Ertem Egilmez ve Refik Erduran ortakllgyla, yaylnladlgl kitaplarla 

popaler bir qizgi yakalayan Caglayan Yaylnevi kuruldu (1953). Yaymlanxu 

h@k boyda, dzenle cizilmb parlak kapaklarla cikaruyor, cok cazi 

fiyatlarla satqa sunuyordu. Konu olarak rahat saulabilecek bilim kurgu, 

seriiven ve dedektiflik anlatllan sedliyordu. Cogu insan Caglayan'l Mayk 

Hammer'le hatlrlayacakur. Cankil o gartlann Tarkiye'sinde Mayk Hammer 

bir best seller'di. Sonralan o "ilkn bagany izleyen yaylncllann (Plastik, Hadise, 

Ekicigd, Itimat vd. ) elinde cqitli gekillerde yaymlandl. Hatta ceviriler 

ttikenince hayalet yazarlar "orijikln Mayk ~ammer'ler -0rettiler. Oguz Alplacin 

(Hayalet Oguz), Afif Yesari (Muzaffer Ulukaya) ve Kemal Tahir (A. 

Kahrarnan) bu yazarlann en anlaleri. Bu serinin kitaplan, iceriginin dlglnda 

erotik kapaklanyla da ilgi buluyordu. Mickey Spillane namll yazarln 

"yumruklanyla seviSen, dudaklanyla ddgugen" bu szel kahramanlnln alke- 

7956 yrlrnda qkan Roket'in en 

dnemli dzellicji ' 0 buutlu ~ bir [lave 

ve bir adzl0k' vennesivdi. Amerika'da 

yrllarda srklrkl~ yaprlan bu 

uygulamayr Roket de denemis, 

masraflr olmasr yi)zOnden fazla 

s0rdirrememifli. Koleksiyon degeri 

hayli y0ksek olan Roket'in bir gazetede 

ykan ilanr gdruliryor. 

Suat Yalaz'm dnce kopyaladrgr sonra alenen imzasrnr kullanarak qizdigi 'yumruklarryla 

sevisen dudaklarryla ddo0sen' meshur Mayk Hammer.

. 

mizdeki serilveni bir moda ba~latti. Sinemalarda, gazetelerde polisiye vaka- 

- ~~ ..- 

lar anlatan hareketli dyh dizileri bqlad. Gene, yakwikli, zeki, alulli, gdzdnil 

budaktan salunmayan gazeteciler ve polisler revactaydi (Buradan gazeteci 

Urnit Deniz'in unutulmu~ Murat Davrnan'ini yadedelim). Bu modanin, 

cizgi roman1 da etkilemesi kacinilmazdi. Daha dnceleri Tan gazetesinde 

Mayk Hammer kopyalayan Suat Yalaz aym 4i bu kez imzasini acikca kullanarak 

Tmilman'da surdurda (1955). Yalun arkadqi Oguz Aral da (1936) 

Yeni Subah'ta bu modamn parodisi olan Hayk Mammer'e bqladi. (1956). 

Mayk'in as11 Mike'dir. Bizde yabancl isimlerin yerli varyasyonlan yapildi- 

@ dddnemde Mike da "Su bizim Mayk" oluverm&ti. Mayk'tan sonra ikinti 

dalga Alman Nick Knatterton ile geldi. Nick Nik olmadl. Zira bizde zaten 

bir Dedektif Nik (Rip Kirby) vardi. (Mazallah kopya derlerdi!) Milliyecte 

yaylna ba~ladiginda (1955) ismini Zehir Hafiye koydular. Tercumelerini 

Halit Kivanc yapiyordu. Zehir, biraz ondan biraz bundan hesabi Superman, 

Dick Tracy ve Sherlock Holmes kan$imiydi. Ust yazilann kullamminda ve 

sayfa kurgusunda tarz 

olarak Chester Gould 

ve All Capp'in izindeydi. 

Yaziya dayali bir mizah, 

tuhaf tiplemeler ve 

mekanlar vardi. 1~in @- 

zelligini belirli bir fantezi 

duygusu icinde 

Gncellige yapilan gdn- 

'dermeler sagliyordu. Bu 

yazden cevirisi hayli 

anem ta~iyordu. Dizi 

h a sarede benzerlerini 

aretmekte gecikmedi. 

Ayni gazetede ~alit Kivanc'in 

yazip Bedri Koraman'iri 

cizdigi Tekir 

Hafiye bqladi. Bu ph$madan 

azgan ayrintilarla 

bahsedemeyecegu. 

Zehir'in yamna' katilmi~ 

ho~ kizlar haricinde 

tamaml~la kop- Oguz Arah anlatrm aqrsmdan bir yenilik olarak fotogyaydi. 

Cok da fazla rafr ve cizgiyi bir arada kullanarak yaptrg~ bir Hayk 

sarmedi. Gerci Zehir Mammer cahsmasr. 

Alman Zehir Hafiye'nin (Nick Knatterton) yerli taklidi olan Tekir Hafiye, senaryosunu 

Halit Krvan

Dedektif Nik, 1950 yrlrnda Hirrriyet gazetesinde 

ba$ladrgr serYv&lerini ~ihad 

kardrgr bir dergiyle sYrdYrdY. 

bant karikatur pli~malardi. Ancak 

bir yanlanyla da popalerligi 

ve gQnceli yakalayan, ona duzeyli 

elegtiriler getirebilen denemeler 

olarak gdrtilmeleri gerekiyor. 

Eflatun Nun, Vatan'da Cakaralmaz 

Hafiye'yi, Suavi Saalp'le 

(1926- 1981) Terciiman'da G6- 

runmeyen Adam'i yapti. Yal~in 

Sade, Sahap Ayhan'la Bilinmeyen 

Danyalarda 6ykOsunO ve 

ona gdre daha uzun amurla 

olan kendi yazip ~izdigi Fingirdek 

Selma'ya Tmciiman'da bqladl. 

Aynca Ulus'tan, Mim Uykusuz'un 

(1922-1983) Beybaba 

b>anOm g dedi ki, Tercaman'dan Osman 

Filiz'in Efkar Bey, Zafer'de sonralan 

Malko~oglu'yla dnemli bir 

bagan yakalayacak olan Ayhan Bqoglu'nun (1928-1993) bir ilk. ~aliSmasi 

olan Sehzade Orhan bu ddnemden kayda deger tidnlerdir. 

MJLLIYET 

YAY INLARl'nln 

ikiNCl 

YITABI 

INDA ... 

Zehir Hafiye Ylkemizde uzun yrllar ilgi gdren polisiye Mn7nOn mizah ve karikaNr ile 

harmanlanmr$ farklr bir drnegi oldu. Cok gegmeden benzerleri ve agrk kopyalarr yaprldr. 

Yukaridaki drneklerin 

aksine ~ ok daha 

fazla uzun dmtirlil, 

kalici ve bqanli olan 

a~ ~izgi roman ise 

Sahap Ayhan'in erotik 

~aligmalari, Mu- : 

tik'in (Mustafa Eremektar) 

Tag Devri ve 

Turhan Sel~uk'un 

Abdalcanbaz'i oldu. 

Sahap Ayhan kendine 

has a~ilimlanyla 

kurguladigi farkli 

erotizm anlayi~iyla 

taranan ilk drnegidir. 

Don Juan ve Kazanova 

dizilerinin di- 

~inda tarihi dykalerinde 

de cinsel uyanmlan, 

kipirda~lan 

ve tatminsizlikleri 

kendine has mizahi 

i~inde baganyla kullaniyordu. 

Anlatllannin 

yalniz ~izgi romanimizin 

degil, 

cumhuriyet ddnemi 

ero tik edebiyatlmuin 

ilk brneklerinden sayllmasi 

gerekir. 

Kizin ruhi yapisini 

kavrar 

. kavramaz buna 

karar vermi~tim. 

Zira 

alik taklidi 

yapmakla her 

hareke timin 

bilmecburiye

1957 yrlrnda Tercilman'da yayrnlanmaya baslayan yerli ~izgi-bantlar 

-- 

1957 yrhnda Vatan'da yayrnlanmaya baslayan yerli ~izgi-bantlar 

masamaha ile kargilanacagini 

biliyordum. Nihayet 

"salak ta onun icin 

bayle yapiyorn diyeceklerdi. 

Sonunda klz benim 

ne adam oldugumu ancak 

tarafimdd kafese 

konulduktan sonra anlayacakti. 

Kiz salakhgimla 

eglenmek icin benim an- 

1ayarnayacaBmi sanarak: 

- Bana kalirsa Adem'i 

Havva'dan daha gaze1 

buluyorum. Cankn onu 

resmederken hicbir peyi 

unutmadim. Baton hususiyetleri 

bariz bir gekilde 

gemnayor. 

Klz, amk fazla gelmeye 

baglamigti. Bu konugma 

her geye ragmen asabimi 

tam ediyordu. 

Ceket ve pantolonum 

Kadrn ~izerlerden Selma Emiro~lu'nun Cogunyazlik 

ince kuma~tan yalukla 

Istanbul's dipridan gelenleri hicvettidi - 

pilmigti. Kiza eyvallah Bayan Istanbullu Ca/,$masr. - 

- - 

ama, binbqiyla aide ilerleyen 

annesi ddnllp de bir bakacak olsa, utancimdan yerin dibine gececektim. 

Kendimi adeta dikenler azerinde hissediyordum. Bu fela- 

.ket yetmiyormq gibi gene ve kdrpe ku yanl~ bir hareketle sendeledi. 

Ayagi kaydi. Iskarpininin bir teki ileri firlaylp birkq basamak agag 

yuvarlandi. Icimden ger~i salakhk rola oynuyordum ama centilmenlik 

dlmedi diye daganerek firladim. Iskarpinini aldm. 

KIZ basamaga oturmug, kilcak narin ayaginl uzatarak giydirmemi 

bekliyordu. Eteklerinin kisa oldugunu ewelce zikretmigtim. $imdi 

ise, astelik bacak bacak astone atarak eteklerini de gayri ihtiyari yukan 

dogru cekmhti. Bulundugumuz yer hayli log oldugu halde dantel 

kapakleri arasindan bembeyaz bacaklami sezebildim. Ellerim titremege 

baglamqti. lskarpini zorlukla gecirebildim. Ayaga kalktigim 

zaman ku pilma gdnlnce hayretle: 

- Ne oldunuz? Hasta mlsinlz? diye sordu.

- Yok dedim, size 6yle geliyor. 

Fakat bir kazamaun dnilnden ge~erken ayle bir hadise cereyan etti 

ki,yazlik elbisemi giydigime bin pig&n oldum. $apkasinin tepesi al- 

~ak bir kernere takilmigti. ,Kiz, gapkasini dilzeltmemi rica etti. 

Onilmde durarak bqiwegdi. ~akat egilmesiyle dogrulup asabiyet ve 

garip bir utanq i~inde luplurmui kesildigini gdrdilm. Mecburen bir 

gey sdylemedi. Farkat salak isem de nihayet bir erkek oldugumu ister 

istemez dilgilndil. 0 andan itibaren de aruk eskisi gibi kahkahalarla 

Slmege cesaret edemedi. 

M1st.k (1930-2000) ise Dik Browne gibi ~izerlerden etkilenerek bqladgi 

~al~masinda giderek 6zSn kaliplanni yakalayabil-tir. Benzer ~alqmalan 

~ocuk dergilerinde de uzun ylllar silrdilrebilmesini bu bqanh dnzeye boreludur. 

Mlsnk dykillerine ydneltilebilecek en dnemli elegtiri, ~ocuk dykilleri 

ile politik kurgu arasinda gidip gelen yaplsidir. Cocuklara ydnelik caligmalan 

sanki bilpkler i~in dtqilnillmilg politik anlahlardir. 

I) 0 umam tar blullaca. raw adm da r.rl.L 2) &an. b~da dad#. mulk bir mhIIk.lea 

rJanmc~ ombrnmmm mlmrlnr ddmlwrrln Yudlic Ir8klaamaU )91m a.rrldara kb o.yrrt 8ddar.L 

a1 ulmrttllrr Apallr narl~ blr dart blMl Wr-. Nlolu Yamlu mrldL FmauD~ 141, baUm Ukhdr 

Ldah rrrlb ddrr rlordl blr u aUuim y'r. tl~a nhu mm Lwuu vur tdu 

&I nlxlarl tmhd bir du 1; mlmr u&* %r brmm d&r#t. v8d.r. -at-k w- 

etbakau urha1 r~~)Iarta~m dl~lrlal h.L.mb aL I@. Blr Ly damh barn rrmh mzufma mr8- 

dulu Wda ~&~a.~a~ya balnk kwhl oibl do- dr Onla 8 mlbi wLt~l.mk k.n halo. 

I nr Wdl. 8. a 2 Al.Uuvla rlM $Id- Stmrdm. 

a) Falt banr., Na olclru dna Iakaadri4a 

amamrtlma blymmrt rdrmudl. La a- Akd 

bald# llOrOmb due bib, 

Yalmr LO tkir c.la LC au hmutm. ~ a . 

h wmn or aI.eal~ bb blr upaa LUlarlull. 

Kmolrpa mlrOlmrmis drrar(r alulll. 'Kllum 

harlkrlUr UI. 

Nltaklm blrdrrblrr. duuflma blr kurrutU 

M~I 

-I. 

UrIadr ~LIILI a.lm.lwin aaul rhmrdllu. 

PI^. U.blt#a urYlrlaum bmlw.rlr tab- 

Imaclm brlmdr al*LkPm kaa WIrl blnLh. 8, 

n dldarl bOkOIdI. h& rll b8ealncm 

Ourlam dEmtO. 11- rarmdrlarcum a~tdaa kw. 

4. kkak blr 8brlIyh ruhllll kanll rrrr do, 

11. 

di. 

Aulln. hlw math. Wm4Wl hlh W- 

Imk bk lubrW aUnhi C.ldq. K#.loa ald~ 

8Mh .~Julz. mPnf,arlt bWlILJa fihll lralar. 

or 4.lhl1n mhin* balukfi b&Uu ya'.ht.Uk 

ra Jolndr Mu Ids 8b@b 8hrta mlm, 

t a krlll~ 

~mdt' bsr IL*I a* B ~ ~ S W hi mhmadk-' 

an ru~ha. rirwttr ~ r n ~ ~ 1 1 0 5 ~ " 

"Ben ki Abdiilcanbaz" 

Turhan Sel~uk ge~mhten Snilmixze ~izgisindeki dugilncesindeki tazeligi 

koruyabilen nadir ~izerlerimizden ... Onun yarattig Abdillcanbaz ise populariresi 

~izerini aSrnQ, saydl kalitedeki ~izgi romanlanmudan ... Sel~uk, Abdillcanbaz 

Qzerinde vermek istedigi anlamlan gene1 kahraman prototipinden 

ayn tuunadan gdyle bzetliyor: 

0 her ~agda halkin dzlemini duydugu, hayallerinde yagattiB efsanevi bir 

tiptir. Bazen rnasal dilnyalannda bazen Snamilzde silrdurilr yqanusini, 

bazen de uzayl adimlar. 

Halkini seven her dilrtbt ve namiislu ki~ide az ~ ok Abdillcanbaz'lik vardir. 

Dilfistttir, cesurdur, alulli ve zekidir. Yabiklidir, ~elikten kaslara sahiptir. 

Bu ustun niteliklerini daima iyinin, haklinin, ezilmhin yaninda; sbmilficulere, 

zalimlere, namussuzlara kaqi kullanir. Osmanli tokadi ile iln 

salrn~tlr.

Bu sdylenenler lurk yll stiren Abdalcanbaz serilvenlerinin sonunda ~ikan 

bir profil. Oysa bqlang~ bir hayli farkli ... Bqlang~ Snlerini yine Sel~uk 

~oyle anlauyor: 

Milliyet'te yanm sayfa ~izgi roman vardi. Abdi (lpek~i) bunun yerlisini 

yapallm diye bana lsrar etmeye bqladi. Benim de deneyimim yok, 

karikatar ~iziyomm, belli bir noktaya gelmhim ama ~izgi roman benim 

i~in ~ok yeni. Cesaretim yoktu. Abdi lsrara devam edince aklima 

Aziz (Nesin) geldi. 0 mizah yazan, yazabilir herhalde diye dashdam. 

Aziz'e sordum. 0 aralar onun isminin basinda ~ikrnasi saluncaliydi. 

Aziz hi kabul etti. Onun yazdiDni gdsteren bir isim yazilmadi. 

Ben aldiDm paranin yansini ona verecektim. 6yle bqladik. Abdalcanbaz'in 

ismi Aziz'den kalma. 0 zaman turist rehberi, anasinin gdzn, 

turistleri kandiyor, hilehr, a~hgit~i bir adam. 6ykn iki-n~ ayda 

bitti. Abdi zorluyor, devam etmemizi istiyor. Aziz'e sdylnyomm. 

"Ben yazmam artikn diyerek kesti atti. Ben tek bqima devam etmeye 

hala cesaret edemiyomm. Bu kez kfat'a (Ilgaz) gittim. Ondan yazmaslni 

istedim. 0 da ayni tipi Ye~il~amaceralan ~eklinde sardnrmeye 

bqladi. Fakat bir sure sonra kfat, oykup gin gin yolladigi 

i~in, hi geciktirmeye bqladi. Ben hem karikatttr ~iziyomm, hem Abdtilcanbaz'i 

resimliyomm. Gazete bekliyor. Rdat'in yazdigi dykQnan 

gazetenin hlzi i~ine girmesi gerekiyor. Konu bana erken gelebilmeli 

ki ben tamamlamaliylm. Geciktigi ginler oldu. Ne yapacaksin gazete 

bekliyor. Bakiyomm, kfat konuyu nereye getirmh, bundan sonra 

nasil olabilir diye dti~nnerek ben devam ettim. Rifat buna alindi. 

Ama alinmakta hakli degildi. Gazete ~izgi roman i~in yedek istiyor, 

yapamiyomz. Ganti ginhe yetbtirmek lazim onu da yapamiyomz. 

kfat yazmayl kesti. ek~ye 

ben devam ettim. 

Sel~uk da senaryoya uygun olarak bi~kin, ix~hgit~i, dalavereci bir rehber 

olarak hayata takilan Abdalcanbaz'i yeniden yarattl. Dtczenin dtczensizligine 

ve o katakulli ortaminin yarattiD ahllkslz, namussuz, utanmaz, arlanrnaz 

tiplere kar~i savqan bir sembol ~ikartti. Kahramanin karakter demimini 

~u ~ekilde halletmhti: 

Abdalcanbaz kiralik bir ev anyor, bulamiyor, yomluyor, uyumak i~in 

bir yer de yok. Bir kopek kulabesinin i~ine giriyor. Geceyi orada ge- 

~iriyor. Uyurken bir rilya gortiyor. Boylece Osmanli donemindeki sertivenlere 

ge~ti. Yeni bir serilvendi, uzattim birazi Okuyucu unuttu 

onu. Belki unutmayanlar olmu~tur ama, biz de dylece yeni bir ddneme 

ge~tik. Abdulcanbaz'in karakteri demti.

K6N adam AbdUlcanbaz'~n iyi, erdemli bir kahramana ddnirsirmir bir n)ya ile ger~eklegi. 

Tarzan ile birlikte kendine gdre kirairk bir ev bulamayan Abdirlcanbaz, nihayetinde 

bir kdpek kulirbesine razr oluyor. geceyi o kulirbede ge~irirken bir rr)ya gdrmeye 

baslryordu. Bdylece, hepimizin bildigi iyileri, k6Nleri ve cazibeli kadrnlarryla klasik Abdirlcanbaz'a 

ggis yaprldr. Turhan Sel~uk, macerayr uzatarak K6N Abdirlcanbaz'r okuyucuya 

unuttu~yordu. Bir baska deyisle AbdSllcanbaz bugirne kadar o riryadan bir 

tirrlir uyanamadr. 

Ote yandan byktide geCen bamn tiplemeler meddah geleneginden ve dogal 

olarak ~izgi rornanln zltlann keskinligi ilkesinden gelen kaqlthklar sergilemektedir. 

Bir yandan Gbzlakla Sami, Sarmegdz lhsan gibi kdtaler; diger 

yandan Tarzan, Fettah, Karanfil Hoca gibi Abdalcanbaz'm dostu iyiler ... 

Sel~uk a~geni kadmlarla tamamlar. Anlamh, @zel pla, urun bacakll, ince 

belli, dolgun gdpsla, genb kalqh kadlnlar ... Veya eserin lagat~esiyle 

sdylersek "karpuz gogtis, ayva gdbek, ince bel, sotun gibi bacaklar ..." Turhan 

Sel~uk'un klasik olmq kdgeli ~izgileri kadlnlara pek dokunmaz. Gdzlakla 

Sami'nin gdbegi bile yuvarlak degilken kadmlar bamn yuvarlakllklann 

sahibidir. Senaryo geregi dramatize edilen bslurnlerde bile kadlnlann 

bu dzellikleri ilk planda belirgindir. Ruhsar Abdalcanbaz'm tutuklanmasl 

tizerine aglarken ilk gdze Carpan olayln duygusal boyutundan ~ ok onun iri 

kal~alarldlr. Gazel, seksi ve kdta kadlnlar oldugu gibi Otuzlu ylllann gangster 

filmlerinin kadln tiplemelerini hatlrlatan sadakatli, saf ve bir o kadar 

da erotik kadlnlar vardlr. Asllnda yukanda gene1 dzellikleriyle anlatllan kadlnlar 

Abdalcanbaz senaryolannln dnemli bir anahtarldlr. Batan iligkilerin, 

bamn olaylann sebepleri veya tanlklandlrlar. Bir~ok dyka yalnlzca kadmlar 

ve kadmn-erkek ilbkileri tuerine kuruludur. Arka planda ddnemin @ncel, 

politik olaylan, yhsiyetleri anlatlllrken kadmla erkek araslnda snren 

ka~lp-kovalamaca dykannn merkezindedir. 

Cizgi rornarun z~tlann keskinligi ilkesi i~inde her gey karslt dmeklerle 

aqklanlr. Bmegin evlilikle ilgili dykaler sarekli ihanet ve aldatma eksenine 

kuruludur. Kadln olsdh erkek olsun dnlerine ~lkan firsatlan ka~lrmakta ge- 

cikmezler. Abdalcanbaz'm Ruhsar'la evliligi ise erdemli bir ift tin ywm tar- 

zl ve qlerin birbirlerinin yoklugu sms~ndaki davran~lanyla karglt drnek 

olarak anlanhr. Abdalcanbaz evliligi slraslnda kargllqtl@ ttilm guzel firsatlara 

ragmen hep sadakatini korumug, ailesine ddnmqtar. Oysa herkes bu 

dzveriyi gbsteremez. Cizgi romandan dmek dealer: 

- Caplun olmayan erkekten haylr gelmez, erkekler ~ okadlnla ilbki 

kurmahd~rlar. Bunu beceremeyenler hi~bir be yaramazlar. 

- Hayanml ywmak isterim ben, gazinolara gitmek, fokstrot, Carliston 

yapmak. Faytona atlaylp h@thaneye uzanmak ... 

- Artlk zenginim Utelik gtuelim dniimde uzun ylllar var. Her giinama 

degerlendirmeliyirn. 

- Bizim ailenin gdzleri hep dlgandadlr. Sayln kocaclm birazdan gelir 

ama gdrmez bile beni ... Yastlga kafaslnl koydu mu horlar, zlbanr. 

- Kanya bak be! Yedi ylldr hep aym surat, aym laf, aynl yafiyixg, 

ayru We, aynl cilve ~ekilir mi be? Blktlm usandlm ulan ... 

Bykalerde yasanan olaylar belli bir tarih ddnemine bag11 olarak anlatllmadlgl 

i~in uzayda, yerin yedi kat dibinde veya Sahra ~bllerinde gecebilir. 

Asllnda Abdalcanbaz Osmanll'nm son ddnemlerinde yagar. Ancak bir cizgi 

roman kahramanlnln serilvenci ve gezginci tam dzelliklerinin mirasgsldlr. 

Yer, zaman ve mekan tanlmaz. Anlatllan dykaler Abdalcanbaz'm bagndan 

gecen bykaler de olmayabilir. Abdalcanbaz dykaye yalnuca kargltllk 

ya da cdzamsazlaga gdstermek i~in girip tpkar. Gazlakla Sami ise 

hep vardlr. Hatta onun kahramanl oldugu hiciv dolu aykaler de anlatlllr. 

Asllnda Abdalcanbaz'l GdzlQkla Sami'yle anlatmak belki en iyi yoldur. 

Sami tam bir kargmlr. Batan zaaf ve ihtiraslanyla toplumun-insanm bagarill 

bir aynasldlr. Bu nedenle Abdnlcanbaz'dan daha ger~ek~i bir 

tiplemedir. 

'A$a@llk, qkarcl, dtuenbaz, GntilnO e n etme hevesliii, anaslnm gdfi, 

babaslmn bilmem nesi, haclyatmaz, dngmez, kalkmaz, yuvarlanlr ama gitmez, 

~ekilmez, hinoglu hinn bir kigilik bi~iminde anlatllmaktadlr. Cegitli 

sefivenlerinden se~ilmis "konugmalanndann:

Ddnemin cizerleri qogu zaman.birbirlerine takrlrr, kahramanlarrnr kaqr kaqrya getirirlerdi. 

Bu konuda Milliyet'in sirtunlarrnda yayrnlanan Cici Can-Abdirlcanbaz kaqrlaitrrmas! 

ilginq bir drnek olu~turuyor. 0 aralar Cici Can -iyim, Abdirlcanbaz Idtir' tiplemelerdi. 

- Dogrusu iyi egleniyor iyi yiyor, i~iyoruz. Allah padigahmlz efendimizi 

bqlmlzdan eksik etmesin. Allah bu devlete millete zeval vermesin. 

Padbahlm ~ ok yaw! ! 

- Ne vilcut vardl kaltakta be bembeyaz bir ten hih hih hi mmglrdl- 

~1 seyretmeli yann sabah vallah fesini ge~iremez bqm na... hih hih al- 

tm boynuzlar taktlm dostumun bqma. 

- Ben en @clilflm, en yahlkllylm, en iyi sevigenim, agtr ve otu- . 

rakll bir Osmanll beyzadesiyim. Milhim bir adamlm. 

- Uslu durursan senin yaranna olur Raziye istedigin zaman fazla 

mesai veririm (... ) Yahu kabahat mi ettik Raziyecim ilk gadgte yandlm 

bittim sana igte ... Ijstelik fazl'a mesaiden alacaksln dedim gtize- 

lim paranln flzil slcaktlr ... Hadi tatllm hadi ballm a&n da Raziye igte 

- 

hadi razl gel! Ijstelik qkl& da bedavaya verecegim. 

- Rukiye e el lor mestettin beni ne yaplp edip kavxqacaglm sana 

(... ) ililbfff ptlr qtlr yerim ben seni ku derhal bir yolunu bulmal~ylz 

bqbqa kalmanm ... Ne *el olur senle sevigmek.

lihnini yenebilmig degildi. Hep kam yaylnlaniyordu. Ozensiz baslusi, kdm 

cevirisi, renksiz hali ve kopya cizgileriyle hie "iyi" olamamigti. Doksanll 

ylllann bqinda Milliyet gazetesi sayfalan k~saltarak bu gelenegi sardardu 

ve baan Tenten'leri (ilk ve son senlven haric!) ilave olarak verdi. Klsacasi 

Tenten alkemizde bir mrla adamalulli yaymlanmadi. Yine de benim gibibinlerce 

cocuk kopyaydi, uydurmaydi, umursamadan (veya anlamadan) 

Tenten'i deliler gibi sevdi. Nihayet, Yap1 Kredi Yaymlan, Cizgi romanin popalerliginin 

yanisira, giderek sanat fonnunda deger kazandi~ doksanli ylllarda 

Tenten'i Avrupa baslusi kalitesinde yaylnlayarak sevgili dostumuzun 

"namusunun kurtardi (1994-1998). . 

Tenten'den sonra Bilgi Yaylnevince Sipru (Spirou) cikartildi (1959). Bdylece 

Fransa-Belcika ekolilnixn byarlll drnekleri birer birer yaylnlanmaya 

bagladi. Bilgi, Burhan ve sonralan $illiler Yaylnevi mizahi cizgili, sertiven 

agirlikli ve baganli bir aksiyon kurgusu azerine kurulu Red Kit (1959), Kii- 

~lik Prens (1960), Asteriks (1965) gibi cizgi romanlan hep bu alum sirasinda 

yaymladilar. Tenten'in kaderi 

yukandaki cizgi romanlar icin 

de gecerliydi. Onlar da hep 

kopyalanarak kata yaylnlandilar. 

Ancak Asteriks, Kervan Yayincilik, 

Sipru, -8nce Dogan 

Kardeg sonra- lnlulap Yaylnlan 

(1995), Red Kit, Milliyet Yaylnlari'nca 

yayln haklari alindiktan 

sonra aslina sadik olarak 

yaymlanabildi. 

Bu arada yerli cizgi roman dergileri 

de yaylnlanmaya baglad~. 

Argolu anlatimi, firsatg, pek 

dtirust olmayan anti-kahra- 

LUCky Luke, TOrk~e'dekiserOvenine Red Kit (On10 manlanyla sedven kurgusun- 

Amerikan westerni Red Ryder ve rakip dergi Bill da benzer iki dergi ayni yil 

Kit'ten faydalanarak) adryla baslarken, (izgileri ,.lktl (1959): Ogiz 

de ~esitli ~izerler tarafrndan kopyalandr. Yukarr- 

Utanmaz Adam'iyla, Suavi Suda 

Hayri bnder'in ~izgileriyle bir Red Kit kopyasr 

alp'in Capkln Hlrs~z'i.. lkisi 

adr~liivo~ 

de yukandaki yabanci drnekler gibi resimle karikamr arasi bir tarzda cizilmigti. 

Her iki anlauda yogun bir argo ve erotizm kullaniliyordu. Fazla uzun 

amurla olmad~lar. Hem sinlrh bir bask~yla clkular, hem de az satular. Ornegin 

Capkln Hlrslz ciltleri yalnuca 2000 adet dagiulmigti. Ancak her iki 

drnek icin de yetmi~li ylllann Fksek sati~li mizah dergilerine temel olugturduklarini 

sdylemek hie yanli~ olmaz. Oguz Aral, kahramanini Glrglr 

dergisinin bagat karakteri olarak seksenli ylllara kadar sarekli kullandi. 

Hatta Utanmaz Adam, mizah dergilerinin artti@, Glrgddan biiFk kopmalar 

yqandi@ bir ddnemde Hlblr dergisine kaqi qikartilan Dlgl'in sembola 

olacakti (1989). 

Capkin Hirsu, Suavi SQalp geleneginin unutulmq cok dnemli bir brnegi 

... Capkin Hirslz, isminin nereden geldigi Ozerine daganarsek ilk olasillk 

Altan Erbulak'in iyi ve erdemli kahramani "Kibar Hirsu"a nazire yapilmig 

diye dugunebiliriz. lkinci olasilik ise ismin, o gilnlerin poptiler gazetelerini 

uzun maddet mggul eden "Caplun Hwun namll seri hlrsulik vakasindan 

alinmig olabilecegini varsayabiliriz. Ki bu bana gdre pek de yanlq olmaz. 

Zira olaylarla ilgili haber kuparleri o kadar komiktir ki sanki tam bunlan 

~ ~ ~ l 

S~lp, oturmug -Pazar dergisinin mizah ilavesi Davul gazetesinde yaptigi 

* ~ ~ 

bicimde- kendi yazmig gibidir. 1959 yllina ait Tercilman gazetelerinden birinde 

Capkin Hlrsu ile ilgili haber aynen g6yle:

"Bir ylldan fazla bir zamandan beri polis tarafindan aranan 60'tan 

fazla ev soyup yalmz para ~alan, girdigi evlerde bulunan kadmlann 

yatak odalanna ugramayl ihmal etmeyen Capbn namiyla maruf hirsu 

Erdogan Erdem don soydugu evleri polise gdstermbtir. 

Ewelki e n Bebek'te bir evi soyarken yakalanan hirslz dan kurbani 

olan ev sahipleri ve bilhassa kadinlar tarafmdan derhal tqhis edilmbtir. 

Erdogan Erdem, hirsulik su~undan bqka, girdigi evlerden birinde 

bulunan ve uyumakta olan bir kadnin kalpini da lsirmakla 

itham edilmektedir. " 

Saalp, popfiler olan her geyi, endelik yqamla ilgili tam aynnulan mutlaka 

kullaniyordu. Ornegin Yegil~am'da o ylllar maCo tavlrli kalhanbeyi 

kahramanlar reva~taydi. PopQler olan bu filmlerde tekrarlanan zengin-fakir 

kaqitliginin temel motiflerinden biri de kafiyeli kullamlan argoydu. Saalp, 

absard mizahinin i~inde bu tarden diyaloglan iyi kullaniyordu. Ekonomik 

gartlar altinda ezilen, hayatta hi~bir geyi tam yapamamig tiplemeleri vardi. 

Ama hi~birisi~in bakir-aptal kahraman tanimlamasi yapilamaz. Popaler 

Yegil~am filmlerinden drnek verirsek, kahramanlan bir Kemal Sunal tiplemesinden 

~ ok bir Adanali Tayfur-Tuxjst dmer kanguniydilar. Yqil~am brnegine 

bagvurmarmz boga degildir. Senaryo ~dflmlemesi a~lsindan Saalp 

ve Aral bir tilr Yqil~am devamclsidirlar. Kullanilan gematigi gdyle dzetleyebiliriz: 

Once kahraman tanihlir. Zordadir, bir fakirhanede kira derdi, yemek 

derdi ~ekmektedir. lgsizdir, zaten ayle her bte ~alqcak adam da degildir. 

Caligmadan para kazanmayl, hayauni yqamayl aklindan ge~iren her insamn 

dogal suretidir. Her geyin kataye gittigi bir aninda bir raslanu sonucu 

olaylann i~ine dager. Derken sinlf atlar, zengin olur. Mizah da orada bqlar. 

Aral'in Utanmaz Adam'i, kahraman kimligi a~lsindan biraz daha farklila$ir. 

, 

Suavi Soalp hikayeleri yoksullugun donyasma aittir. Drsarrdan gelen mucizevi bir degisimle 

kahramanrn donyasr degisecek, coklukla -gqici bile olsa- snrf atlayarak zengin 

olacaktrr. Gercek donyada yapnrlamayacak zaferler elde edilirken, toplumsal bir elep 

tiri denemesine girisilir. Kurgu yogunlukla eglenceye ddnoktiir. 

Ceylan yayrn/arrnrn cizgi roman piyasasrna uzun yrllar hakim olmasrnr saglayan kahramanlarrn, 

Samim Utkun tarafrndan cizilmis toplu illustrarasvonlan. 

Okuyucu (orta sinif-kentli-bgrenci) ile bamnlqen kahraman "dab iyi bir 

yagam isteyennlerin d*lerini ger~eklqtirir. Gen~ @el kular, su gibi harcanan 

paralar, arabalar, yatlar ve katlar gelir. Ama kahramamn saf ve temiz 

bir kalbi vardir. Bayle birine paranin saadet getirmeyecegi bellidir (veya 

zengin bir kahraman pek sempatik olmayacaktir). Utanmaz Adam da eline 

gecen her geyin geldigi gibi gittigini gofir. Her gey baga ddner. Dagle ger- 

~ek arasinda gidip gelinmbtir. Sunulan "iyi insan, erdemli insann profiline 

ragmen, bu tab hayat tecmbesinin yeni bir firsatta yine yaganmak istendigine 

dair bir mesaj daha verilir. Bu "Ah bir zengin olsamn dzleminin kargiligidir. 

Klark biylkli, briyantinli, yalnlz ve bahtsiz kadinlann kokusunu 

uzaktan alan, ezel mi @el kulan tarln numaralarla kandinp kanina giren 

bu kahramanlann popalaritesi mizahmdan, yqama olan bagliliklanndan 

kaynaklaniyordu. Buen bile benzer gematigin kullamlmasi tarzin kazandi@ 

popplllerlik ile ilgilidir. 

Bu arada kahraman ithali de sor~yordu. Danemin en baganli ~izgi roman 

yaylnclsi Erdogan Egeli Avrupa ile ba@ni koparmadi. Yeni ~izgi romanlann 

yayln haklanni, Samim Utkun'un deyimiyle "stepnen olarak almayl sardarda. 

Sauglannda dog* gdsteren bir yaylni hemen durduruyor, yerine yenisini 

sarilyordu. Zagor (1962), Mandrahe (1962), Siiperman (1958), Tim 

(1960) vb. hep bu danemde Ceylan Yaylnlan'nin tezgahlndan ge~ti. Ancak 

bagan kazanamadilar. Bu ~izgi romanlar ylllar sonra bqka yaylnevlerince

~ ~ 

yayn haklan satin ahnarak tekrar kullanild. Buna kargilik qok satan yaymlara 

b ~pk ihtimam gasteriliyordu. Onlarla ilgili her tarla aksaklik acilen 

q~zill~yordu. Omegin, bapk bagan kazanip sik bask1 yapan Kinma'nm 

ltalya'dan gelen stoklan ttikenince Samim Utkun iki yl boyunca ende altl 

sayfa Kinova qizerek yaynin snrmesini sagladi. 

Yillar 58-60 arasi... Yaynevine Kinova gelmemeye bagladi. Canka yaynevi 

Kinma'y qok sQratli giderek geride biraku. Erdogan, aman, 

dedi. Nihayetinde ben de ne kadar qaligirsam o kadar para kazaninm 

kendime evendim ve girdim. Bugtin benim diyen arkad- 2 sayfay 

zor bulur, o da korsanlik yapu& halde ... 

Fakat bu da yeterli olmadi. Kinova iqine dolgu malzemesi olarak Tee ad- 

11 bir ~izgi roman kondu. Otuz say kadar sonra da dergi Kinma-Teks adiyla 

qikmaya bagladi. Teks'in Kinova'dan fazla ilgi g6rmesi Qzerine Egeli, 1961 

yllnda bu kez Teks'i tek baglna dergi olarak yaylnlamaya bqladl. Teks, bagan 

kazanan diger bamn Ceylan kahramanlan gibi ltalyan yapimiyd. Senarist 

Gian Luig Bonelli (1908-2001) ve qizer Aurelio Galleppini (1917- 

1994) tarafindan Qretilen bir western qalgmaydi. Bir Teksas ranceri olan 

Tex Willer'e semvenlerinde yakin 

arkadagi, yagli kurt Kit Karson, oglu 

Kit ve Kuilderili Tiger Jack eglik 

ederler. Teks, tam Esse Gesse dretimlerine 

gdre ~ ok daha gerqekqidir. 

Oncallerine nazaran giddet her 

daim dn plandadir. Teks, kam adami 

Tommiks gibi elinden veya tabancasindan 

vurmaz. Kdtulere tahammill0 

yoktur. Gdzunil kirpmadan 

hepsini dldumr. Onun kargisinda 

alirmden kurtulmanin tek qaresi 

teslim olmaktlr. Ancak bu yapi- 

Ian - qogunlukla- Teks'in dfkesini 

dindirmez ve kendini tutamayarak 

"alqak heriflerin -ka~inilmaz olarak 

etrafi da da&tarak- bir glizel patak- 

Kinova iqinde dolgu malzemesi olarak kul- lar. Bati'da qizgi romanlarda 6len 

lanrlan Teks, giderek hem popirler oldu insan sayisinin hesaplandi~i - bir 

hem de Kinova'nm Italya'da yayrnr sona 

arqtlrmaia Teks,' (ilk 270 seermesiyle 

derginin ba~atr oldu. Mirteakiben 

kendi dergisine ddnir~erek yayrnrnr mvende tam 1400 dlu) kesinlikle 

sirrdilrdir. 

qocuklar iqin degildir. 

Teks, kanun koruyucu Tommiks 

ile kanun koyucu intikamci 

Kinova arasinda bir 

yerdedir. Rancer olmasina ragmen 

"aragtirmalanni" pek kanun, 

nizam dinleyerek yapmaz. 

Kendi kuralla;;' vardir. 

Suqlulan "bulbal gibin konugturur. 

Teks'in bu acimasu ve 

sogukkanli hali -kendisine 

"kahretsinn diyen bir adami 

aldirresiye dbverek, hi~bir gey 

olmamigcasina sigara yakmasi 

gibi- geqmigiyle ilgilidir. Cok 

genq yaglarda ailesi katledilmi~, 

hlemedigi bir suq pzanden kanun kaqagi 

saylmig ve @el kuilderili kansini bir hastalik sonucunda kaybetmigtir. 

Olaylar onu giderek daha da katilagtirmigtir. Batan bunlara ragmen, 

Teks'te mizah da vardir. Kit Karson ile Teks'in silrekli birbirleriyle iddialagmalan, 

Bonelli' nin baganli diyaloglanyla mizahi yaratir. 

Teks, olkemizde Ceylan Yaynlan tarafindan 1969 ylina kadar qikartildi. 

Sonra Sllper Teks adiyla Zuhal Yaynlannca yaklagik 380 say devam etti. 

Ceylan, dergiyi 1978 yllnda tekrar alarak seksenli yllann sdnuna kadar 

sardardu.' Doksanlarda, bu kez Alfa Yaynlan 32 say ve daha sonralan Galaksi 

Yayncihk 10 say Teks yaynlah. Ancak as11 ilginq olan Milliyet Cocuk 

dergisinin 7 say siiren Teks ilavesi vermesi oldu (1992). Kaqak yaglarda 

Teks okumaktan iqerdigi korku dgeleri -&ha qok k6ta adam Mephisto - p- 

zanden israrla kaqinan biri olarak, Teks ile qocuk dergilerini bagdagtiramautlm. 

Teks, 1997 AD Yaylncilik mrafindan aylik olarak 26 say yaynlandi. 

Aym dizi kaldi& yerden Aksoy Yaymcilik'p 12 say kadar daha sardarixlda. 

Ekonomik kriz nedeniyle kapanan dizi, Teks'in dzel albtimlerini de yaymlayan 

Oglak Yaynlan tarafindan 2002 ylinda yeniden yaynlanmaya bqladi. 

Patladl Patlayacak 

1959 ylinda, Aksam gazetesinde baglayan "Kirk Sehitler Kalesi" macerasi 

tiq aqidan dnemlidir. Birincisi bnpk usta Ratip Tahir Burak'in donugudur. 

Burak, uzun bir aradan sonra ilk kez hem de gerqek qizgi roman olqalennde 

bir qaligma yapmgtlr. lkincisi ~izgi romanimlzin en dnemli iki ancilsana 

bir araya getirmigtir. Abdullah Ziya Kozanoglu'nun yazd1g.l aykap Ratip 

Tahir qizer. Oqancasil, tarihI qizgi romanlann bir salgina ddnugmesinin

,..,", 

*Jl-i::: 

CzJpi::: 

,*.,,,,.,:: : 

-...,.,.., , 

I$.,,"*: 1 

,&$.:F": 

..,,.,.. 1 . 

,,, :;:!:li: 

,P::"::: 

- :. : 

y... 

A,.. , 

-' 

; ',." 11 11,. ..,,, . 

.,. .! : 

: Ill*..:!, 

9 'u%:::lll 

pfilyy;: 

, "I,""', 

t.':""' ' 

8 . ,~.,,ml; : 

kPlii 

'llll, 

arefesinde yaylnlanlr. BQpk 

bir ilgi gartlr. Ama patlama daha 

sonra bqka bir kahramanla 

olacakhr. 

19 Agustos 1959'da sona 

eren "Klrk $ehitlernin yerine 

Abdullah Ziya'nin cegitli kereler 

yineledigi "Cengiz Hanin 

Hazinelerin bqladl. Yenilik bu 

kez Ratip Tahir'in olmamasiydl. 

Abdullah Ziya bir araptan 

sonra cizer olarak gene Suat 

Yalar'i secmigti. Bu Yalaz'in hayatini 

degi~tirecek cok 6nemli 

bir firsattl. 

- Cemil Cahit (Cem) bana 

hep tarihi roman yap 

yer yerinden oynar derdi. 

Benim de bu mr kosmmln 

hlere ale rjim var. 

Amerikanvari olmak istiyorum. 

Ratip Tahir'in 

izinden giden adam olmak 

istemiyorum. Beni 

cagirdilar. Daha ance 

orada karikatnristtim, cizer 

degildim. Abdullah 

Ziya, Ratip Tahir hocamua 

tarihi romanlar, senaryolar 

hazirliyordu. 

Ama hocamu cok bogulmug, 

bunalmg, gazetede 

rbtarlar bqlamq. Bir ara 

bir gene bulalim da bize 

bir roman yapsin, Ratip 

hoca dinlensin, dem&ler. 

"Birkac aylik bir & yapar 

mlsm" diye sordular. Yaparim 

dedim. Genctim, 

paraya ihtiyacim vardl. 

Ostadin dinlenmesi Yalai'in 6nnnn acmQtl. Cok popnler bir tarihi roman 

olan Klal Tug'un devami niteligindeki cal~ma, Kuan ad11 bir kahramam ortaya 

eikartmqtl. 

"Hindistan'a cekilen Otsukarci'nin bir cocugu oldu. Adini "Kaann 

koydular. "Kaannin, Calur gibi eski bir kurttan silah, zeka dersi alacag~ 

dtqnnrllQr>~, bir @n ne korkunc bir bahadir olaca@ni dngnnebiliriz." 

(Kozanoglu, 1975: 190) 

Klsl Tug'un sonunda yanlan bu sbzler bir kahraman olarak Kaan'in cilqini 

vurguluyordu. Ancak Kaan, serixvenlerine tarun~~$ bir cengaverin oglu 

olarak degd yoksul, adsu bir kbyla cocugu olarak b&&. bir hareket 

senaryosu wane kurulan ayh Kaan'in Cengiz Han'm hazinelerine giden 

yolda kendi kirnligmi ve babasl Otsukarcfyl bulmasim anlahyordu. Sndkleyici 

unsur Gvdar TarLasi'y- , 

Bveniydi (mizah). Snrekli 

OgonQyor, herkesi gtildnren 

iddialarda bulunuyordu. 

Yak, Kaan'm bu halini 

pek inandlna bulrnuyor: 

Hicbir geyden korkmazdi, 

on k6i gelir, 

yirmi kbi gelir, ynz 

kigi gelir kahramanimu 

hiqbir geyden 

korkmazdi. Herkese 

kahkahalar atarak 

Glerdi "Gelin bakahm 

itler, cakallarn ... 

$imdi bu kadar insandan 

korkmayan 

bir adamin inandlncihk 

tarafi kalmlyor. 

Bu kadar adamdan 

korkmayan 

biri 

kimseden korkmaz. 

Okuyucu olarak ben 

ertesi @nn niye merak 

edeyim ki ...

Kaan, bu haliyle Kozanoglu kahramanlanndan farksizdl. Kisaca o, alayci, 

gilcu kuweti yerinde ama akll bir kan$ havada bir deli oglandir. Ters dagagir 

herkesle kavgaya tutugmasi, gdcOna gdstermek istemesi toylugundan 

kaynaklaniyordu. HoglandiB klzlara bile @zel sdzler etrnekten acizdir. SOrekli 

onlarla didbiyordu. 

Ustad o zamanlar hayret edilecek bir ~ekilde avant-garde, cagi qmis 

bir adamdi. Spagetti-Westernler ortaya elkmadan o cizgiyi yakalamqtl. 

Kahraman bizim bildigimiz gablondan elkma dart ddrtluk namuslu, 

damt bin degil serseri, it, kopuktu. Sonra o western tarziyla muthi? 

moda oldu bunlar ... Meger onu yakalami~. Deli dolu olan benim 

bunlan yapmam gerekirken, benden yq11 olan 0 yaplyor. Tabii bir de 

yap1 meselesi. Ben daha agretici, egitici bir cizgi tutturmak istiyorum. 

Ornek bir kahraman olsun istiyorum. Kozanoglu tam tersi, alqilm~ 

bir tarzi kirmak istiyor. Bir yumruk gibi, anargist bir resimli roman 

yapmak d*ttncesinde ... Ben de belki bu konuda muhafazakanm. Dolaywyla 

Kaan cok serseri bir tipti. Gwel bir kadm gdrdtlp zaman vazifesini 

unutur, arkasma takdirdi ... Bana dyle metinler veriyordu ki ya 

biraz mhtehcen ya da mantikslz oluyordu. Degbtiriyordum. "Yahu 

niye roman1 de@tiriyorsunn diye bardi. Bazen nedenimi acikliyordum, 

bazen tamam bir daha yapmam diyordum ama ertesi giln yazilan 

6nQme geldiginde bana ters gelenleri yine degigtiriyordum. 

Yalaz'in bu ufak m~dahaleleri bqina epey i$ acacakti. Cttnka Kozanoglu 

bmaya "Romanci ben miyim sen misin?" diye cikigrnaya bqlamigtl. 

"Bulun Birini!.." 

Bu arada Yalaz yedeksubay olarak askere gitti. @ligmalar aksiyordu. Malik 

Yolac gecikmelerden duydugu memnuniyetsizlikle cizim binin bir bqkasina 

verilmesini istedi. Daha 6nce gazetede illustrasyonlar yapan Galip BQlkat 

gdrevi devralarak yaklqik bir ay Kaan'i cizdi (16 Ocak-13 Subat 1960). 

Ddnemi yapyan Ozcan'Eralp o enler hakkinda gunlan anlatiyor: 

Ben, Suat ve Sezgin (Burak) askere gittik. Suat Ankara'dan ciziyor, 

ama aksiyor da ... Malik Yolac sinirlendi "bulun bir ressam ona cizdirinn 

dedi. Galip Balkat ta Yelpaze'deydi. Derginin ilk ressamidir. Akgam'a 

gecmbti. Resirn ciziyor, bqk yapiyor vesai re... Galip'e verdiler. 

Galip cizdi. Ben de terhis olmug veya tam haurlamiyorum izinli gelmbtim. 

Bakum Galip ciziyor ama luvlramadi. Aslinda iyi ressamdir, 

fakat bqkasinln i~ini cizmek cok zordur, benzetmek meseledir. BU 

arada Suat terhis olmugtu, tekrar cizdi. 

Suat Yalaz'm yerine bir sore Kaan'i ~izen Galip Billkat ~alifligi ddnem srrasinda eserin 

artan argo ve erotizm oranr flzilnden ~ ok ge~meden yerini tekrar Yalaz'a brraktr.

I 

1 

, Suat Yalaz ise gecikmelerden degil de senary0 Qzerinde yaptigi degigik- 

I 

likler V nden Qten clkanldigim s6ylilyor: 

Malik Yolac'a dedim ki "Bakln Malik Bey, beni yazllan de&tirdigim 

icin igten clkanyorsunuz halbuki o degQikliklerle benim bily0k yaranm 

oluyor. Galip Balkat gimdi degigtirmeyecek. C~nkn ressamdir. 

Benim birazclk yazarlilfim oldugu icin degqtiriyorum. Galip aynen 

resimleyecek g6receksiniz neler olacakn dedim. Ertesi gtin sayfa bir 

cikh ki. Bizim Kaan Qc kmn ortasinda neler neler s6ylilyor. Akgama 

kadar bunu aileler okuyor diye telefonlar a~ilmlg ... 

Gercekten de Galip Bnlkat'in tyllgtllfi d6nemde Kaan, Suavi Stkilp kahramanlanni 

andinr. SQrekli argo ve cinsellige dayali muzlr bir mizah vardu. 

Kaan, etrafindaki Tolunay, Cariye Ku ve Cavdar Tarlasi'yla aylrt etmeksizin 

birlikte olmak ister. 

Kt~ct~k yagtan beri yoksulluk icinde bnyiidtim. Kendini arpa ambannda 

bulan ac horozlar gibiyim. Herkesden ve her geyden tatmak istiyorum. 

Tok acin halinden anlamaz. Ac bir insan sofraya otursa her 

geyi birden yemek ister. Cariye k~ kaymaga, Cavdar tarlasi bala, sen 

de barege benziyorsun. Kaymaktan icim baylhnca, bal yiyip baypligi 

kesiyorum. Sen b6rege gelince doyamlyorum. (Ak~am, 

10.1.1960) 

Bu kinayeli anlahm kadinlann agzlndan sarer. 

- Calfi gelmeden &ten horozlara benziyorsun Kaan! Her geyi birden 

gagahyorsun, Tokta Beyin Odal~lfi o sQnepe cariye ile cingene was1 

kara cengiden elini cek. Bir ere bir hatun yeter. 

- Pis uckur dtigktintl! Kanlar tutsalfi alt bqm bt bqm yedi sonun 

da...... 

- $qhn tavuklara dandnm. Usmme bindi mi siniveriyorum. (Ak- 

Sam, ags) 

Tepki ceken bu b6lQmler Fz~nden Suat Yalaz bir aylik aradan sonra, 

Kaan'i tekrar cizmeye bqla&. Ancak bu defa bazi gartlan var&. 

Kozanoglu'na yalvardlrn. "Ne olur bana blrak, sen Oyk13y0 bana ver, 

ben yazaylm." Romancl oldugu icin laflan uzun uzun yaziyordu. Balon 

yams1111 bilmiyordu. Ben bQNn o yanlan Ozetleyip, lusalhp balon 

icerisine girecek gekle sokuyordum. Ijstad kabul etti. 'Nasil istersen 

Oyle yapn diye beni serbest birakti. Bana bir sinopsis (Ozet) veriyor, 

azerinde konuguyorduk. 

ortaklanndan olan Kozanoglu 

bir anlagmazlik sonucu ayrilniaya 

karar vermigti. Ozcan 

Eralp anlatlyor: 

- 2- 

Malik Yolac'la anlqamadilar, 

aynldi. Ayrilirken 

Suat'a hadi gel bagka gazeteye 

gidecegu dedi. Suat 

gitmedi. Akgtn'da kal- 

&. Kaan'i de&tirdi. Karaoglan 

diye orada sindindQ. 

Suat daha Onceleri Fa- 

&irken hep Karaoglan lafm 

Kaan'da kullamyordu. 

Abdullah Ziya "kullanma 

bu lafin diye luzardi. Ama 

Suat uyamk, bir e n aynhrsak 

Karaoglan'l kullamnm, 

diye araya sokugturuyordu. 

Kozanoglu giderken beraber callghgi gene Yalaz'in da aynlmasl~ll ister. 

Bana "gidiyonun dedi. ustadm nereye gidiyoruz? 'Teklifler var bulurum 

bir tane orada beraber yapanzn dedi. Her gazeteye yapmam dedim. 

"Nedenn dedi. Sagci gazete var, besleme gazete, bilmem ne gazete 

var onlara da yapacak degiliz herhalde dedim. "Sam ne kardqim biz 

sanatclylz politikacl degiliz kin dedi. Ostadun beni affet ama memlekete 

zararli bir gazetenin tirajmi artlnnak istemem. Onun icin gidecegim 

yen bilmek isterim dedim. Milletin teklifi vard~, gitmem dedim. Sonra 

Milliyet'le anlagtl@i ayledi. Kabul ettim ama bilrniyorum neden arhi 

gelmedi. Ben &mnlda tek bqma devam etmeye bqladim. 

Baylece Kaan'dan sonra Karaoglan 3 Ocak 1962'de yaylna bqladi. Yalaz ustasi 

Kozanoglu'nu izleyerek hareket senaryolan yaratmaya callgti. Gerek 

cizgi, gerekse konu olarak en bagan11 callgmasina ancak QcQncQ serilven

'Altaydan Gelen Yigitl'le ulqti. Bu arada Karaoglan'm yqadlgl dbnemi degigtirerek 

Hunlardan Cengk Han danemine getirdi. 

Cengiz Han ddnemini segtim, gunku bize @cia ve diktatar bir adam 

lam ki Karaoglan bir de yukanyla mucadele etsin. Hep qagidaki 

haydutlan kovalamak, dag bayndaki zorbalan temizlemek degil de 

bir de yukandaki otoriteye kaql adaleti kollayan bir adam olsun. 

CQnkQ Cengiz Han a p zamanda kanll, zalim bir adam. 

Yalaz. Karaoglan'da &gi olarak Kaan'm ilk sefivenlerindeki azeni gbstermese 

de giderek kendi tislubunu yakalamaya ba$lami$ti. Tiplemeleri, 

kurguyu ve aksiyonu giderek daha iyi kullamyordu. Kare igi tonlamasin1 

firca tuerinde yogunlqarak sagllyordu. Serbest bir ginisi vardi. Aslinda o 

danem Yalaz'in gizgileri bumn benzerleri gibi yabancr gizgi romanlann etkisi 

altindaydl. Ancak ddnemin ~artlannl ve gelenek yoklugunu dii$iinursek 

Ozellikle Hal Foster'den faydaland1B Kaan'larda diziyi mrdurebilmirj olman 

bile bir anlamda bqandlr. Bqan b a n her eser gibi Kaan'm da dedikodusu 

gok yaplllr. Bylanggta Abdullah Ziya'nln Kaan igin ~ uer ararken 

kendisini istedigini ama bazi oyunlarla gartqmelerin engellendigini sayleyenler, 

Yalaz'i bu konuda yetersiz gar0p onu Prince Vdiant'tan kare galmakla 

suglayanlar hPla vardlr. Bu denli tepki gekmesinin, bu kadar gok ki~inin 

Yalv ve Kaan konusunda luskanglikla kanpk bir buruklukla konu$maslnin 

alunda yatan neden eserin kazandigi olagan-ta bazandir. 

Kaan o kadar gok tutuldu ki sinemaya da aksetti. 1962'de Atlf Y~lrnaz'm 

ydnettigi Cengiz Hm'm Hcuineleri gizgi romandan uyarlama filmlerin ilki 

oldu. Orhan GQn$lray'ln Kaan'i oynadigl filmde Fatma Gink de Cavdar 

Tarlasi olmu$tu. Kern Adam olarak henuz 'Adanall Tayfur" olmamq 6- 

mrk Serengil vardl. Oz@n muzikleri aynl zamanda filmde de rol alan Ruhi 

I 

I 

Asya Kaplan~, Baybora'nln Oglu, Altay'dan Gelen Yigit (1x2); Semerkand 

Casusu. Buzlu Cdller Tilkisi, Yqil Ejder (1963); &irkennin Oc Atl~sl, 

Dokuz Tuglu Kahraman, Uzun Sac11 Kahraman (1964); G6kcegnin Baykusu. 

Tiyen-Sari canavarl (1965); Kurtbqll Sancak, Asyay1 Titreten Korku 

(1966). Fedailer Alay~ (1967;Cengiz Han'ln Gazabl (1968); Alamut Kalesi 

(1969); Karanl~klar Hakimi, Hind Y~ldlz~ (1970); Mor Kahkirllir Sehzade 

(1971); Ya Kuzgun Lese Ya Devlet Basa (1974); Cdl Kanunu (1975); F~radrn 

Sahipleri (1976); lnceyllan Hanl, Kul Bakay'ln Mezar~ (1982); Ban1 Cigek 

Her K111c Bir Kin 1cin (1983), Delicenin Dbrt KIZI, &figenin Cagrtsl (1984)

Ayhan Bafoglu'nun dnlil kahramanr Malko~~lu'na hazrrlrk yaptrbr ellili yrllara ait tarihi 

cizgi-bant denemesi. 

Su'nun yapmq olmasi, ilginq bir nottur. Kaan'dan sonra gelen Karaoglan 

1963'te dergi olarak da cilunca ilgi neredeyse bir patlamaya d6nNta. Benzerleri 

~ikmaya bqladl. Ratip Tahir ve $ahap Ayhan'in dqinda tarihi ~izgi 

roman aretmeyen onlarca genq cizer kendilerini birdenbire Karaoglan'm 

izinden giden &lerde buldular. l~lerinde en 6nemlileri dergi olarak qikan, 

Yacel K6ksal ve Metin On1uayka~'in hazirladddan Akbulut Kaan (1964) ve 

Burhaneddin Senefin Bahad~r'i oldu (1965). Gazetelerde ise, Cumhuriyet'te 

&an Ayhan Bqoglu'nun Malko~oglu'su (1965) ve Haniyet'te qkan Sezgin 

Burak'in Tarkan'i (1967) ilk akla gelen isimler. 

Telifini odedin mi? 

Kaan-Karaoglan, gardajp ilgiyle, Esse Gesse'nin kopyalan yaylnlanan Tmmiks 

ve Teksus'iyla yaqiyordu. Tommiks ve Teksas da taklidi yapllan "garantili 

malnlar&. Erdogan Egeli taklit rekabetine Ceylan Yaylnlan d6neminde 

bizzat kaylnbiraderi Nejat Erhan tarafindan maruz kalmigti. &can 

Eralp g6yle anlauyor: 

Egeli Tmmiks'ten zengin oldu, matbaa falan kurdu. Nejat Erhan ben 

de bu &i yapicam diyerek Egeli'yi tehdit mi etti bilmiyorum. Egeli 

balon yazilan igini om verdi. Bu da baro tuttu. Balonlan ben yaziyorum. 

Ama ben de cikartaylm istiyor, dagiinda, wind. Tm iks diye 

benzer bir Sey cbrttl. 0 da tuttu, sat0 Wlerek). 0 da matbaa kurdu, 

ama playboy oldugu ion sonradan bawd. 

Ayni gekilde Ankara'da yaylnlanmakta olan Kartal dergisinde Teksas'i 

Blek, Kovboy dergisinde de Tommiks'i Yiizba.$i Miki olarak g6rilyoruz. Igiliz 

Eagle dergisinin yayln haklanni satln alarak q~kan Kartal 15 Arallk 1961 

cok Satan, yayrncrsrna bilyUk paralar kazandrran Tommiks-Tekras farklr isimler aknda 

ve cogunlugu yasal olmayan bicimlerde de yaynlandr.

tarihli saylslnda bir aqiklama yaparak bu yaylnlann gerekqelerini anlatti. 

Tilrkiye'de pek umursanmayan yayln haklu tartlgmalanna yeni bir halka 

ekledi. Aqiklama gbyleydi: 

kymetli Okurlar 

KARTAL, qiktlg gilnden beri yaylnladig resimli romanlan kanunlanmuin 

qerqevesi dahilinde belki de Tilrkiye'de ~imdiye kadar hiqbir 

mecmuanln bdemedigi miktarda bil~k 

paralar mukabilinde Ingiltere'de 

Fleetway Publications Ltd., Tv Publications Ltd., General 

Features Corp. firrnalanm temsil eden memleketin en bilytik ajansi, 

Tilrk Haberler Ajansfndan satln alm~ar. 

KARTAL, yalnu ve yalnu okuyuculanni memnun etmek gayesiyle 

qikmaktadir. Bir milesseseyi yagatan elbette ki kazanmaktir. Fakat 

Kartal'i qikartanlar, kazanci daha sonraki senelere birakrnayl gaye 

edinmblerdir. 

Bu arada, mecmuamlzin mildilrlerinden bin, ltalya'daki (Casa 

Editrice Dardo) firmasi tarafindan ltalya'ya qalfinlrnig ve bir seneden 

beri musaadesiz olarak TQrkiye'de Tommiks ve Teksas isirnleriyle qikmakta 

olan romanlann KARTALda yaylnlanmasi teklif edilmhtir. Aym 

ltalyan Sirketi aynca bu iki mecmuanin negriyatimn derhal durdurulmasi 

iqin de Tilrk adli makarnlanna milracaat etmemiz hususunda 

sehhiyet vermbtir. Bunun tuerine Istanbul 111. Ticaret Mahkemesi 

bu iki mecmuanm qlkma-1 iqin ihtiyati tedbir karan almlgtlr. 

Tilrkiye'de hakimler ve kanunlar vardir. Bir hukuk devleti olan 

memleketimizde lianuni haklanmlzi aramak iqin her medeni vatandq 

gibi biz de yetkili makamlara milracaat eu* bulunuyoruz. Hakikatin 

er geq tecelli edecegine de inanmaktaylz. Bununla beraber bu 

sayldan itibaren Tilrkiye'deki her ttkrlil haklanna sahip oldugumuz 

BLEK'i KARTAKda yaylnlamaya bagliyoruz. 

Davamn sonuqlan yine bilinrniyor. Taraflardan bugiln yagayan da yok. 

Ama sonuqta gerek KartuI gerekse Kovboy pek urun hmarlil olmadig iqin 

veya Egeli abni bqina ahp, telif bdemeye bqlad~g iqin Tommiks -Teksas 

seksenli ylllann sonuna kadar Ceylan Yaymlan'nda kald~. Gerqi Teksas ve 

Tbmmiks taklitleri isim, biqim, iqerik aynen kullanilmak mere qegitli gekillerde 

silrda. Cogu qok km silreli yaylnlar olarak kalhlar. Miki, Celik Bilek, 

Kaqilk Avcl ~odi -Gang dergisi iqinde-, Kahraman Rrmget; Blek Teksas bunlardan 

birkaql.. .

11. Dilnya Savql'ndan ~ l k a n Tilrkiye, b Q p k yoksulluklann ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?