ve Ã„Â°nsan - Yeni ÃƒÂœmit

More documents

Recommendations

Info

YENi ÜMiT Prof. Dr. Veysel GÜLLÜCE* Nisan / Mayıs / Haziran 2012 - Sayı 96 Bediüzzaman'ın Kur’ân’ın Câmiiyyetine Yaklaşımı* Kur’ân başlangıç ve netice münasebeti içinde bütün vak’a ve hâdiselere, kıymetleri ölçüsünde mutlaka temas etmiştir; etmiştir zira Kur’ân, bütün kâinatın anatomisini yapacak çapta bir câmiiyete sahiptir. Sanki onda, en küçük noktalar bile ilâhî büyüteçle büyütülmüş ve insanın nazarına arz edilmiştir. Câmiiyyet sözün zengin ve ihâtalı olmasıdır. 1 Başka bir ifadeyle az sözle çok mânâ ifade etmektir. Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), “Bana cevâmiu’l-kelim verildi ve benim için kelâm kısaltıldı da kısaltıldı” 2 mealindeki hadîsinde ifade ettiği gibi, sözün câmi olması kısalığıyla beraber çok mânâya delâlet etmesidir. Peygamberimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) sözlerinde câmiiyyet söz konusu iken, Yüce Allah’ın kelâmında böyle bir özelliğin olmaması düşünülemez. Bilâkis Kur’ân hârikulâde, i’câzlı bir câmiiyyete sahiptir. Burada Kur’ân’ın câmiiyyetine örnek olarak Kur’ân’ın en câmi âyetlerinden biri olan Tevbe Sûresi 41. âyet i zikredebiliriz: “Hafîf ve ağır olarak savaşa çıkınız. Allah yolunda mallarınızla ve canlarınızla cihad ediniz. Eğer bilirseniz, sizin için hayırlı olan budur.” (Tevbe, 41) Bu âyetteki “hafif ve ağır olarak/ hifâfen ve sıkâlen” kelimeleri câmi kelimeler olduğundan bu kelimelerin tefsirinde çok çeşitli mânâlar zikredilmiştir. Burada tespit ettiklerimizi sıralayacağız: 1. Genç ve yaşlı olarak (Hasan-ı Basrî, İkrime, Mücâhid), 2. Kolay ve zor şartlarda, (Ebû Sâlih), 3. Fakir ve zengin olarak (Ebû Sâlih), 4. Zayıf ve şişman olarak, 3 5. Meşgul ve gayrımeşgul hâldeyken (Hakem), 6. İstekli ve isteksiz olarak (İbn Abbas, Katâde), 7. Süvari ve piyade olarak (Ebû Amr, Evzâî), 8. Sanat sahibi ve sanatsız olarak (İbnu Zeyd), 9. Evli ve bekâr olarak (Yemân b. Riyâb) 10. Çocuklu ve çocuksuz (Zeyd b. Elsem), 11. Sıhhatli ve sıhhatsiz (Cuveybir), 12. Hafif ve ağır deve ile (Ali b. İsâ, Taberî) 13. Hafif ve ağır silâhlı olarak (Sa’lebî) 14. İtaate istekli, muhalefeti ağır görerek, 15. Mubarezeye istekli, sabır için ağırlığını koyarak. 4 Meydânî, âyetin mânâsının küllî (genel) olmasıyla beraber, tefsirlerinin bu küllî mânânın örnekleri veya tatbikatı nevinden cüz’î olabildiklerine dâir bu âyeti misâl olarak zikretmiş, mânâsına dâir dokuz madde sıraladıktan sonra, “Lâfız, küllî delâletiyle bu tefsirlerin tamamına muhtemel olduğu müddetçe bir veya birkaç mânâya tahsis etmeye sebep yoktur. 52 | YENİ ÜMİT DERGİSİ
Doğru olan, “ağır” ve “hafif” lâfızlarıyla uygunluk arz eden bütün mânâlara hamletmektir.” diyerek bu yorumlara sıcak baktığını dile getirmiştir. 5 Bu konuda diğer bir örnek de şu âyettir: “Görmediniz mi, Allah göklerde ve yerde olan şeyleri sizin hizmetinize vermiş ve sizi zâhirî ve bâtınî nimetlerine garketmiştir…” (Lokman, 20) âyetindeki “zâhir” ve “bâtın” kelimeleri de câmi ifadeler olup pek çok mânâyı tazammun etmektedir. Bu kelimelere şu mânâların verildiğini görüyoruz: 1. Zâhirî nimet İslâm, bâtınî ise, Allah’ın setrettiği günahlardır (Mükâtil). 2. Zâhirî, lisanda, bâtınî ise kalbdeki nimetlerdir (Mücâhid, Veki’). 3. Zâhirî, Allah’ın insanlara verdiği giyecekler, bâtınî nimetler ise ev eşyalarıdır (Nakkâş). 4. Zâhirî, çocuk; bâtınî nimet ise cimâ’dır. 5. Zâhirî, kişinin kendisinde, bâtınî ise kendisinden sonra gelen çoluk-çocuğunda görünen nimetlerdir. 6. Zâhirî, gelip geçen, bâtinî ise, gelecek olan nimetlerdir. 7. Zâhirî, dünyadakiler, bâtınî ise âhiretteki nimetlerdir. 8. Zâhirî, bedenî, bâtınî ise dinî nimetlerdir. 6 9. Zâhirî güzel ses, hoş endam, azaların sağlam ve düzgün olması, bâtınî ise; marifetullahtır (Dahhâk). 7 Bediüzzaman ve Kur’ân’ın Câmiiyyeti Bediüzzaman, başka mevzularla alâkalı âyet lerde olduğu gibi, kâinattaki varlıklarla alâkalı âyetlere de -Kur’ân’ın i’câz vecihlerinden biri olarak kabul ettiği- câmiiyyeti açısından bakmış, bu nevi âyetleri câmi birer ifade olarak ele alıp tefsir etmiştir. Bu bakış açısı Bediüzzaman’ın Kur’ân tefsirinde -bilhassa kevnî âyetleri tefsirinde- bariz bir şekilde göze çarpmaktadır ve bizce orijinal bir bakış açısıdır. Bediüzzaman bu konuda özetle şunları söyler: “Her bir âyetin zâhiri ve bâtını, haddi ve muttalaı vardır…” mealindeki hadîsin işaret ettiği gibi, Kur’ân lafızları öyle bir tarzda vaz’ edilmiştir ki, her bir kelâmın, hattâ her bir kelimenin, hattâ her bir harfin 8 , hattâ bazen bir sükûnun çok vecihleri bulunabiliyor. Her bir muhatabına ayrı bir kapıdan hissesini verir. Kur’ân bu özelliğiyle, bu kâinatın Yüce Yaratıcı’sının kelâmı olarak farklı mertebelerdeki insanlara, anlayış, zekâ ve kabiliyetçe farklı muhataplara feyzini dağıtıp, nurunu saçmaktadır. Kur’ân, ayrı asırlar, dönemler üzerinde yaşamış insanlara bu kadar bol bir şekilde mânâlarını saçmış olduğu hâlde, tazeliğini, gençliğini zerre kadar zâyi etmeyerek, gayet kolay bir tarzda, sehl-i mümteni bir surette, herkese anlayışlı ders verdiği gibi, aynı derste, aynı sözlerle anlayışları çeşitli, dereceleri farklı pek çok tabakalara dahi ders verip iknâ eder. Nasıl ki “el-hamdulillah” gibi bir lâfz-ı Kur’ânî okunduğu zaman dağın kulağı olan mağarasını doldurduğu gibi, aynı lâfız, sineğin küçücük kulakçığına da tamamen yerleşir; aynen öyle de, Kur’ân’ın mânâları, dağ gibi akılları doyurduğu gibi, sinek gibi küçücük, basit akılları dahi aynı sözlerle eğitir, tatmin eder. Zîrâ Kur’ân ins ve cinnin bütün tabakalarını imana davet eder. Hepsi için imanî ilimleri ders verir, ispat eder. Avamın en ümmîsi havâssın en ileride olanıyla omuz omuza, diz dize verip beraber Kur’ân dersini dinleyip istifade ederler. Kur’ân-ı Kerîm öyle bir semavî sofradır ki, binler muhtelif tabakada olan fikir, akıl, kalb ve ruhlar o sofrada gıdâlarını buluyorlar, arzuları yerine geliyor. Hattâ pek çok kapıları kapalı kalıp, istikbalde geleceklere bırakılmıştır. 9 Bediüzzaman, Kur’ân’ın câmiiyetini şu başlıklar hâlinde ele almaktadır: a. Lâfzındaki camiiyyeti, b. Mânâsındaki camiiyyeti, c. İlmindeki camiiyyeti, d. Mebâhisindeki camiiyyeti, e. Üslûp ve îcâzındaki camiiyyeti. 10 Bediüzzaman, Kur’ân’ın câmiiyyetiyle alâkalı çeşitli misâller de zikreder. İlmî tefsire konu olmuş birtakım âyetlere Kur’ân’ın câmiiyyeti açısından yaklaşarak bu nevi âyetlerin taşımış olduğu mânâ zenginliğini gözler önüne serer. Burada Bediüzzaman’ın Kur’ân’ın lafzındaki câmiiyyete örnek olarak zikrettiği âyetlere temas ederek âyetleri Kur’ân’ın câmiiyyeti açısından nasıl ele aldığına bakacağız: א א אא 1. “Dağları da yeryüzüne kazık yaptık” (Nebe’, 7) âyeti, câmiiyyeti açısından çeşitli insanlara göre şu şekillerde anlaşılabilir: a. Bir mümin, bu âyetin irşadıyla zâhiren yere çakılmış kazıklar gibi görünen dağlardaki faydaları ve nimetleri düşünerek Yaratıcı’sına şükreder. b. Bir şâir ise bu âyeti okuyunca şunları hisseder: Yeryüzü bir taban; gök kubbesi, üstünde konulmuş lâmbalarla süslenmiş muhteşem bir mavi çadır; ufkî bir daire sûretinde ve semânın eteklerinde görünen dağlar ise o çadırın kazıkları gibidir. c. Bedevî bir edip ise bu âyeti okuyunca, yeryüzünü bir çöl, dağ silsilelerini pek çok ve çeşitli bedevî çadırları gibi, güyâ toprak tabakası yüksek direkler üstünde atılmış, o direklerin sivri başları o toprak perdesini yukarıya kaldırmış, birbirine bakar pek çok çeşitli mahlûkatın meskeni olarak tasavvur eder. YENİ ÜMİT DERGİSİ | 53
Page 1 and 2: Dinî Ýlimler ve Kültür Dergisi
Page 3 and 4: da kalbini şeytana satmış bir s
Page 5 and 6: katkıda bulunan diğer ilmî disip
Page 7 and 8: ülkeler görme alışkanlığı i
Page 9 and 10: YENi ÜMiT Prof. Dr. Salim ÖĞÜT*
Page 11 and 12: kikatte çok önemli bir mesele ile
Page 13 and 14: villerle amel etmeye yönelmek son
Page 15 and 16: Âyet-i Kerîmeler אכ‎1.
Page 17 and 18: cak, ne cevap vereceğini bilecek,
Page 19 and 20: Bu yüksek şahsiyetler, yerin ve g
Page 21 and 22: üzerinde durmak istiyoruz. Fakat b
Page 23 and 24: . Zeytinyağı: Kur’ân’da iki
Page 25 and 26: 7. Muz Muz, Kur’ân’da sadece b
Page 27 and 28: Hacc Niyeti ve Kulun İhrama Girmes
Page 29 and 30: Cennet’ten kovulduklarında, Hak
Page 31 and 32: Bu âyette geçen “âlemîn” ke
Page 33 and 34: Hz. Peygamber’in (sallallahü ale
Page 35 and 36: insanlara mahsus değildi, hayvanla
Page 37 and 38: Na’t Bu cismim ateş-i aşkınla
Page 39 and 40: a. Kur’ân’ın Benzerinin Getir
Page 41 and 42: emzen Kur’ân sûrelerinin sayıs
Page 43 and 44: YENi ÜMiT Mustafa YILMAZ* Nisan /
Page 45 and 46: Az önce zikredilen Müminûn Sûre
Page 47 and 48: YENi ÜMiT Yusuf ÜNAL* Nisan / May
Page 49 and 50: lebe okutan İmam Hâdimî diğer y
Page 51: ve oğlu Abdullah’ı mütevellî
Page 55 and 56: lâmba olan güneşin, elbette bir
Page 57 and 58: konulardaki iyilik ve güzellikleri
Page 59 and 60: İslâm dini, fıtrata önem veren
Page 61 and 62: YENi ÜMiT Yrd. Doç. Dr. Ali CAN*
Page 63 and 64: B. Âyetler Işığında İlâhî R
Page 65 and 66: O getirmiş olduğu dinî ve ahlâk
Page 67 and 68: SON BASKI 810.000

ve Ã„Â°nsan - Yeni ÃƒÂœmit

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?