Untitled
Untitled
Untitled
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
iSTANBUL<br />
TiCARET<br />
ODASI<br />
Ticaret ve Ziraat Nezareti<br />
· -i Oslltan1e ~<br />
an~ ~noni<br />
Yard. Doç. Dr. Ramazan BALCI<br />
Yard. Doç. Dr. İbrahim SIRMA<br />
EKONOMİK VE SOSYAL TARİH YAYlNLARI<br />
YAYlN NO: 2010- 64<br />
İstanbul, 2012
Copyright© İTO (İstanbul Ticaret Odası)<br />
Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, yazarın ve İTO'nun önceden yazılı izni olmaksızın<br />
mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eserin bazı bölümleri veya<br />
paragrafları, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazarın adı ve İTO belirtilmek suretiyle<br />
kullanılabilir.<br />
ISBN 978-9944-60-930-2 (Basılı)<br />
ISBN 978-9944-60-931-9 (Elektronik)<br />
İTO ÇAÖRI MERKEZi<br />
Tel: (212) 444 O 486<br />
İTO yayınları için ayrıntılı bilgi<br />
Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi<br />
Dokümantasyon Servisi'nden alınabilir.<br />
Tel : (212) 455 63 29<br />
Faks : (212) 512 06 41<br />
E-posta : ito.yayin@ito.org.tr<br />
İnternet: www.ito.org.tr<br />
Adres :Reşadiye Caddesi 34112<br />
Eminönü-Fatih 1 İSTANBUL<br />
Odamız yayıniarına tam metin ve ücretsiz olarak<br />
internetten ulaşabilirsiniz.<br />
KapakResmi<br />
Tünel Meydanı'na elektrikli tramvay için ray döşeme çalışması, 1913<br />
İETT Fotoğraf Arşivi<br />
Kapak Tasarım<br />
Erkarn Grafık 1 İlhan Baştaş<br />
İç Tasarım<br />
İnter Basım Ltd.Şti.<br />
Yayma Hazırlık, Baskı, Cilt<br />
Altınoluk, Yayın, San. A.Ş.<br />
Tel: (212) 671 07 00 Fax: (212) 671 07 17<br />
info@erkammatbaasi.com www.erkammatbaasi.com
Ticaret ve Ziraat Nezareti<br />
0sJJta7t~ ur{7tiJ7tiJJt<br />
Şiridleri
Yard. Doç. Dr. Ramazan BALCI<br />
1963 Konya doğumlu, Konya İmam-Hatip Lisesi'nden mezun olduktan sonra Selçuk Üniversitesi<br />
Edebiyat Fakültesi'nin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde 1981-1985 yılları arasında lisans eğitimimi<br />
tamamladı. Kütahya'da iki yıl öğretmenlik yaptıktan sonra Nisan 1988 tarihinde Başbakanlık Devlet<br />
Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi'nde çalışmaya başladı. Aynı dönemde İstanbul Üniversitesi'nde<br />
yüksek lisans ve doktorasını tamamlayıp hazırladığı Sarıkamış Harekatı ile doktora derecesi aldı.<br />
Osmanlı yenileşme ve dağılma dönemini konu alan eserleri ile tanındı. Kudüs ve Kosova'da iki ayrı<br />
uluslararası sempozyumda Osmanlının ıslahat çalışmaları haldeında tebliğ sundu. Halen telif çalışmalarını<br />
sürdüren yazar, aylık dergilerde tarihi araştımıalar yayınlamaktadır. 2012 yılı itibariyle Osmanlı<br />
Arşivlerindeki görevine son vererek İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırma Enstitüsü'nde Yardımcı<br />
Doçent olarak akademik çalışmalarına devam etmektedir<br />
Yayınlanmış bazı eserleri: Tarihin Sarıkamış Duruşması, Filistin'de Son Türkler, Sultan Abdülaziz,<br />
Osmanlı'nın Son Öyküsü, Osmanlıyı Yıkan Cephe Filistin, Sarıkamış Yolun Sonu, Osmanlı<br />
Sırları, Osmanlı'nın Doğu Siyaseti, Kuşatılmış Vatan Sultan Abdülhamid ve Mısır.<br />
Sarayının<br />
Yard. Doç. Dr. İbrahim SIRMA<br />
22.04.1976 Malatya doğumlu Dr. İbrahim Sırnıa, 1993 yılında İstanbul Eyüp Lisesi mezunu, 1994<br />
yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İşletme Bölümünü kazandı. 1998 yılında mezun oldu ve aynı<br />
yıl İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Para, Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar Yüksek<br />
Lisans Programına kayıt yaptırdı. 2001 yılında "Sistematik Riskin Halka Arzda Piyasa Fiyatına Etkisi"<br />
konulu tez çalışmasıyla mezun oldu.<br />
Mezuniyeünden sonra İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü işletme doktora programına<br />
kayıt yaptırdı. 2002 yılı başında ayında İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Para, Sermaye<br />
Piyasaları ve Finansal Kurumlar Bilimdalı'nda araştırma görevlisi olarak göreve başladı. 2008 yılında<br />
"Finansal Etkinliği Parametrik ve Parametrik Olmayan Yaklaşımlar" konulu doktora tez çalışmasıyla<br />
doktor ünvanı kazandı.<br />
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme Bölümü'nde Yardımcı Doçent olarak<br />
akademik çalışmalara devam etmektedir.
İÇİNDEKİLER<br />
Teknik Kavraın l ar ......................................... .................. ... ... ... .. ...... ... ......... ... .............. .. ...... .... .. .......... ...... 9<br />
Takdiın ........................ .................... ....................... .. .............. .. .... .. .......... ............................................ .. ... ı ı<br />
Osmanlı Anonim Şirketlerinin İnk i şafı.. ................................ .. .. 00<br />
00 00 .. 00 .. 00 .. 00 .. . ............................ 15<br />
Klasik Dönemden Yeni Ticarete Geçiş .. .............................................................................. .... .... .. ........ .. . ı 6<br />
Yabancı Şirketle r .... ..... .......................... .... ... .... .... ... .... .. ... .. .. .......... ..... .. ....... ..... ....................... ................ ı 9<br />
Sigorta Şirketlerinin Kuruluşu .................. .. .. ........... ...... .. ............... ... ... .... ..... .... ... ...... ... ............ ............... 20<br />
Yabancı Sigorta Şirketlerinin Denetimi ... .............. ...... ..... ......... ...... .. ........................................ ............... 21<br />
Ticari Anonim Şirketlerin Denetimi ..... .................................................................................... ................ 24<br />
Serbest Ticaret An l aşmasının istismar Edi l diğ i Diğer Konular ............................................................... 29<br />
Osmanlı'da Şirketleşmeyi Önleyen Unsurlar ........................................................................ .. ................. 30<br />
Avrupalı Şirketlerin Osmanlı Topraklarındaki Varlığı.. .................... .................................... .. ................. 34<br />
II. Meşrutiyet Sonrası Şirketleşme ...... ... ... .. ... ................ ... ........... ......... .......... ........ ... ....... ........ ............ .... 36<br />
II. Meşrutiyetten Sonra Anonim Şirke t Nizamnameleri .................... ...... .... .... .. ........ .. ............................. 39<br />
Şirketlerin Akıbeti .............. .... ................ ... ............... ............. .... ........ ........ ... .... ..................... ..... .... ........... 4ı<br />
Sonuç ............................................................... ............................................................................ ... .... ....... 43<br />
Mecmuaya Mukaddime ..................................... ....... .................................................................. 45<br />
ı. İttihat Değirınencilik Anonim Şirket- i Osmaniyesi ...................... .. ...................................................... 49<br />
2. İttihat Seyr-i Sefain Anonim Şirket - i Osmaniyesi .... .............. ............ .. .... ........................ .................... 53<br />
3. ihtiyat-i Milli Hayat Sigorta Osmanlı Anonim Şirketi ......................................................................... 53<br />
4. Uhuvvet-i Osmaniye Halı Anonim Şirketi .................................... ................................ .. .. .. ................. 55<br />
5. İzmir İhracat ve İthalat Anonim Şirketi .. .. .......... .. ........ .. ........ .. ...... .. ........ .. ................................ ...... .. .. 59<br />
6. Ereğli Şirket - i Osmaniyesi ..................................................................................................... .. ............. 59<br />
7. İzmir Pamuk İmalatı Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................. ...... .. ........... 65<br />
8. İstanbul Bankası .. ........................................................................ .. .... .................................................... 65<br />
9. İstanbul Emlak Şirket - i Osmaniyesi ................................................................................ ...... .. ............. 69<br />
ı O. Eski Hisar Sun'i Portlant Çimentoları ve Su Kirec i Anonim Şirketi .. ...................................... .. .... .. .. 73<br />
ı 1. İstanbul Menba Suları Şirketi Osmaniyesi ............................................................ .. .... .. .. .. .. .. ........ .. ... 77<br />
13. Eskişehir Milli Ticaret ve Sanayi Şirketi .............................. .. .................................. .. .. .. ............ .. ...... 85<br />
ı4. itibarı Mali-i Osman! Anonim Şirketi ........................................................................................ ......... 87<br />
ı5. Adapazarı Ahşap ve Demir Malzeme imalathanesi Anonim Şirke t i .................................................. 9ı<br />
ı6. Ekonomik KooperatifOsmanlı Anonim Şirketi .................................... .. ...................................... ..... 93<br />
17. Akşehir Osmanlı İktisat Anonim Şirketi ............................................................................................. 95<br />
12. Eşya yı Askeriye Anonim Şirketi .......................... .. .......... .. ...... .. ........................................ .. .............. 8ı<br />
Ticaret N ezareti ve Ticaret Kanunu .... ... .... .......................... .... .................................................. ... ...... ...... ı8<br />
XIX. Asra Girerken Genel Siyasi ve İdari Durum .. .. ........ .... .. .... .. .......... .................................................. ı5<br />
Önsöz ........................................................................................................................................ ....... ......... ı3
ı8. Altın Yapağı Osmanlı Anonim Dibağat Şirketi .................................................................................. 97<br />
ı 9. Emvaıi Gayrimenkul ve İkrazat Bankası Osmanlı Anonim Şirketi .................................................. ı O ı<br />
20. Anadolu Tetkikatı Sınaiyye ve Ticariye Şirketi ................................................................................ 105<br />
21. Anadolu Milli Mahsulih Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................ 105<br />
22. İntibah-ı Ticaret Osmanlı Anonim Şirketi ........................................................................................ 107<br />
23. İncir Anonim Şirketi ......................................................................................................................... ıo9<br />
24. İnşaat Anonim Şirketi Osmaniyesi ................................................................................................... 109<br />
25. Ankara Milli Mensucat Anonim Şirketi ........................................................................................... 111<br />
26. Ay Yıldız Çimento Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................................... ı ı ı<br />
27. Aydın Kooperatifİncir Müstahsilleri Anonim Şirketi ...................................................................... ı ı3<br />
28. Aydın İncir ve Himaye-i Zürra Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................. ı ı9<br />
29. B alcı Kardeşler Anonim Ticaret Şirketi Osmaniyesi ........................................................................ 1 19<br />
30. Birinci Osmanlı Numune-i Terakki Ziraat Anonim Şirketi .............................................................. ı2ı<br />
31. Bursa Mensucatı Osmaniye Anonim Şirketi ..................................................................................... 125<br />
32. Boğaziçi Beykoz Parkı Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................. ı25<br />
33. Buldan Terakki-i Ticaret Anonim Şirketi ......................................................................................... 127<br />
34. Beyoğlu Tuhafiye Mağazaları Anonim Şirketi ................................................................................. 129<br />
35. Beyrut Kulüp ve Gazino Osmanlı Anonim Şirketi ........................................................................... 131<br />
36. Büyükada Levazımı İnşaiyye Anonim Osmanlı Şirketi ................................................................... 13 1<br />
37. Büyükada Yat Kulübü Anonim Şirketi Osmaniyesi ......................................................................... 133<br />
38. Büyük Şark Manifatura Moda Tuhafiye Mağazaları Anonim Şirketi .............................................. ı35<br />
39. Paşabahçe Kiremit ve Tuğla Fabrikası Osmanlı Anonim Şirketi ..................................................... 137<br />
40. Ticaret Osmanlı Anonim Şirketi Umumiyesi ................................................................................... 139<br />
41. Ticaret ve itibar-ı Umumi Bankası ................................................................................................... ı4ı<br />
42. Tetkikatı Madeniye ve Sınaiyye Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................... 143<br />
43. Teralliyi Ticaret Anonim Şirketi İzmit ........................................................................................... ı45<br />
44. Türkiye Ticaret ve Sanayi Bankası ................................................................................................... ı47<br />
45. Terakki-i Sanayi Türk Anonim Şirketi ............................................................................................. ı49<br />
46. Türkiye Milli Bankası ....................................................................................................................... ı49<br />
47. Teşebbüsat-ı Sınaiyye Anonim Şirketi ............................................................................................. ı57<br />
48. Teşebbüsat-ı Madeni ye ve Sınaiyye Osmanlı Anonim Şirketi ......................................................... ı 57<br />
49. Tenmiye-i Sermaye Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................................... ı59<br />
50. Cebel-i Lübnan Su Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................................... ı6ı<br />
5 ı. Çimentodan Tuğla ve Bilcümle Levazımı İnşaiyye İmaline Mahsus İstera Osmanlı Anonim Şirketi ı 63<br />
52. Hamızı Karbon İmalma Mahsus Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................... ı65<br />
53. Hicaz Demiryolu KooperatİfOsmanlı Bakkaliye Şirketi ................................................................. ı67<br />
54. Hüdavendigar Osmanlı Seyr-i Sefain Anonim Şirketi ...................................................................... ı69<br />
55. Dersaadet Peynirci Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................................... ı 7ı<br />
56. Dersaadet Ticaret ve Ziraat Sanayi Şirketi Osmaniyesi ................................................................... ı 73
57. Selanik Bankası. ................................................................................................................................ 175<br />
58. Suriye Beyrut Halep Vilayetleri Cam ve Billur Fabrikaları Anonim Şirketi Osmaniyesi ................ 181<br />
59. Şark İttihat Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................. 183<br />
60. Şark İplik ve Mensucat Sanayi Şirketi .............................................................................................. 185<br />
61. Umuru Ticariye Sanaiyye ve Maliye Osmanlı Anonim Şirketi ........................................................ 185<br />
62. Şirketi Hayriye-i Hamidiye (Seyri Sefain Şirketi) ............................................................................ 187<br />
63. Sadırlar Ticaret Anonim Şirketi ........................................................................................................ 193<br />
64. Taşocakları Osmanlı Anonim Şirketi Umumiyesi ............................................................................ 193<br />
65. Trabzon Tuğla ve Kiremit Anonim Şirketi ....................................................................................... 195<br />
66. Matbuat Acentesi Osmanlı Anonim Şirketi Umumiyesi .................................................................. 197<br />
67. Osmanlı İttihat Seracılık Anonim Şirketi ......................................................................................... 199<br />
68. Osmanlı itibarı Milli Bankası ........................................................................................................... 201<br />
69. Osmanlı İktisadi Milli Anonim Şirketi ............................................................................................. 205<br />
70. Osmanlı Anadolu Ticaret Şirketi ...................................................................................................... 207<br />
71. Osmanlı Anonim Lastik Şirketi ........................................................................................................ 209<br />
72. Osmanlı Anonim Şirketi Müteşebbissi ............................................................................................. 211<br />
73. Osmanlı İp ve Keten Eşya Şirketi ..................................................................................................... 215<br />
74. Osmanlı Ticaret Bankası ................................................................................................................... 217<br />
75. Osmanlı Teşebbüsat-ı İktisaiye Anonim Şirketi ............................................................................... 221<br />
76. Osmanlı Sigorta Şirketi Umumiyesi ................................................................................................. 223<br />
77. Uşak Nemci Ticaret Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................................. 227<br />
78. Filistin Ticaret Bankası ..................................................................................................................... 229<br />
79. Kazmirciler Melbusat Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................... 231<br />
80. Karaman Milli Bankası ..................................................................................................................... 233<br />
81. Kastamonu Milli Ticaret Anonim Şirketi ......................................................................................... 233<br />
82. Koru ve Yalova Hamamları Osmanlı Anonim Şirketi ...................................................................... 235<br />
83. KozluKömür Madenieri Osmanlı Anonim Şirketi ........................................................................... 239<br />
84. Konya Ticaret-i Umumiye Türk Anonim Şirketi .............................................................................. 241<br />
85. Konya Kantariye Osmanlı Anonim Şirketi ....................................................................................... 243<br />
86. Konya Mensucat ve Emtia Yurdu Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................ 245<br />
87. Kayseri Milli İktisat Anonim Şirketi ................................................................................................ 245<br />
88. Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi ........................................................................................ 247<br />
89. Kesendire Madenieri Anonim Osmanlı Şirketi ................................................................................. 249<br />
90. Milli İthalat Kantariye Anonim Şirketi ............................................................................................. 251<br />
91. Levazımat-ı Umumiye-i Beytiye Anonim Osmanlı Şirketi (Yeni Hilal) .......................................... 255<br />
92. Manifatura Ticareti Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................................... 257<br />
93. Mehmet ve Ahmet Ubut MüessesatıMilli Ticaret Anonim Şirketi Osmaniyesi .............................. 261<br />
94. Mensucatı Ticariye Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................................... 261<br />
95. Mutekaidin-i Askeriye Ticaret Anonim Şirketi ................................................................................ 265
96. Mebde-i Servet Anonim Osmanlı Ticaret Şirketi ............................................................................. 267<br />
97. M ermer Taşı Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................................. 269<br />
98. Meadin Osmanlı Anonim Şirketi ...................................................................................................... 27ı<br />
99. Maadin ve Cevahir Mevaddi Madeniye Anonim Osmanlı Şirketi ................................................... 273<br />
ıoo. Milli Aydın Bankası ........................................................................................................................ 275<br />
ı o ı. Memalik-i Osmaniye'de Ticaret ve Sanayi ve Ziraat Şirket-i Milliyesi ......................................... 279<br />
ıo2. Nakliyatı Uruuruiye Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................................ 285<br />
ıo3. Vesait-i Nakliye Osmanlı Anonim Şirketi ...................................................................................... 287<br />
104. Hilal Osmanlı Anonim Vapur Şirketi ............................................................................................. 289<br />
105. Yeni Ticaret Anonim Şirketi Osmaniyesi ....................................................................................... 291<br />
106. Ticareti Berriyye ve Bahriyye Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................ 293<br />
107. Duhan Osmanlı Anonim Şirketi ...................................................................................................... 295<br />
ıo8. Hanımıara Mahsus Eşya Pazarı Osmanlı Anonim Şirketi .............................................................. 297<br />
ıo9. Karamürsel Mensucat ve Ticaret Anonim Şirketi .......................................................................... 299<br />
ııo. Mustafa Şamlı Mahdumu Müessesati Ticaret Anonim Şirket-i Osmaniyesi .................................. 30ı<br />
1 1 1. Manisa Bağcılar Bankası ................................................................................................................ 303<br />
ı 12. Milli İnşaat-ı Bahriye Osmanlı Anonim Şirketi .............................................................................. 305<br />
ı 13. Milli Mensucat Anonim Şirketi ...................................................................................................... 307<br />
ıı4. Yerli Çimentoları Osmanlı Anonim Şirketi .................................................................................... 309<br />
ı ı5. Türkiye Milli Sigorta Şirketi ........................................................................................................... 3 ı 1<br />
ıı6. Konya Emtia-ı Umumiye-i İkbaliyye Osmanlı Anonim Şirketi ..................................................... 313<br />
ı ı 7. Yerli Mensucat Osmanlı Anonim Şirketi ....................................................................................... 313<br />
ı18. Orman İşletme Şirketi ..................................................................................................................... 3ı5<br />
ı ı 9. İncir Çiftliği İmarat ve İnşaat Osmanlı Anonim Şirketi ................................................................. 315<br />
ı20. Sanayi-iMadeniye ve Makine İnşaatı Anonim Şirketi ................................................................... 3ı7<br />
ı21. Milli Orınan ve İnşaat Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................. 3ı 7<br />
ı22. Türk iıanat ve Neşriyat Anonim Şirketi Umumiyesi ...................................................................... 319<br />
123. Altın Yıldız Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................................................. 32ı<br />
124. Konya Emtia-ı Uruuruiye Saadet Osmanlı Anonim Şirketi ............................................................ 32ı<br />
125. Islah Ve Terakki-i Ziraat Şirketi Osmaniyesi ................................................................................. 323<br />
ı26. İzmir İmarat ve İnşaat-ı Uruuruiye Osmanlı Anonim Şirketi ......................................................... 325<br />
127. Osmanlı Milli Umum Sigorta Şirketi .............................................................................................. 325<br />
ı28. Dersaadet Buz Osmanlı Anonim Şirketi ......................................................................................... 329<br />
ı29. Haliç Yapurları Şirketi .................................................................................................................... 333<br />
130. Şirketi Hayriye Anonim Şirketi ...................................................................................................... 339<br />
Sonuç ve Değerlendirme ......................................................................................................................... 345<br />
Kaynakça ................................................................................................................................................. 349
Aza :Üye<br />
Dahili Nizamuarnesi : İç Tüzük<br />
Hasılat<br />
İdare Merkezi<br />
ihtiyat Akçesi<br />
Murakabe<br />
Murakıp<br />
Nafia<br />
N ezaret<br />
Nizarnname<br />
Re is<br />
Rüçhan<br />
Safi Hasılat (Gelir)<br />
Tabiiyet<br />
Temettü<br />
Varidat ve masarif<br />
Part de Jouissance<br />
:Yönetim Kurulu<br />
: Genel Müdürlük<br />
: YedekAkçe<br />
:Borçlanma<br />
:Denetleme<br />
:Denetçi<br />
:Bakanlık<br />
:Net Kar<br />
:Ait olma, tabi olma<br />
: Gelir-Gider<br />
TEKNİK KAVRAMLAR<br />
: Temettü payı (Yararlanma hakkı)<br />
:Kar payı<br />
: Tüzük, Sözleşme<br />
: Yönetim Kurulu Başkanı<br />
: Yeni pay alma hakkı<br />
: Yardım (Kamu yararı)<br />
İkraz at<br />
: Net Satışlar<br />
: Kazanç-Satış<br />
Gayri safi hasılat<br />
İdare Meclisi<br />
Dersaadet : Başkent (İstanbul)
TAKDİM<br />
19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, çağı yakalamak için büyük bir çaba içine<br />
giren Osmanlı İmparatorluğu, bu amaçla bir eylem planı hazırladı. Bu planın içinde<br />
fuarlar düzenlenmesi, sanayi mektepleri açılması gibi politikaların yanı sıra Osmanlı<br />
anonim şirketlerinin kurulması da yer alıyordu. Böylece hem devlet hem de özel sektör<br />
sermayesiyle kalkınma hamlesi başlatılması hedefleniyordu.<br />
kazandı. Osmanlı Devleti öncelikle kapitülasyonların devlet maliyesine açtığı yıkıcı<br />
zarardan kurtulmanın yollarını aradı. Milli ekonomi, yerli sermaye, kooperatifleşme ve<br />
anonim şirketler kurulması gibi arayışlar bu çabanın devamıydı.<br />
Bu bağlamda yapılan çalışmalar, özel sektörün temsilcisi olarak ticari faaliyetlerin<br />
odağında bulunan Dersaadet Ticaret Odası ile yakından ilgiliydi. İstanbul Ticaret Odası<br />
adıyla bir kitap yayınladı.<br />
bulunan dosyalar esas alınarak hazırlanmıştı. 130 anonim şirketin kuruluş nizamnamesi,<br />
bilançoları ve faaliyet raporlarının yer aldığı kitap, bir anlamda ilk düzenli ve rehber<br />
niteliğindeki envanter çalışması niteliğindeydi.<br />
Bu çalışmayı, günümüz diline aktararak, tekrar okuyucuların ve ilgililerin dikkatine<br />
sunmamızın iki önemli amacı var. Birincisi, Türkiye' de her zaman ekonomik gelişmenin ve<br />
kalkınmanın öncüsü olan özel sektörünün ilk dönem isimlerini tekrar gündeme taşımaktır.<br />
bu şirket kurucuianna ve şirketlere karşı vefa vazifesini yerine getirmeyi hedefliyoruz.<br />
----------·~ ll ~-· ---------<br />
Böylece o günün zor şartlarında gerçekten önemli bir çalışmayı başarmak için yola çıkan<br />
Kitap, dönemin Ticaret ve Ziraat Nezareti tarafından 1914 yılına kadar bakanlıkta<br />
üyelerinin ekseriyetle yer aldığı Memalik-i Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri<br />
Bu yöndeki gayretler, özellikle 1908'de II. Meşrutiyet'in ilanından sonra hız
12<br />
Dr. Murat YALÇINTAŞ<br />
İTO Yönetim Kurulu Başkanı<br />
Saygılarımla<br />
İkincisi, 19 14 'ün atmosferini taşıyan bu şirketler üzerine yapılacak bir inceleme,<br />
bize hem o günün ekonomik ve ticari hayatını anlaınada, hem de bugün için bir projeksiyon<br />
yapınada önemli bir fırsat sunmaktadır.<br />
İktisat tarihçilerinin çok daha iyi bir şekilde hakkını vereceği gibi, dönemin<br />
şirketlerini tanıtan bu kitap, aynı zamanda "dönemin ticari anlayışı, şirketleşrneye yönelik<br />
problemleri, Cihan Harbi'nin Osmanlı maliyesine etkileri ve bugün de varlığını devarn<br />
ettiren şirketlerin tarihi" bakırnından da önemli bir kaynak olacaktır.<br />
Yine bu eseri incelerken, "şirketlerin faaliyet alanlarının genişliği, yönetimleri ve<br />
esas sözleşmelerinde" bugün bile özgün sayılabilecek bir çok uygulamanın yer aldığını<br />
fark edecek ve ticari deneyimimizin büyüklüğünü göreceksiniz. Bu nedenle Mernalik-i<br />
Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketi adlı kitabın "tıpkı basım-çevrim yazılı" şekilde<br />
basımını gerçekleştirerek, Türk bilim hayatına ve ticari literatüre önemli bir eser<br />
kazandırrnış oluyoruz.<br />
Bu eserin ortaya çıkınasında emeği geçenleri kutluyor, kitabın Türk ticaret tarihi<br />
için hayırlı olmasını diliyorum.
ÖN SÖZ<br />
Osmanlı Devleti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki devamlılığı gösteren bağların<br />
ilmi bir vuzuh ile ortaya konması milli bir görevdir. Bu çalışmalar kökleri tarihe uzanan<br />
birçok sorunun çözümüne yapacağı katkı dikkate alındığında daha da önem kazanmaktadır.<br />
Osmanlı Devleti yenileşme tarihi, siyasi olaylar kadar aynı zamanda ekonomik yapıyı<br />
etkileyen önemli kararların alındığı bir dönemdir. Takdimine çalıştığımız "Memalik-i<br />
Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri" isimli kitap bu çerçevede II. Meşrutiyet sonrası<br />
yapılan çalışmalar ile ilgili birinci elden önemli bir bilgi kaynağıdır. Yabancı müdahalesinin<br />
Meşrutiyet sonrasında uygulamaya koydukları ticari politikanın etkileri, özellikle anonim<br />
şirketler konusundaki gelişmeler bu çalışma ile ayrıntılarıyla günışığına çıkıyor.<br />
Bu çalışma aynı zamanda I. Cihan Har bi 'nin siyasi sonuçları ile ilgili olarak<br />
yapılacak değerlendirmelere önemli katkılar sağlayacaktır. Zira Osmanlı maliyesinin<br />
yıkılış döneminde geldiği nokta dikkate alınmadan yapılacak siyasi yorumların tutarlılığı<br />
Ayrıca dönemin ticari anlayışı, şirketleşmeye yönelik problemler, I. Cihan Harbi'nin<br />
Osmanlı maliyesine etkileri ve bugün hala yaşayan bir kısım şirketlerin tarihi açısından<br />
önemli bir kaynağın Türk bilim hayatına ve ticari literatüre kazandırılmış olması önemlidir.<br />
hazırlanarak Memalik-i Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri adıyla yayınlanan<br />
kitabın tıpkı basımı ve sadeleştiriimiş metninden ibarettir.<br />
Birinci bölümde Osmanlı Anonim Şirketlerinin İnkişafı başlığı altında II.<br />
Mahmud'dan itibaren I. Cihan Harbi'nin sonuna kadar geçen dönemde milli ticareti<br />
geliştirme çabaları anlatılmıştır. Daha önce bu konuda yapılan çok sayıda çalışmadan<br />
yararlanılmış, ayrıca anonim şirketlerin gelişimi ile ilgili olarak önemli ölçüde Osmanlı<br />
arşiv belgesine yer verilmiştir.<br />
İkinci bölümde eserin orijinalinin tıpkı basımı ve sadeleştiriimiş metni dir. Okuyucuya<br />
kolaylık sağlaması açısından bu bölüm sadeleştiriimiş metinle sayfa karşılaştırılmalı<br />
Kitap sadeleştirilİrken üslup açısından yeniden yazılmıştır. Bu tasarruf gerek yeni<br />
nesillerin anlama zorluklarını gidermek gerekse sadeleştirme sırasında zorunlu olarak<br />
ortaya çıkan ifade kusurlarından kaçınmak için yapılmıştır. Nadiren cümleler arasında<br />
takdim tehirler vardır. Buna rağmen sayfalar karşılaştırılmalı olarak rahatlıkla okunabilir.<br />
13<br />
olarak verilmiştir.<br />
Kitap üç bölümden oluşmaktadır.<br />
Elinizdeki eser, Osmanlı topraklarında kurulan anonim şirketlerin kanun gereği<br />
Ticaret ve Ziraat Nezareti'ne gönderınek zorunda oldukları evraklar üzerinden nezaretçe<br />
daima tartışmalara açık olacaktır.<br />
bir aracı haline gelen İngiliz Serbest Ticaret Anlaşması ve Duyun-ı Umumiye İdaresi'ne<br />
verilen imtiyaziara karşı milli ekonomiyi kurma ideali ile hareket eden İttihatçıların, II.
--------~·~ 14 ~-· ---------<br />
Yard. Doç. Dr. Ramazan BALCI<br />
Yard. Doç. Dr. İbrahim SIRMA<br />
Eyüp 2011<br />
Saygılarımızla.<br />
Önemli bir boşluğu dolduracağına inandığımız bu eserin neşrine imkan sağlayan<br />
İstanbul Ticaret Odası Başkan ve yönetimine,yapıcı tenkitleri ile eserin anlaşılınasına<br />
katkı sağlayacak bilim çevrelerine şimdiden teşekkür ederiz.Bilimsel çalışmaların asıl<br />
yükünü, evlerinde unuttıığumuz eşlerimiz ve çocuklarımızın çektiği malumdur. Teşekkür<br />
makamında onları anmadan geçmek vefasızlık olacaktır.<br />
Gerek dönemin ticaret terminolojisinin zorluklarından gerekse yabancı kelimelerin<br />
okunuşları ve yazılışları arasındaki farklardan kaynaklanan okuma hatalarının müsamaha<br />
ile karşılanacağı ümidindeyiz.<br />
Üçüncü bölümde anonim şirketler hakkında çıkarılan önemli kanunlara yer<br />
verilmiştir. Bunlar arasında Anonim Şirket Nizanıname-i Dahilisi (1882), Memalik-i<br />
Benebiyede Teşekkül Eden Anonim Şirketlerin Memalik-i Devlet-i Aliye'de İcra-yı<br />
Muamelat İçin Küşad Veyahud Tayin Edecekleri Acenteler Hakkında Nizarnname ( 1889),<br />
Rusya'nın Osmanlı Devletine teklif ettiği "Anonim Şirketler Nizanıname Projesi" (1887)<br />
ile Benebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasim Şirketler İle Benebi Sigorta Şirketleri<br />
Hakkında Kanun-ı Muvakkat (1914) vardır. Bu ekler kitaba bütünlük kazandırdığı gibi<br />
araştırıcılar için kolaylık sağlayacaktır.
XIX. ASRA GiRERKEN GENEL SiYASİ VE İD ARİ DURUM<br />
•<br />
I<br />
kinci<br />
için sınırlara sevk edilemeyen leventler, bir yandan medrese ve tekkelere yığılmakta, diğer yandan<br />
Cephelerden kaçan askerlerle, kapıkulu eşkıyasının teşkil ettikleri büyük çeteler, bütün ülkeyi talan<br />
etmekteydiler. Bu dönemde yayınlanan "Adaletname"ler Anadolu'nun fotoğrafını bu şekilde verirler. I<br />
İsmi yenileşme tarihiyle birlikte anılan Sultan II. Mahmud, tahta çıktığında, bütün Anadolu' da, yerel<br />
nüfuzlu aileler, devlet fonksiyonlarını ele geçirmiş, yarı bağımsız yöneticiler haline gelmişlerdi. Derebeyler<br />
yanında valilerin çoğu İstanbul'a aldırmadan, kendi yollarına devam etmekteydiler. Sultan 2.Mahmud<br />
Üç yüz elli seneden fazla Osmanlı toprakları üzerinde uyguladıkları terör, gasp ve cinayetlerle mülk ve<br />
milleti perişan eden, ikide bir sultana karşı isyan etmeyi adet haline getiren Yeniçeri Ocağı 'nı, 15 Haziran<br />
1826 Perşembe (Gaza-i Ekber) tarihinde ortadan kaldırınayı başardı. Asakir-i Mansure-i Muhammediye<br />
ordusunu kurarak din ve devleti ihya etmeye çalıştı.<br />
1243/l828'de Şehzadebaşı'nda, Acemoğlu Kışlası yanındaki Tulumbacıbaşı Konağı, Tıbbiye Mektebi<br />
olarak açıldı. Özel talebeler ve hocalar tayin edildi. Bu mektep tıp öğreniminin çekirdeğini teşkil edecekti.<br />
II. Mahmud Han devrine kadar Osmanlı Devleti 'nin hiçbir kurumu için resmi bir meclis yoktu. İlk defa<br />
askeriyenin disiplin altına alınınası ve yeni bir düzen kurulması için 1253/1838 yılında Dar-ı Şuray-ı Askeri<br />
kuruldu. Ardından Hüsrev Mehmed Paşa başkanlığında Gülhane Kasrı 'nda Meclis-i V alay-ı Alıkam-ı Adli ye<br />
ile Dar-ı Şuray-ı Babıali teşkil edildi. Büyük devletler nezdinde ikamet elçileri tayin etti. Askeri düzenin<br />
sağlanması için en ileri devletlerden muallimler, mühendisler, lisan hocaları getirtti. Devlet-i Aliyye'nin<br />
ihtiyacı olan her konuda adım atmaya çalıştı.<br />
Sultan Mahmud,Yeniçerilerin ve derebeylerin ortadan kaldırılmasından sonra, müsadere usulü<br />
ve yargısız İdaının kaldırılması, devletin ihtiyaç duyduğu meclisierin açılması, Ticaret, Nafıa ve Evkaf<br />
N ezaretlerinin kurulması gibi imparatorluk geleneğinde köklü yenilikler yapmayı başarınıştı. 2<br />
Vali ve mutasarrıfların halka zulüm yapmalarını önlemek için ağır cezalar getiren sultan, görevi<br />
kötüye kullananların vezirliklerini mal ve mülklerini ellerinden almış, bir kısmının ise memuriyetlerini<br />
değiştirınişti. Ayrıca çıkarılan bir fermanla taşra idarecilerinden vergi toplamada usulsüzlük yapılmaması<br />
istenmiş, fakat buna fazla uymayan valiler, mübaşir hizmeti adı altında yasal verginin birkaç katı para<br />
alarak halkı soymaya devam etmişlerdi. Yapmak istediklerinde kısmen başarılı olan II. Mahmud, özellikle<br />
yönetim alanında halkın güvenliğini sağlayıp, düzenli vergi verınelerini sağlayacak çözümler üretmede<br />
başarısız oldu. Bu başarısızlıkta devlet görevlilerinin uzun yıllardır gelenekleştirdikleri rüşvet, görevi<br />
1. Halil İnalcık, Adaletnameler,TTK, Ankara, 1967<br />
2. Tarih-i Atii. Tayyarzade Ahmed Ataullah,1293/1876, c. III, s 136<br />
--------~·~ 15 ~-· --------<br />
Devletin başındaki büyük gaileleri çözdükten sonra sıra devlet kurumlarını ele almaya gelmişti.<br />
hikmetli ve sabırlı bir yönetim ile bunları zaman içinde saf dışı bıraktı.<br />
Takip eden dönemde Osmanlı'nın temel kurumlarında biri diğerini tetikleyen bozulmalar yaşandı.<br />
Toprak nizamı, vergi sistemi, askerlik ve idari sistem her geçen gün biraz daha kötüleşmekteydi.<br />
Anadolu'da mevki ve makam sahibi insanların konaklarına kapıkulu ve yanaşma olarak toplanmaktaydı.<br />
Viyana kuşatmasından sonra (1689) Osmanlı artık Avrupa sınırlarından geri dönmüştü. Savaş<br />
OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİNİN İNKİŞAFI
16<br />
3. Musa Çadırcı, "Tanzimat'tan Cumhuriyete Ülke Yönetimi", Tanzimat'tan Cumhuriyet' e Türkiye Ansiklopedisi, C I, İletişim Yayınları, s. 210.<br />
4. Vedat Eldem, Osmanlı Iınparatorlugu'nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ttk. Ankara, 1994, s. 32 vd.<br />
kötüye kullanma, halka angarya iş yaptırma gibi alışkanlıklardan vazgeçmemelerinin payı olduğu gibi, içte<br />
ve dışta felaketle sonuçlanan siyasi gelişmelerin de etkisi vardı. 3<br />
Devlet teşkilatında yapılan yeniliklerin maddi bir bedeli vardı. Merkezde yeni oluşturulan bürokrasi,<br />
düzenli ordu ve sarayın harcamaları büyük bir yekün tutmaktaydı. Artık ne eski vergi sisteminin ne de<br />
eyalet sisteminin korunması mümkün değildi. Taşradaki bütün yapılanmalar tasfiye edilecek, devlet gelirleri<br />
doğrudan merkez tarafından toplanacaktı.<br />
Bunun için düzenli bir vergi sistemine ihtiyaç vardı. Adil bir vergi sistemi kurmak için 1838 tarihinde<br />
bir ferman yayınlandı. Buna göre herkesin elinde bulunan emlak ve arazi yazılacak, köylerde hayvanlar<br />
sayılacak, şehir ve kasabalarda ticari kazançlar tahmini verilere göre belirlenecek ve herkes gücü oranında<br />
bir vergi ödeyecekti.<br />
Sayımiara başlanacağı sırada Sultan Mahmud vefat etti. Sultan Abdülmecid Tanzimat Fermanı<br />
ile birlikte tımar, zeamet ve has sahiplerinin toprağı işleyen halktan aldıkları vergileri kaldırdı. Sultan<br />
Mahmud'un yapmak istediği nüfus, servet ve kazanç sayımını gerçekleştirmek üzere «Muhassıl-ı Emval»<br />
teşkilatı kuruldu.<br />
Bölgesel adalet sistemini takip eden yeni vergi düzeni, 1858 yılında bölgenin değil şahsın kazaneını<br />
esas alan yeni bir sistem ile değiştirildi. Şehir, kasaba ve köylerde mevcut arazi, arsa ve binalar «Tahrir-i<br />
Emlak Nezareti»nce ölçülerek kıymetlendirilecek, sanat ve ticaret erbabının senelik kazançlarına göre<br />
vergi alınacaktı. 4<br />
Halkın fakirleşmesine sebep olan iltizam usulü kaldırıldı (1840). Vilayetlerde valileri denetlernek üzere<br />
gayrimüslim tebaanın da eşit olarak katılacağı idare meclisleri kurulmuş, eğitim sisteminde medresenin<br />
yerini okul almaya başlamıştı. Yeni hazırlanan Maarif-i Umumiye Nizamuarnesi tahsil mecburiyeti<br />
getirmekteydi. Ayrıca ders verme usulleri değiştirildi. Türkiye tarihinde ilk defa müdür ve kaymakam<br />
yetiştirmek üzere Mekteb-i Mülkiye açılmıştı. (1858)<br />
Osmanlı Devleti'nin düşmüş olduğu sosyal, siyasi ve iktisadi bunalımlar neticesinde dış borçlanma<br />
devri başladı (1854). Her yeni istikraz bir öncekinden daha ağır şartlada geliyor ve ülke genelinde<br />
bunalımları artırıyordu.<br />
Öte yandan Avrupa daha 19. yy. başlarında Sanayi Devrimi'ni gerçekleştirmiş basit el aletleri ile<br />
sürdürülen ekonomik hayat önemini kaybetmiş, sanayileşme yeni bir hayat tarzını doğurmuştu. Şehirleşme,<br />
ucuz iş gücü ve ham madde ihtiyacı Avrupa devletlerini her geçen gün daha saldırgan yapıyor, Osmanlı<br />
toprakları örtülü ya da açık şekilde işgallere uğruyordu.<br />
Avrupa'nın bu talebine karşılık Osmanlı Devleti'nde 1826'dan beri yerli hammaddelerin yurt dışına<br />
çıkarılmasını önleyen yed-i vahid (tekel) sistemini uygulamaya çalışıyordu. Bu sistem Avrupa'nın, özellikle<br />
da İngiltere'nin çıkarlarına uygun düşmüyordu ve İngilizler kendilerine Osmanlı topraklarında ayrıcalıklar<br />
verilmesi için baskı yapıyorlardı.<br />
KLASiK DÖNEMDEN YENİ TİCARE TE GEÇİŞ<br />
Osmanlı Devleti'nde yöneten ve yönetilen başlıkları altında çeşitli sosyal sınıflar olmasına rağmen,<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN U ANONiM ŞiRKETLERİ ---<br />
başlıca ekonomik değer üreticileri çiftçiler ve zanaatkarlar idi. 5 Bu üreticilerin ürünlerini pazarlayanlar<br />
ise İstanbul, İzmir, Beyrut, Selanik gibi ticaret merkezinde yaşayan gayrimüslim tüccar idi. Tüccardan<br />
mal alıp diğer devletlere satan uluslararası taeiri er ise ilk önceleri Cenevizliler ile V enedikliler' di. Bunlara<br />
XVI. yüzyılda Fransa ve İngiltere, XVII. yüzyılda Hollanda tacirleri katılmıştı. Taeider serbestçe ticaret<br />
yapıyorlardı. Canları ve mallan Osmanlı Devleti tarafından 'derbent' adlı vergiden muaf bir sınıf tarafından<br />
Celali isyanları sırasında Anadolu'da can ve mal güvenliği kalmayınca, köylü toprağından sökülüp<br />
göçebeliğe zorlanmış, ticaret yollarındaki kervanlar eşkıyaların saldırısına uğramış, derbentler güvenliği<br />
sağlayamamışlar, tarımsal üretim ve ticaret eski seviyesinin çok altına düşmüştür. Celali isyanlarının<br />
bastırılmasından sonra ticaret yollarının güvenliği, XVI. yüzyılda derebeylerine (ayan, sekban) verilmiş,<br />
Osmanlı değişim süreci, devletin kendi inisiyatifi ile sürdürdüğü bilinçli bir tercih değildi. Yapılan<br />
ifade edilme şeklinden ibaretti.<br />
bağımsızlık kazanması, Mısır valisinin isyanı karşısında aciz kalınması, Osmanlı Padişahını güçlü<br />
imparatorluk üzerindeki Rus baskılarının artması İngilizler için tarihi bir fırsat doğurmuştu. İngilizler<br />
Rus tehdidini bertaraf edecek ancak bu yardıma karşılık kendilerine ticari bakımdan büyük ayrıcalıklar<br />
sağlayacak olan 1838 Balta Limanı Antiaşması'nı imzalayacaklardı.<br />
Ülke bütünlüğünü batılı devletlerin topraklarındaki ekonomik çıkarlarına bağlayan Osmanlı Devleti<br />
bu imtiyazlı ticaret antlaşmasının bir benzerini 1846 yılında Rusya, 1861 yılında Fransa (Kanlıca Ticaret<br />
Muahedesi)ve 1890 yılında Almanya ile imzalamak zorunda kalacaktı. 7<br />
Anlaşmaya göre İngiliz gemileriyle gelen İngiliz malları için bir defa gümrük ödendikten sonra,<br />
vatandaşları Osmanlı vatandaşlarından bile daha az vergi ödeyeceklerdi. 8<br />
Osmanlı ticaretindeki devlet kontrolü, bu antlaşma ile kısmen kaldırılarak ülke Avrupa maliarına açık bir<br />
yerli üretimi ve iç pazar payını en aza indirecekti. Böylece 1838 Antlaşması, zaten yeterli düzeyde<br />
bulunmayan Osmanlı sanayisinin çöküşünü giderek hızlandıracağı gibi diğer faktörlerin etkisiyle de 19.<br />
yüzyılın ikinci yarısından itibaren, fabrika üretimi açısından da mevcut sanayinin «dağılma» dönemine<br />
artmasıydı. İngiliz tüccarlar hemen şirketler kurınaya başladı. 1840'lı yıllarda İngiliz ve Fransız Tüccarların<br />
Osmanlı şehirlerinde kurmuş oldukları ticarethanelerin sayısı 1 OO'ün üzerindeydi. Avrupalı tüccarların yerel<br />
aracılada ilişkileri arttı ve iç bölgelerle olan ticari ilişkilerini gayrımüslim tebaa ile yürütmeye başladılar.<br />
Gayrimüslimlerin eğitim düzeyleri, iş anlayışları, ticari deneyim ve becerileri, Osmanlı toplumunu ve<br />
5. Doğu Ergi!, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, Turhan Kitapevi, 2. baskı, Ankara 1981 s. 2.<br />
6. Mübahat S, Kütükoğlu "Tanzimat Devrinde Yabancıların İktisadi Faaliyetleri", 150. Yılında Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1992,<br />
7. Kütükoğlu, s. 94.<br />
8. M. Murat; Baskıcı, 1890-1914 Yıllarında Anadolu'da İktisadi Değişim, Ankara 2005, s. 49<br />
9. Osman Şimşek, Zihniyet Açısından Türk Girişimciliğinin Sosyolojisi, Ankara 2008, s. 27604 "Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin<br />
Siyasi Programı", İttihat ve Terakki, 5 Kasım 1908, Selanik.<br />
7<br />
girmesine yol açacaktı.9<br />
Ticaret Antıaşması'nın bir diğer etkisi de büyük limanlarda yerleşik Avrupalı tüccar sayısının<br />
pazar haline getiriliyordu. Avrupa'nın ucuz ve kaliteli ürünleri Osmanlı pazarında geniş bir alanı kuşatarak,<br />
1838 Ticaret Antiaşması'nın hem Osmanlı hem de Batı Avrupa üzerinde derin tesirleri olmuştur.<br />
mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecekti. Böylece İngiltere<br />
devletlerle ittifak arayışına zorlamıştı. 6<br />
XIX. yüzyıl başında yaşanan toprak kayıpları, Osmanlı Devleti'nin bir eyaleti olan Yunanistan'ın<br />
bütün değişiklikler, uluslararası alanda kaybedilen ekonomik ve askeri gücün, devletlerarası anlaşmalarda<br />
ancak eski üretim ve ticaret seviyesine ulaşılamamıştır.<br />
güvence altına alınmıştı. Yabancı tacirler gümrük resmi dışında hiçbir vergi vermiyorlardı.
18<br />
10. Baskıcı, s. 51<br />
1 1. Toprak, Zafer; Milli İktisat-Milli Burjuvazi, İstanbull 995,s. 57<br />
12. Kütükoğlu, s.ı02-ı05.<br />
13. Kurmuş, Orhan; Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, Savaş y. Ank. s.78-79<br />
geleneklerini yalcından tanıınaları ve dillerini bilmeleri, Avrupa dillerine aş inalıkları gibi faktörler, onları<br />
Avrupalı tüccarlar için vazgeçilmez «doğal» ortaklar yapıyordu. 10<br />
Yabancı şirketler kapitülasyonlar sayesinde devletin onay ve iznine gerek görmeksizin Osmanlı<br />
topraklarında faaliyette bulunabiliyorlardı. Gelir vergisi ödemiyorlar yerli şirketlerin tabi oldukları bir<br />
takım resim ve harçlardan bağışık bulunuyorlardı. 11 Bütün bu gelişmelerin Osmanlı ticaret hayatında yol<br />
açtığı değişiklikler, Osmanlı insanını ilk kez ekonomik sorunlar üzerine düşünmeye sevk edecekti.<br />
Bu antlaşmalada siyasi kazanımlar edinilmesinin yanında ekonomik olarak ihracattan alınan gümrük<br />
vergileri azaltıldığı için ihracat artışı sağlanacağı ve bu sayede devlet gelirlerinin artacağı beklentisi<br />
vardı. Ancak serbest ticaret antlaşmasının ilk sakıncası, yabancı taeirierin yerli tacirleri devreden çıkarıp,<br />
üreticiden ilk elden mal almaları şeklinde kendisini gösterdi.<br />
Daha önce esnaflık lonca sistemiyle sadece Osmanlı yurttaşlarına aitken, 1838 antiaşmasından sonra<br />
yabancılar esnaflık yapmaya da başladılar. Örneğin öncen büyük yabancı gemilerin Osmanlı limaniarına<br />
yanaşacağı iskeleler yokken, gemiler açıkta demirler, gemilerdeki yük ve Osmanlı sandalcı esnafı<br />
(peremeciler) tarafından sahile taşınırdı.<br />
Balta Limanı Anlaşması'na yabancıların her türlü ticareti yapmaları gibi genel bir tanım konulunca,<br />
sandaHa yük taşımak, limanlarda gece kulüpleri açmak ticaret sayılıp yabancılar tarafından işletilmeye<br />
başlanmıştı. Yabancı meyhaneciler Osmanlı esnafının ödedikleri zecriye resmini de ödemek zorunda<br />
olmadıkları için daha fazla kar ediyorlar, haksız rekabet ortamından yararlanıyorlardı. 12<br />
Bu arada yabancıların toprak sahibi olmaları kabul edilmişti. İngilizlerin baskıları sonucu çıkarılmak<br />
zorunda kalınan 1846 tarihli kanun ile yabancılara taşınmaz mal edinme hakkı tanınınca bilhassa İngilizler,<br />
süratle toprak almaya koyuldular. 1868 yılına kadar İzmir civarında tarıma elverişli toprakların üçte birini<br />
ele geçirmişler, 1878 yılına gelindiğinde aynı bölgenin tüm verimli topraklarına sahip olmuşlardı. 13<br />
TİCARET NEZARETİ VE TİCARET KANUNU<br />
Klasik dönemde olduğu gibi savaş geliri olmadığına göre yeni dönemde para ancak ticaret sayesinde<br />
kazanılabilecekti. Sultan Mahmud esasen bu durumu kavramıştı. Az sayıda da olsa bir kısım Müslüman<br />
tüccarlarıAvrupa ticaretine teşvik etmek için onlara bir kısım ayrıcalıklar sağladı. Önceleri gayrimüslimlere<br />
verilenAvrupa Tüccar Beratından esinlenerek çıkarılan "Hayriye Beratı" bu teşvikleri ifade eden ticari bir<br />
kavramdı. Avrupa tüccarlarına yalnızca batı ülkeleriyle ticaret imtiyazı tanınırken, hayriye tüccarlarının<br />
Avrupa'nın yanı sıra Hindistan ve Uzakdoğu ülkeleriyle de ticaret yapmasına izin verildi. Dış ticaretin<br />
kolay ve çabuk yürütülebilmesi için, hayriye tüccarının iki ortağına da imtiyaz tanındı. Hıristiyan Avrupa<br />
tüccarları, yurt dışına çıkarılması yasak malları alıp satamazken, hayriye tüccarları, gemi kiralayarak veya<br />
kendi gemileriyle bu tür malların taşımacılığını, alım ve satımını yapabilirlerdi. Yabancı iskelelerdeki<br />
şehbenderler de hayriye tüccarlarına yardımla yükümlüydü. Şehbenderler ve bunlarla çalışan muhtarlar,<br />
hayriye tüccarları arasından seçilirdi. Temel ihtiyaç maddelerinin alım satımıyla uğraşan hayriye tüccarları,<br />
merkezlerde ve iskelelerde ticaret büroları, mağaza ve depolar açıyor, gemi çalıştırıyorlardı.<br />
İstanbul'da sayıları 40'a ulaşan Hayriye tüccarlarından Şam, Kudüs, Bağdat gibi büyük şehirlerde<br />
de bulunuyordu. Sultan Aziz'in son günlerine kadar varlıkları devam etti. Devletin savaş ve olağanüstü<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
---TİCARET VE ZİRAAT NEZ1\RETİ ME!Vli\LİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ ---<br />
durumlarda, hayriye tüccarlarma başvurması ve yardım istemesi tabiiydi. ı 4<br />
Sultan II. Mahmud, Ticaret Nezareti 'ni kurarken sanayi, ticaret ve tarımın geliştirilmesi görevini,<br />
Avrupa'da olduğu gibi geniş yetkili tek bir kuruma vermek istemişti. Ancak yaşanan süreç, Avrupa'da<br />
ticaret yapacak donanımlı bir tüccar sınıfı yetiştirınek için değil, ülkenin ticari yapısını Avrupalı tüccarlara<br />
uygun hale getirmekti. 1838-ı846 yıllarında yürürlüğe giren ticaret sözleşmeleriyle Osmanlı Devleti dış<br />
ticarette tekel düzenini kaldırdı, olağanüstü vergiler ya da sınırlamalar uygulama haldemdan vazgeçti.<br />
Böylece hammaddelerin ihracı kolaylaşmış, mali bunalım dönemlerinde devletin başvurduğu ek gelir<br />
kaynağı kaybedilmiş oluyordu. Ticaret sözleşmelerinde tarafların yedi yılda bir sözleşmeleri yenileme<br />
önerisinde bulunabilecekleri belirtilmiş olsa da mevzuat ı 860' a kadar yürürlükte kaldı. 15<br />
Öte yandan 28 Temmuz 1850 tarihinde çıkarılan Ticaret Kanunu, ticari hayatı batı tarzında yeniden<br />
düzenleyecekti. Fransız Ticaret Kanunu'nun birinci ve ikinci kısımları tercüme edilerek "Ticaret<br />
Kanunname-i Hümayunu" adıyla yayınlandı. ;<br />
Genel hatlarıyla ticari muamelelerden doğan ihtilafların halli, ticari defterlerin düzenl/nmesi, şirket ve<br />
komisyonculuk, po li çe ve iflas hususlarına ilişkin usul ve hükümleri içeren Ticaret Kanunnamesi ticaret ve<br />
iflas hükümlerini ayrı başlıklar halinde ele almıştı. Kanunnameye göre ticaret, her tür zirai ve sınai mahsul ün<br />
kazanç maksadıyla alınıp satılmasından ibaretti. Tacir, ticaretle meşgul olan ve ticarete dair sözleşme yapan<br />
kişiyi ifade edecekti. Ticaret yapabilmek için 2 ı yaşını doldurmuş olmak gerekirdi. 18 yaşını dolduranlar<br />
ancak velisinin himayesinde Ticarethane'den alınacak izin ile ticaret yapabilirdi. (m.2)<br />
Kanunnamede ticari defterlere ilişkin hükümlerde her tacirin yevmiye defteri tutması gerektiği<br />
belirtilmiştir. Tacir günlük olarak alacak ve borçlarını bu deftere kaydetmek zorundadır. Tacir ayrıca<br />
biHinço denen bir defter tutmak ve bu deftere bütün mal varlığını, menkul kıymetlerini, borç ve alacaklarını<br />
yıllık olarak kaydedecektir. (m.3--4) Defterlerin ticarethane memurlan tarafından kontrol ve tasdik edilmesi<br />
zorunludur.(m.5)<br />
Ticaret Kanunu'nun konumuzia ilgili olan kısmı üçüncü fasıldır. Bu bölümde şirketlere ilişkin<br />
düzenlemeler getirilmiştir. Kanuna göre şirketleşme genel olarak ticari şirket ve adi şirket (şirket-i<br />
muvakkata) olarak ikiye ayrılır. Ticari sayılan faaliyetleri yapmak üzere kurulan ortaklıklar ticaret şirketi,<br />
diğer ortaklıklar adi şirket adını alır. Kanunname ticari şirketleri, kolektif, komandit ve anonim olmak üzere<br />
üç gruba ayırmıştır.( m. I O). ı6<br />
Ticaret kanununu tamamlayan bir gelişme olarak ticari davalara bakınakla görevli Ticaret Mahkemesi<br />
kurulmuştu. Mahkeme Sultan Abdülmecid döneminde İstanbul'da oturan Avrupalı tüccarların mahkeme<br />
üyeliğine atanması ile karma ticaret mahkemesi haline getirildi ( 1847).<br />
Ticaret Kanununa eklenen 1860 tarihli "zeyl" ile mahkeme iki daireye ayrıldı. Dairderin birisinde<br />
kara, diğerinde deniz ticareti davaları görülecekti. Zamanla ülkenin diğer şehirlerine de kurulan karma<br />
ticaret mahkemeleri işleyiş bakımından sürekli olarak yerli tüccarların aleyhine kararlar aldı. 1876 tarihinde<br />
Adli ye Nezareti 'ne bağlandı.17<br />
YABANCI ŞİRKETLER<br />
Balta Limanı Ticaret Antiaşması Osmanlı Devleti'nin serbest dış ticaret politikası izlemeye başlamasına<br />
14. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB, İstanbul ı983, s. 752<br />
ı5. Pamuk, Şevket. Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme ı820--ı9ı3, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul 2005<br />
ı6. M. Macit; Kenanoğlu, Ticaret Kanunnamesi ve Mecelle Işığından Osmanlı Ticaret Hukuku, Ankara 2005, s.77<br />
ı 7. Ali Akyıldız, Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri, İstanbul2001, s. 21<br />
9
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
neden olmuş, kısa bir süre sonra başta Fransa olmak üzere diğer Avrupa devletleriyle benzer nitelikli<br />
antlaşmalar yapılmıştı. 1845'te ithalat beş yıl öneeye göre beş kat artmış, ihracat da en az üç kat gelişme<br />
göstermişti. Ancak bu gelişme aldatıcıydı. Serbest ticaret anlaşmaları kapitülasyonların da yardımı ile<br />
imparatorluğu batı sermayesinin açık pazarı haline getirmişti. Gümrük gelirlerinde beklenen artış uzun<br />
süreli olmayacak ya da dış borçların ödenmesi için kullanılacaktı. Ayrıca devlet çarkının döndürülebilmesi<br />
için Avrupa borsalarından sürekli sıcak para akışı sağlayacak bir sistem kurulacaktı. Gelişmeler iki yönlü<br />
bir pazar ortaya çıkardı. Pamuk, bu durumu şöyle özetler:<br />
" Osmanlı Devleti'ndeki yabancı sermayeyi iki ayrı başlık altında incelemek gerekir. Birincisi, ı 854 'ten<br />
itibaren Osmanlı Devleti' nin Avrupa borsalarında tahvil satarak borçlanma süreci dir. Hızlı biçimde yüksek<br />
faizlerle borçlanan Osmanlı Devleti ı 87 6' da borçları ödeyemez duruma gelmiş, ı 88 ı' de Duyun-u Umumi ye<br />
idaresi ile alacaklı devletlerin maliyesi üzerindeki denetimini kabul etmiş ve bu borçlanma süreci Birinci<br />
Dünya Savaşı'na kadar sürmüştür.<br />
İkincisi, Osmanlı sınırları içinde demiryolları, liman işletmeleri, ticaret evleri, su, gaz ve elektrik<br />
şirketleri gibi işletmelere yapılan yatırımlardır. Bu tür yatırımlara dolaysız yatırımlar adı verilmektedir. 18<br />
Batılı sefırler, bu ikinci türde yatırımları himaye etmek için yoğun bir diplomatik baskı uygulamışlardı.<br />
Osmanlı devlet adamlarının kapitülasyonlardan kurtulma niyetlerini bildikleri için esasen tek taraflı verilen<br />
ayrıcalıklar olan kapitülasyonları, ikili ticari anlaşmalar haline getirmişlerdi. l9<br />
Aynı şekilde serbest ticaret anlaşmasını hiçbir kurala tabi olmamak şeklinde yorumlayan sefırler,<br />
imparatorluğun almak istediği her önlemi diplomatik kriz çıkararak geçersiz kıldılar. Çıkarılan yönetmelikler<br />
ekonomik yararları tartışmalı olmakla birlikte, devleti uzun süre uğraştıran siyasi problemler olarak ortaya<br />
çıkacaktı.<br />
SİGORTA ŞİRKETLERİNİN KURULUŞU<br />
Sigorta şirketlerinin hangi tarihte kurulduğu ile ilgili bilgiler kesin değildir. Mecelle-i Umur-u<br />
Belediye'de ilk sigorta uygulamaları ile ilgili verilen bilgiler de bu yöndedir. "Sigorta muamelatının<br />
Memalik-i Osmaniye'de hangi tarihten itibaren tatbik olunduğuna dair kati bir malumata rastlanmamıştır.<br />
Herhalde Tanzimat-ı Hayriyye'den ve bilhassa Avrupa ile iyiden iyiye münasebatımızın başladığı tarih<br />
olan Kırım Muharebesi'nden (1854) sonra memleketimizde cayı kabul bulduğuna hükmedilmektedir." 20<br />
Bununla birlikte Osmanlı hukukunda sigorta faaliyetlerine ilişkin ilk ibareye 28 Temmuz 1850 tarihli<br />
Kanunname-i Ticaretin 29. maddesinde rastlanır. Buna göre kara sigortasından önce deniz sigortasına<br />
ilişkin yasal düzenlemeler gelişme göstermiştir. 21 Ağustos 1863 tarihli Kanunname-i Hümayun-ı Ticaret-i<br />
Bahriye'nin on birinci bölümü sigorta konusuna ayrılmıştır.<br />
Serbest ticaret uygulamalarının özellikle deniz taşımacılığını artırmış olması, paralel bir seyirde sigorta<br />
işlemlerini de gündeme getirmiş olmalıdır. Deniz nakliyatında İngiltere ve Fransa'nın sigortayı zorunlu<br />
hale getirmesi İstanbul, İzmir, Beyrut, Trabzon, Selanik gibi kentlerde sigartacılığın ortaya çıkmasına<br />
neden oldu; ticaret antlaşmaları ile getirilen sigorta hükümleri ihracatı arttırdı. Sigorta bedellerinin vergi<br />
matralıma alınması ilk zamanlar gümrüklerde anlaşmazlıklaraneden olmuştu. Sigorta şirketleri bu sıkıntıyı<br />
ortadan kaldırmak için İstanbul başta olmak üzere Osmanlı !imanlarına şubeler açtılar. 21<br />
Osmanlı ülkesinde faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin büyük kısmı devletten resmi izin almadan,<br />
18. Pamuk s.61<br />
19. Akyıldız, s. 68<br />
20. Osman Nuri Ergin, MUB, C.3, s.l150<br />
21. Fatih Kah ya; Osmanlı Devleti 'nde Sigartacılığın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007 s. 98 vd.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
ruhsatsız faaliyet göstermekteydiler. Birçok sigorta şirketi kendi ülkesi tarafından da tasdik edilmemişti.<br />
getirmişti. Ruhsat almak isteyen şirketler sefaret ya da konsolosluktan tasdik edilmiş bir nizarnname suretini<br />
Ticaret Nezareti'ne sunacaklar, nizamnaıneleri uygun görülürse şirkete ruhsat verilecekti.<br />
Ruhsat alan şirketler Osmanlı ülkesinde yasal işleri yürütecek bir vekili üç ay içinde tayin edecekler ve<br />
sürekli bir ikametgah göstereceklerdi. Nizarnname yayınlandıktan sonra gazetelerde ilan edilmişti.<br />
irade-i seniyye-i hazret-i padişahi şeref-müteallik buyrulan ve sureti geçenlerde gazetelerle neşr ve ilan<br />
olunan nizamnamenin birinci maddesinde Memalik-i ecnebiyyede teşekkül eden bilcümle anonim şirketleri<br />
Hükümeti seniyyeden istihsal-i ruhsat etmeksizin Memalik-i Devlet-i Aliyye'de şubeler tesis veyahut<br />
acenteler tayin edemezler."22<br />
yabancı şirket Osmanlı yönetiminden izin almadan faaliyet göstermeye devam etti. 23<br />
sigorta piyasasında büyük pay sahibi olan İngilizler 1890 'larda çok sayıda şube açmışlardı. Piyasadaki<br />
İngiliz hakimiyeti mücadelenin İngiliz şirketleri ile diğer şirketler arasında geçmesine neden oldu. ı893<br />
yılında Osmanlı Umum Sigorta Şirketi'nin kuruluşu piyasadaki rekabeti kızıştırdı. ı894'te İstanbul'da<br />
hayat, nakliyat ve yangın sigortası yapan üç ayrı dal da toplam 7 6 şirket vardı. ı 9 ı ı' de İstanbul' da sadece<br />
yangın sigortası yapan şirket sayısı 62'ye yükselmişti. 24<br />
Sigorta şirketlerinin hukuki durumu üzerindeki tartışmalar sürerken haklarında çok sayıda yolsuzluk<br />
şikayetleri alınmaya başlandı. Kontrolsüz bir şekilde yurt geneline yayılan sigorta şirketleri hakkında<br />
Edirne, Ankara ve Manastır valilikleri bir karar alınması için Ticaret ve Nafıa Nezareti'ne müracaat ettiler.<br />
New York'ta Hayat Sigorta Kumpanyası, Çorum'da bulunan acentesi aracılığı ile sigorta edilmiş olan<br />
altı şahıs adına Çorum'a gönderilen altı adet sözleşmeye el konulmuştu. Bunların sahiplerine verilmesi ya<br />
da şirkete iade edilmesi konusunda bir karar verilmesi gerekmekteydi.<br />
Dedeağaç'a gelen Vac isimli şahsın eşyaları arasında Amerika Manuel Hayat Sigorta Şirketi tahvili<br />
çıkmıştı. Bu şirketin Osmanlı hükümeti tarafından tanındığına dair bir bilgi mevcut değildi. Alım satımı<br />
caiz olan yabancı tahvilleri gösteren bir defterin düzenlenmesi ve konularda vilayete talimat verilmesi<br />
gerekmekteydi. 9 Ağustos ı 902<br />
Vilayetlerden gelen şikayetleri değerlendiren Ticaret Nezareti, 4 Temmuz 1898 tarihli tezkere ile<br />
Dahiliye Nezareti'ne müracaat etmiş, hükümet tarafından izin verilip verilmediği, servet ve itibarları<br />
bilinmeyen ecnebi sigorta şirketleri adına vekil ve acente adı altında Anadolu'yu dolaşan şahısların halka<br />
zarar verdiği, bu tür şahısların izinsiz olarak dolaşmalarının önlenilmesi, izin verilen şirketler varsa bunlara<br />
ait bir listenin gönderilmesini istemişti.<br />
22. BOA, DH.MKT.1492/15, 22 Cemaziyelahir 1305/6 Mart 1888.<br />
23. Zafer Toprak,. Milli İktisat 1908-1918, Yurt Yayınları, Ankara 1982.Türkiye'de Milli İktisat, s.75. 1887<br />
24.Fatih,s. 54<br />
21<br />
YABANCI SİGORTA ŞİRKETLERİNİN DENETİMİ<br />
Oldukça karlı bir sistem olduğu anlaşılan sigorta şirketi işletmeciliği hızlı bir gelişme gösterdi. Osmanlı<br />
Ancak sefaretler adli kapitülasyonları bahane göstererek bu nizamnaıneyi tanımadılar, çok sayıda<br />
"Memalik-i ecnebiyyede teşekkül eden anonim şirketlerinin Memalik-i Devlet-i Aliyye'de icra-yı<br />
muamelat için küşad veyahut tayin edecekleri acenteler hakkında kaleme alınıp mer'iyyet-i alıkamma<br />
Oysa ilgili nizarnname Osmanlı ülkesinde faaliyette bulunmak isteyen şirketlere ruhsat alma zorunluluğu
25. BOA. DH. MKT 2089/90 22 Haziran 1314 tarihli resmi genelge İmpartorluk coğrafYasının büyük vilayetlerini saymaktadır. Hicaz, Suriye, Bağdat, Hal ep, Erzurum,<br />
Ankara, Cezair. Aydın, Selanik, Sivas, Trablusgarp, İşkodra, Musul, Edirne, Beyrut, Yemen, Trabzon, Diyarbakır, Bitlis, Konya, Zor, Çatalca, Hüdavendigar,<br />
Kastamonu, Van, Basra, Manastır, Kudüs, Yanya, Kosova, Mamuratülaziz, Adana, Bingazi, İzmit, Biga.<br />
26. BOA. DH. MKT. 2208/216<br />
27. BOA, MV.162/23, 28.<br />
28. BOA. DH. MKT. 235/76<br />
29. BOA. DH. MKT 235/76,<br />
22<br />
Dahiliye Nezareti'nin verdiği cevap belirsizliği sürdürecek nitelikteydi:<br />
"Yabancı anonim şirketlerin Osmanlı topraldarında faaliyet göstermek için şube ya daacente açmaları 7<br />
Aralık ı 887 tarihinde neşredilen özel nizarnname ile resmi ruhsat olma şartına bağlanmıştır. Bu nizarnname<br />
resmen icraya konuluncaya kadar bu gibi şirketler hükümet tarafından resmen tanınmamaktadır.<br />
Daha önce izinsiz olarak kurulup şube açan şirketlerle sözleşme yapmamaları için vatandaşlar<br />
uyarılmalıdır. Anonim şirketler nizamnamesinin yedinci maddesi Osmanlı topraklarında öteden beri<br />
faaliyette bulunan yabancı anonim şirketlerin şube ve acenteleri ile ikamet adreslerinin bir deftere<br />
kaydedilmesini amirdir. Bu madde uyarınca nezarete kayıtlarını yaptıran Peşte'de kurulan Franko<br />
Hongtaden Sigorta Şirketi ile Paris'te kurulan Tönbekü Anonim Şirketidir. Resmi ruhsat almadan faaliyete<br />
teşebbüs eden şirketlerin men edilmesi gerekir." 2 5<br />
Genelgenin tebliğ edilmesinden sonra Balıkesir' de Patriyotik Sigorta Kumpanyası faaliyetten men<br />
edilmek istenmiş, ancak Bursa, İngiltere konsolosu tarafından kabul edilmemişti. Samsun'da, New York<br />
merkezli Vital Hayat Sigorta şirketi, Afyonkarahisar ve Erzincan' da bulunan şirketler için de benzer<br />
sorunlar yaşandı.26<br />
Yabancı sigorta şirketlerinden kaynaklanan şikayetlerin bir kısmını önleyebilmek amacıyla ı 893<br />
yılında kurulan Osmanlı Umum Sigorta Şirketi'nin desteklenmesi gündeme geldi. Şirket Dahiliye<br />
Nezareti'ne müracaat etmiş, sigorta edilmesi gereken resmi binaların yabancı şirketler yerine kendilerine<br />
sigorta ettirilmesini önerınişti. Bu talebi yerinde gören Dahiliye Nezareti öncelikle sigorta edilmesi gereken<br />
binaların tespitini istedi valiliklere gönderilen genelgeye göre valilikler sigorta kapsamında olan binaların<br />
bir listesini göndereceklerdi:"Sigorta Edilecek Emilkin-i Emiriye Hakkında; Devletin taht-ı tasarrufunda<br />
bulunan bi'l-umum emiikin-i emiriyeninhariktehlikesinekarşı sigortaya vaz' edilmesimutasavveridüğünden<br />
vilayet dahilinde bulunan hükümet konaklarıyla hükümete aid mülki ve askeri hastahane, kışla, karakol<br />
depo, telgrafve postahaneler ve mebiini-i rüsümiye, düyün-ı umümiye ve emlak-ı emiriye idare haneleri,<br />
rnekatih-i aliye ve i'dadiye ve rüşdiye ebniyeleri, miri fabrikaları, liman daireleri ve tahaffuzhanelerden<br />
icar ile tutulanlardan ma' ada ebniyesi hükümet malı olan ve hedm ve tecdid ihtiyacından vareste bulunan<br />
kiiffe-i mebiini-i emiriye .."27<br />
Dahiliye N ezareti ikinci bir genelge ile sigorta işlemlerinin Osmanlı Um um Sigorta Şirketi ile<br />
yürütülmesini istedi. Buna rağmen Hüdavendigar vilayetinden alınan cevapta olaya daha gerçekçi bir<br />
şekilde yaklaşılmıştı: Bazı yabancı şirketler, sigorta işlemini Osmanlı şirketinden daha iyi şartlarda ve daha<br />
az ücretle yapıyorlardı. Şartların eşit olduğu durumda böyle bir tercih doğru olsa da, yabancı şirketlerin<br />
daha çok menfaat sağlaması durumunda yapılacak işlem ayrıca bildirıneliydi. 28<br />
Hudeyde' den alınan cevaba 1902 'li yıllarda birçok vilayette Osmanlı sigorta şirketinin kurulmadığını<br />
gösterınesi açısından işaret edelim: Ticaret malı ve gayr-imenkullerin Osmanlı şirketine sigorta ettirilmesi<br />
yolundaki emir, yerli sigorta şirketi olmadığı için uygulanamayacaktı. Sadece İtalya konsolasunun<br />
himayesinde bazı İtalyanlar sigorta işleri ile uğraşmaktaydı. Nezaretin talebinin yerine getirilebilmesi ve<br />
halkın itibar ve emniyeti bilinmeyen yabancı şirketlerden korunması için öncelikle Hudeyde 'ye bir Osmanlı<br />
Anonim şirketi kurulmalıydı.29<br />
Kuruluşlarının üzerinden uzun bir süre geçmesine rağmen ecnebi sigorta şirketlerinin devlet denetimi<br />
------------ İSTANBUL TiCARET ODASI ------------
--TiCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANiYE" DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
altına alınması mümkün olmadı. Yabancı ülkelerin kabul etmemesi daha doğm bir ifade ile devletin<br />
çıkardığı kanunu uygulayacak siyasi ve ekonomik güçlerden malımın olması, alınan tedbirleri gösterişten<br />
Odanın görüşü özetle şöyleydi: "1888 yılında çıkarılan ecnebi anonim şirketler nizamnamesi, serbest<br />
ticaret Imidesine dayanarak uygulamaktan kaçınan yabancı se faretierin ortak muhalefetlerinden dolayı tatbik<br />
edilememiştir. Bu durumda İstişare odası en ziyade yolsuzluklam yol açtıkları bilinen sigorta şirketleriyle<br />
ilgili maddelerin ele alınmasını uygun görmektedir. Ticaret Odası, Osmanlı ülkesinde faaliyet gösteren 59<br />
yabancı anonim şirketin defterini vermiştir. Bunların 50'si sigorta şirketi, 5'i Seyr-i sefain şirketi ve biri<br />
Kredi Lion Bankası'dır. Seyr-i sefain şirketleri ile bankanın itibarı bilinmektedir.<br />
için Hariciye Nezareti görevlilerinin yabancı sefırlere baskı yapmasını kolaylaştıracaktır. Ayrıca anonim<br />
şirketlere karşı hükümet tarafından şiddetli bir tedbir alınmadıkça yabancı sefarederin muhalefetini<br />
önleyemeyecektir.<br />
Ticaret Nezareti, Osmanlı vatandaşları ile işlem yaptıkları halde, Osmanlı mahkemelerinin yetkilerini<br />
paliçelerinde kabul etmeyen sigorta şirketlerinin gazetelerde ilan vermesini engellemek ve kanuni<br />
varlıklarını tanımamak ve bunlarla ilgili davaları görmemek için adiiye memurlarına tebligat yapmalıdır.<br />
Adı geçen şirketlerin hilelerinden halkı kommak için mümkün olan her vasıta ile halkın bilgilendirilmesi<br />
adı geçen şirketlerin idarehane ve şubeleri için ikametgah gösterilmesi şartının yeni ticaret sözleşmelerine<br />
eldenıneye çalışılması uygun olacaktır. "30<br />
Ecnebi şirketlerin denetim altına alınması için yapılan çalışmalar ileride ticari şirketlerin denetimi<br />
incelenirken ele alınacaktır. Burada yukarıdaki görüşler ışığında 1906 yılında yeniden düzenlenen "Ecnebi<br />
Anonim Şirketleriyle Sigorta Kumpanyaları" hakkındaki nizamnamenin esas maddelerine işaret etmekle<br />
yetinilecektir.<br />
1887 yılında hazırlanan nizamnamenin tadil edilmiş şekline göre her çeşit anonim şirket faaliyete<br />
başlamadan önce Ticaret Nezareti'ne şirketin ismini, kuruluş yerini, bağlı olduğu ülkeyi, sermaye miktarını<br />
kaydettireceklerdi. Osmanlı topraklarındaki çalışmalarında Osmanlı kanuniarına bağlı kalacaklarını belirten<br />
dilekçe ile beraber, tabi oldukları devletlerin kanuniarına göre kurulup çalışmaruhsatı aldıklarını gösterir<br />
bir şahadetname vereceklerdi. Şirket tarafından sabıka kaydı bulunmayan yetkili bir vekil tayin edilecek,<br />
Nizamnamenin ikinci faslı Ecnebi Sigorta Şirketleri'ne ayrılmıştı. Buna göre; Osmanlı topraklannda<br />
faaliyet göstermek isteyen ecnebi sigorta şirketlerinin ek olarak yerine getirecekleri yükümlülükler vardı.<br />
Ticaret Nezareti şirketlerin işlerini tetkik için bir sigorta idaresi kuracaktı. Şirketler tetkik ücreti olarak<br />
nezarete her sene on Osmanlı altını vereceklerdi. Sigorta şirketleri Türkçe ve Fransızca lisanlarıyla yazılmış<br />
paliçeler ile tazminini üstlendikleri tehlikelerin çeşitlerini açıklayan bir defteri, Nezarete vereceklerdi.<br />
Sigorta şirketleri sigorta alanlarının her biri için on beşer bin altından ellişer bin altına kadar kefalet<br />
akçesi vereceklerdi. Kefalet bedeli nakit olarak ya da Dersaadet borsasında tedavülde olan Devlet-i Aliye<br />
esham ve tahvilatı olarak Bank-ı Osmani'ye yatırılacaktı. Şirketler her sene Osmanlı topraklarındaki<br />
30. BAO. HR. TO 37/218<br />
23<br />
bu şartları yerine getiren şirketler, padişahın iradesi alındıktan sonra üç ay içinde faaliyete başlayacaklardı.<br />
gerekmektedir. Bu durumun uygun görülmesi halinde nezaretlere tebliğ edilmesi tavsiye edilmiştir. Ayrıca<br />
Bu dummda yapılacak düzenlernelerin sigorta şirketlerine yönelik olması, kanunun uygulanması<br />
öteye geçirmiyordu. Yeni bir nizarnname için Hariciye Nezareti Tercüme Odası'ndan görüş istenilmişti:
24<br />
31. Düstür, 1. tertip, S.cilt, S 470- 476<br />
hasılatlarından yüzde 20'sini ihtiyat akçesi olarak ayıracaklardı. Nezarete yıllık olarak bir kıta hulasa-i<br />
hesabiye cetveli vereceklerdi.<br />
Poliçelerin içeriği Osmanlı kanunlarına, umumun menfaatine mugayir olmayacak, "belli şartları haiz<br />
olmayan" ilanlar neşredilemeyecek ve asılamayacaktı. Seyyar sigorta acenteleri lisan-ı Osmani'ye aşina<br />
Osmanlı vatandaşları arasından seçilecekti. Şirketlerin itfayı harika yetkileri bulunmayacaktı. Emlakini<br />
değerinden yüksek gösteren ya da çeşitli hilelerle sigortadan yararlanmak isteyenler haber alındığında,<br />
yapılacak kanuni işlemlere şirketler kolaylık sağlayacaklardı. Yangının yayılması tehlikesine karşı yıktırılan<br />
emlak sigortalı ise şirket mukavele gereği sigorta bedelini ödeyecekti. Bu nizarnname ile birlikte 1887<br />
nizarnnam esi yürürlükten kaldırılını ştı. Yeni nizanıname kapitülasyonları bahane göstererek itiraz eden<br />
yabancı elçilikler yüzünden uygulanamadı. 3 ı<br />
TİCARİ ANONiM ŞİRKETLERİN DENETİMİ<br />
Serbest ticaret anlaşması ve kapitülasyonların devletin en meşru haklarını dahi ne ölçüde sınırladığını<br />
görebilmek için bu konu üzerinde yapılan tartışmaların ayrıntılı olarak üzerinde durulacaktır. Yabancı<br />
sefaretler ticari hayatın denetim altına alınmasını öngören hiçbir tedbirin uygulanmasına fırsat vermiyorlardı.<br />
Kendilerine verilen hakları, dünyanın hiçbir ülkesinde emsaline rastlanılmayacak şekilde sınırsız ve<br />
sorumsuz olarak yorumluyorlardı. Yeni Ecnebi Anonim Şirketler Nizanınarnesi çıkarılmadan önce Harici ye<br />
Nezareti İstişare odasından görüş alınmıştı. Oda, oldukça liberal görüşler ortaya koydu:<br />
Yapılan düzenleme sahip oldukları serbest ticaret hakkını ihlal etmediği sürece, ecnebilerin itiraz<br />
hakları bulunmamaktadır. Bu çerçevede yabancı ülkelerde kurulan anonim şirketlerin, Osmanlı ülkesinde<br />
açılacak şube ve acente faaliyetlerini bir kanunla düzenlemek mümkündür. Daha önce kurulmuş şirketler<br />
ile yeni kurulacak şirketlerin birbirinden ayrılması gerekir.<br />
Çıkarılacak yeni bir kanunun yeni kurulacak şirketlere uygulanınası mümkün ise de<br />
Kredi Lyon, Mesajeri, Loid ve sair seyr-i sefain kumpanyalan gibi meşhur anonim şirketlerin kuruluş<br />
nizamnameleri, Ticaret Nezareti tarafından incelenıneli, bu şirketler özel bir izne tabi tutulmalıdırlar.<br />
Milletler hukuku açısından bir devletin yabancı bir ülkede yalnız tebaasını değil bunların mal varlıklarını<br />
da koruma hakkı vardır. Bir anonim şirket kurmak, sadece sermaye toplamaktan ibaret değildir. Bu şirket<br />
bir şahs-ı manevi sayılır. Şayet şirket yabancı ülkede kurulmuş ise ikametgah kanununa tabi tutulmalıdır.<br />
Bulunduğu ülkenin hükümeti bu şirketi kendi tebaası gibi himaye etmeye mecburdur. Bu duruma göre<br />
yabancı elçiliklerin, yabancı anonim şirketlere sağladıkları himayenin hertaraf edilmesi mümkün değildir.<br />
Osmanlı memurlarının alacakları zorlayıcı tedbirleri yabancı sefırler, muhalefet ve mukavemetle<br />
karşılaşacaklardır. Bu durum hükümet için bazı zararlara yol açar. Bazı ülkelerde, kanuna aykırı olarak<br />
kurulan veya usulünce idare edilmeyen şirketler hakkında, -ticari güven ve ülkenin asayişini sarsınamaları<br />
için- kuruluş izni alma ve aldıkları bu izin çerçevesinde gerektiğinde dava açma mümkün hale getirilmiştir.<br />
Böylece yabancı şirketler hukukun İcrasına muktedir bir şahs-ı manevi mahiyetini kazanmışlardır.<br />
Yabancı ülkelerde özel kanunlara bağlı olarak kurulan ve bu kanunlar gereğince İkarnet merkezlerinde<br />
gözetim altına tutulan bu şirketlerin ekserisi, yabancı devletler tarafından himaye edilmekte, ayrıca<br />
kendilerine yardım edilmektedir. Doğu ülkelerinde ise eski anlaşmalar ile bu şirketlere hukuki bir vücut<br />
------------İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
(tüzel kişilik) veren özel bir madde yoktur. Buna rağmen müktesep haklar ve serbest ticaret kuralları ileri<br />
sürülecektir.<br />
Yukarıda sayılan itibarlı ve önemli şirketlerin gerekli izinleri alacaklarında şüphe yoktur. Buna<br />
rağmen kendileri için endişeye gerek yoktur denilemez. Zira çıkarılan kanun layihası mucibince ecnebi<br />
şirketlerin nizamnameleri, Osmanlı kanuniarına uygun olması gerekir. Bu kanunlar ile daha önce bir<br />
yabancı devlet kanununa uygun olarak düzenlenen nizanmamelerin hükümleri arasında aykırılık görülmesi<br />
halinde, ticaretin devam ettirilmesi için talep olunan izinin verilmesi mümkün olmayabilir. Kanaatimize<br />
göre bu kanun icrası mümkün olmayan bir takım zorlukları içermektedir. Yabancı şirketlerin bir teftiş ve<br />
kontrol altında tutulmadan faaliyet göstermeleri durumunda ortaya çıkabilecek suiistimallerin önlenmesi<br />
de gerekmektedir. Bunun için düzenlenecek layihanın gelecekte Osmanlı ülkesinde faaliyette bulunmak<br />
isteyen anonim şirketler hakkında uygulanması düşünülebilir. Daha önce kurulmuş bulunan şirketler için<br />
nizamnamenin hükümleri aşağıdaki şekilde düzenlenmelidir.<br />
iddia eden her şahsın bir vekiUetname göstermesi zorunludur.<br />
İkinci esas: Ecnebi anonim şirketlerin karma davalarda Osmanlı mahkemeleri huzuruna çıkarılabilmesi<br />
için, Osmanlı topraklarında bir ikametgah göstermesi zorunludur. Yalnız genel menfaatleri korumak<br />
için alınacak tedbirler zabıta gözetiminde yapılacağı için sefaretler bu tedbirlere itiraz hakkına sahip<br />
olamayacaktır. 32<br />
Bu görüşler çerçevesinde düzenlenen yeni nizamname, ilave olarak, yeni kurulacak şirketlere ruhsat<br />
alma zorunluluğu getiriyor, devletin genel menfaatlerine aykırı görülen şirketlerin kuruluşunu reddetme<br />
hakkını saklı tutuyordu. Ancak bu son derece liberal program şiddetli bir dirençle karşılanacaktı.<br />
İtalyan sefareti, anonim şirket nizamnamelerini devletlerarası anlaşmalara aykırı görüyor, müktesep<br />
haklara aykırı nizamnameler karşısında sessiz kalamayacağını ileri sürüyordu.<br />
sanatlarını serbestçe İcra etmelerini önleyecek bir kayıt yoktu. Bu kural daha 9 Ekim 1867 tarihinde Arifi<br />
Paşa tarafından İtalyan sefaretine verilen tezkerede hebaa-i ecnebiyenin memalik-i şahanede bir meslek ya<br />
da sanatı seçmek ya da icra etmekteki serbestiyederine asla zarar verilerneyeceği ve bu serbestliğin önceden<br />
olduğu gibi devam edeceği tabiidir' şeklinde garanti altına alınmıştır" şeklinde bir tepki göstermişti.<br />
kurulmuş ya da ileride kurulacak olan Ecnebi Anonim Şirketleri acenteleri ile ilgili nizamnameye uyulması<br />
için Rusya sefareti, vatandaşlarına çağrı yapmayı reddetmektedir.<br />
Yabancıların Anonim Şirket kurmak için hükümetten izin almaya zorlanılmasını anlaşmalarla temin<br />
edilmiş olan serbest ticaret kaidesine kesin olarak aykırı görmektedir. Osmanlı topraklarında ticaret yapan<br />
kabul etmekte ancak bu konunun sefaretlerle görüşülerek belirlenınesini istemektedir<br />
Rus Sefaretine göre Osmanlı Devleti'nin hazırladığı nizamnamenin birinci "Memalik-i ecnebiyyede<br />
teşekkül eden anonim şirketler Hükumet-i seniyyeden istihsal-i ruhsat etmeksizin Memalik-i Devlet-i<br />
32. BOA. HR.TO 368/18<br />
25<br />
Ecnebi Anonim Şirketlerin faaliyetlerinin düzenlemesi için yeni bir nizanıname çıkarılmasının gereğini<br />
Rusya sefaretinin anonim şirket nizarnname sine verdiği cevap daha farklı değildi: Osmanlı topraklarında<br />
Eski sözleşmelerde (uhud-ı atika) ve ticaret anlaşmalarında "Osmanlı topraklarındaki yabancıların<br />
Birinci esas: Yabancı bir anonim şirketin gerek genel gerekse özel acente sıfatıyla vekili olduğunu
Aliyye'de şubeler tesis ve yahut acenteler tayin edemezler" maddesi serbest ticaret kaidesine aykırı<br />
olduğundan fesh edilmelidir. Üçüncü, altıncı, dokuzuncu, on ikinci maddeler birinci maddenin izahı olduğu<br />
için gereksizdir.<br />
Rusya setirinin nizarnname projesi:<br />
Birinci madde için aşağıdaki form önerilmektedir: "Yabancı ülkelerde kurulmuş olup Osmanlı<br />
ülkesinde şube açmak veya acente tayin etmek isteyen anonim şirketler, doğrudan ya da bağlı bulundukları<br />
konsoloshaneler aracılığıyla nizamnamelerinin tasdikli bir suretini Ticaret Nezaretine vermeye mecbur<br />
tutulacaktır. Yabancı Anonim Şirketlerin acente veya şubeleri adli işlemler için bir vekil tayin etmek ve bir<br />
ikametgah adresi belirlemek zorundadır.<br />
Bu işlemleri kanunun neşrinden itibaren üç ay içerisinde tamamlayacaklardır. İlgili konularda yapılacak<br />
değişikliklerin aynı şekilde bildirilmesi zorunlu olacaktır.<br />
İkinci Madde "Bu şirketler ayrıca kuruldukları ülkenin kanunları çerçevesinde ticaret yapmaya yetkili<br />
olduklarına dair resmi bir şahadetname vereceklerdir." Şeklinde düzenlenmelidir.<br />
Üçüncü madde "Ecnebi Anonim şirketi yukarıda sayılan şartları yerine getirmedikçe Osmanlı ülkesinde<br />
ticari faaliyet yapmasına izin verilmeyecektir. Bu nizarnname neşrinden daha önce Osmanlı topraklarında<br />
ticaret yapan yabancı anonim şirket şube ve temsilciliklerinin Ticaret N ezaretince tutulacak deftere yukarıda<br />
sayılan şartlar dahilinde kayıtları yapılacaktır."<br />
Sekizinci madde: Serbest ticaret kaidesine ait olduğu için kabul edilmeyecektir.<br />
On uncu madde: "Belirlenen süre dahilinde nizarnname şartlarını yerine getirmeyen şirketler yabancılar<br />
haldeında yürürlükte olan kanunlar çerçevesinde işlem yapılacaktır."<br />
On birinci madde: "Yabancı Anonim Şirketler hakkında kesinleşmiş bir mahkeme kararını yerine<br />
getirmedikleri takdirde ticaretten men edilecektir."<br />
On üçüncü madde: "Yabancı şirketlerin kuruluş nizarnname lerine aykırı faaliyette bulundukları tespit<br />
edildiğinde durum şirketin bağlı olduğu konsolosluğa bildirilecektir." 33<br />
Bu projenin Osmanlı nizamnamesi ile karşılaştırılması durumunda (bkz ek II) Rusya'nın Osmanlı<br />
Devleti'nin şirketlere ruhsat verme ya da verilen ruhsatı iptal etme haldnnı tanımak istemediği anlaşılır.<br />
Ancak diğer ülkelerin bu konuda hiçbir pazarlığa yanaşmadıkianna bakılırsa en azından mahkeme yolunun<br />
açılmasını sağlayacak böyle bir proje olumlu karşılanılabilir.<br />
Aynı şekilde Yunanistan Sefareti şirket kurulmadan önce, ruhsat alınması şartının kabul edilmeyeceği<br />
açıkladı: Osmanlı ülkesinde kurulmuş ya da kurulacak olan anonim şirketleri ile ilgili nizarnname hakkında<br />
yunan krallığının görüşleri aşağıdaki gibidir.<br />
Krallık böyle bir nizamnamenin gereğine inanmaktadır. Ancak bunun kabulü mümkün olmayan bir esas<br />
üzerine kurulması husussan önceden Osmanlı hükümetinden izin alınması şartının getirilmesine teessüf<br />
eder. Se faretin görüşüne göre bu şart, anlaşmalar ile temin edilen serbest ticaret haklarına dokunmaktadır. Bu<br />
yüzden Babıali Yunan sefaretiyle anlaşma sağlaroadıkça nizamnamenin kendi tebaasına tatbiki konusunda<br />
yardımcı olamayacağını beyan eder.34<br />
33. BOA. BEO 195/14625-3<br />
34. BOA. HR. TO 32/ 56 (bkz ek I)<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRJ\AT NEZARETi MEMALİK~i OSMANİYE"DE OSMAN U ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Yabancı sefırlerin "Ecnebi Anonim Şirketler" nizamnamesine yaptıklan itirazın devam etmesi Nisan<br />
Avrupa' da ticari sözleşmelerin konusu olan serbest ticaret kaidesi, ticari sözleşmelerde açık bir hüküm<br />
olmadıkça, hayat ve yangın sigortası ile ilgili işlemler için uygulannıamaktaydı.<br />
Osmanlı Devleti'nin Avrupa devletleri ile yaptığı eski sözleşmelerde şahısların ticari işlemlerinden<br />
bahs edilir. Manevi şahsiyetleri bulunan şirketler haldon da benzeri hükümler yoktur. Yabancı sefarederin bu<br />
konuda serbest hareket iddialarını eski sözleşmelere dayandırma gayretleri yersizdir.<br />
Osmanlı hükümetinin son olarak neşrettiği nizamnameye yabancıların tamamen riayet etmesi<br />
acenteler aracılığı ile icra ede geldikleri faaliyetler engellenmemelidir. Ancak yeni şube açınalarına izin<br />
verilmemelidir."35<br />
ayına gelindiğinde belirsizlik hala sürüyordu: Babıali Hukuk Müşavirliği'nin görüşleri :<br />
"1906 tarihli Ecnebi Anonim Şirketler Nizamuarnesi Osmanlı topraklarında faaliyet gösterecek olan<br />
yabancı anonim şirketlerin hukuki varlıklannın tanınması için bazı şartlar getirmişti. Bu şartları yerine<br />
şirketler Osmanlı vatandaşlarının niyetlerindeki saflığı suiistimal ile kendilerini kandırarak zarar verdiler.<br />
konusunda sefaretler ile bir anlaşma imzalanması defalarca talep edildiği halde bu konuda henüz bir netice<br />
elde edilemedi.<br />
Adı geçen şirketlerin ilgili kanunun hükümlerine uyarak hukuki varlıklarını tespit ettirmedikçe manevi<br />
varlıkları adına Osmanlı tebaası aleyhine açacakları davaların Osmanlı mahkemelerince kabul edilmemesi<br />
usulü, hükümet tarafından uygulamaya konulmuştur. Hükümetin aldığı bu karar sayesinde yabancı sefaretler<br />
anonim şirketler haldeında çıkarılmak istenen yeni nizamrıamenin metni hakkında Ticaret Nezareti'yle<br />
müzakere etmeyi kabul etmişlerdir. Bu cihetle uygulamanın devam ettirilmesi yerinde olacaktır.<br />
Die Oryantal Karpet Kumpani Limitet isimli şirketin Sivas şubesindeki bir dava ile ilgili olarak<br />
Ticaret ve Nafıa Nezareti'nin valiliğe yaptığı tebliğde şirketin Ticaret Nezareti'nde kaydının bulunmadığı<br />
davada hiçbir konsolosluğun himaye iddiasında bulunamayacağı ifade edildi.<br />
Kayıt yaptırmayan yabancı şirketlerle ilgili davalara bakılmamasından maksat bunların faaliyetlerine<br />
sekte vurarak zarar ettinnek bu baskı ile anonim şirketler nizamnamesini kabule zorlamaktı. Bu kural<br />
27<br />
35. BOA. HR. HMŞ. İŞO 1913/86<br />
36. BOA. HR. HMŞ. 2/19<br />
Osmanlı vatandaşlarının açacağı davalarda uygulanmayacaktı." 36<br />
bu yüzden kanuni varlığının tanınmadığı bildirildi. Ayrıca şirketin yaptığı sözleşmelerin müdürün şahsına<br />
izafe edileceği ve müdür Osmanlı vatandaşı olduğu için, şirketle Osmanlı vatandaşları arasında açılacak<br />
Ecnebi şirketlerin bu yolsuzlukianna karşı halkın hukukunu korumak için uygun kuralların konulması<br />
getirmeyen şirketler Osmanlı ülkesinde kanunen yok sayılacaktı. Bu nizamnanıeye uymayan yabancı<br />
Bütün iyi niyetiere rağmen yabancı sefırler Osmanlı devleti ile anlaşma yoluna girmediler. 1911 Kasım<br />
gerekir. Buna rağmen gerek sigorta şirketleri gerekse anonim şirketler hakkında ileri sürdüideri itirazların<br />
bilinmesi faydalı olur. Şikayet! erin önlenmesi adına bilinen eski sigorta kumpanyalan ile anonim şirketlerin<br />
1906 tarihli kararların uygulanmasına fırsat vermedi. Kargaşanın sürmesi üzerine, sefaretler görüşülerek<br />
itiraz noktalarının belirlenmesi kararı alındı. Bu konuyu değerlendiren İstişare Odası kararı özetle şöyleydi:<br />
"Hukuk müşavirliğinin değerlendirmesine göre genelde yangın ve hayat sigorta şirketlerinin işlemleri<br />
özel sanayi faaliyetleri sayılacağı cihetle ticari muamele sınıfında değerlendirilmesi çok doğru değildi.
37. BOA. HR. HMŞ. İŞO 192/37<br />
38. BOA. HR. HMŞ. İŞO 192/37<br />
39. BOA. HR. HMŞ. İŞO. 192/37 HR. HMŞ. İŞO. 192/37<br />
S efirlerin baskıları sona ermeyecekti. Malıkernelerin yabancı şirketlerle ilgili davaları ret gerekçelerinde<br />
konunun ilgili idari karara dayandırılması, "hakimlerin kanaat-i vicdaniye ile tam yetkili olarak karar<br />
vermedikleri" şeklinde propagandaya başlamışlardı.Hariciye Nezareti Müsteşarlığı mahkeme ilamlarında<br />
idari karar yerine, "devletçe tescil edilmeyen şirketlerin ınanevi şahsiyeti (tüzel kişiliği) bulunmadığı için<br />
dava konusu olamayacakları" yönünde ilkesel bir karar yazılması istendi. 37<br />
Şirketlerin açtıkları davaların reddedilmesi üzerine yabancı sefırler konuyu görüşmeye razı oldular.<br />
Sadaret Müsteşarının başkanlığında, Ticaret ve Adiiye Nezaretlerince tayin edilecek zatlardan oluşan bir<br />
komisyona yabancı elçilik tercümanları çağrılarak Ecnebi Anonim Şirketler Nizaınnamesi'nin incelenecekti.<br />
Adiiye Nezareti Mahkeme-i Temyiz azasırrdan StepanKarayan Efendi'yi, Ticaret Nezareti, Ticaret Genel<br />
Müdürü Ali Bey'i tayin etti. Sefaret tercümanları da gayr-i resmi olarak davet edildiler. 38<br />
Yabancı sefaretlerin itirazlarını dört başlıkta toplama mümkündü. Birincisi: Bütün işlemlerin<br />
konsoloslar aracılığı ile yapılmasına son verilmiş olması; İkincisi: Her nevi eshamın (hisse senetlerinin)<br />
fark gözetmeden bir bankaya emanet edilmesine izin verilmeyip borsaca tanınmış eshamın kabul edilmesi,<br />
Üçüncüsü: Teftişlerin artırılması,<br />
Dördüncüsü: Bu maddelerin her nevi şirketin şubelerine tatbik edilmek istenmesi<br />
Hariciye Nezareti İstişare Odası'nın yaptığı değerlendirmelere göre, ikinci maddede yer alan "borsaya<br />
kabul edilmiş ve değeri bilinen hisse senetleri" ifadesi hisse senedinin çıkarıldığı ülkede bulunan elçilik -<br />
sefır- aracılığı ile sağlamlığı teyid edilmesi mümkün olan ya da Osmanlı Bankası gibi Osmanlı Devleti'nce<br />
tanınan diğer bir banka tarafından depozite edilen her nevi yabancı eshamın kabul edilmesi şeklinde<br />
düzenlenebilir.<br />
Teftiş ile ilgili itiraz önemli görülmemektedir.<br />
Diğer iki konunun kabul ettirilmesi için alınacak adli tedbirler arasında, Ticaret Nezareti'nce sicil<br />
kaydı yaptırmaktan kaçınan şirketlerin açacağı davaları kabul etmemek, bu şirketlerin kayıt dışı olduğunu<br />
gazetelerde ilan etmek mümkündür.<br />
Ancak Osmanlı vatandaşlarının bu şirketler aleyhinde açacakları davaların mevhum bir şahıs (tüzel<br />
kişilik) aleyhinde açılmış olacağı dikkate alınmalıdır. Bu durumda bu uygulamanın sigorta şirketlerinden<br />
çok Osmanlı vatandaşlarına zarar verme ihtimali vardır.39<br />
Konuya esaslı bir çözüm bulunamadan cihan harbi yılları gelmişti. Yabancı ülkelerin bu derece baskın<br />
ve onur kırıcı tavırları İttihat Terakki çevrelerini harbe sürükleyen en etkili sebeplerden biri olacaktı.<br />
Ülkenin boğazını her gün biraz daha sıkan bu tür anlaşmaların çıkacak bir harp ile yırtılıp atılabileceği<br />
düşüncesi yaygınlık kazanmıştı.<br />
ı 9 ı 4 yılı başında Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasım Şirketler ile Ecnebi Sigorta<br />
Şirketleri hakkında yeni bir kanun-ı muvakkat hazırlandı.<br />
Muhteva olarak ı887 ve ı906 nizamnamelerinden pek farklı olmayan bu nizaınnamede dikkat çeken<br />
hükümler şunlardı: Osmanlı ülkesinde öteden beri faaliyette bulunan ecnebi anonim şirketleri, birinci<br />
maddede beyan edilen tescil işlemlerini kanunun neşrinden itibaren altı ay içinde ifa edeceklerine dair<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
Ticaret Nezareti'ne taahhütname vereceklerdi. Aksi halde faaliyetten men edileceklerdi.<br />
Sigorta Şirketleri, her çeşit sigorta uygulaması için beş bin liradan on beş bin liraya kadar teminat<br />
akçesi verecekler. Teminat akçesi nakit ya da devlet eshamı olarak ödenebilir.<br />
Hükümeti bu gibi sigorta şirketlerinin muamelelerinde umumun menfaatine zararlı bir durum görürse<br />
Söz konusu Osmanlı Devleti olduğunda hiçbir sınır tanımayan Batılı devletler kendi ülkelerinde son<br />
derece kıskanç bir korumacılık uyguluyorlardı. Bir örnek olması için Fransa'nın yabancılar için koyduğu<br />
sınırlarnalara kısaca göz atmak faydalı olacaktır:<br />
"Umur-ı Hariciye İstişare Odası<br />
Fransa' da ticaret ve i cra yı sanat serbest olup yerli olsun yabancı olsun herkes i cra yı ticaret edebilir.<br />
Ancak bu babda bazı kuyutlar vaz edilmiştir. Ecnebi doktorlar, ebeler ve dişçiler Fransa'da sanatlarını<br />
ifa edebilmek için Fransa Darulfünu'nunda doktora imtihanlarını vermek mecburiyetindedirler. Yalnız<br />
eczacıların sanatlarını i cra edebilmeleri tabii oldukları devletin bu babda bi '1-mukabele Fransız tebaasından<br />
olan eczacılara müsaade etmeleriyle meşruttur. Ne kadar mümtaz bir vaziyette bulunursa bulunsun, ecnebi<br />
bir gemi tayfası Fransız bayrağını harnil olan sefinelerde makinistlik, kaptanlık ve sair bu gibi vazifeleri ifa<br />
edemezler. Fransız sularında ecnebilerin balıkçılık etmeleri meınnudur. Fransa sevahilinde küçük kabotaj<br />
ecanib için meınnudur.<br />
Şimendifer kumpanyalan istihdam ettikleri kimselerin mutlaka Fransız tabiiyetinde bulunmasını<br />
iltizam ederler. Bir müsaade-i mahsus olmadıkça ecnebilerin devair-i devlete müteahhitlik etmeleri bil<br />
hassa harbiye nezaretine taahhüdatta bulunmaları suret-i kat' i yede gayr-i mümkündür. Fransız inşaat ve sair<br />
müteahhitlerinin, fabrikatörlerinin istihdam edebilecekleri ecnebi arnale ve müstahdemin miktarı nisbidir.<br />
Bunlardan başka bazı sanayi ve hidemat ta vardır ki bunlar hukuk-ı siyasiyeden münbais addedilerek<br />
münhasıran Fransız tebaasına mahsustur. Ecnebi memur olamaz. Hiçbir sıfatla umur-ı devlette istihdam<br />
edilemez. ( Lejon Etrant Terer) den hiçbir sınıf-ı askeriye gönüllü veya sair bir sıfatla dahil olamaz. Bir<br />
ecnebi Fransa'da noter ve avukat olamaz. Umur-ı hukukiyyede şahadeti muteber değildir." 41<br />
değildi.<br />
SERBEST TİCARET ANLAŞMASININ İSTİSMAR EDİLDİGİ DiGER<br />
KONULAR<br />
Serbest Ticaret Anlaşması bahanesi ile Osmanlı Devleti'nin hiçbir konuda denetimini kabul etmeyen<br />
yabancı elçilikler, işi sadece ticari şirketlerle sınırlı tutmamıştı. Matbaa Nizamuarnesi ve Pasaport<br />
Nizaınnamesi de aynı şekilde itirazlada karşılanmıştı.<br />
Osmanlı ülkesine gelen yabancılara, kalmak istedikleri süreyi beyan etme ve bir ikamet belgesi alma<br />
40. MUB. C.V. s. 2965-2970. Kahya; s.140<br />
41. BOA. HR. HMŞ. İŞO 207/35<br />
29<br />
mecburiyeti getirilmek istenmiş ancak uhud-ı atika ile verilen hakların ihlal edildiği itirazı ile karşılanmıştı.<br />
Fransa'da yabancılara yasaklanan iş kollarından hiç biri Osmanlı ülkesinde bir yabancıya yasaklanmış<br />
ruhsatı iptal edebilecekti. 40<br />
Ticaret Nezareti'nden alacakları ruhsat ile Osmanlı topraklarında faaliyet gösterebilecekler. Osmanlı<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ --
30<br />
42. BOA. BEO 195/14625-11<br />
43. BOA. BEO 195/14625-18<br />
44. Koraltürk, Murat; "Osmanlı Devleti'nde Şirketleşme. İlk Anonim Şirket ve Borsanın Kuruluşu", Osmaulı, 3. Ci lt, İktisat (Edit.: Kemal Çiçek,<br />
Cem Oğuz) Ankara, 1999. s. 443<br />
45. Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, 2002, s.304<br />
Ticaret sözleşmeleri gereğince yabancıların hiçbir zorlukla karşılaşmaksızın Osmanlı topraklarında<br />
serbestçe seyahat etme ve ticaret yapma hakları ihlal edilmekteydi. Sözgelimi benzeri şartlar İtalya'ya da<br />
mevcut olmadığı için mukalıele esasına da aykırı sayılırdı.<br />
Bu kararlara İtalya Krallığı'nın uyması söz konusu olmadığına göre aradaki ihtilafın giderilmesi<br />
tarihine kadar pasaport nizanınarnesi uygulanamazdı. 42<br />
Anonim şirketlere benzer bir durum matbaalar haldeında da söz konusu olmuştu. Umur-ı Dahiliye<br />
İdaresi içine düşülen acı durumu bütün çıplaklığı ile ortaya koymuş Sadaret'ten bir çare bulunmasını<br />
istemişti:<br />
Ruhsat almadan matbaa kurulması yasak olduğu halde İstanbul'un farklı yerlerinde sekiz ruhsatsız<br />
matbaa bulunduğu zabıta tarafından tespit edilmiştir. Bu matbaaların kapatılmasına yabancı elçilikler<br />
tarafından zorluk çıkarılmaktadır. Gerek bu matbaaların gerekse imparatorluk içinde diğer ruhsatsız yabancı<br />
matbaa sahiplerinin izin almaya mecbur tutulması, Zaptiye Nezareti'nce talep edilmiştir.<br />
Matbuat İdaresi yaptığı tahkikat sonucunda yüzden fazla ruhsatsız matbaa tespit etmiş, matbuat ve<br />
maarif memurları tarafından teftiş edilmelerine sefaretler tarafından engel olunmuştur. Daha önce çıkarılan<br />
matbuat nizanınarnesi aynı şekilde sefarederin itirazına yol açmış, kurulan özel komisyon aracılığıyla itiraz<br />
edilen maddelerin bir kısmı düzeltilmiştir. Ancak tadil edilen nizarnname Babıali hukuk müşavirlerinin<br />
elinde kalmıştır. Yabancı ülkelerden getirilen zararlı yayınların ülkeye girmesine engel ol unduğu halde, bu<br />
tür yabancı matbaalarda basılan kitapların teftiş edilernemesi dikkat çekici bulunmuştur. Hariciye Nezareti<br />
bir an önce adı geçen nizamnamenin yürürlüğe konmasını istemektedir.<br />
Aramyan N ers is 'in Çakmakçılar yokuşunda izinsiz olarak açtığı matbaanın kapatılması için gönderilen<br />
m em urlara Aramyan, matbaanın pederinden intikal ettiğini ve kendisinin Fransız vatandaşı olduğunu, ruhsat<br />
almak için konsolosluğa müracaat ettiği halde matbuat nizamuarnesi üzerinde sefaretler arasındaki ihtilaf<br />
giderilineeye kadar beklemesinin istendiğini ileri sürmüştür. Ruhsatsız yabancı matbaalar, gümrüklerde<br />
yabancı neşriyat haldeında yapılan çok sıkı denetimi geçersiz kılacak derecede zararlı yayınlar yapmaktadır.<br />
Konunun bu halde bırakılması, ileride çıkarılacak bir nizamnamenin uygulanmasını imkansız hale<br />
getirecektir. 43<br />
OSMANLI'DA ŞİRKETLEŞMEYİ ÖNLEYEN UNSURLAR<br />
Ülke ekonomisinin içinde bulunduğu zor dururndan kurtarılması için şirketleşmenin önemine vurgu<br />
yapan ilk yönetici Sultan Abdülrnecid olmuştur. İlk defa dış borcun alındığı 1954 yılında " ...istikraz<br />
olunmamak için çok çalıştım. Lakin ahval bizi istilaaza mecbur etti. Bunun te'diyesi varİdatın artmasıyla<br />
olur. Bu dahi i'rnar-ı mülk ile yani her devlette olduğu gibi kumpanyalar teşkil ederek demiryolları<br />
yapmakla olur. Artık kumpanyalara da muvafakat eylemeliyiz ..." şeklinde bir konuşma yapmıştı. 44<br />
Siyasi gelişmelere paralel şekilde Osmanlı iktisadi ve sosyal hayatı sarsılmaya başladığında devletin<br />
esnaf örgütlerine desteği artmış, 1860'lı yıllarda "Islah-ı Sanayi Komisyonu" kurularak sınai üretim<br />
alanında çözülmekte olan esnaf örgütlerini, kooperatİf şirketleri halinde canlı tutma hamlesi başlatılını ştı. 45<br />
Gelişmelerin zoruyla da olsa çöküşten kurtulmak için milli sanayi kurma, milli girişimci oluşturma gibi<br />
önemli toplumsal-ekonomik içerikli bir kalkışmaya adım adım gelinmekteydi. Bu gelişmelerde batıya<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
teslim olmama gibi bir anlayışın geliştiğinden söz etmek mümkündü. 4 6<br />
19. yüzyıl başlarında sanayileşme adına küçük işletmeler ortaya çıkmaya başlamıştı. Değirmen, pres,<br />
tuğlacılık gibi hafif sanayi kollarında özel girişimcilerin sınırlı faaliyetleri vardı. Örneğin 1850'lerde<br />
Bursa'da 8-10 ipek ipliği üreten işletme, Ege'de zeytinyağı presleri, Halep ve Suriye'de pamuldu ve ipekli<br />
üreten küçük işletmeler faaliyet göstermekteydiler.<br />
Devletin uyguladığı teşviklerden birisi, fabrika kurmak isteyen girişimcilerin yurtdışından getirecekleri<br />
alet ve makinelerin gümrük vergisinden muaf tutmaktı.<br />
Ayrıca tekstil fabrikalarının ürünlerine, deri mamullerine iç ve dış gümrükten vergi muafiyeti getirildi.<br />
Fabrikaların kurulacağı devlet ait arazilerinin ücretsiz olarak tahsisi, ham madde temini gibi teşvikler<br />
sağlandı. Hükümetin bu teşviklerden beklentisi, yerli ürünlerin yabancı mallada rekabet edebilmesiydi.<br />
Vergi kayıplarının sanayinin gelişmesi ile telafi edileceği ön görülmekteydi<br />
Bütün bunlara rağmen hükümet, Avrupalı devletlerle imzaladığı ikili ticaret anlaşmaları yüzünden<br />
ithalatı yüksek oranda vergilendirmek, hammaddelere ihraç yasağı getirmek gibi yerli sanayisini gerçekten<br />
koruyacak tedbirler alma imkanına sahip değildi.47<br />
Ticaretin geliştirilmesi için umut bağlanan anonim şirketlerin kurulması önündeki güçlü engellerden biri<br />
bürokrasinin hantallığı olmalıydı. Şirket-i Umumiye-i Osmaniye adıyla bir şirket kurmak isteyen Dersaadet<br />
Bankası, Kombiya ve Esham Şirketi, itibar-ı Umumi Osmanlı Şirketi, Ralli Kumpanyası yöneticilerinin<br />
saclarete verdikleri dilekçede önemli gerekçeler vardı. Madenciliğin gelişmesini önleyen sebeplerin başında<br />
maden imtiyazı olan müteşebbislerin, anonim şirket kurmada karşılaştıkları zorluklar gelmekteydi.<br />
"Y eraltında yapılacak çalışmalar için fabrika ve ocak kurmaya büyük miktarda sermaye sarf edilmedikçe<br />
iyi bir netice elde etmek mümkün değildir. İmtiyaz sahipleri bu sermayeyi ancak anonim şirketler kurarak<br />
elde edebilir.<br />
Oysa şirket kurmak o kadar karışık ve zorluklarla doludur ki nadir birkaç girişimcinin dışında şirket<br />
kurma başarısını gösteren olmamıştır. Bir anonim şirket için öncelikle ilgili daireye, sonra Şura-ı Devlet' e<br />
ve Meclis-i Hass-ı vükela'ya sayısız müracaatlar yapılır. Daha sonra ruhsatın padişah tarafından tasdik<br />
edilmesi beklenıneye başlanır. Bu işlemler için çok uzun bir süre beklemek gerekir. Bu süre çoğu zaman<br />
sınırsız dır.<br />
Bu durum ne imtiyaz sahibinin ne de kurulacak şirkete katılmak için bekleyen şahısların menfaatine<br />
uygun değildir. Bunun çaresi olarak hükümetçe demiryolu işleten kumpanyalar ile kanal ve sair şirketlerin<br />
nizamnamelerine benzer şekilde bir maden nizamuarnesi hazırlanmalıdır. Maden imtiyazı alan şahısların<br />
kuracakları bir anonim Osmanlı şirketine, imtiyazdan doğan haklarını devretme yetkisi verilmelidir.<br />
Şirket nizamnamesi ilgili daireye verildikten sonra (yirmi, otuz gün içerisinde) genel hükümlere uygun<br />
görüldüğü takdirde tasdik edilmesi mecburi hale getirilmelidir. Bu nizarnname Adliye Nezareti, Mukavelat<br />
Muharrirliği 'nce kaydedildikten sonra başka bir işleme gerek kalmadan şirket kurma izni verilmelidir.<br />
Şirket kurma işlemlerinin kolaylaştırılması halinde önemli ölçüde sermayenin Osmanlı ülkesine girişi<br />
sağlanacaktır. " 48<br />
46. Şimşek , s. 281<br />
47. Akyıldız, 48<br />
48. BOA. ŞD. 334/33<br />
31
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
itibar-ı Umumi-i Osmani Şirketi adına Mösyö Tobini ile arkadaşlarının Sadaret'e sunduğu layihada<br />
da aynı konulardan şikayet edilınekteydi. Anonim maden şirketlerinin kurulmasında görülen zorluklar bu<br />
şirketlere rağbeti azaltmakta ve yüzden Osmanlı topraklarında madencilik gerilemekteydi. Sadrazam Kamil<br />
Paşa bu dilekçeleri 31 Mart 1891 tarihinde Maliye Nezareti'ne gönderdi.<br />
Sadaret' e beş ay sonra 31 Ağustos 1891 tarihinde cevap veren Maliye N azın Rıfat, önemli tespitlerde<br />
bulunmuştu:<br />
Şirket kurulmasında ortaya çıkan zorluklardan biri sermaye sahiplerinin şirket kurmaya rağbet<br />
etmemesi dir. Bu durum maden mültezimlerinin Avrupalı sermaye sahiplerine müracaatlarına yol açmakta<br />
ve ecnebi kanuniarına tabi olarak kurulan şirketler bazı zorluklara sebep olmaktadır. Bu tür şirketlerin<br />
kurulmasının kolaylaştırılması gerekmektedir. Memleketinimarına yönelik anonim şirketlerin kurulması<br />
hakkında yürürlükte olan usulün, anonim maden şirketleri için de esas kabul edilmesi ve şirket layihasının usul<br />
açısından idare tarafından incelenmesi, Osmanlı kanuniarına uygunluğunun Ticaret ve Nafıa Nezareti'nce<br />
belirlenen süre içerisinde tasdik edilmesi, Adiiye Nezareti'nce kayıt işlemlerinin tamamlanması ardından<br />
dilekçe sahiplerine şirket kurma hakkı verilirse yaşanan zorlukların ortadan kaldırılması mümkün olabilir.<br />
Şirket kurmanın kolaylaştırılması maden imalatından devletçe beklenen faydanın sağlanmasına katkı<br />
sağlayacaktır. Bu konuda hazırlanan layiha Sadaret makamına gönderilmiştir. Uygun görüldüğü takdirde<br />
Nezaret'e emir verilmelidir.<br />
Bu sırada Şura-ı Devlet, madencilik sanayinin gelişmeme sebeplerini incelemişti.<br />
göre:<br />
Yapılan tespitiere<br />
a) Henüz demiryolları ikmal edilememiştir. Bu yüzden nakliyat fıyatları çok artmaktadır.<br />
b) Y akacak fıyatlarının İngiltere, Belçika ve Almanya gibi memleketlere oranla üç kat daha fazla<br />
olması, maden cevherlerinden mamul eşya üretimini çok masraflı hale getirmiştir.<br />
c) Maden üretimi için gerekli olan yüksek miktardaki paranın (sermayenin) uygun bir faiz ile<br />
karşılanmasında zorluklar vardır.<br />
Padişahın demiryollarının geliştirilmesi ve maden kömürü üretiminin artırılması yolundaki çabaları<br />
sonuç verecektir. Ancak sermaye tedariki meselesi önemlidir. Bazımaden mültezimleri Avrupa' da sermaye<br />
aramış ancak sonuç alamamıştır. Sermaye bulunması durumundamaden ocaklarının iskelelere uzak olması,<br />
nakliye zorlukları ve memleketin durumunun bilinmemesi sebebiyle ağır şartlarda elde edilen sermaye ile<br />
iş görmeye çalışan mültezimler, çok cüzi bir karla iş görmeye mecbur kalmaktadır.<br />
Bu yolda elde edilen sermayenin ekserisi yabancı ülkelerde kurulmuş olan anonim şirketlere ait<br />
olmaktadır. Bu şirketler tabi oldukları devletin kanuniarına göre kuruldukları için bir takım zorluklara yol<br />
açmaktadırlar.<br />
Maden işletmeciliği için yeterli sermayenin hazırlanmasına muktedir Osmanlı Anonim Şirketleri<br />
teşkili için bazı sermayedarlar ile görüşülmüştür. Ancak şirket teşkilinin uzun zaman alması yüzünden<br />
sermayedarların bundan kaçındıkları, şirket kurulması kolaylaştırıldığı takdirde sermaye sahiplerinin<br />
Osmanlı Anonim Şirketleri kurarakmaden üretimine başlamaları mümkün görülmektedir.<br />
~----~~~~~~~~~~~~~~~--......_...·~ 32
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sonra, imtiyaz hükümlerine uygun olduğu görülenierin sekiz gün içinde, Ticaret ve Ziraat Nezaretine<br />
gönderilmesi gerekir. Bunlardan belirli bir süre içerisinde Osmanlı kanunianna uygun olduğu görülen<br />
layiha sahiplerine Adli ye Nezareti 'ne kaydı yapılarak şirket kurma yetkisi verilmelidir. Madenciliğe<br />
yabancı müdahalesinin önlenilmesi ve sermayenin Osmanlı vatandaşları arasından karşılanması sayesinde<br />
imar faaliyetlerinde yaşanan sıkıntılar için teklif edilen çözüm önerileri arasında valiliklere anonim<br />
şirket kurma izninin verilmesi de vardı.Trabzon valiliği, imar faaliyetleri yürütmek üzere vilayetlere yüz<br />
bin lira sermayeli anonim şirket kurma izni verilmesi için bakanlığa müracaat etti. Vilayet meclisinin<br />
değerlendirınelerine göre çok çeşitli imar faaliyetleri için bir kişinin sahip olduğu sermaye ve mesai yeterli<br />
değildi. Büyük işlerin başarılabilmesi anonim şirketlerin kurulmasına bağlıydı. Ticaret kanununda yazılı<br />
ortaklardan birinin vefatı gibi durumlarda bu tür şirketler feshedilebilmekteydi. Bu şirketler imar faaliyetleri<br />
için yeterli değildi.<br />
Oysa anonim şirketler ile büyük sermaye toplayarak büyük ticaret yollarına sevk etmek ve uzun süre<br />
ayakta kalmak mümkündü. Anonim şirketin kurulmasını düzenleyen hükümlerin yerine getirilmesi çok<br />
zor olan şartlar taşımakta, kuruculan uzun süre meşgul etmekte ve padişahın fennanını almak zorunda<br />
bıralanaktaydı.<br />
Vilayetin her tarafında anonim şirketler kurarak büyük imar faaliyetleri vücuda getirmek mümkündür.<br />
Devletin ve halkın yararına sermayesi iki yüz bin liraya kadar olan anonim şirketler kurulması hakkında<br />
valiliklere yetki verilmesi için Nezarete teklifverilmesi uygundur. Trabzon Valiliği il idare meclisinin bu<br />
teklifini Ticaret ve Nafıa Nezareti'ne iletmiş, anonim şirketlerin yürürlükteki Ticaret Kanunu hükümlerine<br />
bağlı olarak kurulduğu ve bu kanunu değiştirınenin imkanı bulunmadığı cevabını almıştır. 50<br />
Bu dönem için şirket kurmayı özendirici tedbirlerin başarılı olduğunu söylemek zordur. Üstelik<br />
şirketleşmeyi önleyen engel sadece bürokrasinin hantal yapısı değildir. Bunu önleyen çok daha önemli<br />
sebepler vardır. Osmanlı devlet çarkının döndürülebilmesi için ihtiyaç duyulan sıcak para, ancak yüzde<br />
20 oranında faizle çıkarılan devlet tahvilleri sayesinde karşılanmaktadır. Sermaye sahipleri şirket kurmak<br />
yerine devlet tahvili almayı çok daha karlı bir iş olarak görmektedir.<br />
Öte yandan bin bir türlü zorlukla kurulan milli şirketlerin bir süre sonra yabancı yatırımcıların eline<br />
düştüğü görülmüştür. İzmir Hamidiye Vapur Şirketi buna güzel bir örnektir:<br />
Suları Anonim Şirketi-i Osmaniyesi 'ni kunnuşlardı. Daha sonra Göztepe Tramvayını doğrudan ve Karşıyaka<br />
Tramvayını da kiracı olarak işletmeye başladılar. Belçikalılar, ardından Hamidiye Vapur Şirketi 'ne el attılar.<br />
Şirketin İstanbul Yapuru batmış, tepki olarak İzmir ve Karşıyaka İskeleleri yakılmıştı. Şirket vapurlarının<br />
uzun bir süre işleyememesi nedeniyle şirket sermayesi 15 bin Osmanlı lirasının altına düşme tehlikesi<br />
ortaya çıktı. Bu fırsattan yararlanan Belçikalılar Şirket-i Hamidiye'ye 10 bin Osmanlı lirası borç verdiler.<br />
49. BOA. ŞD 334/33<br />
50. BOA. DH. MKT 2824/43<br />
33<br />
1895 'ten sonra İzmir' de yoğun biçimde etkinlik göstermeye başlayan Belçikalılar ilk olarak İzmir<br />
olan üç çeşit şirketten kolektif ve komandit şirketler sınırlı sayıda şahısların sermayeleriyle ilgiliydi. Ayrıca<br />
devletin madencilikten beklentileri karşıianmış olacaktır. Ayrıca yeni verilecek maden iltizamlarına Osmanlı<br />
Anonim Şirketi kurulması şartının konulması bumaksadı kolaylaştıracaktır. 49<br />
Anonim Şirketler layİhasında gerekli görülen değişiklikler:<br />
Maden imalatı için Osmanlı Anonim Şirketi kurulması hakkında verilen layİhaların kaydı yapıldıktan
34<br />
51. Sadık Kurt, İzmir Hamidıye Vapur Şirketi, 1884-1915, web.deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/ciltlsayil/sadikkurt s.l03-104<br />
Bunun karşılığında şirket yönetimini ele geçirdiler.<br />
Tersane işleri, önceleri bir memur ve bir kiltip ile yürütülürdü. Meınura 600-700 Kuruş, katibe de<br />
500 kuruş maaş ödenirdi. Belçikalılar tersaneye 25 Osmanlı Lirası aylıkla bir direktör atadılar ve emrine<br />
de oldukça yüksek maaşlı dört memur verdiler. Bunların dışında tersanede 20 frank maaş alan bir «tensik<br />
memuru» görev yapmaktaydı.<br />
Önemli bir ticaret merkezi olan İzmir' de birinci kalite kömürün tonu 18 Şiiine satılırken toz lu ve<br />
çamur lu kömürün tonuna 22 Ş ilin ödenmişti. Bu yüzden vapurlarda bir yerine iki' ateş çi kullanılmak zorunda<br />
kalındı. Şirket vapurlarının satın alınmasında ve denedenmelerinde ayrıca yolsuzluklar yapılmıştı. Şirket<br />
üç yıl üst üste 2800 Osmanlı Lirası açık verdi.<br />
1 O Ağustos 1909 günü şirket çalışanları, şirket yönetimine yabancılanın girmesi; Osmanlı yerine<br />
yabancı memur alınması; tersaneye yabancı müdür atanınası ile işlemlerin Fransızcaya dönüştürülmesi gibi<br />
nedenlerden ötürü greve gittiler. Bütün bu olaylar hisse senetlerinin değerinde hızlı bir düşüşe yol açmıştı.<br />
Hissedarlar ellerindeki senetleri satmaya başladılar. Satılan hisseler Belçikalılar tarafından toplanmış<br />
böylece şirketin büyük kısmını ele geçirmişlerdi. 51<br />
Yerli şirketlerin kurulmasında çok sayıda zorluk bulunmasına rağmen yabancı şirketler için hiçbir<br />
engel bulunmamaktadır. Ayrıca yerli şirketlerin sürekli denetim altında tutulması, rekabet şansını bütünüyle<br />
ortadan kaldırmıştır. Sanayi maliarına olan ihtiyacın çok zor şartlarda karşılanması, iç gümrüklerin<br />
yüksekliği,sermaye birikimindeki yetersizlik, yerli işletmeleri başarısızlığa mahkum etmiştir.<br />
AVRUPALI ŞİRKETLERİN OSMANLI TOPRAKLARINDAKi V ARLI GI<br />
Eşit olmayan güçlerin mücadelesi sonrasında Avrupalı şirketlerin imparatorluk içerisinde ulaştıkları<br />
seviyelere kısaca göz atmak yerinde olacaktır. Bu şirketlerin bir çoğunun kayıtsız faaliyet yürüttüğü<br />
dikkate alınırsa burada verilen bilgilerin çok yüzeysel olacağı kabul edilmelidir. Avrupa sermayesi Türkiye<br />
Asya'sında iki ayrı istikamette çalışıyordu. Bir taraftan imparatorluğu demiryolları, bankalar, ithalat ve<br />
ihracat şirketlerinden oluşan bir ağ ile kaplamak Diğer yandan İngiliz-Fransız menfeatlerini sürdürmek<br />
için ortaya atılan "Türkiye imparatorluğunun toprak bütünlüğünü koruma "Integrity of Turkey" bilmecesini<br />
devam ertirmek<br />
Serbest ticaret haklarını korumak için aşırı diplomatik bir baskı uygulayan Avrupa siyaseti, Duyun-ı<br />
Umumiye İdaresi borçları için kurulan tekel idaresine ses çıkarmamıştı. Fransızca Regie Cvointeresse des<br />
Tabacs de l'emprie Ottomaneadı verilen şirket Osmanlı Devleti Duhan İnhisarı anlamına gelmekteydi.<br />
İdare tütün üretimine izin vermek, ürünleri kontrol etmek ve satın alma istediğinde tercih hakkına sahipti<br />
Bu ayrıcalık sayesinde reji idaresi bütün Türkiye tütünlerini tekelinde toplamayı başardı.<br />
Duyun-ı umumi ye idaresinin yüzlerce şubeleri adetaAvrupa sermayesinin toplandığı havuzlar şeklinde<br />
Türkiye 'nin belli başlı merkezlerine yayılmıştı.Bu havuzların idaresi 1863 senesinde biri Fransız diğeri<br />
İngiliz iki mail grup tarafından kurulan ve imparatorluğun merkezi' mail kuruluşu olan Osmanlı Bankasıydı.<br />
Osmanlı Bankası aşağıdaki işlemleri idare ediyordu;<br />
1- Başlıca hükümet gelirlerini topluyor, bütün ödemeleri yapıyor ve bu işler için komisyon alıyordu.<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
2- Gerektiğinde Banknot basımı yapar ihrac ederdi.<br />
3- Ticaret yapabiliyordu.<br />
Osmanlı Bankası 'nın resmi takrirlerinde banka idaresi sahip olduğu ayrıcalıkları açıklarken "bağımsız<br />
şirketlerin veya mali kuruluşların tarihinde dünyada benzeri görülmemiş şekilde" ifadesini kullanmaktaydı.<br />
Fransız yatırımları, Sosyete Jeneral, Kredi Liyone, Bank Periye, Oniyon Paris gibi büyük Fransız<br />
bankalannın kontrolündeydi. Bu bankaların her birinin ondan fazla şubesi imparatorluğun çeşitli bölgelerine<br />
dağılmış durumdaydı.<br />
Yabancı sermaye özellikle demiryolları ile ilgileniyordu. Fransız sermayesi demiryolları, limanlar,<br />
maden ocakları, ticaret kumpanyaları, belediye teşebbüsleri gibi Türkiye Asya'sının bütün iktisadi<br />
organizmasına girmiş, ve söz sahibi olmuştu.<br />
Anadolu'da Fransa'nın kontrolü altında İzmir-Kasaba hattı vardı. Fransız serınayesinin faaliyette<br />
bulunduğu diğer bir saha maden ocaklarıydı. En önemli teşebbüsler Zonguldak bölgesinden kömür çıkaran<br />
Ereğli Şirketi, Aydın vilayetinin zengin maden ocaklarından gümüşlü kurşun ve linyit çıkaran Balya<br />
Karaaydın Maden Şirketleriydi. Ayrıca bakır ve tutya gibi bir çok zengin madenierinin işletilme hakkını<br />
elde etmişlerdi. Fransız fİrınaları ve bilhassa Liyon firmaları Cebel-i Lübnan ipek imalathanelerini makineli<br />
tezgahtarla donattılar. Cihan Harbi'nden önce Suriye'de yaklaşık 6 milyon kilo taze koza üretilmekte<br />
ve bundan da 500,000 kiloya yakın ipek alınmaktaydı. Beyrut'ta, Yafa'da ve diğerlerinde Kredi Liyone<br />
Bankası 'nın şubelerini açan Fransa ticari krediler veriyordu.<br />
Cihan Harbi'nin arefesinde Fransızların Suriye'de "Societe Ottoman du chemin de fer Damas-Hama<br />
et porolongements" şirketine ait 788 kilometre uzunluğunda demiryolları vardı. Bu rakam memleketin<br />
umum demiryollarının yüzde kırkını teşkil ediyordu. Suriye'nin Halep, Humus, Hama ve Şam şehirlerini<br />
birleştinnekte ve Beyrut ve Trablus'ta denize ulaşmaktaydı.<br />
Türkiye Asya'sında İngiltere'nin yatırımları Fransız ve Alman sennayesine kıyasla daha azdı.<br />
Anadolu'da yalnız "Aydın demiryolu- The Ottoman Railway From Smyrna to Aidin" İngiliz sermayesinin<br />
elindeydi.<br />
Diğer İngiliz yatırımları;<br />
1- Şark Halı Kumpanyası The Orient Carpet Manufacturers Ltd. İngiliz serınayesi ile kurulmuştu. bu<br />
işle uğraşan Türk, Alman, Rus firmalarını birleştirerek Anadolu'nun bütün halı sanatını tröstleştirmişti. Bu<br />
kumpanya Bandırma'da bir dokuma fabrikası ve İzmir, Uşak, Giresun, ve Afyon Karahisar'da birer halı<br />
fabrikası kurınuştu.<br />
2- 1912 senesinde İzmir'de kurulan "The Sınyrna Fig Packers Ltd." şirketi Türkiye'nin bütün incir<br />
ihracatını tek elde toplamayı başarmıştı.<br />
3- 1913 yılında kurulan ecza tröstü "Drogerie Central" Türkiye'nin bütün tıbbi malzeme işlerini<br />
tekeline almaya çalışmaktaydı.<br />
4- "Vitol şirketi J.W. Wital" firması hububat ve her türlü gıda maddeleri alım satımı ile meşguldü. işin<br />
35
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
ilginç yanı bu yabancı firmalar, Anadolu köylüsü ile Türkiye hükümeti arasında aracılık rolü oynaınaktaydı.<br />
Cihan Harbi'nin arefesinde Societe İmperiale Ottomane Cointeresse de Docks, arsemaux et<br />
Csnstuructinos navales ünvanı altında mühim bir dok "tersane deniz inşaat şirketi" kurulmuştu. Babıali ile<br />
yapılan bir anlaşma gereğince bu şirket İstanbul' da ve İzmit'te harp ve ticaret gemileri için tersaneler ve<br />
doklar inşa edecekti. Bu şirkete en büyük hisse Armstrong Vikers şirketinindi.<br />
İngilizlere ait Madencilik Yatırımları:<br />
1- "Abbots Emery eines Ltd. Jimpare maden şirketi" Aydın vilayetinde çıkanzımpara madeninin üçte<br />
ikisini, ortalama olarak yılda yirmi bin ton üretim yapmaktaydı.<br />
2- "The Borax Cons. Ltd. Boraks maden şirketi" Türkiye'de çıkarılan boraks madenini tamamıyla<br />
tekeline almıştı. Şirketin yıllık üretimi dünya üretiminin üçte biri olan 8,000 ton'a eşitti.<br />
İngilizler büyük nehirler üzerinde kurdukları nakliye şirketleri aracılığı ile Irak'a yerleştiler. Fırat ve<br />
Dicle nehirleri üzerinde nakliyat yapma haldnnı ilk defa 1861 yılında İngiliz Linç şirketi elde etmişti.<br />
İran körfezindeki deniz taşımacılığını ele geçiren İngilizler Irak üzerinden yapılan ticaretine sahip oldular.<br />
İngiliz sermayesinin asıl dikkatini çeken konu Irak'ın petrolüydü. Kuzey Irak'ta Turkish Petroleum adıyla<br />
dörtte üç hissesi İngilizlere ve dörtte bir hissesi Almanlara ait olacak bir şirket kurulacaktı. Bu anlaşma<br />
Türkiye tarafından tasdik edilmeden harp başladı.<br />
Almanların yaptıkları ısrarlı çalışmalar Linç kumpanyası da Doyçebank ile 1912 yılında Societe des<br />
transports fluviaux en Orient adıyla ortak bir şirket kurmaya mecbur kalmıştı. Yeni kurulan şirkette Linç<br />
şirketi ile Doyçebank'ın hisseleri birbirine eşitti.<br />
Meşhur Bağdat hattı Alman sermayesinin Anadolu'daki en önemli yatırımıydı. Ayrıca 1903 yılında<br />
Adana'da kurdukları Deutsche-Levantisch Baum Wollgselschaft isimli pamuk şirketi ile Adana'nın bütün<br />
pamuk ihracatını kontrolüne almıştı.<br />
Rus sermayesi Anadolu'ya girmekte acele etrnemişti. Duyun-ı Umumiye ve Osmanlı Bankası gibi<br />
önemli kuruluşlarda yoklardı. Sadece Doğu Anadolu'ya Avrupalı yatırımcı girmesine engel olmaya<br />
çalışıyorlardı. 52<br />
H. MEŞRUTiYET SONRASI ŞİRKETLEŞME<br />
II. Meşrutiyete kadar anonim şirketlerin kurulmasındaki yetersizliğin II. Abdulhamid'in yönetim<br />
anlayışından kaynaklandığını ileri süren yorumlar vardır. Özellikle İttihat ve Terakki çevresi, Abdulhamid'in<br />
sıkıyönetim anlayışının girişimcilik ruhunu öldürdüğü konusunda ısrarcıdırlar. İttihatçılar bu fikri parti<br />
programlarında da işlemişlerdi.<br />
1908 'de yayınlanan ilk programda şu ifadeler vardı:<br />
"Bedbaht memleketimizde ziraat hal-i ibtidaiyesini muhafaza etmiş, ticaret faaliyet-i müstaidesini<br />
ihraz edememiş, sanat büsbütün na tam ve mefkud bir halde kalmıştı. Ahalinin fakr ve zarureti, medar-ı<br />
zinetlerine varıncaya kadar bütün mevcutlarını hain ve hırsız memurlam kaptıran köylülerin sefaleti,<br />
iğtişaşatın temadisi, kimsenin can ve mal ve ırzından ve istikbalinden emin o lamamas ı,<br />
şirketlerinteşkiliiçin<br />
52. E. E, Adomof, Cihan Harbi'nde Avrupa Hükümetleriyle Türkiye'nin Paylaşılması, çev. Hüseyin Rahmi, İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası, 1926,<br />
s. ll-12.
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ ---<br />
bin türlü mevani' ika' edilmesi, her bir teşebbüs-ü iktisadi için atılacak adımları büyük ve kibar dilencilerin<br />
avuçları istikbal etmesi, memleketimizin ruh-u iktisadiyesini söndürmüştü. Otuz milyon insanın ihracat-ı<br />
Biz de tabiatın verdiği mediri-i ticariyeden istifade etmek için gençlerimizi hayat-ı ticarete atmaya,<br />
onlara asrın mukteziyat-ı iktisadiyesini anlatmaya, kendilerine Avrupa'nın hayat-ı faaliyetini göstermeye,<br />
hulasa yirminci asra layık birer evlat gibi yetiştirmeye mecburuz. Dahilde ticaret odalarını tensik etmek,<br />
Anonim şirketlerin teşekkülünü gayet serbest bulundurmak, rüsumat-ı muamelatını tahfıf eylemek,<br />
nakliyatın sürat ve suhuletini temin etmek, ticaret mekteplerini ta'mim eylemek, elsine-i ecnebiye tedrisatını<br />
Program dönemi itibarıyla tartışılan bütün problemlere işaret etmişti. Ancak geri kalmışlığın sebebini<br />
tek başına Sultan Abdülhamid'in yönetim anlayışından kaynaklandığını ileri sürmek zordur. Diğer<br />
faktörlerle birlikte ele alındığında milli ekonominin gelişmesinin önünde çok sayıda engelin bulunduğu<br />
bizzat bu program ile itiraf edilmiştir.<br />
"köylülerin toprak sahibi yapılması", (14. madde) "toprak mülkiyetinin yaygınlaştırılıp kadastro<br />
çalışmalarına başlanması" (15. madde) "ekonominin geliştirilmesi" gibi, (18. madde) gibi genel ifadeler<br />
yer almış, devletin ekonomiye müdahalesi yer almamıştı. 54 Vergi yoluyla hazine gelirlerini artırmak yerine,<br />
vergi verecek yatırımcının ekonomik durumunu düzeltmek anlayışı ön plana çıktı. 55<br />
oldukları için devletten kaynaklanan narh, tarife, imtiyaz gibi ekonomik müdahalelere de karşı çıkıyorlar,<br />
bu tarz müdahalelerin rüşvet ve yolsuzlukların nedeni olduğunu düşünüyorlardı. 57<br />
İttihat ve Terakki Fırkasını gizli örgüt iken desteklemeye başlayan Selanik'in Yahudi tüccarları, Rum<br />
ve Ermeni taeirierin saraydan aldıkları imtiyazlada elde ettikleri üstünlüğü kırmak üzere, ekonomide tam<br />
başlatılmış, bu girişimi destekleyen parti, bu konuda iktisatçı Cavid Bey'i görevlendirınişti. Cavid Bey<br />
Batıda ekonomisi güçlü Selanik kentinde milli iktisat politikasından ödün veren İttihat ve Terakki<br />
Partisi, Anadolu'nun birçok kentinde milli işletmeler kurulmasını teşvik edecekti. Nihayet kısa süre<br />
içerisinde partinin ekonomik anlayışında önemli değişiklikler yaşandı. Selanik'in elden çıkması, serbest<br />
rekabetçi liberal iktisat anlayışının terk edilme sürecini hızlandırdı.<br />
Müslüman-Türk unsurunun şirket kurmaya teşvik edilmesi İttihatçı politikanın ana hedeflerinden biri<br />
haline geldi. Parti teşkilatları «Milli» şirketlerin kuruluşuna fiilen ön ayak olmuş, üreticiyi, esnafı, tüccarı<br />
53. "Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin Siyasi Programı", İttihat ve Terakki, 5 Kasım 1908, Selanik.<br />
54. Tarık Zafer Tunaya, Türkiyede Siyasal Partiler-I, Hürriyet Vakfı Yay, 2. baskı, İstanbul 1984 .s: 67.<br />
55. Tekin Alp, "Yeni Gümrük Tarifesi", iktisadiyat Mecmuası, yıli, S: 28, 15 Eylüll332, s. I zkr. Ercan Tatar, Milliİktisat Ve Kara Kemal, Dokuz<br />
Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007<br />
56. Rakım Ziyaoğlu, istanbul Kadıları, Şehreminleri, Belediye Reisleri ve Partiler Tarihi, İstanbul, 197ı, s.l57; (zkr. Tatar, s. 149)<br />
57. Tunaya, s: 67<br />
37<br />
Selaniidi mağaza sahibi tüccar la görüştükten sonra Osmanlı Pazarı kurma görevinden çekildiğini açıklamak<br />
zorunda kalmıştı.<br />
serbestlik için İttihatçılara baskı yapıyorlardı. Korumacı ekonominin ülke yararına değil zararına olduğunu,<br />
koruyucu gümrük vergilerinin fıyatları artıracağı ve ekonomiyi daraltacağını ileri sürüyorlardı.<br />
Bu günlerde bir gazete tarafından Osmanlı Pazarı ve Osmanlı Anonim Ortaklığı kurma kampanyası<br />
II. Meşrutiyet'in ilan edilmesi ile birlikte siyaset ve ekonomi alanında bir özgürlük havası doğmuş kısa<br />
süre içerisinde çok sayıda teşeldcül ortaya çıkmıştı. Bunlar arasında<br />
1 O siyasal parti ve bine yakın demek, 3 53 gazete vardı. 56 Genç Türkler, devletin otoriter yapısına karşı<br />
Bu dönemde Serbest Ticareti savunan İttihat ve Terakki Cemiyeti ekonomik programında, ayrıca<br />
bir tarz-ı salim ve sahiha irca' etmek yapılacak başlıca işlerdendir." 53<br />
seneviyesi 20 milyon liraya varmıyordu.
38<br />
58. Toprak, Milli Burjuvazi, s. ıl3-ı24<br />
59. Bayram Sakallı, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, İz Yay. İstanbul, 1997, s. 20<br />
60. Doğan Avcıoğlu, Türkiye'nin Düzeni I, Bilgi Yay., 2. baskı, Ankara, 1968, s.266<br />
şirketlerde örgütleyerek «milli ticaret» in doğuşuna ortam hazırlamıştı.<br />
Meşrutiyetin ilk beş yılı ı 908-1913 'de kurulan anonim ortaklılar yabancı- gayrimüslim ortaklığına<br />
gidilmiş, şirketlerin çoğunda, yabancı sermaye ağırlığını korumuştu. "Milli İktisat" dönemi diye adlandırılan<br />
1914-1918 döneminde ise faaliyete geçen anonim şirketlerin büyük çoğunluğu Müslüman- Türk kesim<br />
tarafından gerçekleştirildi.<br />
Para kazanma ve servet sahibi olmayı hedef gösteren İttihatçıların bu amaca ulaşmak için türlü<br />
yolsuzluklara bilinçli bir şekilde bulaştıklan ileri sürüldü. Yöneticilerde bunun kaçınılmaz olduğuna dair<br />
bir kanaat vardı.<br />
II. Meşrutiyetekadar Şirket-i Hayriye ve Ziraat Bankası dışında yabancı sermaye ye başvurulmaksızın<br />
kurulmuş Osmanlı Anonim Şirketi çok azdı. II. Meşrutiyet dönemi savaş yılları olmasına rağmen şirketleşme<br />
yönünden önemli oluşurnlara zemin hazırladı. Şirket sayısında belirgin bir artış görüldü. Birinci Dünya<br />
Savaşıyla birlikte yeni kurulan şirketlerin büyük çoğunluğunda yerli, o günkü ifadeyle "milli" sermaye<br />
hakim bir nitelik kazandı. Nitekim Müslüman -Türk unsuru Meşrutiyetle birlikte ticarete atılmış, şirket<br />
kurmaya başlamıştı. 58<br />
Milli iktisat fikrinin yaygınlaşmasıyla birlikte 1913-19 ı 4 yıllarında Osmanlı Rumiarına karşı<br />
ekonomik boykot hareketi başlatıldı.1914yılında çıkarılan Teşvik-i Sanayi Kanunu'na yabancı mallardan<br />
yüzdel O daha pahalı olsa bile devlet organlarının yerli malları alması hükmü getirilmişti 5 9. Kanun ayrıca<br />
fabrika kuracak kişilere 5.000 metrekare bedelsiz arsa ve inşaat ruhsatı vermeyi, ı5 yıl vergi muafiyetini<br />
öngörüyordu. 60<br />
İttihat ve Terakki Partisi merkezini İstanbul' a taşıdıktan sonra 1913 yılı kongresinde milli iktisat<br />
politikasını resmen benimsemiş, başkent İstanbul'da yeni tüccar ve işadamı yetiştirme politikasının<br />
yürütülmesini partinin İstanbul sorumlusu ve parti meclisi üyesi Kara Kemal'e vermişti. Kara Kemal'in<br />
önderlik ettiği anonim şirket kurma kampanyası Anadolu kentlerine de örnek olmuştu. Özelliklede Birinci<br />
Dünya Savaşı yıllarında, ekonominin dışa kapanması nedeniyle, Anadolu mahsulleri revaç bulmuş, İttihat<br />
ve Terakki Cemiyeti'nin taşra örgütleri, Anadolu eşrafını servet biriktirmeye teşvik etmişti. İttihat ve<br />
Terakki Partisinin yerel örgütlerinin destek ve teşvikiyle Anadolu'da I. Dünya Savaşı sırasında 76 anonim<br />
şirket kuruldu. En fazla şirket Konya' da kurulmuştu. 19 yeni şirketin kurulduğu Konya'yı İzmir 1 ı şirketle,<br />
Aydın, Bursa ve Kütahya 3 er şirketle, İzmit, Hayfa, Kastamonu, Uşak, Manisa, Kayseri, Erzurum, Ankara,<br />
Şam, Beyrut, Kudüs, Akşehir, Karaman gibi illerde en az birer yeni şirketle izlemişlerdi.<br />
Bu dönemde kurulan şirketlerin sayısı konusunda muhtemelen üzerinde çalıştığımız kitabın verilerini<br />
değerlendiren Toprak şu bilgileri verir: "Yapılan teşvik ve himaye sayesinde 1908-1918 yılları arasında<br />
toplam 236 şirket kurulmuştu. Meşrutiyetin ilk beş yılında faaliyete geçen anonim şirket sayısı 1 13 dür. 1918<br />
yılında faaliyetleri devam eden 129 şirketten ı20 tanesi İttihat ve Terakki iktidarları döneminde kurulmuş<br />
olan şirketlerdi. Savaş yıllarında yabancı şirket sayısı azalmış, Türk şirketleri çoğalmıştı. 129 şirketin 42<br />
tanesi ticaret, 41 tanesi sanayi, 16 tanesi mali, 15 tanesi inşaat ve nakliyat, 9 tanesi sigorta, 6 tanesi ziraat<br />
alanında faaliyet göstermekteydi. Bu şirketlerin toplam sermayesi 16 milyon lirayı aşmıştı."Ticaret Vekili<br />
Mustafa Rahmi Bey'in 1927 yılında verdiği rakamlar da yukarıdaki sayıları destekler mahiyettedir: "Har bi<br />
umumiye kadar mecmu Anonim şirketlerin adedi (68) idi. Harbi Umumi'de (70) şirket teşekkül etmiştir.<br />
1919 senesinde (12), 1920'de (8), 1921 'de (4), 1922'de (5) şirket teşekkül etmiştir. Lozan Muahedesi'nin<br />
akdinden sonra memlekette teessüs eden sükı1n ve istikrar ile sulhün devamı, bu gibi iktisadi teşekküllerin<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZiRAATNEZARETi Jv!EMALiK-İ OSMANİYE"DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
kurulmuştur. Bunların yekCınu 40 - 50 senede teşekkül öden şirketlerin tamamından daha fazladır.<br />
Halen mevcut milli şirketler 31 O adettir. Ecnebi şirketlerin adedi ise 17 5 'tir. Mevcut bankaların adedi<br />
66'dır. Bunların 30'u ecnebi, 36'sı yeri bankadır. Yerli bankaların tevdi olunmuş sermayesi 40 milyon<br />
liradır. Ticaret Odalan Kanunu'nun neşrinden sonra 228 oda meydana gelmiştir. Bu müessesatın hizmetleri<br />
İttihatçıların yayın organı İttihat ve Terakki Gazetesi'nde partinin şirketlerle ilgili görüşlerini aktaran<br />
İbnü'l-Hakkı Lutfi önemli tespitler yapmıştı. Paris'te yaşadığı bilinen Lutfi, İttihatçıların bu konudaki<br />
"Osmanlı ticaret kanunu, sermayesi eshama münkasım komandit ve anonim şirketlere dair bazı hükümler<br />
şirketler denilirken bunlara sermaye şirketleri adı verilmiştir. Bu şirketlerin kurulması büyük serınayelere<br />
Bu büyük meblağı birkaç kişinin karşılaması mümkün olmaz. Bunun yerine her 500 kuruş karşılığında bir<br />
hisse senedi alındığında, şirkete ortak olmakla beraber, her sene safi gelirden bir miktar kar payı verileceği<br />
ve şirket kapatıldığında mevcut sermayenin -borçlar ödendikten sonra- ortaklar arasında taksim edileceği,<br />
halka ilan edilirse, elindeki küçük sermayesini nemalandırmak için bir çare arayan halkın, bu ortaklığa<br />
Yabancı ülkelerin kanunları şirket teşkilinde, ufak servet sahiplerini daha çok dikkate alır. Zira<br />
memleketin genel serveti bu küçük keselerin sahiplerindedir. Milyonerierin adedi pek sınırlı olduğu halde<br />
küçük yatırımcı ekseriyeti teşkil eder. Bir kanun da ancak elcseriyetin haklarını muhafaza ile mükelleftir.<br />
Şirketlere halkın iştirakini temin için hisselerin itibari kıymetlerinin elden geldiğince küçük tutulması<br />
önemlidir.<br />
Osmanlı uygulamasında anonim şirketin kesin kuruluşunun tamamlaması için hisseler tamamen<br />
amele çalıştırılır, ray ve sair malzeme satın alınır. Çalışanlarına ve tüccarlarakarşı şirket borçlu hale gelir.<br />
Hissedarların kuruluş sırasında ödedikleri para bu masraflara karşılıktır.<br />
Avrupa ülkeleri de benzer oranları korumuştur. Fransa yüzde 25, Belçika yüzde20 kuruluş sermayesi<br />
şirketlerin teşkiline izin vermiş, daha sonra oran tespitini kuruculam bırakmak şartıyla bir miktar sermayenin<br />
Kuruluş sırasında tahsil edilen sermaye, Osmanlı uygulamasında ve Fransa'da şirket tarafından<br />
serbestçe kullanılabilirken İtalya kuruluş sermayesinin hükümetçe resmen tanınmış sandıklardan birine,<br />
emanet edilmesi şartını getirmiştir.<br />
6L Zafer Toprak, Milli Burjuvazi, s. 117-118<br />
39<br />
tahsil edilmesi kabul edilmiştir.<br />
ödenmesini şart koşmuştur. İngilizler uzun süre böyle bir kaydı faydasız görerek hiçbir şey ödenıneden<br />
imza edilmeli ve sermayenin yüzde onu tahsil edilmelidir. Bunun sebebi anonim şirketler kuruluşlanndan<br />
itibaren halk ile münasebete girişir, birçok alacaklılar ortaya çıkar. Sözgelimi tramvay şirketinde çok sayıda<br />
katılması mümkün olur.<br />
ihtiyaç gösterdiği için, üç beş kişi tarafından kurulması ekseriyetle mümkün değildir.<br />
Söz gelimi bir tramvay şirketi kurulacak olsa, inşaat ve kuruluş masrafları 200.000 bin liraya ulaşır.<br />
içerir. Bu iki tür şirkette şahıslardan ziyade koydukları sermayeye önem verildiği için, öncekilere şahsi<br />
teorisyeni sayılabilir:<br />
memlekete çok müfıt olmaktadır."61<br />
IL MEŞRUTiYETTEN SONRA ANONiM ŞİRKET NİZAMNAMELERİ<br />
de artmasına saik olmuş, 1923 'de on bir şirket, 1924'de ( 42) şirket, 1925'de (50) şirlcet, l926'da (26) şirket
40<br />
Esham kurucu hisseleri, imtiyazlı hisseler, adi hisseler gibi çeşitlere ayrılır. Halkın elinde dolaşanlar<br />
adi hisselerdir. İmtiyazlı hisseler ekseriyetle şirketin kuruluşundan sonra görülen olağan üstü ihtiyaçlar için<br />
ihdas edilir. Bu hisseler nakit veya ayni mal karşılığı olmak üzere isme veya hamiline veya emre yazılı olur.<br />
İsme yazılı hisseler sahipleri tarafından kolaylıkla başkalarına devredilemez. Ferağ işlemleri şirket<br />
defterlerindeki kayıtlar üzerinden yapılabilir. Bu şirketin yabancı ellere düşmesini önlemek veya senetierin<br />
kaybolması halinde sahiplerinin haklarını korumak için yapılır. İstanbul Boğaziçi 'nde işleyen Şirket Hayriye<br />
vapurları eshamının isme yazılı olması, şirketin Osmanlı sermayedarlarının elinden çıkmasını önlemek için<br />
yapılmıştır. Şirketin, eshamın bir yabancıya satılacağını gördüğünde satışa itiraz etmesi ya da kendi adına<br />
satın alması mümkün olur.<br />
Hilmiline yazılı olan hisseler, sermaye toplamayı kolaylaştırma ve hissedarların paraya ihtiyaç<br />
duymaları halinde elden çıkarmayı kolaylaştırmak için çıkarılmıştır. Eshamın çalıntı olması ihtimali üzerine<br />
üçüncü bir çeşit olarak emre yazılı esham çıkarılmıştır.Bunların devir ve satışı adeta bir poliçe gibi ciro<br />
edilme yoluyla yapılır. Bu işlem sayesinde alan ve satan bilindiği için çalınma durumunda failieri kolaylıkla<br />
derdest edilebilir.<br />
Hissedarlar sahip oldukları eshamın sayısı oranında yıllık bir miktar kar payı alırlar. Her yıl yapılan<br />
genel leurula katılarak rey verme hakkına sahip olurlar. Şirketten izinsiz olarak hisselerini başkalarına<br />
devretme ve bunları kendine vekil tayin etme hakları vardır. Şirket sona erdirildiğinde sermaye üzerinde<br />
hak sahibi olurlar.<br />
Şirketlerin tamamı kuruluş yıllarında gelir getirmezler. Söz gelimi bir tramvay şirketinin kurulduktan<br />
sonra kara geçmesi dört beş seneyi bulur. Bu süre içerisinde gelir yok denilerek hissedarlam hiçbir şey<br />
verilmeyecek olursa, şirkete verilen paranın birkaç sene bir faydası görülmeyecek demektir. Bu duruma<br />
herkesin tahammül etmesi beklenemez. Hem halkın rağbetini kırmamak, hem uzun süre kendilerini gelirden<br />
mahrum etmemek için hattın işletilmesine kadar kendilerine bir miktar faiz verilmesi kararlaştırılır. Faiz<br />
oranının kanunla belirlenmesi ve bu paranın kuruluş masraftarına ilave edilmesi mümkündür.<br />
Genel Kurul'a kural olarak her bir hisse sahibinin girme hakkı vardır. Ancak sermayesi kırk bin hisseye<br />
bölünmüş bir şirkette bu kadar hissedarı bir araya toplamak mümkün olmadığından şirket tüzüklerinde oy<br />
kullanma hakkı için, sahip olunması gereken asgari hisse sayısına bir sınır getirilmiştir. Hisseleri bu sayının<br />
altında bulunanların haklarını korumak için, küçük hisse sahiplerine kendi aralarında birleşerek ortak bir<br />
vekil gönderme yetkisi verilmiştir. Ayrıca oy kullanamayanlar, şirket menfaatine aykırı buldukları kararları<br />
ticaret mahkemelerine götürme hakkına sahiptirler.<br />
Genel Kurul' da "komiser" namı altında hükümetin özel memuru hazır bulunur. Görevi şirket tüzüğüne<br />
uyulmasını sağlamak ve genel hukukun korunmasına nezaret etmektir.<br />
Hissedarların her biri mecliste görüş açıklama ve şirket faaliyetlerini tetkik ve tenkide yetkilidir.<br />
En önemli görev hesapların incelenmesidir. İdare Meclisi'nin vereceği hesabı, Genel Kurul kabul ettiği<br />
takdirde, idareyi her türlü sorumluluktan kurtarmış olur.<br />
Hesapların incelenmesinden sonra dikkat edilecek konu sahte kar payı dağıtılınasını önlemek olmalıdır.<br />
Çoğu kere şirketin faaliyetlerini karlı bir şekilde geliştirdiği imajını vermek ve eshamın kıymetlerini<br />
artırmak için, idare meclisi böyle bir yol seçer.<br />
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------
--TİCARET VE ZİRA/\T NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Sermayenin geri ödenmesi, şirket süresinin sona erme tarihine ertelenmemişse, her yıl safi gelirden<br />
ihtiyat akçesi adıyla bir miktar temettü ayırdıktan sonra, belirli bir miktar temettü de eshamın itfasına<br />
ayrılır. Bunun için nizamnameye her sene yüz hisse satın alınacaktır gibi bir hüküm konulur. Bu senetler<br />
ya kura çekilerek belirlenir veya doğrudan piyasadan satın alınır. Bu esham için ayrıca de menafi hissesi<br />
verilir. Şirketin süresi sona erdiğinde şirket sermayesini tamamen geri ödemiş olur.<br />
Anonim şirketlere ayrıca tahvil çıkarma yetkisi verilmiştir. Tahvil bir borç senedidir, hisse senedi<br />
değildir. Bir anonim şirket, faaliyetlerini genişletmek ya da zararlarını kapatmak için ihtiyaç duyduğu<br />
sermayeyi ya yeni esham çıkararak sermaye artırımına gitmek ya da tahvil ihracı ile karşılamak zorunda<br />
kalır.<br />
ihtiyacı olan sermayeyi, geri ödeme süresi ve faizi belirlenmiş eşit hisselere bölerek, tahvil adıyla<br />
halka arz eder. Aldığı paraya karşılık halka verdiği senetiere tahvil adı verilir. Bu durumda şirketin iki<br />
ayrı sermayesi bulunmuş olur. Biri şirket hisselerinin değeri, -şirketin asıl sermayesi - diğeri tahvillerin<br />
değeridir. Tahviller şirketin borçlarını temsil eder. Asıl sermaye ikinci sermayenin teminattı olur.<br />
belirli bir temettü getirme gibi imtiyazları vardır. Hisse senetleri ticari bir işlem sayılırken tahviller adi<br />
borçlanma işlemi sayılır."62<br />
şöyleydi: Yüzde 50 olan sermaye artırım oranı, genel kurul kararı ve hükümeti bilgilendirme şartı ile<br />
yüzdelOO'e çıkardı. Bu oranın üzerindeki sermaye artırımı hükümetin iznine bağlıydı. Hisse senetleri<br />
çıkarılmadan önce onaylanmak üzere Ticaret Nezareti'ne verilecekti.<br />
Şirket merkezinin İstanbul olması şartı kaldırılmıştı. Eski nizamnamede yüzde 6 ile sınırianan<br />
taksitlerini zamanında ödemeyen hissedarlardan alınacak faiz oranı ile 5/1 1 arasında olan idare meclisi üye<br />
sayısı şirketlere bırakıldı. Aynı şekilde ilk idare meclisi kurucular tarafından belirlenebilecekti.<br />
Şirketlerde mali yılın başlangıç ve bitiş tarihleri, yıllık karın bölünme oranları, olağanüstü giderlere<br />
Ayrıca yeni yükümlülükler arasında; şirketlerin genel kurullarını toplamadan yirmi gün önce Ticaret<br />
N ezaretine haber verilecekti. İç tüzük, genel kurul kararları, yıllık bilançolar,bir istatistik cetvelİ ile birlikte<br />
Ticaret N ezaretine gönderilecekti.<br />
ŞİRKETLERİN AKİBETi<br />
Şirketlerin akıbeti, İttihat Terakki hükümetinin akibeti ile aynı oldu. Milli sermaye elde etme uğruna<br />
katlanılan zorluklar -ya da önemli bazı iddialara göre- yapılan yolsuzluklar harpte alınan ağır yenilgi<br />
yüzünden neticeye ulaşamadı. Önemli İttihatçıliderlerden bir kısmı yurt dışına çıkmış, bir lcısmı da İngilizler<br />
tarafından Malta adasına sürgüne göndermişlerdi. Şirketlerden sorumlu Kara Kemal'de Malta yolcuları<br />
arasındaydı. DamatFerit Paşa hükümeti Kara Kemal 'in önderliğinde kurulan ve üyelerin çoğunluğu ittihatçı<br />
olan şirketlere, Evkaf Müdürlüğü vasıtasıyla el koydu. Şirketlerde vakıf payı olan yarı sermayeyi İttihat<br />
ve Terakki Fırkası'nın payı olarak yorumlayıp Hürriyet ve İtilafFırkası'na aktardı. Ancak Milli Mahsulat<br />
Şirketi Müdürü Said Bey, Ticaret Mahkemesi 'ne başvurarak hükümetin el koyma işlemini ortadan kaldırdı.<br />
Damat Ferit Paşa bu kez geçici bir kanun çıkararak Kara Kemal'in kurduğu şirketlerin belli bir süre için<br />
41<br />
62. İbnü1 Hakkı Lütfi; Musahebc-i İktisadiye; İttihat ve Terakki Gazetesi, 1- 27 Temmuz 1908 Paris<br />
harcanmak üzere oluşturulan ihtiyat akçesi gibi konularda da bir takım serbestlikler sağlandı.<br />
Lütfi'nin değerlendirmelerine ek olarak yeni anonim şirketler kanununa ilave edilen diğer değişiklikler<br />
Tahviller şirket eshamı gibi isme, hamiline ya da emre yazılmış olur. Başkalarına devretme, yıllık
42<br />
63. Ercan Tatar, Milli İktisat Ve Kara Kemal, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007, 9<br />
Adliye ve Ticaret N azırlığı'na mensup bir heyet tarafından idare edilmesini sağladı.63<br />
Harbin getirdiği olumsuz şartlardan bir çok şirketin, zarar ettiği, kendini fesh ettiği yada işlemlerini<br />
durdurduğu bilinmektedir. Harpten sonrası için faaliyetlerini sürdürebilen şirketlerin sayısı yukarıda<br />
geçmişti. Burada konunun başından itibaren yer yer ele alınan yabancı şirketlerin denetimi ve serbest<br />
ticaret uygulamalarının sonunu getiren karardan ayrıca söz etmek gerekir.<br />
Başvekil İsmet İnönü 1927 yılında Anonim şirketlerin denetim altına alınması ile ilgili kanunun<br />
gerekçesini şöyle anlatmıştı:<br />
"Ticari ve iktisadi sahalarda hiç bir murakabeye tabi olmayan şimendifer, tramvay, telefon, rıhtım gibi<br />
muamelat ve hidemat-ı umumiyeyi deruhte etmiş şirketler, nizanınamelerinde yazılı tarifelerinin daima<br />
üst sınırını tatbik ederek verilen müsaade ve ruhsatı kötüye kullanmayı alışkanlık haline getirmişler ve<br />
memleket dahilinde fiilen kapİtüler bir vaziyet ihdas etmişlerdir. İzmir' de Rıhtım Şirketi vilayetin resmen<br />
imtiyaz şartnamesinin bir suretini göndermesi yolundaki talebine, Nafıa Komiserliği'ne müracaat edilmesi<br />
şeklinde, cevap verdiği gibi Afyon Kara hisarı'nda keza vilayetin Kasaba Aydın Demiryolları şirketine<br />
vaki bir müracaatına da aynı tarzda mukabele edilmiştir. Keza aynı hat İzmir' de palamut ve meyan kökü<br />
üzerinde iş yapan iki ecnebi kurupanyadan birisine tenzilat ve kolaylık göstermesine mukabil diğerine<br />
aynı kolaylığı bahşetmeyerek memleket dahilinde ecnebi gruplar lehine ve memleket üreticisi aleyhine bir<br />
himayeye dahi cesaret etmiştir.<br />
Bu kabil imtiyazlı şirketlerin vazettikleri tarifelerin hizmetler ve genel faaliyetler ile olan münasebetleri<br />
itibariyle milli ticareti şiddetli bir şekilde alakadar etmelerine rağmen üzerlerinde bu sahalarda ciddi ve ilmi<br />
bir murakabe İcrasına bugün için imkan-ı idari yoktur.<br />
İmtiyazlı şirketlerin bugünkü vaziyetleri, umumiyede üzerlerine aldıkları görevleri en aşağı derecede<br />
yapmak ve hatta çok defa onu da ihmal etmek ve yükümlülüklerini ise hemen daima unutmaktır.<br />
Türk anonim şirketlere gelince: Bu kabil anonim şirketlerinin memlekette geçirmiş olduğu safhalar<br />
maalesef fikr-i iştiraki imha eder mahiyettedir. Anonim şirket teşkilini sanat-ı mutade haline getirmiş bir<br />
kitle vardır. Deruhte ettikleri faiz fedakarlı ğı mukabilinde, şirketteşkiliiçin bankalardan teminat mektubunu<br />
almakta ve kuruluştan sonra geri vermekte, sonra artık şirketin hayat ve mematına ait bir ize tesadüf<br />
edilememektedir. Bu kabil şirketlere hissedar olmuş zatların şikayetleri ve müracaatları sonuç verecek<br />
şekilde takibe mevcut kanunlar müsait değildir. Meclis-i idarelerin mesul tutulması esasını kesin olarak<br />
yerleştirmek memleket için hayati ve çok acil bir önem kazanmıştır.<br />
Bu gerekçelerden hareketle Anonim ve Kooperatİf Şirketlerin Murakabesi Haldeında Kanun ile<br />
şirketlere sıkı bir denetim getirilmiştir. Kanunun birinci maddesi "İmtiyazlı imtiyazsız bilumum anonim ve<br />
sermayesi eshama münkasem şirketler ve kooperatifierin hukuki ve iktisadi mesail ve vazaifin murakabesini"<br />
Ticaret Vekaleti'ne verdi.<br />
Beşinci madde" Meclis-i idare azalan, nizanınameleri alıkamma riayetten ve adi ve senevi içtimaların<br />
muntazaman akdinden ve hilafı halinde tevellüt eden zarar ve netayiçten malen, şahsen ve müteselsilen<br />
mesuldür. İlımal ve teseyyübü sabit olacak meclis-i idareleri Vekaletin fesheve şirket muamelatına vaziyet<br />
ederek doğrudan doğruya Heyet-i Umumiyeyi içtimaa davete lüzum gördüğü takdirde şirketi faaliyetten<br />
men ile muamelatını tasfiyeye mezundur" şeklindeydi. Nizanıname hükümlerinin uygulanmasından<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi Jv!EMALlK-i OSMANİYE"DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERi --<br />
doğrudan idare meclisi sorumlu tutuluyor, gerektiğinde hükümete şirketi feshetme yetkisi veriliyordu. 64<br />
SONUÇ<br />
Eğitim, ekonomik özgürlük, siyasi güç, idari yetenek ve büyük ufuklu devlet felsefesi gibi kavramlar<br />
birbirleri ile sanıldığından çok daha fazla irtibatlı konulardır. Osmanlı devletinin tarih sahnesinden silinmesini<br />
bu alanlardan yalnızca biri ile izah eden yorumlar eksik kalmaya mahkumdur. Bununla birlikte geri kalma<br />
olgusunun adını koymaya çalışan yorumların, en çok "eğitimin çağın ihtiyaçlarını karşılayamayacak<br />
derecede hayatın gerçeklerinden koptuğu" üzerinde dunnası bir tesadüf değildir.<br />
başarmışlardı. Bu sayede yenileşme dönemini takip eden bir iki on yıl içerisinde imparatorluğun ekonomik<br />
varlığını ele geçirdiler. Bunun sonucu açıktı, sermayeyi elinde tutan güç, devleti yönetme haldeını da ele<br />
alacaktı.<br />
Osmanlı sahip olduğu ekonomik güç oranında dünya siyasetinde etkin olabilirdi. Bu gücü kaybettiği<br />
günlerde artık ticaret aleminde kural koyma gücünü de kaybedecekti. Her şeyi kendi menfaatine<br />
göre ayarlayan batılı sermaye, devlet kapısı dışında hiçbir gelir ve geçim kaynağı olmayan üstelik<br />
bulunduğu görev için asgari şartları taşımayan bürokrasiyi rüşvet ve yolsuzluklar ile kendine bağlamakta<br />
zorlanmayacaktı.<br />
Birbirini etkileyen bu olumsuz gelişmeler karşısında, devletin ekonomik durumunu düzeltecek etkin<br />
hiçbir önlernin alınmasına izin verilmedi. Serbest ticaret, rekabet gücü olmayan yerli üretimi kısa zamanda<br />
iflasa sürükledi. Sermaye gücünü kaybeden devlet ekonomiyi canlandıracak ne bir eğitim hamlesi nede<br />
bir ulaşım seferberliği başlatabilecek durumda değildi. Toprak bütünlüğünün korunması siyaseti, yalnızca<br />
içerideki menfeat dağılımını kendi aralarında adil bir şekilde paylaşan batılı sermayenin pazarlık aracıydı.<br />
İttihat ve Teraldd yönetiminin, bu paylaşımı ortadan kaldırınaya çalışması, emperyalist batılı devletlerin<br />
Osmanlı Devleti'ni parçalama kararı almasında etkili oldu. Savaş başlamadan önce Milli İktisat politikası<br />
doğrultusunda yapılan her girişim batılı sanayileşmiş devletler tarafından önlenmişti. Savaşla birlikte milli<br />
Her şeye rağmen bu sürecin yaşanılması kaçınılmazdı. Bu gün elde edilen tecrübeler son iki yüz<br />
yılın acıları sayesinde elde edilmiştir denilebilir. Meşrutiyet döneminde uyanan milli bilinç Cumhuriyet<br />
döneminde devam etmiş, Türk ekonomisi tek parti yönetiminin kıskacından kurtulduktan sonra, gerçek<br />
potansiyelini kullanma yolunda önemli hamleler gerçekleştirıniştir.<br />
43<br />
64. TBMM. Zabıt Ceridesi, 21. Cilt, İçtima Senesi: lll, 13. 1 .1926 Çarşamba<br />
ekonomi politikası için ele geçirilen çok önemli fırsatlar harbin kaybedilmesi ile hüsranla sonuçlanacaktı.<br />
Özellikle Anadolu' da yaşayan Müslüman nüfusun eğitimi aşırı derecede ihmal edilmişken azınlıklar<br />
misyoner ve cemaat okullarında batılı tüccarlara aracılık yapabilecek seviyede bir eğitim almayı
J~ı, .. ., ":-·.l: ... l S'i ,ı .;;. o~.:.."\4:\..i S:..ı.:.:~..ı\...:il ~ .... \...La loi de concentration .:..t:.:_,·ı; ;f'_i<br />
~ ... :-:::- ..::.ı\~i 11 ı:~:S • ..)Jı;J • .ı.:i);.r~ !l, ... .Sj}~":l ~ ... ')\;.. .t:r-\.....:.!)~.::..t.:.(, J: ... ;; ..!.\ı'..,~\ ... :;1<br />
1 •<br />
..!lk l::l.i Jl-IÇ.i -". I!);~L .... :tiJ ..::.ı)f.. J.A!.lJ! ":"'~ ~; • ..,jJ ._r·~t !J}:f.r~ • ..ı.:K_.!. (,;T ...,_..ıL .. :t 1<br />
":"L$1 d. ... _)\f ..::.ı)l~ı...., "" • ..ıL.:il Jyl J;l.:lJI c'i\ ... ıJ J~..ı..i .f..ı "'.J\f ~;I,iJ ..:.ık,..:._, •• ..)..,·.ı. ... :..<br />
..;:.,\~~~~(\:...ı ,fr,? .) .. _l....r,. r*" . J-'!.~ Jl o:~i; Jr..:.r !!}:-:_,..:.."' ":"'_t;.:. 4_1 ...;\..:.Cı, jj 5t~:l<br />
.;.J::-. .u_,ı §' ~;;_, ... 1..5~#~ ):.).r~(_,·T ı.SJ~ ~·.)'""~..:..:ı,:_. jil ı..~.:....ı .... _1..):--ı c.•,~ .io~....:-:-<br />
f.~ la:if "'.':'"'L ... I ~~~ • J_, ... l ~,_/ .t, • ;..ı..ı,;--,• J, ... l $~1 "':""~.!.~ • ..ı..:.&,... ulS..:.i :..ı;,.- :Jj:(r~-".<br />
(' s. ,. • 1.<br />
..:... • ..ıJ:::-J• .!.l:.ı r. -~.~.' ':"""'; -.,v\ ... .J. :..ı;\:~ 0..ı.: __ t 1_..c._l J:~-i .ı.:_ .... ,.~,ıc yiJ.) .!1:~-U .ı..l.: .. \~i 11 ~..~..'<br />
:JJ=-).r~ • ..ı;::.:.k J~..U,ı -s+l.r.' ,) o.;.IG,:-!'-' ..:.:;:._ı ...r _ _\; ...:...;jJl J ... ıc _, ......... 1 ;.J.?<br />
- ~<br />
J.}.., _, .... ;. ..:..,; ~ ... ı,;• _,;,.. d';, J~ ..:..L.U:..i J<br />
~ ~-5-~r·J, ... \. J~•.ül..J_..ı.J,., • ..~~:J 1 o~-~1,/J .;.~:;; • .ıo~.~ı.:.:,. ..;:., 1 , ... j")).l •• !l.;b .r; .:.ı.l:ı o:•\:<br />
JJ:; ..ı."lc 4.>-"~'v'' .;.~-; •.;) ,_ ... j..ı \AVA ı .C:J),ı iJj J,Jf . .ı,l::'!..)._fo-.;1 J'iJ 1 J~l.c; oJ~)!l\<br />
~~!.i .!l~a.lı_l Jt .. A;...I •;J)-"'J, J.~•J ~~~ ı,j;.r,.S ~i' o\.4~1j, ).A-!.l~l c::--i l•.a)IJ, ~~...;,<br />
o~.:.:_J~~ :..ıl4:_ ... 1 ~~ı.. r ,.s )i.J~,ı. JJ~'i A -sJ~:::ı ~·ı J..t_.ıl~ o...\:5 ,ı ı.S) _,( .!l~l;. .JYJI ":"';;..<br />
(':"J.J -s)~.ı.• ~cJ""J ~..ı\...='1 ~.; • J..ı.> J~ _, •• ..._:..\.l.cv8'J jl..j.? } .~ı_ ı .!.~.!.i ..,")'\ ... :....!. _, ... _,).!~l-.1~<br />
5-:t ... .? ':ı.:~:.: . J),l C'' o\\ı_JJ:'. )).ı....; r ıf .) .. ıı..s.ıJ •<br />
.. ..; _,i"'-' 1..:..\l&i .1. "~ ><br />
..ı 1 _..~;; ..;~...:.ıJı "':"~":ı:- 'Y6,<br />
1 • -s Jl,... ~ • .ıL. ı, V J J..ai j _,41 ı ~f JIL.i -i.~ • ..ı...o.A• J:r-i ı.5K.!.i :J ..;.l: •<br />
.(__,..:. f.. y'l<br />
j;;')\J,i) ' .. J.~\:i,~J..~. .• •);..ı.:_l J)} ı.S)~i tr.ı...~. )..\.:.i'_ i jı;;ı ~.~:i-:..ıl;l .; ,; ,ı.J JL.~.ı f.ı;.:.:<br />
• l.;ı.i ... .:.i ..::.ıt.._,t •• J!-~ı.' ~)~ 4,ı_.,ıı. 1 ~,.. L .. ~;;ı.:.ı~.)ı: ... \...ı :..\.:..Ud ;ı.,.):Sr ..ı_,:::-,•. ;J •. Kt.;_..ı<br />
ı.S).ı.:·~ r~,..\ j-':.IJil.i .ı.:..,_.,ı_,. ~_,i .... !)i :..ı;~" 0..ı) .. _; j~l JŞ:.!.i ~ ... _, ... ~ j_,f •• :.S>~ 1 • .?<br />
JIJ.tl ~iç4;.,..J~_,.:.... .;.ı~l-,... .r.,., ~·.6'<br />
... ::-.1 ~""'~;... '11-ı;--J-': ~-": .... \..1 ~~~ .:.1:5 /;,../' • J..ı..:. •• b_l t.ri<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
T<br />
emerküz<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE' DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
kanununun (La Loi de Concentration) iktisat sahasındaki uygulamalarına tesir eden<br />
ekonomik sebep ve etkenierin ayrıntılarıyla açıklanmasına girmeden özetle denilebilir ki son<br />
yüzyıl içinde vücuda getirilen büyük ekonomik girişimler, anonim şirketlerin kurulmasına ve gelişmelerine<br />
sebep olmuştur. Ticaretin ve ekonominin bu gelişmesini takiben medeni ülkelerde ticaret mevzuatı ve<br />
kanunları ıslah edilmiş, ticari işlemler ve ekonominin kazandığı ilerleme seviyesi ile uyumlu bir yapının<br />
ortaya çıkması sağlanmıştır. Büyük sermayelere ihtiyaç duyan büyük girişimlerin gerçekleştirilmesi, ancak<br />
sınırlı sorumlulukları bulunan anonim şirketlerin kurulmasıyla mümkün olabilir. Bu şirketlerin kurulma<br />
şekli hakkında başlıca iki yol vardır. Birinci yol, siyasi hükümlere uyularak düzenlenen esas sözleşmenin<br />
kazanmasıdır. Buna usul-i serbest! denilir. Ancak bu şeklin yürürlükte olduğu memleketlerde şirketlerin<br />
korunabilmesi için, şirketlerin yaptığı işlemler düzenli bir şekilde teftiş ve gözetim altında bulundurulur.<br />
Serbest! usulünün en fazla yürürlükte olduğu İngiltere de bile görülen lüzum üzerine 1878 tarihinden sonra<br />
denetim ve gözetim tedbirleri artırılmıştır. Gerçekte de birikimlerini güvenli ve faydalı bir şekilde kullanacak<br />
yatırımlara yatkın olan halkın gözü önünde yaldızlı ümit aynaları pariatarak topladıkları sermayeyi, şahsi<br />
menfaatleri için kullanmak gibi yolsuzluklam girişenler her zaman ve her memlekette mevcutturlar. Medeni<br />
seviyeleri ve ekonomik terbiyeleri gelişmeyen memleketlerde bu tür yolsuzluklar daha kolay ve daha çok<br />
yapılır. Her hangi bir teşebbüsün hayata geçirilmesi düşüncesiyle kurulacak şirketlerin -halkın birikimlerinin<br />
emniyeti açısından- öncelikle hükümetin izin ve incelemesine tabi tutulması, usulüne (müsaade-i evveliyye;<br />
autorisation prealable) önceden izin alma usulü denilir. Osmanlı Devleti'nde de bu usul yürürlüktedir.<br />
Şirketin kuruluş amacını ve sair hükümlerini açıklayıp düzenleyen "nizamname-i esas i layihası" üzerinde<br />
önce Ticaret Nezareti 'nce gerekli incelemeleryapıldıktan sonra Sadaret' e gönderilir ve oradan Şura-ı Devlet' e<br />
havale edilir. Maliye dairesi ve genel kurulca yapılan inceleme ve düzeltmeler çerçevesinde şirketin kuruluşu<br />
bakanlar kurulunca uygun görüldüğü takdirde padişahın emir ve iradesi alındıktan sonra şirket kurulmuş olur.<br />
Anonim şirketlerinin kuruluşunu kolaylaştırmak için bakaniıkça dokuz bölüm ve kırk yedi<br />
maddeyi içeren bir esas sözleşme ( nizarnname) örneği düzenlenmiş ve bu örnek padişah tarafından<br />
tasdik edilmiştir. Matbu nüshaları isteyenlere belirli bir ücret karşılığında bakanlık tarafından<br />
verilmektedir. Daha önce kurulmuş şirketlere dair kuruluş kanunlarından alınarak bu kitaba yazılan<br />
örnek bilgilere bakıldığında her şirketin farklılık gösteren yönlerine işaret edildiği görülür. Ele alınan<br />
şirketlerin anonim şirketler nizanınamesine uyan hükümlerine yer verilmemiştir. Her şirketin esas<br />
hükümleri özetlendikten sonra yıllık hesaplarına ait cetveller ve dosyalarda bulunan diğer evraklara<br />
45<br />
istedikleri her alanda faaliyet göstermeleri ve diledikleri gibi hareket etmeleri söz konusu değildir. Şirketin<br />
yürürlükteki kanun ve nizarniara uyması ve ş irketle ilgileri bulunan idareci ve sermaye sahiplerinin haklarının<br />
( nizarnname-i esasi) ilgili dairelerce onaylanmasından ibaret olan resmi muamele ile şirketin hukuki bir varlık<br />
MECMUAYA MUKADDİME
----------- İSTANBUL TİCARET ODASI -----------<br />
.!l:..._):'ı,... •ı},;,.,;,, . ;.c.l.;,.,j o.:ıı.$)'-JL. Jlrl 'i)il ~j;.JJ• '.:ıJ~ J" ·~l:- ":--J.:ı. &ı:,<br />
•<br />
.)::.)<br />
..ı.Jı... ~~~lı;;<br />
_;.0~ !l):.(,.:..J'. ~~J,I ı.f".Ü.~I .)ı,;,._, J-!~ l_.ı..:ı ..fJ~,-" ~ J~L- !Ip.,:. ~..~o_l<br />
Jl;;le;jJI JI.J 1 ı...rL-...1 "-.~l.,ı..l .::.ıi.._,L.• • ;..ı..:.l.JI j...\... .:...ı_;~ "'.\illi~~~"""~ ~)vL:..Il:.i<br />
~l:JJI ~~ o};.J' . .J .S}"--..,......._;.. J"J...yi. . ı.#l,.-1 ti j .3.>.6- • J..ı.... • ~.ti'Gı~·' t$"~l...r"'<br />
~ij.._ı:JT .;.);I.:Jl.;..f ı.~_,l..-i \A.Aı..l J~ .!t.:,J ... l..r.J ı.~)4d_l.._,... .ı.~ı . ı.~;IJ..t. cl~ 4-<br />
~~-. o.lJJiiJ'. JfT , .)..A-~jl eJ":J.c- J,~ J~l o.:ıJ. ~ ı,; ... '-JI.. Jl,~l !J):S _,.:. ~Y: ~~J Jl~l<br />
J~.ı..j,l o~:'l;l 4ı.l .;4 .. u;J~l...r"'J.~:..-1 !lp .,.=. ~'!IJiı.f"IJ.J.>: j.i_,:;. u;)~t-JI;.JI •ı.hl ~.W,I<br />
~~ll.:..:il ıJJf..l u;.JU(.:.i a.:ı~ .::.ıJ_,... '~Y' v\;.\J.ai o.lJ;;I.ı...t. ıS)~I...r J. .>a.l ~ !l):S',.:..J',<br />
~'*,...... :ı...;;<br />
ı.~):S r 4..ı~ .s)':S_r. .:.ıy.., .::.ıTL.t.ıl. jt.. • ı.~,;\f, 4-fl:... • 4-fl;.i, )::5 ,r:. ~~_,ı J!j.>:<br />
ıl..l.t .. ..!l:5.,.:. J..,.... J;..l.:ı • ..~ı.t:._..,, Jı'If ~ı;;; ~ı\l.i.i l...ı,;:;.. ~.,....<br />
J(...u $!, ,.pv.ı.ı:f.ifJ> ~.J~.l-- J1.)Jı J:S'.r Jr.- .J<br />
• ...; .. i:ııe •
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
göre mali durumları gösterilmiştir. Bu belgelerin her sene bakanlığa gönderilmesi anonim şirketler kanunu<br />
gereği olduğundan bakaniıkça şirketlere birçok defa tebligat yapılmasına rağmen üzülerek belirtmek<br />
gerekirse birçok şirket hesap cetvellerini henüz göndermemiş ve yeni kurulan şirketlerin hesapları genel<br />
kurullarınca henüz incelenmemiş olduğundan bu şirketlerin yalnızca kuruluş nizamnamelerini özetiernekle<br />
yetinilmiştir. İstatistik bilgileri esas olmak üzere evrakı incelenen şirketler zirai, sınai, ticari, mali, inşaat,<br />
nakliyat şirketleri, sigorta şirketleri ve sosyal yardım şirketleri adları ile altı bölüme ayrılmıştır. Her şirketin<br />
sermayesi, kuruluş tarihi, süresi, hisse sayısı, tahvilleri, kurucu hisseleri ve temin olunan temettü hisselerinin<br />
miktarı, yedek akçe ve sermayelerinin tahsil edilen kısımlarını gösteren altı adet tablo düzenlenmiş bunlara<br />
bütün şirketlerin mali durumunu gösteren bir icmal cetveli eklenmiştir. Yukarıda anlatıldığı şekilde hesap<br />
evrakları henüz gönderilmemiş olan şirketlerin yedek akçeleri sıfır ile gösterilmiş, aynı şirketlerin tahsil<br />
edilen serınayeleri toplamı da nizarnname gereğince kesin kuruluşları için gerekli olan yüzde on oranında<br />
kaydedilmiştir. Ayrıca ihtiyat ser:n::ıayesi sütununa yalnız adi ihtiyat akçeleriyle özel ve olağanüstü ihtiyat<br />
paralarının toplamı konulmuş, amortisman hisseleri, kuruluş masrafları ve şüpheli alacakların karşılıkları<br />
gibi bir masrafa karşılık gösterilen şeyler ihtiyat olarak sayılmamış, mevcut para, emlak ve sair varlıkların<br />
kıymetleri tablolara alınmamıştır. Sayılan konularda her şirket için kitapta bilgiler vardır. Tahvil ihracına<br />
yetkili bazı şirketlerde ne kadar tahvilat çıkarabileceği belirli olmadığından bunlar için ayrılan özel sütun<br />
belirsiz bırakılmış, İcınal tablolarında şirketlerin çıkarabileceği tahvilat miktarı eksik kalmıştır. Bununla<br />
birlikte ihraç ettikleri miktarı gösteren sütun toplamı tamamen gerçektir.<br />
47
----------İSTANBUL TiCARETODASI ----------<br />
;_,,J....J.:k.,.s~W ~J,~_I,.s).,_L._,... ıi..WJ~.:L:.~;_, .. ~}:.(,.; r.'il .)J._I~ eJ~~~It<br />
• p4$. ~ ıJJı.<br />
Jt.;... .:ı u ı ·t.. ~ .)J)":--J~ s.~~ .::..ıll;.i ~l;iJ .::..ı\f -''-.):S.,:.<br />
..,..~~ .:),.; f.iT ~~ ,\iı (, ><br />
.:ıJJ...~-~ ı.t1_;j.,... J ;.:~ .J~ ;;~ .:ı:.~ .:JJJ:..;, ~ ı.tl~ı J~1. ')'Jı .:5 r' .<br />
..:....~bJ Jliılj\' j~ ~f.) '~j; ,~:..t=-~ıl ~)., .)~ .. ~.)hi.' ._,Jı\a JJ.)~ ,,..,,<br />
~~ı..; ~ı~ .~T Jı,:. ~"'"~',:..:ı_,;. T .~.} .Jı.~l .:ı~; 4J'JJ.>. :/ı.. ı.!~~<br />
.;~-11,-~,iJ ~..ı~ ..;J~P-6 rJ. r.·;T .J..ıj).,.sJ-y ~,. vlı"~,~.~. S.~~ . .:.1:.(.,.:.<br />
Jı.:..:.ı ~;lf ;ı..~; t~;:-i ..;_,.cı i ;;;ı_ ;,;~~~.. .f:.:.. ~\.., ~;: !l,r:.*' ıli:J" ·~'_,...i'"·'<br />
tS .ır. ~J ı.r.lP-b ~.l..\l&i ~ .. ~.L._,... .JI.ü. .~1; ~~~ ı!J..;f':U ,;,)~ J6 o.)?.J o\lı_..ı....io ~.1<br />
.:ı~ ~.tS~ J) ~~h.. ... ~ fiT :ı_,:~ 4. _;.(.~\c 41P- ·~ Jı;. eSI~ Jt ,;.~<br />
~lo-1 .f,r ~ J)~u.L._,... ,.sfiJJI J-l'.' ~J d"_,:. .:,.it.; ı)J,ı a)--y . cS.lı.l.::.ı;~ .)JI~<br />
~J o.)L. tf.iiJI J tfl~l ~i; .:ı..ı..a)• aJ.-j• ~li ~~..~~1 '"!L..r" .)~~~~·~ı:. Jo.J!'~<br />
. ı~,ı r? eJ.:....;ı:. ~ ;.Jb • .i,J.} 411".._ tr"'Y ~ ~ ı:.ı~.ı:,ı ~ı;.ı<br />
'fVY'J Y"'l''\ ..;...jj W & -.!+·~:.1;1.)\'JI ;:.l..ıt,.; • ..ı...._,..,.;.i, 'JfC:J .,~ .:.;;_,... .!1:),.;<br />
.JY.:,I•.:....ı?, 4ı_l , ;.ul.->.,1 ~ .)..ıı";\l;.ir\4.. .~;1: V"Y'\..:.... l)'_,:.j-1" ~.ütl ~\...~)X )Jı/j<br />
.§."!l.r-'~~,1- ~_,R~Jı~Jio:.WIJ_,i •:. t"A ~ J)!l A *;\) &.hltrlf~ -J:.,t-j.t<br />
.)..ı..Gll.d tVct"\• ~~i ı)..ı..:i_}. )-}•J ~ ..ı:';,....Jl o!.l:) r rl.-IJ ~~~~ "'.'~ ~. a~,;.;:<br />
~~~ ~ılW ~l1iıl .::..~ı... S·~~'.,~,_, ;ı;.;.;.;;~~ ~-...A: ~·J'.)' ~ .!.\:..t~ı..<br />
.;:ıJı ~ı • .)ı:ı..., ~~ ..;·~ı.u ~.;_ 4..1 ~_,:. . ;.u.i!Jı t~' -~~-'~~-vv ~"'.ı...,... ~r<br />
eS;~); .J'.,I~ JV .' 4>."'-:"yP~:.>~\ .ıu.JI.~;lı" "YA....:.....::.ı;L. YA~,., .§..;bi~JJ-""YiıY<br />
.. .. - .. , .<br />
cJ;oli .r,IJ. ~~~e~ .;l..ll. r+" .;\..ı.l:--J .::..IWI.)Jtl ~:i ~w ,.ı.. .5~ l)&i ..1 .dl.;...:.ı ... ~Y ~ "'./,) . ;"'-!i_,i:)T •JjJI JlJIJ.~Ie:.WIJ} •.ıl~ '\•• J~ .j:.<br />
. . .. . .. . . .<br />
[ 1\,"o a}...- ;l..ıM n ı.&.).J.6- ı)lıl.)~ ......<br />
ıS;JI; ohl~ ,jl:IJI .j 1.1ı ...ı.:... .. .ılG :_..y.;:.lsıı ~~ .).>.1 .ıl..iaii.J."J-;1: .::.ı;L. 't'"''\ ı!.I.:.S'~<br />
~ u.L<br />
.. .::..ı..:r.· ~.ık' ~i; •..~.:;,;; •;J ı.~~~ .._ı...,... ;l..ll. er. i ).ii~~;...:..~'-- :.;i,~J<br />
.x: ~1• 4p~\.l,i) .):.~'-.::..\.:i •J• Vo tf;,)- 1\A 1~ \Y"I\A'\ • ;J..:.r.J?f
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Bu kitap Osmanlı topraklarmda kurulan anonim şirketlerin kuruluş şekli, sayılan, sermayeleri<br />
ve faaliyet dereceleri hakkında şirketlerin Ticaret ve Ziraat Nezareti'nde bulunan dosyalanndan<br />
l.İTTİHAT DEGİRMENCİLİKANONİM ŞİRKET-İ OSMANİYESİ<br />
Bu şirket daha önce Piriştineli İlyas Bey ve Osmanlı devleti tebaasından Banker Mihail Sifeneo, Sotirios<br />
İspiridon, Asvazdor Harensi ve Yunan tebasından değinnenci Aristodimo Kozmano, değirmenci Niko Lazarkali<br />
genişletilmesi ve hububat ticareti yapmak gayesi ile vücuda gelen şirketin, kuruluş sermayesi iç tüzüğüne<br />
uygun bir şekilde her biri beş buçuk Osmanlı Lirası değerinde hamiline ait 8,560 hisse senedi karşılığı olan<br />
47,80 liradan ibaretti. Kuruculan önceki komandit şirkete koydukları sermayelerini yeni şirketin hisselerine<br />
yatınnayı kabul ettiklerinden, kuruluş sermayesinin tamamı kuruculan tarafından karşıianmış ve otuzuncu<br />
Şirketin leuruluşu, 30 Temmuz 1910 tarih ve 273 numaralı Sadaret tezkeresi ile alınan padişah iradesinin<br />
16 Ağustos 191 O tarihinde bakaniıkça tebliğ edilınesi ile kesinlik kazanınıştır. İlk beş sene için leuruculardan<br />
oluşan İdare Meclisi'nin kararıyla 21 Eylül 1912 tarihinde olağanüstü Genel Kurul toplanınış, sermayenin<br />
77.000 liraya çıkarılmasına, şirket hisselerinin buna göre basılmasına, kurucular tarafından alınması zorunlu<br />
olan 47.560 hisseden geri kalanın İdare Meclisi'nin uygun gördüğü şekilde parti parti satılmasına karar<br />
verilmiştir. Bakanlık konuyla ilgili gerekli işlemleri tamamlamış, şirketin sermayesi 77.000 liraya çıkanlınıştır.<br />
Şirketin birinci yılı işlemlerini incelemek üzere idare meclisinin davetiyle 10 Nisan 1912 tarihinde toplanan<br />
genel kurula verilen İdare Meclisi raporu ve bilançoya göre, şirket faaliyet sahasını artırmak için inşaat ve<br />
satın almaya önemli miktarda para tahsis etmiştir. Aynı zamanda temin ettiği 91.112,85 leuruş safi gelirden<br />
karşıiıldan tamamen tahsil edilmiş 77 bin liralık hisseye ilk planda yüzde beş faiz ayrıldıktan sonra, geri kalan<br />
ihtiyaçlar için alı konulmuştur. Birinci Genel Kurul'a katılan hisse sahiplerinin sayısı 24, hisse miktan 9.865 'dir.<br />
Şirketin Nisan 1913 tarihinde toplanan ikinci olağan genel kurulunda görüşü! en idare<br />
meclisi raporu ve hesap cetvelleri içeriğine nazaran aynı miktar sermaye ile yıl içerisinde elde<br />
edilen gelirlerin geçmiş yıla oranla yüzde 51 oranında arttığı görülmüştür. 13.986 lira 98 kuruş<br />
75 para net kardan yönetmelik gereğince bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz tutarı olan<br />
3.850 lira ile yüzde 7 ihtiyat akçesi ayrılmış, geri kalandan yüzde 10 İdare Meclisi üyelerine<br />
ücret, hisse sahiplerine yüzde 6'dan fazla her hisseye 5,32 kuruş karpayı ve her kurucu hissesine<br />
49<br />
5262,85 liradan yüzde yedi ihtiyat akçesi ayrılmıştır. Ayrıca yüzde 3 sermaye sahiplerine, yüzde 10 İdare<br />
Meclisi üyelerine, yüzde 4,5'e yakın leurucu hisselerine kar payı temin edilmiştir. Artan 900 lira olağanüstü<br />
madde uyannca ihraç edilen 5.000 leurucu hissesi aralarında kararlaştınlmış oran ölçüsünde paylaşılınıştır.<br />
ve yine Osmanlı tabiiyetine haiz Bedros Gümüşyan Efendiler arasında A. Kozmano ve Şürekası unvanı altında<br />
kurulan komandit şirketin aralanndaki sözleşme gereğince, kurucular tarafından anonim şirkete dönüştürülmesi<br />
ile kurulmuştur. Ayvansaray'da buhar ile çalışan değirmenin sahipleri Peykir ailesinden satın alınarak<br />
alınan bilgileri içerir.
_(ıl) J;; •:...L,... j~iJ,J J .:J \.:.il ~-~~ .JJ-') '\Mi jl::...-' ,...,,... .ı,\~l-> J~ı/-<br />
[ .......... ~'\'\\ I.:ı•..oı"" 'I'C •.l':>J)" ~ ,ı] . .J...\~l,ı<br />
ı.:,l•J,l j.J.:i)• .)) (}' Jı_,ı Jı-"• .:._,~..:ı:; ..,_t,ı :.;.).ı.,... ~J;l~:; .:.,\!u~~<br />
..J..I.. ..... j ":-. .: .... 2Jf.1 J..::.:; l .. ..ı 1~ ..!.\:-. .:..ı .J.l J)<br />
j..ı.:~!.ı.t,l """L • .:..ı)t.l.. .. ·di~.:_ ı ~l. .r "L.:.i 4,1.:7-... '-:..;>- Jı 1 .... 1 • ..ıl\... J:..ı!A;.Lı:t Jı ... .,..:J 1.9"'";;-L ..<br />
• .)...\.!. ... ,,~.>,-' -':) jı.;.~ .... ~ ........<br />
..... ":'J.r .::...~ .... ;).>,_! .ll.ii.il d.lljt. • ..ı.:~)iı" '!"''!"'• .. ~-.:..ı)..'\"'\ j,'!":ı J:;.ı: J.L>- oj).l.~ ... : .... ~::ı:,ı<br />
.Jı) s:ı_,ı J J~J "".ı.:; ..;:'l.; S:..ı.j .:ı.;.: .... J~ . ..!..~=-' _;., •JF ,:~~:-.:.'>151 :.;;,JY.'.J .;ı.) ı u-ı~ ı:ı!u.J<br />
(:::->' · l,s:..ı.~ '1"11• • j.l,...a> A, •• .J>~:il -'.'::~-~- ..:.~•.J'.:ıl....,...l~ J:"ı_,,;...ı .:ı Jt..l ,_;) .r; ~L. r4t>:-,<br />
JL~ 1 t.! .},;..ı "1'. J ~.;. OA "''VV"•Y ı)') l JyJ,ı ':;ı ... .:.ı\.:i .... ::~L... . )..;.;.~..,,<br />
• .aj.f) ...s·'!"'; T .J.~: .. ı .• .ıjJI_ ı!~.'i_ı_:l nt c,.,. A . , J:..1~ _;J'.;J: .;:; )Ji_ ......,_ı.. .rJl: .ı;l ._ "\ '1' o.<br />
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
yapılarak izin alınmış olduğu halde, harp sebebi ile fazla sermaye kullanılmasına ticari durum müsait<br />
olmadığından hisse senetleri artırılamamıştır.<br />
Üçüncü sene işlemlerini incelemek için 8 Nisan 1914 tarihinde toplanan olağan genel kurula verilen<br />
idare meclisi raporundan anlaşıldığına göre şirket yıl içinde faaliyetlerini artırmış, önceki yıl alınan karara<br />
uygun olarak şirket sennayesini artırmak için İdare Meclisi'nin ihtiyarına bırakılan 8.000 hisseden 3.500<br />
adedinin satışı gerçekleşmiştir. Yıllık hesapta görülen 27 .302lira 85 kuruş 20 para safi gelirden, arzı ve satışı<br />
gerçekleşen 96.250 liralık sermayeye yüzde 5 faiz ayrılmış, geri kalan 22.490,08 liranın yüzde 7'si ihtiyat<br />
akçesi, yüzde IO'u İdare Meclisi üyeleri ücreti, yüzde 8 den fazla hisse sahiplerine divdaned ve her bir<br />
kurucu hissesine 77 kuruş hesabıyla hisse verilmesi ve geri kalan 6.854 liranın inşaat vetesisat amortisman<br />
hesabına aktarılması kararlaştırılmıştır. Üçüncü Genel Kurul'a 25 hissedar 9.661 hisse katılmıştır.<br />
verilen rapor ve bilanço muhteviyatına göre sene içerisinde yapılan işlemlerden elde edilen safi gelir geçen<br />
yıla göre 7.000 lira azalmış, ancak 19,19591ira 90 kuruşa ulaşabilmiştir. İdare Meclisi raporuna göre bunun<br />
çalıştırılmasından kaynaklandığı belirtilmiştir. Bu gelirden ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ayrıldıktan<br />
sonra geri kalan 15.147.40 liradan, yüzde 7 ihtiyat akçesine, yüzde 10 İdare Meclisi üyelerine ve hisse<br />
başına 23 kuruş hissedarlara ldr payı ve 30 ar kuruş kurucu hisselerine dağıtılmıştır. Geri kalan 6.597,34<br />
lira önceki gibi amortisman hesabına aktarılmıştır. Dördüncü Genel Kurul, 34 hissedar, 468 oy, 1.514 hisse,<br />
46.827 lira sermaye ile yapılmıştır.<br />
Şirketin beşinci Genel Kurul 'u 1. Dünya Savaşı sürerken 12 Nisan 1916 tarihinde toplanımş ve idare<br />
Şirketin ödemesi zorunlu olan borçları için önceki senelerde ayrılan olağanüstü ihtiyat akçesinden 1.607<br />
Y akacak fiyatlannın aşırı derecede artması yüzünden işletme masraflannın karşılanabilmesi için<br />
şirketin geliştirilmesi yolunda bir adım daha atılmak üzere değirmen makinelerinin elektrik ile çalıştırılması<br />
için Harbiye Nezareti aracılığıyla Berlin'de bulunanEl-Kemaniye Elektrikis Gozelşafet Kumpanyası ile<br />
anlaşma yapılmak üzere girişimde bulunulmuştur. Tedavülde olan sermayesi 96.250 liraya ulaşmıştır.<br />
Beşinci genel kurula 16 hissedar, 751 rey, 55, 489lira degerinde 10.089 hisse katılmıştır.<br />
Altıncı yılda savaş dolayısıyla değirmenlere askeriye tarafından el konulmuştur. İlgili kanun gereğince<br />
temettü ve kira bedeli karşılığı olarak belirlenen 13.528 liranın şirketin banka ve çeşitli şahıslara olan<br />
borçlarının azaltılması maksadıyla ayrılan kısmından geri kalanı, net kar olarak 9151 lira bilançoya ilave<br />
edilmiştir. Bu gelirden tedavülde bulunan 17.500 hisseye yalnızca yüzde 5 faiz ödenınesi için gerekli<br />
olan 4.812 lira düşülmüş, geri kalan 4.337 lira 61 kuruş kar ve zarar hesabında bırakılarak 1917 senesine<br />
devredilmesi Genel Kurul'a teklif ed{fimŞve bu teklif Genel Kurul tarafından kabul edilmiştir.<br />
,~,,<br />
51<br />
lira 19 kuruş almak zorunda kalınmıştır. Hisse senetlerinin 6 numaralı kuponlarına 27,5 kuruş ödenmiştir.<br />
meclisi raporuna göre harpten kaynaklanan istisnai bir durum olarak net kar 3.000 küsur lira kadar düşmüştür.<br />
sebebi işletme malzemelerindeki aşırı fiyat artışlarına rağmen, değirmenin düşük fiyat ile hükümet hesabına<br />
Dördüncü sene işlemleri için 1 O Nisan 1915 tarihinde toplanan Genel Kurul' da İdare Meclisi tarafından<br />
44 kuruş dağıtılmıştır. Geri kalan 670 lira da olağanüstü ihtiyat akçesi hesabına nakledilmiştir. Şirket<br />
sennayesinin 44.000 lira daha artırılması için, birinci Genel Kurul' da alınan karar üzerine gerekli girişimler
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\.9 .... :·~~ :_1 .::..~:• J:..ıiJI "-::-',_,> t~'~J _,>-\; ~ ..... JJ. •. .!.~.ı .ıi\..:),.')<br />
.:.ı,tı jlJI ..!A:.r: "~ı ... l:. ._\:)·rJ._,(._.) ,~_.)..ai.• ..!.\ ... :L.:..:I ;J.I~ .J,;);§" ~jli.S"ılaıd ..:.: ... )\,.., .,_.;l.ıl<br />
.;\,.., .::.ıL .. J ... ;..._, j,;. .. ; 6ı.:.\l.;.i .)ı, • .ı:~c ~S.r;, ~,L.r. ;J_:ı..ı.;..;lt:.ts:; ":t~ 6.).>\_,J~ ~lJ.. ..:..:>'). ..<br />
j.;.-.J;I ~:-i _;1.4• .JJf.l ._,') \.i..J J:;_h )ı__,.. .J'iJI JJ.i ~~~ _, • ..: ..... ~'1' .:_ı..ı.,:;,_i.ı._J J-l..ı._l Jy.i<br />
•J\..ıl '-"'1~ '".":•J,r .:l:• ~'--~ı t_ı;;..ı ı)_,:f._l .) li•J J:i~ .;·4\_,..._,.-.:.....'1"~,.. ;;.::..L.;_J ..:..!t; .,ı;Ç:ı:-1<br />
$'!_..l!l :J~I .ı.:..\__.,. ;:..,•};:.... ~;S 1 ..'J..JJ'.ı'-'· ;:..,~? •JJ.. ~:..:~)..ı..:,. .;L JI;JIJ Jj.l) ,}!;) .:;..ı.:t)..<br />
~·ı;ı.ı, ....... /1..• • ..ıj.Y_ .i·: J_,.,P e&..·V~ "'.~.... ~ Jf: j..ı,'J'_,_;~I~.\;tijl. ... JJ.; '1'\\'\"'\ .J...;J)Ji.::.ı\~<br />
'\}~.. 5, ... ~~ .f;.i L.c ..:...(,.:. .p::..~,, t.~)i ·J--Y. ,'f •.~j,_ "';~-'-"''" .,j.r_ ~·/.ıı .::l:ı>J\ •.> /.<br />
ı.J:.s.i \..._;J\.ıi J..ı.. \_,ı.;; ~:~:..-ı,ı .Jt:i-• .J.ı.•i~·,~:".;·~t_.... \.9..._:.... ~~~ .J..ı..!.•.ıJ.~ı..;:Jiı..~·•:;dT J.l;: .... l<br />
Pt~.,_\~ J,-( ~. :.~ ":l.r J,ı..ı.: • ..).,..ıJ.,_I Jl ..... : ... l • ..;)\,\..• p~l ..:.ı:.f _r. J;.ıJJI .j1iı rlr-1 ;,;\:JJI<br />
~;. r.·,·T Ji~ı:. .. ı...;_;~ .:.ıl:,... J· J.l:: .... ı ("")<br />
~- ~ ..:5 . ).>o.ı.:.:l.;. ).fJ-. •,4l..li _,~.;l.ıl § ..r . ).> nv ~-~ J.~t, '1' fo t;l:<br />
l ı . 1 • J 1. 1 .. • ' • - • ıq < ı .ı ' . • ·ı<br />
J .<br />
"' J':·ı:. J""ı "'-"• ;~ J) ._, u~ ._;>:_ J.),~ · J..ıv~ J J:-J"ı..~-_,. · J.> ... ~ ~.,..~::'. c ~"'..A•• ":... .ı..;... ........<br />
uf- V"O ..!.l.:.... ... v\.:..\~i . J.l)~>)\...., .._~'J..f ~_.. •"':)· u~I.>)J. J_v_~r . ;..ı._.:.l~l ,:;)J,.ı ..;......;;~<br />
J.l:= .... ı J-\ • .ı)J. J ':J-.J ifll! .;~ •.ıjy_ ·J~- • ..~v-1 JJI .).ı~_,.:_.~~ ... .;.,\.:.c. -1.4-:ı:--' ($ ... )1..<br />
• d(_,.:, .~_..~.. _,~ .;,j"· .... :....JL.:.~ı .;ı;,ı v-I$ ..;,ı .)j.r_ ~::;~:. .J _,.., .J.ô'..ıı..ı._ı jı)ı ..,-4.ı<br />
'\\?ily ..;,ı.;._:_.J,F..::.,~lb •)-'~ ... ..J.-' .;:1,;._1 ._j_.) ~ o))J.<br />
j;t ..........; ..ı.~l .::,..\~~\;J d~..'J. •..ı._ı rJji J..ı.. J\; •"':.::. .s}---).• (...,.,_ jy_ E'\ J"!. _j,ı •..ı)y_ 6-:t•r<br />
,J_s:'~·:l;._l ....... :ii • J J-4 .J..\!..ılJ\ t~ "=-:r' ~~_L. r_,·+l .!.\::,...' • ;..ı.A,;d,ı J.!9•:.._itj.ı..:.S' r.:J;.ıJJI<br />
..;...~1) •..I.~:"J', ;J.-!.~'J\;}\. •..1.~)~-~ı"'• .... :_.,. ..:.ı;l.. \0 JJ-f' 0 .. t~ ~)..:~T .::.ıJ~:J ":-..:-~.;ı, .;~1 ).ı~:.(<br />
... ~:ll•tf . .;IJ:-
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
2. İTTiHAT SEYR-i SEFAİN ANONiM ŞİRKET-İ OSMANİYESİ<br />
Şirketin kuruluşu haldeında çıkan padişah iradesi, 3 ı Mayıs ı 9 ı ı tarihli başbakanlık tezkiresi ile tebliğ<br />
edilmiştir. Osmanlı sahillerinde ve diğer yabancı sahillerde seyri sefer icrası maksadıyla Eyüp Sabri Bey,<br />
İsmail Beyzade Fuad Bey, Selanikli Kerim Beyzade Tevfik Bey, Giritli Ali Vafi, İbrahim Fikri ve İhsan<br />
Nami Beyler tarafından kurulmuştur. İdare merkezi Selanik'te bulunan şirketin süresi 75 senedir.<br />
Sermayesi her biri 1 liralık 250.000 hisseye bölünmüştür. Genel Kurul yüzde 50 nispetinde sermaye<br />
artırımına gidebilir. 150.000 hissesi Osmanlı tabiiyetinde olanlara ve isme yazılı, 100.000 liralık senetler<br />
İdare Meclisi tarafından verilen rapor ve evraklara göre şirket bir vapur ile genellikle hükümet hesabına<br />
yaptığı nakliyattan 211.626 kuruş safi gelir elde etmiş ve bundan her hisseye 59.073 kuruş; yani yüzde 80<br />
hisse sahiplerine, yüzde 5 İdare meclisine, yüzde 2 müdür1ere, yüzde 12 kurucu1ara dağıtılmıştır. Şirketin<br />
kuruluşu tamamen tamamlanmadığı için ihtiyat akçesi ayrılmamıştır. 1916 yılı hesaplarını gösteren<br />
kayıtlardan an1aşıldığına göre bedeli tamamen ve kısmen tahsil edilen hisse senedi tutarı olarak, şirketin<br />
işlemlerinde kullandığı dalaşımda olan sermayesi 43.000 lira civarındadır.<br />
Şirket 16 Şubat 1912 tarihinde kurulmuştur. İdare merkezi Galata'da Bahtiyar Han'dadır. Şirketin<br />
sermayesi 3.000 hisse senedine ayrılmış 15.000 liradır. Kurucusu Mösyö Ralli'dir. Süresi 75 senedir.<br />
Paranın yarısı itibari Mali Bankası'na depozite edilmiştir. Genel Kurul sermayeyi yüzde 50 oranında<br />
artırmaya yetkilidir. Nizamnamenin 35. maddesi, yıllık safi gelirden öncelikle hisselere yüzde 5 faiz<br />
Şirketin genel kurulu ilk defa 28 Mart 1914 tarihinde toplanmıştır. Toplantıda okunan İdare Meclisi<br />
raporuna göre şirketin ilk dönemdeki çalışmaları, gelecek dönem için umut verici olduğu halde, Cihan<br />
Harbi'nin araya girmesi yüzünden çalışmalar kesintiye uğramıştır. İzmir şubesi ve Beyrut acentesini<br />
kapamak mecburiyeti ortaya çıkmış, şirketin çalışma alanı yeni işlemleri durdurarak ödemeye devam<br />
53 ·-·<br />
..... _______ _<br />
ödenmesini, yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 10'u İdare Meclisi üyelerine,<br />
yüzde 5'i şirket müdürüne, yüzde 70'i kiir payı olarak hisse sahiplerine dağıtılacağını ve artan miktarın<br />
sigorta edilenlere verileceğini hükme bağlamıştır. Genel Kurul'un onayı ile sermayenin yüzde 10'u<br />
yani 300 hisse, kurucular arasında ücretsiz olarak dağıtılacak ve ilk tesislerin masrafı olarak şirket<br />
defterine kaydedilecektir. ihtiyat akçesi sermayenin onda birine ulaştıktan sonra kesilmeyecektir.<br />
3. İHTİYAT-1 MİLLİ HAYAT SİGORTA<br />
OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
hamiline yazılı olacaktır. Şirket, sermayenin 1/4 oranında borçlanma anlaşması veya tahvil İlıracında<br />
bulunabilecektir. Genel Kurul'a katılabilmek için 50 hisseye, oy kullanma hakkı için 25 hisseye sahip<br />
olmak gereklidir. Bir hissedar en çok 20 rey sahibi olabilir. Şirketin idare merkezi Sirkeci'de Kosova<br />
Ham 'ndadır. 7 Ağustos 1911 tarihinde kesin kuruluşu tebliğ edilmiştir. Genel Kurul 24 Temmuz ı 916<br />
tarihinde ikinci defa davet üzerine 270 hisse senedine sahip olan ı5 kişinin katılımıyla yapılmıştır.<br />
Gecikme sebebinin savaş hali olduğu İdare Meclisi raporlarında yazılıdır. Sermayenin sınırlandırılması ve<br />
harp sonuna kadar her nevi ticaretin yapılabilmesi için idare heyetine yetki verilmesi, İzmir Körfezi'nde<br />
vapur işletmek maksadıyla diğer bir şirketle yarı yarıya ortak olunması konularında İdare Meclisi Genel<br />
Kurul' dan talepte bulunmuştur. Şirket sermayesi ile ilgili nizamnamenin değiştirilmesi ile birlikte diğer<br />
taleplerde kabul edilmiş, kuruluşundan ı 916 yılı sonuna kadar olan hesapları incelemek üzere müfettiş<br />
tayin edilerek toplantı sona erdirilmiştir. 1916 yılı hesaplarını görüşmek üzere toplanan Genel Kurul'a,
54<br />
~':' ı.i!...U~ tJiJ 'U,. __ .a.. j~.)\~ ~L..r- JiT. p•.i.A-L:.'>I)l .j~jJI .._.;l.ı..l (.}._•~ ":' yP ..jJ\""'• 1..9-:UI ~.:,·,_iL-':.~<br />
ıJj.~ •-'ji. ~<br />
uı·":-::).;, ._;ı_,_::...ı...;;t .• u cl:S rJJ-iJ _,ı ··ı~ \ ••. .:.ı..ı._ı .• ~ ')t ..<br />
• .ı..1.~..J_,I ~ "'.' ........ .!1::-').iJI _;ll~ J.J. tS..;ı: uı"":L .r- ..:.1:) r : .]..~, .. ~.ıl. ~:!.:<br />
r::._=i ıJ:ıl.. • .ı,:,.l,i. _;.i~ J-ı. o.ı}t . ..:1;1-lY> •.>v-"1 JJı j.>.'t,.;i 1..9#•.ıL • ,ı ..:J.: .. -vw\lai J_,_ ••<br />
J.o:-..:.!JI c::::ıi L~ı J-"~-'~- 'I"~V ...;fT c_i ~ ....... . J...l:~ ı.i"!j_,; .ı.:ı.ı.. ..ı J-;;.!1 .:ıjJ'_ jJ .:,.l\l..! .)\:IJI .j.)l...,.i -.1:-':_'YJ..ı.jl_:;..~.)~IJ .ıl::ı.l ~ • .>.:.\~ .ıl.ııf._'• ._....,,.. ~·r: J-'; "·:;._lr<br />
.. ~I .}~\ .._,..~, ,:ul • .ıj-". •J-... }•J r.Jj( •:.jf. (J_,f_l 1..9·'';"';1 J.\!: .... :J 1 .:ıjf_ .;ı;t..ı, .... ><br />
• .ıjy_ -.:.jL<br />
..ı..ı..:..iıl Jı ( bı; J..!.i •<br />
;t.. ..ıl; • .J,F ..~:ı... ..ı~; .:ıt•li , iJ:--... .,;:b.. •<br />
.;)_r. Ji.;. ~~- .::ı, ... ı ( 1)<br />
..~"-: .. ı..i .:.ı) y- ) < .a_)ı; ""~o .. :~ j ,; ~ A )<br />
..ıı; ~l.. .;,r .ı;.;ı.,.. ı.~:'.. · 0 ~.;.._, ~~_ı.>._::.,) f'~<br />
JŞ)&,~..ı • '-;-'!..ıl.ı.J=- o..ılj,:iJ- • j>,J;~\.:-) •..ı\j -'~~, J..ı: .,.. _,_j!. • ..ılj 0 ıiıy•J' 'u-_,;..1_,<br />
ı>.ı\f..j.r., 4:J...a4~ JlJI J,~_,:.,.. ..~ §( .._;UI ur-l: ... ı.~L ._,~_j .:,ı.,;Jı, JJ.."j'J .._;t,ı Jı... .j_.;.:_, ~ ...... \• .:.ı,~ı j> .!ll..r..:.ı "'.~:•.J..P<br />
JJ~JI ı,J.>I.o c:· .),,.:iL .. .;:.,l:.t.· Jf.J'. ri:;. • ..~,.:..;._\; J.~_;, ..J._I ·~ .)..A.:-'..ı.::...\ .;:.,} .• ._,~-.~l. ~:_..., ..:J,;_) r<br />
J'"\l-... ~-~"~;,.... \'\\'\ . )..l!.l~ ..::.ı;l:'" ı:;J.;I..ıl .;-...ı;\ •• .:J)i-4_1 r1J~ tı..;<br />
..!J.:.:)I,.l •• ::..(r; Jy,)j\ .ru-.:;; Jl.ıi~ ~"-::'? Jı,y--1 .J.ı.iiJJI JLJ JJ',IJ "'~:• y?<br />
,J.ı.:.J.)> \,'l'\0,••• u ~ ...... .}:-"_1 .).,..i ~=.).r~. J.i•..I.A...l.:)\51 J:.ıl~1 • ..~.1\J.ail ı.i»- • Jı...<br />
J~ .;·ı..~..,s .:5r . J..l•.ı.C:ı ~~:.: ~.f (.);,,( J;.~_ .... ~ı .. ı.J,"::- ..;_J:..ı.:..
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANiYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
edenlerin işlemlerini yürütmekten ibaret kalmıştır. ı 916 senesi hesapları için genel kurula verilen rapor ve<br />
sair evraklardan, harp halinin neticesi olarak şirket işlemlerinin durakladığı hatta gerilediği anlaşılmıştır.<br />
Şirketin taahhüt edilen hisse senetleri 1.2ı5.000 kuruştan ibarettir. Harp sebebiyle kendilerini sigorta<br />
ettirenler günden güne azalmaktadır. Şirket, vaatlerini dikkatli bir şekilde yerine getirmiş, harpte şehit olan<br />
dört subayın ailesine gerekli ödemeyi yapmıştır.<br />
4. UHUVVET-İ OSMANİYE HALI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Bu şirkete 1 O Ağustos 1909 tarihinde kesin kuruluş kararı tebliğ edilmiştir. Şirket ilk defa Dühanizade<br />
Hacı Hafız Mehmet, Manizade Hacı Hüseyin, Felikanzade Hacı Mahmut, Zar Mair Çeşimar Dahos Efendi,<br />
Rehvancızade Mehmet Sadık, Seyitzade İsmail Hakkı, Sukyazade Muhammed Edip, dava vekili Mehmet<br />
Behram ve Hosip Artinyan Efendiler tarafından halı, kilim ve sair ticari malların alım satımı maksadı ile<br />
sırfticari bir şirket olarak kurulmuştur. Sermayesi her biri 10 liralık 3.000 hisseye bölünmüş 30.000 liradan<br />
ibaretti. Genel Kurul 'un bu sermayeyi 2 katına çıkarına yetkisi vardı. Hisse senetleri, bedeli tamamen<br />
ödendikten sonra hamiline yazılacaktı. İdare Meclisi'ne üye olabilmek için 25 hisse sahibi, Genel Kurul'a<br />
katılabilmek içinde en az 10 hisse senedi sahibi olmak lazımdı. lO'dan fazla rey sahibi olmak mümkün<br />
değildi. Şirketin mali yılı Mart ayından başlayıp Şubat sonunda sona ererdi. Net kardan nonnal gelir olarak<br />
hisse sahiplerine yüzde 5, ihtiyat akçesi olarak yüzde 20, kuruculam yüzde ıo, İdare Meclisi Üyeleri'ne<br />
yüzde ı O ödendikten sonra geri kalan yüzde 55 'de ternetili olarak dağıtılacaktı. Süresi 50 yıl olan şirket,<br />
devam ettiği sürece ihtiyat akçesi ayrılmaya devam edecekti. Şirketin dahili nizanınarnesi daha sonra<br />
düzeltilmiş ilgili maddeler 30 Mayıs 19ı2 tarihli yazı ile bakanlık tarafından tebliğ edilmiştir. Tadil edilen<br />
yabancı ülkelere sevk ve ihracına yetki verilmiştir.<br />
Yine tadil edilen nizanınamenin 30. maddesi temettüden öncelikle hisse sahiplerine yüzde 5 faiz yerine<br />
adi temettü dağıtılınasını kaldırarak, yerine yüzde 60 dividanet dağıtılması hükmünü getirmiştir. Temettü<br />
hisseleri ancak ı9 ı 1 senesinden itibaren dağıtılacak, fakat kurucular ile yönetim kurul üyeleri belirli hisse<br />
ve ücretlerini kuruluş tarihinden itibaren alacaklardır. ihtiyat akçesi sermayenin 1/3 'üne uıaştıktan sonra<br />
ayrılmayacak ve temettü hisselerine ilave edilecektir. Şirketin ilk genel kurulu nizarnname uyarınca 1 9ı O<br />
Bu toplantıda dinlenemaporun içeriğine göre şirkethissel erine iştirak etmesi istenen sermaye sahiplerinin<br />
halkın alışkanlıkları ve itimatsızlığı sebebiyle karşılaşılan durgunluk ve tereddütler yüzünden iştiraklerin<br />
toplamı ı9ıı Şubat'ınsonunakadarherbirhisseiçinayda25kuruşödenınesisuretiyleverilmişolanserınayenin<br />
miktarı 550 liradan ve katılan hisselerin toplamı 905 hisseden ibaret kalmıştır. Bu şekilde temin edilen 2.600<br />
ve kuruluş masrafları gayri safi temettünün yüzde 50'sine ulaşmasına rağmen iştirakçilerden her bir hisseye<br />
yüzde 20 nispetinde kar payı dağıtılabildiği anlaşılmıştır. Ancak sermaye ödemesi taksitlerle yapıldığı için,<br />
55 ~~·~---------------<br />
lira 29 kuruş gayri safi temettüden tüzük uyarınca 1.000 lira ihtiyat akçesine ayrılmıştır. Şirketin başlangıç<br />
senesi hesaplarını incelemek üzere ı O Mayıs 191 ı tarihinde toplanmıştır.<br />
Yeniden düzenlenen 5. maddeye göre şirketin sermayesi her biri birer liralık 3 O. 000 hisseye ayrılmıştır.<br />
nizamnameye göre şirkete sair maddelerin ticaretinden ayrı olarak her nevi halı, kilim üretimine bunların
---------------------------- İSTANBULTİCARETODASI ----------------------------<br />
"'>,~1-l.. _5)..,_\.,r" .}->• .) J~-'\ e.~ '('"\,O c:.' ..ı\...1..;~ •.> J_..;.J; ._jı_~ l ._1 .;_~ \-1 -l.k:Jv"<br />
J>;· -~.~.._..ıl::ı:-ı !ll.,;.!.ı t ..)~- . ..;~ı..;ı;t>"ı..ı.;J_ ı.s;ı... •.,.,_ .5J;,:ıı.;~_, c:' w,~~ 3 s:J~ \_,.bi ... =-: x..ıı.,ı '-.:..'<br />
5::-'~-~~ .!Jı_;;,ı ..... .ı: t•~..; !.):. , , , ~ .) ........ l ...... ı . .:ı _,f_ı ..:,ı ,t_. ~ı.;• ı~ ..:.ı..ı.:~-11,1 -'!.ı;. ı.s.Jfl.) !l.J;'Y ,ı<br />
• .;..ı..!.l.J.:I J_,:;, -....i;K; ".'·:'J.r ..::-'i._•:!. j)\!...\.i ~.\:.tı.;; .:ı'Y,ı .!-~ t>:.. _,. •->J..>\.;:1 •• J.A.!.~_,ı.:.-1:-:<br />
"':"'"\ -.!.):) .r~ •-> '("~ A ~:--'(o l..r\~. ).\.!.~_ı .:;:•.;; jl(, ;\_, .ir_.JJ'_IJ •. /.>1 ,_,..1~! ._;....1~1 t~' .~ _,ı..!.\;_.)\;. • .:;..,_,~;<br />
.!l;..~:,l ı.r~-i;ı.S-·JL, .\S..:-_, • .;ı~Y\.EI .:5 .r~ ~:::-- _,. ,,LlkiJ.w • ..ı..; _,.ı;l$~._;_ '\"'("\ •;j_,' .J!·-~,l::>\S'"l<br />
~;jJI ..,_L. .r~,_;.t..~.ı ., _,\;- .7. 1 J_ '\J.~\ti.;J~,;..,:;_,.;_:;t; • ,- ._:_;)\.\ •• 6 .r:. "::' . .i,._ c_!\.;, .J.>-.!.•)1.!.~ ,;..;) t.FI.-::~'Jı.;.<br />
ı.S)'-... >-ı.r-yJ •.>'.>ı <br />
ı.$~!-11,1 /i: ... :--).) .. · ..:,.\:.,")\.' ... sr .:.ı:-'::'.J'' .. Jı,>ı ı.SJ-".ı.) • .)ı~~ ..rı~ . p.!.t-". e:__,,, _j,'l ..>.> • .>.:?_); '("'\"• ,;_ı.r!l. '\"•<br />
._,..~-\;._,~~ ;_1! ..:..\l~_IJ •• ~.U _,i S .lo_ .;:,.."\'.r~ • )..1.!.~_1__;:;~ ~ >f'>1~ -~.~)_ı y_l.; J-'i.;.-' ı$ ;.J'.IJ ,;}~J.-' _j.>.~i )•<br />
e.:...ı3.;4lJI J.~v" ,;._1:':"'~~.;._, J'L~ .. \;-t:_:-;ı· d:.o.~J.\i . ..>-'.!.1'_1 _,ıi.i' •->'Ö:.-'.11-". t_l=~ll5f-'J.> . ..ı.;.~l<br />
.. -_,_L .. ~J.~tjıj_, J-1-"_l_,\.6 "'~"!.J • • ~.jt;.. JJ"'>:-T ..;!ı .:- ._;ll;::l -.!.!::"' • .:_ı_,ıı.S:-1::,...1 .. _l.r .;-~.:~...\;l,, ..... ıs::.:. -.!.1~·->:1 cl;.;ı ıS-·~<br />
~ ...,.. ._;l f ._,..)_,_ .,·ı_ıı_,....,,... .3--> .)..ı.'.;j,ı j')\.t ... ,;___,_. ;.>..!.;:l,ı._.;;K:; .:,_.;;_,ı.. •Jı_,ı ._,..~ ..s-..:- ~'\' '\<br />
.:.ıJ'f.' ._,"l'ı:..._, .:;=•..: ı.;("j. .. t ... • )_,')':.... ~: .... '":"i''~:" ..s~L.. '("~' s~..J.J _, .-lll..-;_._;..~..... _,.;.~ r...~i<br />
~ J;c. .:.ılf_,ı._._.;_,;ı.; .;;::..:._, • .>.A_l_.!.)\sT.:,~;.J'}.; •..ı':.l .._,..~ .:_ıu_,ı ..:...fı_} o~:~_,..r ..::_~.;..~:,ı t.Ç~I<br />
._;.>•-'ii:J_,ı J)l ,:_ı.:,_ı;}~U_,t -'J'~J~ o.\: .. \~ •:--'-' ~J..l.>_:,;_,f.ob;l.l,;i ı.S.fi.;J- ..!.1;\;_,ı_, ..ı.J'.IJ J...\-~.;_:&.,<br />
.;o,;\.._..:,_ı,,_ J..ı~J. .;..ı.i_,l.J.-'" .Ç-1 -.!.!;..;)\.\ •• .;_) _,-; .;l- jl_ı_,t, ı.S.>.J'.I; •.;1->lı.rl~ ~\., ..,:..,._:_. '\"'\"\<br />
~J.:ti;::C. -~.~ı J) ..::,\:;._;,..lt d.W_y,lt jJ.:,.:J:- j~_,ı.ı .. ~ '-'~f:. • .,_,f'>'~ ~';_,k.:,.:.:_, _, ~-~~.,ıv,ı<br />
-~~·~\.-.:.... 1 • _,--"·' ._;::ı _,1 ._.;:ıs:;J!.>-.1 ..:..\~1.> ~.1;.\.ı.;i -~.L_Ij.. ~ 'v" tM\ • l.~ J;._I ~·\; j~j_,- c:_,· ~ ....... ..Ç.I ._,jy. V ..ı<br />
. .. . ,...<br />
oJ..;;_,J; ._,~._; __ Y"~~ ~+~-' 5~...U.l._1 cl.:aı.l .-~.:_-~.ol,;~.;, ":•r .::....!:.,_, .;\_. JIJJI-' ı,S;_,ı,l.; •. ;!.>\ ~<br />
._;.Jt_ı ~·\.; c_:r.· j\..., _;.>.9 l..ı:;l -.!.!::"' . ..::,_,_, l~ • ..~: .... o~~_l- .;1_,1 ,;,;-> .ir-)\.\ •• _, .. :,A.ai IS • .ı~:.!.~ltl 5-1 ..:...ı_,-;<br />
• .)J....:.ı.,ı<br />
0
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSJVIANU ANONiM ŞiRKETLERi --<br />
her taksite isabet eden temettülerin ortalaması alındığı takdirde temettü miktarı 36,5 kuruşa ulaşmış olur.<br />
Kurucular sermayelerini işin başında verdiklerine bakılırsa yalnız 13,33 kuruş temettü ile kalıyor ki bunun<br />
maddi bir fedaidrlık olduğu anlaşılır. Katılma tarihi itibariyle daha soma iştirak edenlerin kazançları<br />
arttığından eşitliğin korunması için hisselere 1.112 kuruş karşılığında ortak olunacağı açıklanmıştır.<br />
Yukarıda bahsedilen nizarnname değişikliği aynı Genel Kurul'da teklifve kabul edilmiştir.<br />
Şirketin 1912 senesi hesaplarını inceleyen ikinci Genel Kurul, şirketin Bahçekapı'daki mağazasında<br />
toplanmış, idare meclisi raporu ve diğer belgeleri incelemiştir. İdare Meclisi raporundan anlaşıldığına göre<br />
ve kiliın üretimine başlamıştır. Harp halinin şirketin işlemlerine zarar vermesine rağmen ödenmiş sermaye<br />
üzerine yüzde ı 5 net kar dağıtae ak şekilde işlemlerini geliştirmiştir. İdare Meclisi, kurucu hisseleri ve<br />
ihtiyat akçesi ayrıldıktan soma hisse sahiplerine yüzde 7 temettü dağıtılınasına karar verilmiştir.<br />
Hisse senetlerinin borsaya kayıt ve kabul işlemleri icra edilmiştir. Üçüncü Genel Kurul toplantısı 30<br />
Mayıs 1913 tarihinde yapılmıştır. İdare Meclisi raporuna göre harp halinin şirkete verdiği zarariara rağmen<br />
tedavüldeki sermayeye yüzde ı O safi temettü sağlandığı görülmüştür. Bu temettünün yüzde 2' si ihtiyat<br />
akçesine, yüzde 2'si kurucular ve İdare Meclisi üyelerine ayrılmış, geri kalan yüzde 6'sı hisse sahiplerine<br />
dağıtılmıştır.<br />
Meclisi tarafından verilen raporu müfettiş raporları ve bilfmçoyla incelemiştir. Şirket Yedikule' de bir iplik<br />
fabrikası kurmuştur. Dördüncü Genel Kurul bu fabrikada toplanmıştır. Fabrika tesislerinin genişletilmesi ve<br />
halıcılığa bağlı olarak naylon perde, astar ve döşemelik kumaş gibi emtia üzerine iş yapacak bir şube açılmış,<br />
ayrıca Askeri Levazım hesabına çalıştınlmak için bir çorap imalathanesi kurulmuştur. işlemlerin büyümesi<br />
sebebiyle elde dönen sermayenin yeterli olmadığı görüldüğünden bir önceki yılda yapılan ortaklık teklifinin<br />
şirketin yabancıların eline geçmesine yol açacağı değerlendirilmiştir. Sermaye ihtiyacının ıo.OOO liralık<br />
1916 senesi hesaplarını gösteren İdare Meclisi raporu sair hesap evraklarını incelemek için toplanan<br />
genel kurul evrakı tamamen tasdik edilmiş ve imzalanmış bir halde verilmediği 1914 yılı işlemlerini tetkik<br />
ve görüşmek üzere toplanan genel kurulda okunan İdare Meclisi raporundan anlaşılmıştır. Kanuni şekilde<br />
düzenlenmeyen imzasız ve tasdiksiz rapor ve evrakın suretleri bakanlığa gönderilmediği dosyasında mevcut<br />
olmamasından anlaşılmaktadır. 19 ı 4 senesine ait İdare Meclisi raporu ve diğer evraklardan şirketin eski<br />
müdürü tarafından çok sayıda yolsuzluğa uğratıldığı, bu yüzden bilançoda şirketin alacakları sütununda<br />
fabrikanın fahiş fiyat farkı ile tahsili mümkün görülmeyen alacakları arasında toplam 48.5 ı O kuruşun<br />
atlandığı ve iç tüzüğün değiştirilmesinin teklif edildiği görülmüştür. Bu yolsuzluklam rağmen şirket yüzde<br />
2 temettü dağıtılınasını sağlamıştır. 27 Mayıs 1917 tarihinde toplanan Genel Kurul'a verilen İdare Meclisi<br />
raporu ve sair evraklar, Genel Kurul zabtında izah edildiği şekilde, şirket 19 ı 6 yılı içerisinde eski ilişkilerini<br />
tasfiye etmesi ve işlemlerin güzel idare edilmesi sayesinde toplam 4.000 lira kadar safi gelir elde etmiş ve<br />
eski borçlarını ödedikten s oma yüzde ı O oranında kar payı dağıtınayı başarmıştır.<br />
57<br />
hisse senedi satışıyla karşılanması konusunda İdare Meclisi 'nin teklifi görüşülmüştür. Bu yılın işlemleri<br />
üzerinden hisse sahiplerine yüzde 6 kar payı dağıtılmıştır.<br />
12 Haziran ı 9 ı 4 tarihinde dördüncü defa toplanan Genel Kurul, ı 9 ı 3 senesi işlemleri hakkında İdare<br />
1911 senesinde değiştirilen nizarnname gereğince şirket, imalathane, tezgah ve sair tesislerini kurmuş, halı
-------------İSTANBUL TİCARET O D ASI-------------<br />
'"' c.s~"-L.o.r~. )..)4.._ ı J·· •i 'i ·ı.r' . -ı'., _,.,, \ ,.<br />
.:ıj 1_ ..:..ı:--:•':=· ·f>"" .:;_s--..ıı..~.ı J:); c.s~•':";T<br />
·' ..:..1 .;..ı.4:;~~ı,ı c_:!j_,i"'4.A....,\.:...<br />
1 •<br />
. .J.~.,_.,... .. :.ı,ı J(ı .::.ı.: ...... ~jT .ı.t~ı -. ... _;_ı ..:..!US ..:~~.li; jl.~;_,_ ...:...:.~ ., .. ,.. .;:;"i\ ... 6-<br />
• ...~..::!' • .s).__..,. ı..r- _; . .J.:I .:_;ıJI.l ~..., .... .:.ıl.:i ;l.ı.io j'Yii J/ ..:!.1~"-~J.' -._.).ll ._,J~ ı.S!.ı . .:ul • ..ıjJ' •<br />
..::..•f:... '-~:?"J'jl.c .:,L.) . .J.ı.('~"-~ . ..ı._ı f.-" .ı.l+:""J _,:.. .:5>:. ~L... .;:;')\.o\,.. 'll-+~J • .ıl.~~~ iiJI<br />
.... _:)JI .J.ı.~<br />
. .!): . .ıJ,ı ;.ı.; .. _;..5:<br />
j?-'l\,_...1!.))\i.ı.HJ',:ıl If\~_,;; ..:,)J"" l.ı.~L. .)~,. .• ;_ı:,.)t .~,.6:-~1 t;.J-IJJI.i c!.J•J E_\..f-1 .;:,;')\'Jj.<br />
JL ..... 1 ,J:..a:? SJ<br />
•-'-A •..1.:t:J': 'A"l. '\ ~:-- ı..r:L. 'A .:...' f; ... \.~' ~.~:.:~ .:ı 'Y Jl Jll. J .)..ı.~i _:1. .,.~ .. ~ Ji0:- ;ı,) ~:..:.:_..ıJ ,ı<br />
d:S" .r! .p~-A.:. "'!"">-..:..1-:.ı.:f -''( ji»l)j J:.!.~ ı>x. ~},ı jil_:i.) J:l:• .JJI &"'.L..r-,...~,'-1: . :..ı..:..~\ ... ~.:..i<br />
.:;'Y,ı .:.t:.·~ • .ıvb' )~\ ı.>jl:=•l .::.,;~ • J~•_;,:,\._,J) J ..., •• .,\.. Jt~>; .ıl •. !..l:-~1;..!,:, :...ı:..\lai ._;·.hi ,;)v"<br />
[ -.: .... t" ] . .).;;)~~ j..ı.:.:..ı..<br />
ct•' J _,b. ..ıJ _,: .. .).ı)~'-". j.ı..;J.~..ıJ!I .!J.ı ,:S r Y. s)\::,.1 _f .. il'__.ilL s..dl .!.~: Jj,'~ jl:.ı '::" ... L...<br />
JIJJI ..;!.i~._~.lı.l J:t_; • ..ı.:~Ç,..I .,:•J,.P ..;,.~_,. ,~ı~l • .>:.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERi --<br />
İdare merkezi İzmir' dedir. Kuruculan ekseriyetle yerli eşraf ve tüccardan oluşmuştur. Şirketin kuruluş<br />
maksadı iç ve dış ticaret ile birlikte ihracat komisyonculuğu yapmaktır. Şirket 20 yıllığına kurulmuştur.<br />
Sermayesi isme yazılı 40.000 hisse senedine bölünmüştür. Dahili Nizamnamede safi temettüden, önce<br />
hisselere yüzde 5 faiz ve yüzde 1 O ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 6' sı idare meclisi<br />
üyelerine, yüzde 7'si kuruculara ve yüzde 87 temettü hissesi olarak hisse senedi sahiplerine dağıtılacağı<br />
yazılıdır. Şirketin henüz faaliyet senesi tamamlanmadığından Genel Kurul'u toplanmamış ve İdare Meclisi<br />
raporları elde edilemediği için çalışmaları ve işlemleri hakkında her hangi bir bilgiye ulaşılamamıştır.<br />
Bu şirketin kurucuları ilgili imtiyaz fermanının sahibi Y anko Beyefendi ile Mösyö Leovinda Zarifi,<br />
Osmanlı Bankası Müdür Muavinlerinden Mösyö Gasdon Dobvano' dur. Ereğli madenieri yakınında bulunan<br />
Zonguldak'ta bir liman ve rıhtım inşa etmek ve şirket tarafından elde edilecek madenieri işletmek üzere<br />
verilen imtiyaz fermanı 20 Kasım 1893 tarihini taşımaktadır. Şirket sermayesinin lllO'nun ödendiğine dair<br />
Osmanlı Bankası tarafından verilen beyannameye göre şirket 18 Mayıs 1896 tarihinde Paris 'te kurulmuştur.<br />
Başlangıç sermayesi 10 milyon franktır. Her biri 500 frank olan 20.000 hisseye ayrılmıştır. Şirketin idare<br />
merkezi iç tüzüğünüçüncü maddesine göre İstanbul'dadır. İmtiyaz süresi nizamnamedeki kayda göre 24<br />
senedir.<br />
İmtiyaz sahibi Y anko Efendi bu imtiyazı şirkete devrettiğinden imtiyazdan doğan hak ve menfaatler<br />
şirketin eline geçmiştir. Genel Kurul şirket sermayesini yüzde 50 oranında artırmaya yetkilidir. İhtiyaç<br />
duyulduğunda tahvil ihracına ve tedavüle koymaya da yetkilidir. Ayrıca tertip şekli İdare Meclisi'ne<br />
bırakılmak şartıyla 2.000 kurucu hisse senedi vardır. Bunların hamillerinin şirketin idaresine karışma hakları<br />
bulunmamaktadır. Yalnızca 36. madde gereğince sağlanacak temettüye ortak olacaklardır. Şirket hisseleri<br />
yarı bedelleri ödenineeye kadar ilk sahipleri adına yazılacak daha sonra hisseler hamiline ait olacaktır. İlk<br />
İdare Meclisi kuruculardan başka Mösyö Dönrove, Mösyö Komandan Berje, Mösye Kont Darnovd, Mösyö<br />
Levi Lafolet' den ibarettir. İdare meclisi üyelerinin sayısı 5 'den 18 'e kadar olabilir.<br />
Üyelik için 20 şirket hissesine sahip olmak gerekir. Genel Kurul'a 25 hisse sahipleri katılabilir. 25 'den<br />
ziyade oy sahibi olmak mümkün değildir.<br />
hükümetine ödenmesi şart koşulan aidat, her nevi vergi, masraf, anaparaya mahsup akçe düşüldükten sonra<br />
ortaya çıkacak safi hasılattan yüzde 5 ihtiyat akçe si ayrılacaktı. Ödenen sermaye için yüzde 6 faiz verilecek,<br />
yarıya taksim edilecektir. ihtiyat akçesi sermayenin 1/lO'nuna ulaştıktan sonra ayrılmayacaktır. Gelirler<br />
59<br />
hisse başına yüzde 6 faiz ödenmesine yeterli gelmezse eksik kalan kısım ihtiyat akçesinden tamamlanacaktır.<br />
geri kalanın yüzde 15 'i İdare Meclisi'ne verilecektir. Kalan miktar hisse sahipleri ile kurucular arasında yarı<br />
36. madde'ye göre şirketin safi hasılatı şu şekilde paylaştırılacaktı: Kuruluş fermanı gereğince Osmanlı<br />
6. EREGLİ ŞİRKET-İ OSMANİYESİ<br />
5. İZMİR İHRACAT VE İTHALAT ANONiM ŞİRKETİ<br />
29 Mart 1917 tarihli "padişah iradesi" ile kesin kuruluşu tamamlanan şirketin sermayesi 200.000 liradır.
,.=. .J..J;~ !lJı..:.... ı)]Jı<br />
• ;~Jı ~~ ul) _ t.., Yt.,\t-•- J~j tY: ~<br />
ı.!.l.:vl:..\l;i •J..~--ıt,R ~ o.)l_.lıJ_,i .J~I JlA.Jı • .ı.:~J~ \MA...: ... j~ ıJ.rJ YO. ./-)1 .!l:..("_r.<br />
~·ı) 0.>:1::" J! .:,,1 ~' J~ ı>l~ ~.;~ı )i_ ,)ı .J._.J.:_j" ~~L.r '·1:.: .. ~~&:..ı.: ..... .)~ ~:.:IT<br />
Jı..ı.:.... w> .il:&~ .JJ'J? d.. ı.. ~J~ı Jil) ;,,., ._,!! ~J ı~ 5!1 rj}:. ı.>A·.J u=-L'' ~ Jl) j~ı<br />
~; ~:.:ı..ı.:.... ~...a~..!l:. rj.}; s: ı .:,;~_,ll... .~ .!.~· .:..)\.l... ~: .... i' .:ı.ı.::ı..:i .!1:) _r. )...._. j~:li_<br />
·J4.J..~I ~ ..:....~,_; .!.l:.._)..:.Jı;, JlllviJ !J)•-i. o)ı/1 JJI•;f ..V .:..~_,lı.., .!l:o:o..ı..l uU:...I<br />
• J..ı.~~·.J..~I Jı,.W .:..ljl-::.1 i. ı:.ı:.rSJ..ı.:,l JL-..:...1 ı.,;.uı,. ~ı ~JI .!1:...1#1 J·.J.: .... .--jtl<br />
.Jl:..~) ..; ... i .. )};6- jl...~J ..;. • .J.~-i.1. -~~.5!' •<br />
..~.: ... ,..;...;lT ı>J~ S! ı>.;~'-' Jı..~.:... ._. S:.'<br />
.J.ia:• o.),._,.~:... JJI ıJ..rJ '\'i .,.-~l.r .!1:5" r rJ~\ .ı,S..~:,I -lJ~J· ;..ı.i \A'\A .:_ ... JJI .Jit; \"'\<br />
JL;.J;. .:ıL..S: ... ı~ _;S::.~' ..;~·ı; i".~~ ->..ır: .W~J ~~:.:%T .:ı~J'} .!1::"_,? c..r~ • .)t.ıı.;_,;<br />
ı.J-.) .:..'fo.,t .!l:S r- . ı .... Aı'i_.,• .:ı,:1:-- ı.?. .:ıJ' b ~~ .!1: .;~' ;1_ J' r...w ~(-- .!..~: . ..r. ~<br />
.:,;1J.L~ Jo·~ _).~~· ~:--'JJ .)!~1 4h\~ • .J._I ~l..r" ~)~~~ ~-; J ... _; .!, !J):.,..J J!...d,l ._;~_1 [ı_rl<br />
• ) J • .J.W.:. ')\( T<br />
~) .:ı~u .!L')I.ı... S_r. .:ı~jJI 1.5*'-'~' ~;),- ~ı;-1 Jı....; ....... > Jil::.' ~~t..l"" .J.::.:i<br />
1.9""--.#J-'• 10 ~ ~~' ıf~ ~ Y:Jb" 'f\'' ..: ... .Jt-i Y'1' $:..ı.;.,'~, ";~J.> • J~J .)ai ~~..UJI<br />
~~ rjlr-1 ~)Çı J'J J,:i:· .:)Jı r--4:. -~~.4-.-. ~rj h L5~~t. r- .!1:5 ,.=. •J f ~~)I(T .:ı.).::),}""<br />
j-':, eS~~ z:/ ._;~ı ı,;ı;.'ıj Y•• .:, .... ~, Jkl ü.'l) .JJ~:~ v;.J ~-~l..r" ~,\(J~I J.>i ul) )y_<br />
~ 5-! .:ı;)J;y_. ; .... _!.l..ı.:,ı t)\:' ..;;ıJ .!.~:. Jl' :ıi. ı>.ı:_ ı:ı,:~· 5!1 .:ı,ı ""~!""')··'.;ı.>.:_." ...... .).u. Jl'<br />
.:..;.JJ J=ıoilt ._,!! o-l';i_ o)~\..._. ... .:;,;J ~J.~ j"· .!1.;:-: jjJIJ j!.ı~ ~ ........ 5 .. 1 ;\.ı.lo ,1 ~J.JS..!.!::<br />
~y...__,i jt~J l.l'i.ı.J.ılJI~ .J'.J..;-.:.X:.Yu.,i .:5 r .J.A~ ı.,;ll ~J(_ i!. jl ..:.l:. ~,ı .:,,1 J:...:iJil) .J1.<br />
j.Jl. ~ .... ,ı, lf"'~J~ .ı,.l;ı-1.1;..1 ~'fo..,i $! J.J.f. (Y\AVo) j=~t Ji 1 )';J'_ ~ J.4tit .:..;J •J)i. •J4::J.<br />
J~·l) (t'\'\'\'\o•) • .ı::.O.:i jl) Jll .ii, v;.Jj ~lt~ •.J)J'_ ıSJ. v"J J~~J-i .!1;) r .:ı,._.J oJ~I<br />
~4-Jobi.W, ~l.i-1 •J~ıJI _;...t)ll; .i')\.l- -'k._~; cl)_,.:. ,§.y.. _<br />
_,i ~ jL:: .).ı"(\\\\\)<br />
~--'fol ..!J.:.~ ~ ı.S.JJ &wiJ .:;,li.p ~-~ •A1" ı) • ..ı:...~~ Jl_,....l • ;.>..:.l~l .J:ıs:'"_;- J!..ı..i ~ JJ""i .<br />
.:ıı...;, j»-ı.!XIt~l .lJ>;- , •• ..ı..:i>Jl~U..., .:.~..ı.· ı!l:5'" _,:.,._;1~1 .:..A)ı, .. ...:_Ll JJdJ\~~ ~·.>.:.' [.\:,:1<br />
.;..ı.~ C:..);~ J:~·Ji-' . .J..ı.._l fo .<br />
..ı.::ıı ~!; ~ jb;_,iJ;J~ SYJı ı.>);L· .:.si;) .)Jl..• .:,1..;11<br />
J~ ı.!.\:1~\l.,,J .;.,t~&-..1.1' J.:lil,_..il\,... ı,!.\,"~ .:».~;...j j.ı.:.. j.,._ ~'"; .~ .} ... ;.. J~..W ı.!.l.:o.)L. ~::JI<br />
pJı; ""'' ..:~ .. 'J;.)\.SJ~ 't'l\ ~~..ı..i ~.;JJ§ ~;.:ü ·~_.J.ik iJ!.~l.J ..:s;.~:'-:1 ~)•.:.i J.l: ...<br />
../;:.:ı,f_l ~..ı..ll?.l • ..ı.:i:o &'"';-- _, •• ~~ •: ... JJ : (':"lS ,;:b'J ~ ~~~Jl_,....l<br />
JUı'l).!.l:: ~ijl j "·ı> >.ı • .:ı~ ,;(..:ı; ı ı~l • .:ı..ı.:_;ıJ.:-.1 :.._ı.. .r"jil} .:ı ,:ı:. ,:)J 1 .:.S'.r:. i ,}ii•iı'(,y_ • ;J.ı:k<br />
• JJ..:.}_I \.iJ..I.:..~,i _ "'•U- ._;ı;il) ~~ Jİ:'. i.>:: •<br />
..ı.:_ .JJ-f::"J. J fi.' c_l_;.l .:.."j.._Jj.- 'fAO• • -<br />
o)J)_,.i Jil)- \Wf.'f•- .:..')\..\... ~· ~)~~~ o..dl ı)~;j,l J)\.1.,. 5_,.;. o.>..:i_); 1.5"~ \\•A<br />
\\<br />
~ -----------İSTANBUL TİCARETODASI -----------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONİM ŞİRKETLERİ --<br />
Şirketin 29 Kasım ı898 tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurulu'nda, kuruluş nizamnamesının<br />
6. maddesinde verilen yetkiye dayanılarak sermayenin 66.000 Osmanlı Lirası ya da ı5 milyon Franka<br />
çıkarılması kararlaştırılmıştır. Her biri 22 Lira veya 500 frank itibariyle hamiline yazılı ı .000 adet imtiyazlı<br />
Mümtaz hisseler, şirketin gelirlerinden ve şirketin tasfiye edilmesi halinde alacaklarından, eski 20.000<br />
hisse senedine tercilıli olarak yararlanacaktır.<br />
Eski hisse senedi harnilleri yeni hisseleri alma konusunda ikiye bir oranında rüçhan hakkına sahiptir.<br />
Bu rüçhan hakkı 3 ı Ekim 1898 'e kadar devam etmiştir. Şirketin sermayesi 24 Ekim 191 O' da toplanan<br />
olağanüstü Genel Kurul 'un kararlarından anlaşıldığına göre her biri 200 frank veya 8 lira 80 kuruşluk<br />
uyandırmadığının kesin delili dir. Dosyasında bulunan 5 Mayıs 19 ı O tarihli meclisi mahsusu vükela mazbata<br />
200 franka indirilmekle sermayesi 4 milyon franka inmiş, yeniden 200 franklık 63.750 adet hisse senedi<br />
ihracıyla 12 milyon 750.000 franka yükseltilmiştir. Bunlardan 20.000 adedinin aynı miktarda eski hisse ile<br />
değiştirilmesi, 30. ı 24 hisse ile de yüzde 5 faizli 400 frank kıymetli 13.626 adet şirket tahvilatının tedavülden<br />
kaldırılması, geri kalan tahvillerin yerine yüzde 4 faizli 500 frank kıymetli 21.875 adet yeni tahvil ihracıyla<br />
üzere ihracı ve nizamnamenin bu şekilde düzeltilmesi teklif edilmiştir. Mali durumdaki karışıklık sebebiyle<br />
yapılan teklifın reddedilmesi durumunda şirketin iflası ile neticeleneceği düşünülerek esasına muvafakat<br />
edilmiş ve şirketin iddiaları ve alacakları haldeında var olan ihtilafların çözülmesi için zamanın Orman ve<br />
kabulü anlamına gelmeyeceği ve anlaşmalı taraflarca gerekli görülecek değişikliklerin 6 Ocak 1894 tarihli<br />
ferman ile daha önce Bahri ye N azırlığı ile yapılmış o lan 3 Haziran 1897 tarihli bir sözleşmenin metninde<br />
değişiklik için müzakereye başlamak üzere şirket tarafından 9 Mayıs 191 O tarihinde Osmanlı hükümetine<br />
Şirketin mali durumunu gösteren vesikalar: Şirketin dosyasında bulunan ilk İdare Meclisi raporu ı 908<br />
1908 senesi içerisinde şirket işlemleri üzerinden elde edilen netice 117.430 frank zarardır. Önceki<br />
yılların zararlarıyla birlikte şirketin toplam zararı 4.124.140 franka ulaşmıştır.<br />
61<br />
senesine aittir. Buna göre şirket 10 milyon frank kuruluş sermayesinden ayrı olarak 18.750.000 franklık<br />
38.500 tahvil ihraç etmiştir. 1.000.772 franklık, 3.544 tahvil itfa eylemiştir.<br />
bir beyanname verilmiştir.<br />
Meadin ve Ziraat Nazırı olan Mavro Korbato Bey'in başkanlığında kurulan bir komisyona görev verilmiştir.<br />
6. maddenin tadili hususunda hükümet tarafından gösterilecek kolaylığın bahsi geçen iddialar ve İstekierin<br />
mübadelesi ve üst tarafı ile şirketin borcunun ödenmesi, her biri yüzde 5 faizli 450 frank kıymetinde<br />
4.999.950 franklık ı 1. ı ll adet imtiyazlı yeni tahvilin şirketin büyütülmesiyle ilgili işlemlerde kullanılmak<br />
suretinden anlaşıldığına göre şirketin sermayesi 20.000 hisseye bölünmüş ıo milyon frank iken, eshamı<br />
75.000 hisseye bölünmüş 660.000 lira veya on beş milyon franktır. Şirketin tahvil ihraç ettiği ve bunların<br />
bir kısmının sermaye artırımı ile mübadele edildiği dosyasındaki yazışınalardan anlaşılmaktadır.<br />
Sermaye artırımının imtiyazlı hisse senedi çıkarmak suretiyle yapılması, şirket ınuamelatının rağbet<br />
Mümtaz hisse senedi sahiplerinden dörtte üçünün rızası olmadan bu imtiyazlar değiştirilemeyecektir.<br />
hisse senedi tahsis edilmiştir.
62<br />
~_1 )~ Jil) \00~'\"''1' J,ı.l, •Aı,l ... ~;_ .. lS'""':· ,.r ..:...~; ...<br />
~il! i. • .ıjj • ;..ı.:.;l;i ~~-> ..<br />
• ı.J...!.I. J'_J.:..: .... ')L ., , ; l,ı_.rl,.: • ..~~ .... _,. ... ;... 19 .~_1.. r• ..ı._..ı.f J "':-'•i..:l:~. ~ _,_...~..:..!;i) •-'ı:.Ç:- \ :i:.J ,1<br />
,.!-Jı~_, .JJ'.ıJ.}c.T_l "'."-:"J.P~~ ... ,J..cı tÇ?-I•.ı \'\\\ j..ı.;;J'ı, •) ..ıl vl? J;41JI .{ıc ,:_c \'\\•<br />
.;_,.,·L9 •..l'·::-1 ..s\" .j~.AJ,ı •)j._: __ 5lJI J~;_,_ .ı. ... :L.~.:l •J ıJ' J:~;,)\{ 1 j.ı.·..:~~-~.. J J<br />
~ 'f .. •<br />
\ o'l""\ '1' JJ4.1Jı .s }.ai\! \ '\ \ • 6,)\! _,i j\:' :,;~J'. J ı ı:_,~. i~ •:9\,., .::..ı)l""'b.. _;; 1) ..:1:.-: ur.;(<br />
• .J.ı..!..ili X jr"" Y) iV•'I' jl:: .. !l~~-..~._1 Jil)<br />
("' ı --ı-ı J' •. . 1 • ı/. ,,· 1 1 1"' • c • • \ l' . . '\ .')\ 1 • .<br />
(j.cı..')~.J\.4 ~._. -A.IU ---~))-' J:{>..-ı \,;,N O) .) ._'r'" ~ "\:,6 J' ........ ~~Jb lJ.) -ıR- '~ J~ ~,): ~ 'p t)~>\ .. -' t.,S::C<br />
.._.._fr' _j)l'""-, ı)-:-1)~1)::,;...1 •.. dJ'.($~"~)[_'}.'""\~;...)\} J.j:..\.l:;.",)\{1 .)..ı.:.:~_,:;j;! \Sn'.'; .;!)vi~ jl ..::..~) o)..:.<br />
'1' \AV o- J-.::ıl\! .::..ı;.ı .:)) ~J ,J..:: ... :; .ji ı) )<br />
\ • '\ t'V o • • j 'Y ,llS"". ;L:ı-'..:,. ... :ğ 6:'-}.,,t _<br />
o.)($)1 _, • ..) )i ''-s"'' 5'ı..i..t,.:. ,.&Ç>I d .. llj ,.i 0 y J~" ,;J •J"':--ı.S_c.s) "· ; •J'.)lvl,.: s~~:- ''\. A<br />
:.ı "<br />
, ;.ıoJ.i. J'. ,..ı.:.l:• .._..;;!tÇ_;,_ )~:_,~· J::. J)/JI .;_,.t: tJ;,)' o.ı.:_..,,b~.;..• )lsJ , J.ll.JI.:•<br />
• .ı.:: ... !,Jil_) '1'. • .))/As·~_,- .j\:9 ·d::-• ..:.t.ı+-15-'.J ,;}• .<br />
..ı._ı '(I..J;..I .ı.:.._.;_ (t~.l 5-1 ..s"'
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
ı 908 senesi İdare Meclisi raporu, aynı yıl yapılan olağanüstü toplantının görüşme notlarını da içermektedir.<br />
sermayesi, eski hisse senetleri yerine ihraç edilen ve eski hisse senetlerinin piyasa fiyatı düzeyinde olan<br />
200 frank değerinde 4.000.000 Liralık 20.000 hisse senedi, yine aynı değerde eski tahviller ile mübadele<br />
edilmek üzere çıkanlan 30.124 hisse ve şirketin duyun-ı mütehavvili için ayrılan 13.626 hisse ile toplam<br />
63.750 hisse senedinin toplam kıymeti olan ı2.750.000 Franka ulaşmış demektir.<br />
Tahvil sermayesi olarak önce yüzde 5 faizli eski tahviller ve duyun-ı mütehavvilden ileri gelen<br />
değişken gelirler (irad-ı mütehavvil) 500 frank değerinde ve yüzde 4 faizli 21.875 tahvilin itibari (nominal)<br />
değeri olan ıü.937.500 frank, ikincisi yüzde 5 faizli itibari değeri 500 fakat, 450 franka ihraç edilen ı 1. ll ı<br />
mümtaz tahvillerin bedeli 4.999.950 Frank toplam 15.937.450 Franktan ibaret olur. Bu muhtelif tahviller<br />
42 senede itfa edilecektir. Yıllık anapara ve faiz ödemeleri olarak şirketin ödemeye mecbur olduğu tutar<br />
861.000 Franktır. Şirketin yıllık gelirleri 841.000 frankı geçerse bundan öncelikli olarak tahvil sahiplerine<br />
nakit yerine verilen kupon bonolarını ödemek için 1.000.000 Frank kadar bir ihtiyat akçesi ayrılacak ve bu<br />
ihtiyat akçesi 275.000 Frankı aşmayacaktır. İkinci olarak hisse sahiplerine yüzde 4 faiz ödemesi için gerekli<br />
tutar ayrılacak, 841.000 Franktan fazla bakiye kalırsa bu da mevcut kupon bonolannın ödenmesine tahsis<br />
göre, şirketin yıllık işlemleri sonucunda gelir gider dengesi sağlanamamış, hesap yılı 607.880 frank zarar ile<br />
kapanmıştır. Önceki yılların açıklarına bu miktar eklenince 4.732.020 frank toplam zarar ortaya çıkmıştır.<br />
İç tüzüğün 6. maddesinin olağanüstü Genel Kurul' ca kabul edilen tarzda düzeltilmesi için gerekli işlemlerin<br />
yapılması hakkında Osmanlı hükümetine müracaat edilmiştir. Hükümet şirketin sermayesini düzenleyen<br />
altıncı maddenin teklif olunan şartlar dairesinde değiştirmesini kabul etmiş, ilgili padişah iradesi şirkete<br />
tebliğ edilmiştir. Bu gelişme üzerine Genel Kurul olağanüstü toplanmış önceki toplantıda kararlaştırıldığı<br />
şekilde şirketin tasfiyesi ve sermayenin yenilenmesi konusunda idare meclisine yetki vermiştir.<br />
1910 yılına ait olarak İdare Meclisi'nin 1911 'de toplanan genel kurula verdiği rapor, bilfmço ve zarar<br />
ziyan hesaplarından anlaşıldığına göre işletme hesaplan önceki senelerde olduğu gibi açıkla kapanmamıştır.<br />
20.000 franktan fazla net kar elde eden şirket, bu paradan imtiyazlı tahvillere ı 9 ı O yılı faizi olmak üzere<br />
153.62 frank ödemiş, geri kalan 4.702 frank sırfidr kalmıştır.<br />
Aynı senede toplanan olağanüstü Genel Kurul İdare Meclisi 'nin teklifi üzerine değiştirilen 6. maddedeki<br />
icrası için 11.250 hisse senedi ile sermayenin ı5 milyon franka ve hisse sayısının 75.000'e çıkanlmasına<br />
İdare Meclisi'nin 1911 yılı Genel Kurulu'na verdiği rapor, izahat, bilfmço ve sair evrakta gösterildiği<br />
üzere şirket işletme malzemelerinin ıslahı ve yenilenmesi yüzünden işlemlerinin genel olarak bir<br />
önceki yıldan daha düşük olmamasına rağmen ı55.232 frank zararla kapatmıştır. Yüzde 4 faizli<br />
63<br />
karar verilmiştir.<br />
yetkiye dayanarak şirketin Gueubu imtiyaz sahası haldonda sahibi olan İtalyan grup ile yaptığı sözleşmenin<br />
edilecektir. İdare Meclisi'nin bu teklifleri olağanüstü toplanan Genel Kurul'da kabul edilmiştir.<br />
1909 senesi hesapları hakkında Genel Kurul' da okunan İdare Meclisi raporu içeriğinden anlaşıldığına<br />
Yukanda adı geçen hükümet mazbatasına konu olan hususlar bu raporda tafsilatıyla yer almıştır. Şirketin
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
1.5~~ .. :.. u A ...s-.. ;;~ J;Ç" ·;..iJ' .j~...U,ı ).)AP ..:..:t#'\ ı:ı.ı-:~!.>.tJI .:.\(.ı .. ::~.)~~ J-il; ..:f."A,i J):-.::. -s~l.;_l<br />
,:, .... :~.ı.i:Jy_ ,.ı.:-":·"':""'.) Jlnl ~Ic .),:...s.; 'o# .J~i . . p.!.l.J~..I..:.l; 1 ) ...s-t;_J -s) i~ . .JJ.); .:;.ı.:t_).<br />
·).J..i(.ı .:...:"-) .)~L:. j')\.l •• ~:S"_r .J._;\::"1 ...s-~:·,r..::...~• . ;.ı.~Ic ı.T!<br />
. ;}u_J ~~;ı~._ ....... J;~,ı cJ ~ ... >to • .),;,_ ..:..:J ........ ı..r-Y. to .:ı;~. ~_.ıl.ıl ..rlf ,.<br />
• c: , ("<br />
,:5 ;-; -.~L. F" l..ı.~L. .J.ı•.a> .:..1:. v!ı .J ,1 ..~ıL}--_; •. J~)'--.a> ı..r"" _; .. ı..i+:""" .;.;.ı -:--1~ ..!J:.ı ri.<br />
_;,:.!.~~::-: -->~ .• ;,;,1 ..!..it~_llkt-1 uı·._"",.. ı..r ... ;. :ı.J.t. ..t • .Jl:' 15 ..,~.:_ ..... ,.... .Çı ..:r: .:.1?-A~' ~' ...r:""i.<br />
.. :.._\_,... .>.S J-·A ~:.) .. ~~~) . ;.ı.\:-U:~' ~h ..... l t....) ...s·'"" ... ...,....-_; .. ı.!.l::'. •ıi,l ~t~.' .,ı.;; ... \ı.~: .. IJ<br />
•J_,)._;~~~:;.)\S\.:,ı....;;,_IJ •Jbl ..r~ ;)!l) .,; __ ._:'_,r .:..~ ... .).Al .ıli,.il .J..I..tf \'\U ..!.\.:.);-:.<br />
j~'j'\ ..r~_}; -.~.;_lt*\ •A >'.-' J:-...i _;_;l..ı..A .. t• •.ı..ii. ~~l.r • .ı.:t_); ı..SM•:IL. ~:- \'\\~<br />
J-A ı'..ı.4• '· ı.)_...ılT ,~\~:;_;_,~,ı, ı.r._:..-"- '\"'( •;)J! jlJI j_;''b f:_:t.: 'UK..!.i t.)~<br />
• ;.ı..it. ~ı Jl~J)~_,, JL. .:.(.ı:·.)~ ...;-)rf.~-': • .ı.:)ı<br />
( r; >:---1::-. ..$~ _;,-\; ... ;..ı.i~ . ...1.· ... J.~~<br />
. ;~1 "':"lf_l ..;t,ı di.. .. :.. ........ )j_<br />
1 .),-a> 5 ... 1 • .ı.:\'..- ~.l...r J..;:) ·J.lJ..J? vL' \lı-1 Jf:;.•J..I .;.-;:). ,.ı.:_._'?"J.I ....;..,i<br />
JH..ı..ill J\rJ~ .) 1 ;<br />
..!..IS_r. .;..ı..!.l~'t:t; .:;..ı:;lı.;ı ...;) .. ..... ;~;1."\"'\'V ~:..J,ı .J.i'6 '1"\ ~.:.i ,,)':..ki:.-;, ... ..!..i:)r~i.
üzere- Osmanlı Bankası Paris şubesi tarafından kupon bonoları verilmesi kararlaştırılmıştır. Bundan sonraki<br />
senelere ait evrak dosyada bulunmadığından incelenmesi adı geçen evrakın gönderilmesine bağlıdır.<br />
Şirketin işlemleri genel olarak rağbet edilecek düzeyde değildir. Tabiiyet itibarıyla Osmanlı görünen bu<br />
Şirketin kurucuları Alber Alyoti, Jhon Araktayhi, C. F. Ziro, J. A. Key, J. A. Saykis, H. Jiklar Efendilerdir.<br />
Sermayesi her biri 5 liralık 15.000 hisseye bölünmüş 75.000 liradan ibarettir. Genel Kurul sermayeyi<br />
yarıya kadar artırma yetkisine sahiptir. Hisse senetleri nama yazılıdır. Sermaye artırımına gidilmesi halinde<br />
eski hissedarların yeni hisseleri almakta rüçhan hakkı olacaktır. İdare meclisine 5-11 arasında üye seçilecek<br />
bunun için her üyenin 100 hisse sahibi olması şartı aranacaktır.<br />
Safi temettüden amortisman ve gerektiğinde olağanüstü yedek akçe ayrıldıktan sonra öncelikle yüzde 5<br />
adi ihtiyat akçesi ,ikinci olarak sermayeye yüzde 6 ödenmesi için gerekli miktar ayrılacaktır. Geri kalandan<br />
yüzde 1 O İdare Meclisi'ne, yüzde 45 kurucu hisselerine, yüzde 45 temettü hissesi olarak hisse sahiplerine<br />
verilecektir.<br />
sermayesine tahsis ve kaydedilecek her iki hisse senedi için bir adet kurucu hissesi verilmek üzere 7.500<br />
ve ihtiyaten saklanmak üzere 1.000 kurucu hissesi daha tahsis edilecektir. (Başkalarının parasını kendi<br />
hesaplarına çalıştırınanın bu kadar anlamsız bir şeklini bilmiyorum.) Şirketin 1914 Haziran ayında toplanan<br />
Genel Kurulu 'na verilen İdare Meclisi raporlarından anlaşıldığına göre 1912 mali yılında sermayenin yüzde<br />
40 tahsil edilmiştir. Bu para ile fabrika kurulacak arsa satın alınmış, inşaat ve tesisat için gerekli işlemler<br />
başlatılmıştır. Ucuz fiyatla alınan bir miktar pamuk daha sonra satılarak 1.264 lira gelir temin edilmiştir.<br />
Fazla giderler için bankalardan 5.285 lira avans alınmıştır. 1913 yılı bilançosunda 75.000 lira sermayenin<br />
tamamen tahsil edildiği, bu paranın inşaat ve aletler için harcandığı görülmektedir. Henüz işleme başlamadığı<br />
için faaliyeti hakkında bir fikir elde edilememiştir. Kurucuların yabancı olması ve idarenin kendi ellerinde<br />
bulunması, şirketin memleket malı olarak kabul edilmesine engel olmaktadır.<br />
8. İSTANBUL BANKASI<br />
Şirketin kuruluşu 5 Temmuz 1911 tarihinde tasdik edilmiştir. İç tüzüğün matbu nüshasında 29 Mayıs<br />
191 1 tarihi gösterilmektedir. Bunun padişah iradesinin tarihi olınası mümkündür. İdare merkezi İstanbul' da<br />
bulunan şirketin kurucusu Ahmet Kemal Bey' dir. Her türlü sarrafiye, ticaret ve nafıa işlemlerini yürütmek<br />
üzere kurulan şirketin sermayesi 22.000 Osmanlı Lirası ve süresi 75 senedir. Mültezimliğe varıncaya kadar<br />
faaliyet sahası dışında hiçbir iktisadi konu bırakmayan şirketi ticari, sınai, zirai, mali her hangi bir sınıfa<br />
65<br />
Bu şirketin dikkat çeken tarafı kurucu hisseleridir. Kuruculara ait 12.000 hisseden ayrı olarak şirket<br />
Süresi 40 yıl olan şirketin İdare merkezi İzmir'dedir.<br />
anonim şirket, esasında Fransız serınayesiyle meydana gelmiş bu yüzden hükümetle sürdürülen ilişkileri<br />
siyasi olaylardan etkilenmiştir.<br />
7. İZMİR PAMUK İMALATI OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Bu şirketin kesin kuruluş kararı 13 Ocak 1912 tarihinde Ticaret Nezareti tarafından tasdik edilmiştir.<br />
iradi mütehavvil tahvillerin faiz ödemelerine imkan olmadığından sahiplerine -önceden karar alındığı<br />
--TİCARET VE ZİRAI\ T NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OS MA NU ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
_;ty:'-yfJ J;?" ~,:.;ı..\:_ .. ..:;.> \;l.t; ... di J~ .ı....-lv-.-}.j.!""' c: •).A't:,:>~((.<br />
_<br />
........ :. .:L.. yt •• .) J-':'" , •• _ç., l;,i J:~~ J<br />
J:::-._:ı,ı r:l>l 0_,f.1 "'.l•r ~u:S::, J • • J-"_ı '7\fı ı.;~ • ..ı.ı:L· .. n<br />
.1\;:>1 .y ... '::::- au du ". :·~JjJil(;U..~: ..:}:..\ıl"'· j:.ı_.!L. ..:..')\,...\,..<br />
.1':::,.\ J~l •>JJ'. • ,:.,)\ .. ..,&-\ o).ı\ vl~ uı-~· /ç o:ı),_ -!\::il::• •J.-"" 0..,i.;;)JI .)!.;_.,- ;.r~• .;~<br />
.):.;"' .A1 Jl'~ , )J~'\ ~)i ..;ı j)'I!JI ..\. ',;_ .. c.)~ )~ 1 0<br />
->h!.!__, •• )'.:~! ı..ri~ .!·\J?'" .. ~!JI ..:.-·:::-111" ,~-•:;-il .1\::,..\<br />
.~> .:J.:.,)\.:..ç.\ .;',:,1 ı..rl~ ,J\:l J 1 '-:'\ii'ı 0.-~:9 ..~1 ı..r·-J· 0 ,:::ı<br />
.>., • ..>,fv'' . ..\.\ . • } , ... !\1 \..:..ç.\<br />
s:;..\\~1 .ı.-:)· .,_ı..r . .r,~)V ~Ul. ,:..·ı..>,;~ 4...,_ )y_ 0yf}:l ._;h..:..~ ı ~hi ı..rl~ J.l'\.~1. ı.fJ • ..Ç..;?'"\<br />
ifl~ . J-".' S 1 t.,.ı If'./( '\)~j :.Jj\.Aı- 1 .JJ:fl ..ı.._lj" l.;:l .:J::-' . .)j\ Jr: o.ıy_..1· ı · ı \l · ,,.(" • .r · ·l(;·· · \•<br />
~' d : ............ ı........... ' I.J: .ı:~ 'li ..... 'll ....... ) .r~ Y. V ..ı;·.).~ _, ....,, "" •<br />
• .ı\*ıı._;J; ~J ..5.ı\:: • ...~.;\:• ,~,_,J.ı J!..ı!JI•; ..:J:-~l. J~.<br />
J..>,!_l~ J_,+~ ı.f.ı J:.ı.A~.; "':"f.\!_; "')\,.;..:ı:) .r: . JJ:'.ı,.~,_-"_1 J:i_;<br />
,ı ,:.: 1 ı:..ı _,.,...,. 1<br />
-".! .ı J":'J .;,..ı'ı::-'1<br />
' . -<br />
.JJ:fı d"" .,.__,_,.r ..:.t:"' .JJ),.I r;:,:?".t -.3\J ..:J9.;1 J:-~~~1 . .:J-~J • .ı.:l\.. 1) SJU. J}: 1_,<br />
t _,.1..4• • J.ı_l (._;,· l ,p ç~·, t\ .. ..sa:i •<br />
1\S"
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ ME!vlALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
hisse senetlerine katılım son derece sınırlı olmuştur. Dosyadaki evraka göre şirketin işlemleri sadece<br />
sarraflık ve borç vermekle sınırlı kalmıştır. Bu durumda şirketin itibari kuruluşlar arasında sayılması uygun<br />
olur.<br />
Daha fazla artırmak için hükümetin izni gereklidir. Bir yenilik olarak nizamnamede sermaye artırımı için<br />
çıkanlacak hisseler başa baştan fazlaya "audessus du pair" fazlaya çıkarılırsa net kardan fazlanın ihtiyaç<br />
Safi gelirden önce hisselerin ödenen bedelleri üzerinden hisse sahiplerine yüzde 5 faiz verebilmek<br />
için gereken meblağ ayrılacak, ikinci olarak yüzde 5 ihtiyat akçesi, üçüncü olarak kurucu hisselerine<br />
paylaştırılmak üzere safi gelirin yüzde 20'si çıkarıldıktan sonra artan meblağın yüzde 20'si İdare Meclisi<br />
üyelerine, yüzde IO'u ihtiyat akçesine, yüzde 70 temettü olarak hisse sahiplerine dağıtılacaktır. ihtiyat<br />
akçesi şirket devam ettiği sürece ayrılmaya devanı edecektir. Safi gelirden yüzde 5 faiz ile yüzde 20 kurucu<br />
İlk 5 sene için kurucu tarafından seçilen İdare Meclisi üyelerinin Genel Kurul'ca tasdik edilmesi zorunlu<br />
değildir. Beş yıl sonra seçilecek İdare Meclisi üyelerinden her yıl 113 'ü yenilenecek, en çok his s eye sahip<br />
üye en sona bırakılacaktır. Yenilenme sırası kıdenı sırasına göre yapılacaktır. Her yıl idare meclisine<br />
seçilecek üyeler, toplantıya katılan hissedarların en fazla hisseye sahip olanları arasından seçilecektir.<br />
Netkardan İdare Meclisi'ne ayrılan gelir, idare meclisi başkanına iki, üyelerc birer hisse itibarıyla taksim<br />
edilecektir. Maktu ücretlerde aynı oran uygulanır. İdare Meclisi üyeliği için 100 hisse sahibi olmak gerekir.<br />
Sermaye artınidığında her 10.000 lira artırım için üyelerin artı 25 hisseye daha katılmaları zorunludur.<br />
İdare Meclisi 'nin yılda en az üç defa şirket merkezinde toplanmaları şarttır. Kararlar oy çokluğuyla alınır.<br />
Oy ların eşit olması durumunda başkanının bulunduğu taraftercih edilir. Genel Kurul'a katılabilmek için 50<br />
hisse sahibi olma şartı aranır. Her 50 hisse için bir oy hakkı vardır. Oy hakkı için üst sınır konulmamıştır.<br />
Normal toplantılar için toplam serınayenin dörtte birine sahip hisse sahiplerinin, olağanüstü genel kurul<br />
toplantıları için sermayenin yarısı derecesinde hisse sahiplerinin varlığı şarttır. Toplantı yeter sayısının<br />
gerçekleşmemesi durumunda ikinci davet üzerine toplanan kurulda, hazır bulunanların hisseleri ne olursa<br />
Şirket serınayesinin yüzde 75'i kaybedilirse, Genel Kurul şirketin hesaplanın tasfiye ederek fesih kararı<br />
alır. Sermaye bu derecede kaybedilmeden alınacak tasfiye kararlan hükümetten izin alma şartına bağlıdır.<br />
Veya bir başka şirketle birleştirilme ya da bir şirkete veya şahsa devir ile mümkün olur.<br />
Kuruluşundan itibaren bu şirketin hangi işlemleri yaptığı, sermayesinin ne kadarını topladığı, mali<br />
için anlaşılamamıştır. Şirketin halen yaşayıp yaşamadığı da bilinmemektedir.<br />
67<br />
durumunun ne şekilde olduğu, dosyasında Genel Kurul işlemlerine ait her hangi bir evrak bulunamadığı<br />
olsun birinci toplantıda görüşülmesi kararlaştırılan maddeler müzakere edilir. V e oy çokluğuyla karar alınır.<br />
hisseleri hak edişleri ödenemez ise ihtiyat akçesinden karşılanacaktır. İdare meclisinin 5 -15 üyesi vardır.<br />
akçesi hesabına konulacağı belirtilmektedir. Hamiline yazılı 1 000 adet kurucu hisse senedi ihdas edilmiştir.<br />
Hisseleri 1 'er liralık ve hamiline yazılıdır. Genel Kurul'a sermayeyi bir misli artırma yetkisi verilmiştir.<br />
koymak mümkün değildir. Bununla birlikte şirket tamamen kurucusu Ahmet Kemal Bey'in elinde kalmış,
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\ ô<br />
D;lnque ele Paris et des Pays- B;ıs .:.J rJ' .. ;.ı • .-~.J._;L' 't''t'• .:.~u-:L., I.SK.:.i • .ı~:-kt..:ı), ....<br />
~l;.,--:l..i\"'_~· ... ~)~~ı.. ..:ıl--} Societe g..~ı.' ..:.t>OJ:I '"'t~-.:.i ı,;)><br />
..;~T .;1) .:...i ~-'-•!\~ '-.::-"'~.,;- .§..;,ç .i. i\rl • ;.ı;/ı..... ~·> -:.1~1 1;..:.1 4,1._1::-- ~:..._;> ~·\r"'l _; 1 ıJ~<br />
ı &~ .._:) r .:.....ı;), e::': ..., .:.ı;'ıf- ..::..+.-,_J<br />
;;~'>\ .. ' ... ,_{ ,_;;.. ,) J ;~~ı J L:.il J~· .:..._;),ı )'-"'v .::u T .:;,..·t ... -:.ı:5' _,; f. ,;T J' . .:;ı:\ Jı ... ~~ .:ı~~<br />
• \ •. 1 • l: • . j 1 • ı . . . ı ' 1 l .1 • • • J' 1 • ı· . / .ı . 1 • J . . ı .•<br />
...._ ... :'_.:;.ı .;.; ~--U 1.;.\J:" • .:..,...-JjJ ;~ ~ ••: -:• '~~J'·• ..ı:" _,. "·' 11 r.S..~. • .:ı • .-~. •. " • .ı ı..SJr >:"''-~ ~<br />
I.Sıs::"_..:.i .-~. .... ı. AJ:-· )Jo# -!.1.~.1 .!lı;_..:.\..,-)\.\ •• ~ _,~.l~ .J'YJI -i:.l.J' . ./ • ...~ ... ;, .. 1.11_ ... 1 ,_,t ... ıJ.ı, ..;t,ı )~.ı.i)\c.<br />
ı.!.l-.l::•..lı_l Ü~-\i )•:•;.J-.ı o.ı.').l~ ;\oJ~ .. ::'·~ .. ı,!ij\' .ı.\:i.a>;, o->d-• ı..!X;'i:;i, ..;.L..~ı_l e::-i •>\.Jfjj<br />
• ;.ı~:- I.SVI \;t~l ;;..~.:K.!.i (_;lı" • J.ı. • ...!.!:5' .r~ . ı.-~..:.~_ı Jt..ıo.:...! J'~l<br />
...... :.F .. v ..i~-11T .:ı;t ... ..,L_' ... ~~,u.)?_;~ 'r''fA ~:...... .1':..:. v<br />
( )>•.-(...,_! .,;.(.\~.::.,.}•) ~·(:1• .:.,.) f: .:_ı. 1 ;)J e:~\:...,J :..ı,;lf" .).ı.::.:..ıJJI ._,!~_i Jl..,.:_\ ~;..._; J> .;.,..,(._<br />
4f:.>. ;.ı.:.~_ı )).>\i.'} ~-ljl::.ıJ j_,i ... s:.....:);,ı ~-~l;...~~·iJ ,t.:.~ r.-;,· .)_(ı~ ... :;.(_r .:3";\ .. 1 J,;\:..1<br />
.:,.) .... .)~ C.);, ,jh:·S!~-' ~); ... :. ,I .. ~~J. ı.!.l::- • .ı.._l J:('..:.i<br />
... _:.,Ç . J}:.·dJI E)~ i~~~\ 4: jy_ ;.C~ .ı.\:;1) ı..!X':·,.r .:.J.;"J .;!.ıl ül~. ;.ıl..ı:l ..!..1:: ;, _ _;IT<br />
........... }:' ~' • .)t.ııJı.~ ~.ı..r ..~.;:-;; .p;b:ı>-'-:.S ;..>.i\1.'~ ~ )J'_$ı.' .:.ı,}-: .. J. ı..!X~_l.r -..1:-t.ıac.ı :..ıl.J. ...<br />
ı .JI;l.ı;...,.- o.l.ill ı.$)(-4> .:;, J':":"l..t;..l jı.;.;_,...<br />
_:ı.....:,_ d,·~_ı..r. J.)~.u~.ıJ,ı /ı.. jt_ ....:"") _; .... , ......:_.... /'.ı i.ıı.r~J .ır.i ..;:ı:-•:'JI ~-i ·~·;l.ıl ül~<br />
.;.f:--.... :ı,ı c:,l_,;...l.:.ı)\!,i '1,~;1) "':'>.r -=-~:· .;...I.J.._r,_;.t!l,.. J\ ...,:~1 ..!,.\;).w ..:.ı;lf .J,f.lı.>.J.-::.:; 4,\.:d<br />
.JlJJI "'..ı~ \.Le" J..ı.. . •)~.t~ ,U_,I_;~_ı,_,'6.'.:.i •->"':-bi.:.ıJ, ........f<br />
,....:ı.-1.9-"~l ,ıJ:... i ._iLC•.ıjy_<br />
-!.1.:5' f:, (._l. r<br />
.... ı,j'J~ ~:ı.ı.,.. -~,\:.~v .,.,~-)~) ;.ı.i .;..... ;;,ı .:;.....:,ı "'-~;.ı.) ;,.ı .:$"f'~ .;.:;~cd.~ Jı..ı.:... ...... ><br />
..!J:~:'J,r .:.J;Jı>.J,tı .,; _ _.._,!~ ·~.\.41. J}!..~ı_l.;_,.....; ıJ~,.,l. •;l.ıl ~ J. '":")./ j..ı\..:..ı.l (J..I..!.l..~ı_l t_';l~ı<br />
~M~:-~ d:..)~&.\ oh' ül~ J::-4JJ 1 ':"'~-~·~.)~i) .. J-Y .;)J' J•ll.JI ,S_;Jof' jiJ.i\ ...;:''.J.a.i<br />
t.:...ı:l$!. 1 "'.•hlu-ı~.:ı"';i .... .ı..:....,s:.:. o(~Y:'ı,j''t):',...l._,~,uJ\v S • .ıV~ --"\ .. :.::-. :J)•-v- .;.-~.(~ .... ~J.J ~;lliıi<br />
·)~.ı.\ı.~l":'~·,<br />
ı.!tl!l '":";.,::.:.;.ı.·~~.; •:·yf' .:l;•J ....ı.•':"~:ı,ı ":''~·ı .oj,' ...... .,;_ .... ..;.~ ,:ı ..... :;,.,ı. .. _._,...r- .:.1:• ).;l.ıl ül~<br />
L.:.ı.l ;l..~i .. J. ~·· "-:~ v" \.i:ii .;J , ... ı ~.JL .. 1. '":"';./ ~:.._;jJI .._: .... ._,!~ ~;ly. ri:;.. j.-~.. ~.;1.>1 ~<br />
..)..lı l J ı..~-•...>.::..) -1 •J":~ ..!~ 1 • ;...l.t~.._.l_,l 1_,.::-1 ..ı.. • .>.f- ~~ .._l;;;_, ... ..!.IL~.I t::.!?l<br />
• ;.....S:?"4ı •<br />
..~ı_ı ~:-i ~· f' ... r.ı.i • f, ...
Şirketin kesin kuruluş tarihi 14 Mayıs 1914'tüL Bu şirket Banque de Paris et des Pays-Bas Banque de<br />
kurulmuştur. Adı geçen sözleşme gereğince Şirket-i Milliye, kışla vetalimhane arsasının inşa ve iman için<br />
sermayesi 800 bin lirayı aşmamak kaydıyla bir İstanbul Emlak Şirketi teşkil edecekti. Sözleşme hükümlerine<br />
göre bu isim de kurulacak anonim şirketin 100 bin liralık hisselerini, hazine satın almak hakkına sahipti.<br />
Bu hisselerin hazinece satın alınması karar altına alınmış bu karar Ticaret Sanayi ve Ziraat Şirketi'ne tebliğ<br />
edilmiştir. Yapılan sözleşme hükümlerinin hayata geçirilmesi için teşkil edilen bu anonim şirketin satın<br />
alınan arsalar üzerine bina inşası, kiralama ve satış işlemleri gibi işlemlerden ayrı olarak İstanbul sınırları<br />
içinde kendi adına gayrimenkul satın almak, kiralama, satış ve inşaat işleriyle ilgilenmek ve bu faaliyetlere<br />
yardımcı olacak diğer teşebbüslere katılmak sureti ile kuruluş maksadı çok genişlemişti. Bakanlığın izni<br />
ile diğer Osmanlı topraklarında şubeler kurmak izni almıştır. Şirketin süresi kuruluş tarihinden itibaren 50<br />
yıldır.<br />
hükümet fesih hakkını kullanmış Ticaret, Sanayi ve Ziraat Şirket-i Milliyesi, (milliyet yalnızca isminde<br />
vardır) İstanbul Emlak Şirketi'ne yalnız Taksim kışla ve talİmhanesi üzerindeki haklarını ve imtiyazlarını<br />
devretmiştiL Devir sırasında İstanbul Emlak Şirketi, Ticaret ve Sanayi Şirket-i Milliye'sinin sözleşme<br />
uyarınca hükümete ödediği meblağı ödeme tarihinden devir gününe kadar geçen süre için yüzde 6 faiz<br />
ve devir harçları ile birlikte ödemeyi kabul etmiştir. Fakat devir ücretine kar teşkil edecek bir ilave<br />
yapılmayacaktır.Şirketin sermayesi her biri beş lira kıymetinde 120.000 hisseye bölünmüş, 600.000<br />
Liradan ibarettir. İdare Meclisi ve Genel Kurul kararıyla sermaye 800.000 liraya çıkarılabilir. Hükümete<br />
bilgi verilerek sermayenin 1.200.000 liraya kadar artırılması mümkündüL Sermaye artırımı adi veya<br />
imtiyazlı hisse senedi çıkarmak suretiyle yapılır. Sermaye artırımı için çıkarılacak yeni hisseleri almakta<br />
hisse sahipleri İdare Meclisi'nce belirlenecek kayıt ve şartlar dairesinde rüçhan hakkına sahip olacaklardır.<br />
Sermayenin daha fazla artırılması için Ticaret Nezareti'nin izin vermesi gerekir. Genel Kurul kararıyla<br />
tahvil ihracı mümkündür. Şirket, sermayesinin yüzde 80 'i top landıktan sonra kesin şekilde kurulmuş<br />
sayılacaktır. Bedeli tamamen ödenen hisse senetleri hamiline aittir. Şirketin işlemleri 10-18 arasında üyesi<br />
olan idare meclisince yürütülecektir. (üye sayısı daha sonra 20'ye çıkarılmıştır). İlk beş yıl için Genel<br />
Kurul'un tasdik etmesi mecburiyeti aranmadan kurucular tarafından seçilecek olan İdare Meclisi üyelerinin<br />
listesi bakanlığa verilecektir. Arsaların satışıyla ilgili yukarıda adı geçen sözleşme hükümleri gereğince<br />
hükümet tarafından İdare Meclisi'ne iki üye seçilecektir.<br />
İdare Meclisi, Genel Kurul tarafından beş yıllığına seçilecek süre tamamlandığında beş yıl süreli<br />
nöbetleşme usulüne uygun olarak her sene belirli bir miktar üye yenilenecektiL İlk yıl çıkarılacak üyeler<br />
kura ile belirlenecek daha sonra kıdem süresine göre tayin edilecektir.<br />
20 Şubat 1913 tarihli sözleşme ile satın aldığı arsalardan Borsa Ham binasıyla ilgili kısım hakkında<br />
Salonique, Societe General, Banque Ottomane mali kuruluşlarıyla Taksim talimhane ve kışlasını 20 Şubat<br />
1913 tarihli sözleşme gereğince hazineden satın alan Ticaret, Sanayi ve Ziraat Şirketi Milliyesi tarafından<br />
9. İSTANBUL EMLAK ŞİRKET-İ OSMANİYESİ<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
70<br />
4...L. .1"" ~=:-~ y eJl.~J)Jı,J'..}; Jf i ";'JJI • ..ı.:...,.;ı.l 4:-' Jl,.ef~l ı,J'ıs:;,..l .,.I.;.U;.j ~~...:,.."::" _,J> ..:,~<br />
~·;ı ~J ~JS--~~""..xs .r ~.J~....oı ... J.:.ıt:: J.l:--'-' .A.ai...!.lı.~ı, 4:~u .. ~;'.:•..- ~ı.. ~:<br />
. ~<br />
\"\<br />
.. )i i·:ıiJ' . .!.l:f r<br />
• J~l o.:-ılf:',_,..!.""'..' ~ y:-:ı "':-•;bl ı.r~ ~~ ytF .:..t.:" J;.ı.l ,ı • .:ıWIJ;i 4:1 r ~.ı ej.:ıi ~ ı)I.:JJI<br />
ı,SI; 1. ı)Jf.l ~- )_,ı_ Jr, o:ı1. , .;.A.&i,:. ~1,1 ~L. ~.y,.. JJ. ~·.,.1 ~J ~(j .!]1_;!.1 ~.~ J'i' ..:,~!'<br />
• )J-:.J..' J§:!.; ~_,"";.. .1. 0.,t.ı .:5 .r .,...~.~,, ":'" ... 1<br />
..<br />
... ı..ı.; ~.iJ :ı,_~~ ı.!.l~ .1. ~)~'<br />
• J-ı. .,JJI' •• ;j,l ~~ J~-:.J tr~~~ ~t:>ı. 'Y,10.J..A..i : ... ~ .. :-~ii ~)J"" ~~1... ~ı...:c.·<br />
r:.li 1 • ~J .ı._ i:._"-! j-"..1 L:a;;t j_l.:l ~.~~J/ c:_i .t. ı>,t_.. ~:ıT .:ıj~ ~~.ı.._,.... .;1~1 ~,..rJ~, ~ı:<br />
oJJ.f, ı.!.l::i~:.. •.J ,,.. j,.Ô..I)-':1 ,j!j- J,:ljl •J'J.c. ;ı...:i .!l~~.J_J oJ._;.. ~.1.1 •JT oJ)JI. ~.J.J .;_.<br />
J~.ı.JJI tr~ ~--I.G.l-1 ı!X~L._,.. iJ:.~ '•.:f}JI \.~1 "'')\~( ~L..r~ c.~-!;~_, ~}-.:..g.l •;l:ıl ı.r~ jJI<br />
d;", ;J.A~d,l c_}if .;ı;l:ıl.....ı> c.I.:CJT o.3)i) .;.._)".a,.. U"".-j• J} oJ)J'. •fJ""' j...~: .... ~l cl":.L..r•J<br />
~4~ t/:J. ~J jf.:J cY4~T ~~~~.1. e.)WıJ_,iı J,1,:ı...~.:..ı.;i ..:.ıı...:i tiv" 4ı.J') o;IJ! ı.rı~ ":"'_,)><br />
'6,_ .!lJ-... j· ·ı4·.;._1 i.t:.:·i .Jir' ~ 4,)ı_J'..u. I.!J." .. .i~J.J ~·.J.J ı') ,:~.f ..!JJl-~· _,.a:&. ı:ı_,~l<br />
)~ı._ .... ,_ 0,;.... ~J,...t.J .!1~4,)._~1 (._;; ..:.:_J)JI )~....ı,_ rJ.J~ Jı:ji JUıiJ"iı. ;..ü~ ı>)A. ... .......,1_;&1<br />
.; .... q.*.l.' Part de jouissance eY'- ı.rit-;JJ~I;IJY... .)_, .... j.)lal..l o)...lb-..:.l.,ll.iJ..I .~ı..;ır.<br />
. ı~J. ~.:ai\i ~IT .,j,_ !J}ı.-J. c.~J.<br />
.J44jı_.J_,S.J . • .A;.~ f.! d..-i~ d'~~.)•..-!. 4:..._.J.ıl" ı!l:_._...,...ı.r·+~~ .f" J~.JJI.:.ı!.ı. ... l<br />
J§.!.i ı,;(_;. ~L.r' ~T • .);, _, .; ..... :Lo Sr. .:..ı-';)J e.L .. , ~;lf J) .:ı)y_ ı.!.l:.:)~ ... ı.)"' .. .;.<br />
~i--.:..-~ . ;.ı.~~,_,~ ... _ ...... ı.r""J· 1. ı:>f!:l.ı.:..a ... 0JI .;;u_,ı .ı.1 ..:."1.4.. ....... ,... .!..~-:. i.!l'. 0~.'<br />
'1'... ~~~J ~. [>. ( .l~ "( ••• ) • ;.ı.~ ol! r ..,., .. - ı.r"' ;. e.ı..~.J it,... ı J!..ll)~ ~~ Y' •.IJ\4~<br />
4<br />
... "-' ... .P . .:,~.J/11 (..JI..a J.;., j.ı..A,..c!JI :.ı_;; j.ı.~ ... ".a ... J) oljJ' ..!.l.::S'.r; .._ıL;...J ~)(j. .... ~- . .-~.o-<br />
.. r . .... v~J • l.· ........ ...,.;<br />
.:.S.r!-~:1-_;. ı.!.ll~IJ_,~ ~::L ... ":-JtF.:..t."' ı>.ıU•t... ı>).ı.- ı.r-J· j~..J,I ~~:ı • .ı.~ ı.if' ..!.li.;._l iJ:.:..i<br />
.!1.:A..ai !l_,.l\.1... 0_,!:1 JlJI .f-o.• Jl}l.t. ..1:...': .. y .:,t:,. J-... j• .pj"l.<br />
JliT.J:ııi-WJ. jfT":',:ı,ı ı>J;,~ı>i')l .j,<br />
•. ~ ... ~~ "-!.l.:- ı>J,.~~.~J' .<br />
. ; .. l. .r ı>~\iı 4ı_ı1ıT ~;.f1 .:;t:ı: .!lJıi)J ı.$),.<br />
... .;:.ı.;..d_,l e~~-~ .;_,ı ~~L..r" ~-~;T .l.l:>l<br />
6-.ı_,',j, • ..:,~\..\ ... ~ıl;=c.l j!.,l J')\.\ı..o .!l">\·1 j)'l;.;.!.l ~;ı.) .!I:S_r·.;),lı>ı>f J!i ;1.}:.; .~~J:ı<br />
~;.\,.,. !lf""!•,iJ ~clJI'. ~,i.J. 0.h';ll.2i .J_,i. e~J_;· .;S_r. •J)JI .!.l~l,j-!:jj J·~.J':'" • .ı.:.. .. ;b .Jili<br />
J~..dJI.~ ,s) f...J .;.4-.;r. o).)JI JLJI Jl f-;li<br />
•J~:t-l)~i ,,,p 0'ıl ,ı :ı,.A..o jJ~;:.- ~·yP r~l § ı>ı_l ~l. )..•vl:=il ı)..ı..:.~b.l:ı ~.t:.\löi .:J:S rY. ~)<br />
• J.A:.-1~1<br />
.!1~ J,Po.:J f"~A~_"'t ~h . .!.1:) ~!. 0~J'. u!t-_lj(!.iJ;4JI ~~ e.)_r..:Ül .:ı'-.J! 4,)ı_ı~1ıJNı!•l..•t_,i<br />
.~J.J-4>.s.ı.~ ;J'.\.- 0'Y ,ıJ.;..IJ ~.A..ı.i. :;ı.) .!1:5' _r!. .-~.: ..... } "'-:.J"" Jt_t>ı, J!..U,I Jlj,ı ~ .:.ı~i~ •<br />
.v, .... !l.f::;.i~ S·J)~ !l,... ...... ~~ .;,c...L.~~ ~; .J.>•J; j_,:.. jl~!.i ~ ı)_J.~Y. ı:,l(.l ..:...~_ı~<br />
~JR -:-ı.1,.. ·:ı"-!.ı ~~,ı ~'j .;;_, ... v_,J- ~.A'~ .s.ı.~ !J_);S_r tit. d'f: ıt·J$-.:..;;·S"<br />
.:,;.;:.~!l}:Sr.;. 'j.i, ı:,'ıl,lı>ı,_r:. j_,....,.. .;.;;ıt..! ";t!.iır;ı}, :ılyı ,Ja:.1.J!~T • ..ı:~:ı~.,a:;ı :....1 ...<br />
.j\ô. ~~ıl} ı ~~ali •Jbl }ı/ ,JJJ~ J':"4,1 -...~yı ı>;,..:._,.,_r ı)Jf.l ~l.j ı:,,jJ' ~..ıl;l<br />
----------- İSTANBUL TİCARET ODASI -----------
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE"DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Genel Kurul 'un tabi olduğu kurallar, genel hükümler çerçevesinde belirlenmiştir. Ancak nizamnamenin<br />
24. maddesi gereğince şirket sermayesinin yüzde 30'una sahip hisse sahiplerinin talebiyle toplantının<br />
sebeplerini ve amacını açıklamak, hisselerini şirketin merkezine veya gösterilecek bir kuruma emanet<br />
Genel Kurul'a katılabilmek için vekilleten veya asaleten l 00 hisseye sahip olmak gerekir. Her yüz<br />
hisse için bir oy itibarıyla bir kişinin 200 oy sahibi olabilmesi, şirkete ait özelliklerden biridir.<br />
sermayenin yüzde 6'sına eşit bir kar dağıtılması için gereken miktar ( Bir veya birkaç sene verilerneyen<br />
yüzde 6, ikinci yıl verilecek temettye ilave edilir. ) ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 1 O'u İdare Meclisi<br />
üyelerine ödenir. Artanı sermaye tamamen ödenineeye kadar sermayenin itfasına tahsis edilecek, sermayenin<br />
imhasından sonra yüzde 40 kurucu hisselerine yüzde 60 hisse sahiplerine dağıtılacaktır. Genel Kurul, İdare<br />
Meclisi kararıyla her nevi temettü dağıtımından önce olağanüstü yedek akçe ayrımı veya bu çeşit tahsisat<br />
için gerekli miktarın ayrılmasına karar verecek ve bu paranın kullanılacağı yeri belirleyecektir. Kurucuların<br />
buna itiraz etme haldcı yoktur. Anapara taksiti bütün hisseler üzerine paylaştırılacak ve bu şekilde bütün<br />
hisseler aynı zamanda itfa olunacaktır. itfadan sonra hisse sahiplerine "Part de Jouissance" (temettü) hissesi<br />
verilecektir. Bu hisselerin yüzde 6 faizi yoktur.<br />
İlıdas edilen 20.000 kurucu hissesinin her birine bu hisselere tahsis edilen temettünün 20.000'de biri<br />
verilecektir. Hükümet sözleşme gereğince alacağı hisse nispetinde kurucu hissesi alacaktır. Hükümete<br />
verilecek 2.000 kurucu hissesi, Ticaret ve Sanayi Şirketi Milliyesi'nin yüzde 40 hissesinden ayrılacaktır.<br />
Satış bedeli genel kurulca tayin edilmek ve genel kurulca kabul edilmek şartıyla şirket leurucu hisselerini<br />
satın alma hakkına sahip olacaktır. Genel Kurul'un müzakerelerinin geçerli olabilmesi için pay sahiplerinin<br />
yarısının hazır olması ve kararların 2/3 oy çokluğu ile alınması şarttır.<br />
tekrar ihtiyat akçesi ayırmak mecburi hale gelir. Şirketin faaliyet sahası emlak işlemleri olduğu için bu<br />
işlemlerin kanun dairesinde yürütülmesini teftiş etmek üzere şirket nezdinde nezaret tarafından bir komiser<br />
bulunacaktır. Komiserin maaşma karşılık olmak üzere her ay 2.500 kuruş bakanlık veznesine teslim<br />
edilecektir. Diğer şirketler hakkında olduğu gibi bu şirketin iç tüzüğü hakkında bilgi verirken ortak genel<br />
hükümlerden sayılan maddeler dikkate alınmamıştır.<br />
İşlem şekli itibarıyla memleketimizde bir ilk olan şirketin ilk kuruluşu cihan harbinin başlama<br />
teşebbüs etmesine imkan vermemiştir. Bu yüzden İcraatları henüz düşünce aşamasında kalmıştır. Özellikle<br />
ortaya çıkan zorunlu artışlar bu şirketlerin hizmetlerinden daha uzun süre faydalanma imkanından mahrum<br />
kalmaya sebep olacağı anlaşılmaktadır. Şirket merkezi Galata Azaryan Ham 'n dadır.<br />
71 ~-·~---------------<br />
son senelerde çıkan yangınların ortaya çıkardığı konut sıkıntısı, bu tür şirketlerin ciddi şekilde çalışmaları<br />
ile ortadan kaldırılabilir. Cihan Harbi'nin iktisat sahasında açtığı boşluklar, inşaat malzemeleri fıyatlarında<br />
tarihinden pek uzak olmadığı için, harp hali şirketin kuruluş amacına uygun işlemlere ciddi şekilde<br />
ihtiyat akçesi sermayenin lllO'na ulaştıktan sonra isteğe bağlıdır. Bu miktardan aşağı düştüğünde<br />
verilecektir. Kurucu hisselerinin yüzde 40'ı Ticaret, Sanayi ve Ziraat Şirketi Milliye'sine ve yüzde 60'ı şirket<br />
sermayesini teşkil eden 100.000 hisse senedine kayıt olanlara, on hisse için bir kurucu hissesi hesabıyla<br />
Safi temettünün dağıtılına şekli: Öncelikle yedek akçe olarak yüzde 5 ayrılır. İkincisi bedeli ödenmiş<br />
etmek şartıyla, İdare Meclisi olağanüstü Genel Kurul'u toplantıya çağırabilecektir.
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\V<br />
ı,;)_r r.·,;T tJ": .. {· _, .. _, ı.>)_,:.~ ~J\J..ı.r. '-':J .ı\....,.. 5~1 ( ,. )<br />
e;t;.:.ı..ı..'".ı\l;.i ·~;\."' 'l"W~:~.JI..r.)>'l'ı\1<br />
K:..i o..)L. ~.:.~ j..ı. .... p •<br />
.:. ... :l; l*_l vj:J •.ıJ..\.•<br />
J-'; ~ .. ':"'::lJI -.); j ... i • .ı.ı._.:..~_ı .__'f{:":..i •.)\:-ı..; .::..)_, ... .:.,_)~.ı,.. ı.>)• ..... '-""'~}· •• dı....<br />
'-""":.;;. .ı.:.:J:>l ... r1~"'"' 1 • ..ı.~-i J'..ı.A • .:.ıl:.l-" .• ..ı.;Jı ..iıh ......... ~ı-'ı..lı:_ı:> fi.. .~.)y_ J~ .)J.ı.(Jt.<br />
.ı:ı.., ._-..,_) ...... >- ._,..-j• • J.A_!.L~:_I ~1-';..1 ._,M~ .... ,... ~j· ..!.1-;: . .}.~1 •J.JJI J~JI _ı;ı.., ..:..._.;.1).,1,.. • ;..ı.;!'"..;lJI<br />
~-=-- -.9i......ai Ji\} 1 • .., .... ;1.,)1 ~ .!lS"/"~ . /*~\ ~.J.-~J ~:ai ~t-.ı.~ .)..k 1 ii,J d:5 p. ' J ,..,...<br />
J~.A..t.i .)..ı.: • ...ıl. ~:·J.i' ..:...~ •JIJI '-'"'1~ ~1.1~1 • ;..ı._l ~j .:_ı.,)ı.:...,.l J..ı.i •.1 • .JJI .J..ı..~ •J)JI JiJI .)J~~<br />
3JJ3 ·J•-'' vJ:?:."' ı.;..~ı:=ı~_, J'->1 v>:~ J..ı:L(ı.. .JY,ı .s}-~; .. ..!.l:S_r., .:ı:_r...Al,ı.;_;~ ..!.lı...ı._ı<br />
.J_,ı_J:~ .... I >:'"" y .,ı._l J.._.ı.:tl .._r.Jl~I_,J..iı ;..ı:U:J,., ı.>.,)J..)~•) .)Y,~J .s..ı.-:'1,} l,)"l.ı.;.h~.ı.-;:'IJ]<br />
r..ı.i •JJ-• .:>....:T_, ~.l .. ız.} u-'.ı.f d4l.!l.:.).,ı ~. pK..:.i • .J.ı}.~i -'::''' v..ı.;+"J ıf.N.J•.>.:--<br />
• p.Ao:-..:lJI 1~1 *'<br />
~Ç~I JyıJJI • ..)WIJ,i .!l.:~:",..r ;:).:!' ·J-'J,.f; ı.>)lJI ~L. ..,_.,_..,....j_, • .__\iiY d:.._)~l.;bl ._,..~<br />
. J*·"J_,ı ':"ll. .J.ı..i) .. jl.ıl..~ .. .-- J.,)l..... ~ .... ı.._,.. t~) jJ".,)<br />
. ..!J:-.·~' e: .siJ ;..ı.; ~f:. '"'s.~ .. ;..ı.a;_,:... ~,ı .!.llL. ... ~ ... ,_ ~.r. J;'\1 !lı;..:.ı ..... :·Y ..:...:: ...<br />
cll:..ııl .j\_:Jy. ri\... .:..l.ı.}•J ;..ı..j'i .)1;..:.ı .!l.:IJI..ı.__...> JJ\•u ..:wi cl .. _L.r .JJ-f.l t_Ç~I o.,)WıJJj<br />
u:·:·>.F ~~ ... .:.ıJ.;\.)1 '-""'~ .s}:J.i• .::..~\- ... .__,_;.),1 r'J u~'4·;§ . .ı,j;l .;\i1 ..ı~_;sl..!.l;..ı.J r::_JI<br />
• ) ;:1::-.o..ı._l.::.. J'-J ~ ... ~1 .;~:"" ı.> J...~ •<br />
.,)~:.;.;.; ıf..ı.L~.I .:,.,Ajl 1 ., ':""~ 5-i:.l.::.ı >".,) u~l<br />
. l::i-· ..:~ ı..!.ll!l • J.-1._1 .)l..ı.:.' .ı..ı.i .,;_ ...... _le J,ı .:ı,;( .)..ı.:..ı..ı.::.:ı jb' .Ji'( ~J) c.~·~lL. ~d:)..,.=.<br />
.:_ı )I~J~ oJ,.., ,J..ı.'l-11-N.\ J~;- 4i)4.;\i.l.l :_..... .. •J .J~ .J• Jı,~IJJA.uJ ,:.,l.ı.._J ~( (~:':" J• o.ıl. r..l "'"<br />
.J.ı;l..-.t.. J~, J~..)a; ._,Aflt _;IT • .ıj.r_ "-~;j,ı ~L..)'"" ... ._;l..ı._l ~.ı~ .).>...:ii .• J-".' J:C-!.i ._;i Jt... e<br />
d.;JI .. .JY\i ,_f" • .f 1 _,... .J..ı.i..ıl.;_T ~.t"''':";T J.t:>IJ Joiı; . J..ı.~d,ı )1)1 ~~~iT .1.1;::,...1 .;ı . .,ji.<br />
"\... ~~r-ı J;'\IJI ..ı."l~,..~ ı.$~ •.ı)J_ ~ilfA . .ı}._.i) ..:..._)l.:..ı-1 •JI.)I '-""'~ı.$~ • .JJl oJ.JJ'.<br />
_;i] '~~JI t~ ~:-:.ı cl"~L..r .. ıs·'~;\ J..~l . .ı 1 :1;1 c_·(Ji ...:..._).,...,... '-""'~_;.. ıJJiJI<br />
;,;...~:.,._..,.,.. ,<br />
.. .r~j• .ıJ;:-"I..ı.;.. ......,.,.. .,:.'(_r .)J!'"JA .,.ı;J_.;J; j~l-.,. ~.al ..!.I:S"_r! • jL~,I jljl J<br />
••. 1 ' 1 \ ..ı ll• .• • .ıı • • • ı. ··ı J" 1 • t· ll•• ''l 1 .•<br />
'-'"'"'..J4."">- ı.r->' .:_::'.' '-'~ .7': 4.J! ~~ _,. J JL#'I .. _L. r J-.-.1 • .~.;ll. .::,)\.\.... ~ I~L. .).;..:i:_....<br />
.!.1~.1 J:;. Ji~l ~~~d-;:.-_. d:~~r ·~_, ..:...-?"'1- .)..ı .. A\:..Ili.i 1.$"''-;:Y .:J.;,. ..!.lS..,.:. • J~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSJVIANU ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
10. ESKİ HiSAR SUN'i PORTLANT ÇiMENTOLARI VE SU KİRECi<br />
ANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirketin kesin kuruluş kararı 30 Mayıs 19 ı ı tarihli padişah iradesi gereğince 12 Temmuz 1911 tarihinde<br />
Ticaret Nezareti'nce şirkete tebliğ edildi. Şirket Osmanlı tebeası tüccarlarından Alexander Sinosoğlu<br />
tarafından kuruldu. Kuruluş amacı Gebze'ye bağlı Eski Hisar köyünde Sun'i portlant çimentoları, su<br />
kireci, tuğla, kiremit, boru, karo ve benzeri inşaat malzemeleri imal etmek, fabrika kurmak ve işletmektir.<br />
Süresi 60 yıl olan şirketin idare merkezi İstanbul'dadır. Sermayesi her biri 5liralık 12.000 hisseye ayrılmış<br />
60.000 liradır. Sonradan Genel Kurul tarafından 30.000 lira artırılmış daha sonra sermayenin 140.000<br />
Liraya çıkarılması için değiştirilen 5. madde ile Genel Kurul'a şirket sermayesini bir misli artırma yetkisi<br />
verilmiştir. Sermayenin yüzde 25'i ödenerek şirket kesin olarak kurulmuştur. Yarısı ödenineeye kadar<br />
hisseler isme yazılı olacak, tamamı ödenince hamiline yazılacaktır. 12. maddeye göre şirket sermayesinin<br />
artırılması halinde kurucu hisseleri hamilleri, yeni çıkarılan hisselerin yüzde 30'unu alma konusunda<br />
rüçhan hakkına sahiptir. Geri kalan yüzde 70 çıkarıldığında sahip oldukları hisse oranında hissedarlara<br />
tahsis olunacaktır. Şirket, hamiline yazılı olarak 2.000 kurucu hissesi çıkarmıştır. Kurucu hisselerine ait<br />
haklar, şirket devam ettiği sürece değiştirilemez. Şirketin idare meclisi azalarının en az yarısı, Osmanlı<br />
vatandaşı olmak şartıyla 7-11 arası üyeden oluşur. İlk idare meclisi, genel kurul tarafından tasdik edilme<br />
mecburiyeti olmadan şirketin kurucuları Alexander Sinosoğlu ve Maltiyadi Sinyosoğlu, George Avranidi,<br />
Loidas Avranidi, Povalaki Karatodori, Alexander Antovaniyadis Efendiler ile İspiridyon Sideridis ve<br />
mühendis Mösyö Kandiplo'dan ibarettir. İdare Meclisi'nin ilk yenilenmesi kura ile daha sonra kıdem ile<br />
yapılacaktır.<br />
İdare Meclisi üyelerinin en az 100 hisse sahibi olmaları gerekir. Genel Kurul'un olağan üstü olarak<br />
toplantıya çağrılması sermayenin Wne sahip olan hissedarlar tarafından yapılabilir.<br />
Genel Kurul'a iştirak en az 20 hisseye sahip olmakla mümkün olabilir. Bir üye en fazla 20 rey<br />
toplayabilir. Olağanüstü toplantı için sermayenin yarısını temsil eden hisse sahiplerinin katılması gerekir.<br />
Kararlar hazır bulunan üyelerin % çoğunluğu ile alınır. Gerekli görüldüğünde hesap müfettişleri, idare<br />
meclisinden Genel Kurul'u toplantıya çağırınalarını isteyebilirler. İdare Meclisi bu talebi karşılamaz ise<br />
kendileri Genel Kurul'u toplantıya çağırırlar.<br />
Şirketin mali yılı rumi kanun-u sani başında başlar, kanun-u evvel sonuna kadar devam eder. İlk yıl<br />
istisna tutulmak şartıyla 39. madde gereğince her türlü yükümlülükler, masraflar ve mevcut mallar ile itfa<br />
hisseleri düşüldükten sonra geri kalan meblağ safi temettüyü teşkil eder. Bu gelirden ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 6 faiz çıkarılıp ve geri kalandan yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrılacaktır. Faiz ve ihtiyat akçesi ayrıldıktan<br />
sonra artan paranın yüzde 15'i İdare meclisi üyelerine verilir. Geri kalanın yüzde 75 ternetili olarak hisse<br />
sahiplerine, yüzde 30'u kurucu hisselerine dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin 1/4'üne ulaştıktan sonra<br />
kesilmez.<br />
Şirket hesaplarının tasfiyesi durumunda şirketin varlığı hisse senetleri ile kurucu hisselerine<br />
dağıtılması iç tüzük tarafından hükme bağlanmıştır. Kurucuların hizmetlerine karşılık olarak<br />
ücretsiz verilen kurucu hisselerine verilen kiir payından ayrı olarak, tasfiye durumunda asıl sermaye<br />
sahipleri gibi şirket varlığına ortak sayılmaları esasen fazladan alınan bir imtiyazdır. Şirketin Genel<br />
Kurul 'u, nizanınamede verilen yetki çerçevesinde sermayenin 90 bin liraya çıkarılmasını görüşmek<br />
--------~·~ 73 ~~· --------
-----------İSTANBUL TİCARET ODASI -----------<br />
1<br />
:::-- .;l:l,l Jl.rl , .;..ı..:i:,l tÇ~I • ..~.:~;~· \'-\\ ._;.... .:>;~ """ JJ.J;I • ..ıi .. IIJ_,; ._,.;, ..!~!.\ .;j,l<br />
~v_,.ı..:,,,;t ... ";'\~ı, .)..ı..:A!~JIJ.-1,.. ,.n) J; .. j d."l-~i;; (;._./,lt ~~·~:.:..N_I./ ..!1:11 (;\!.il ijl} ;l .. J<br />
.;,~_ ....... s.!. , ••• ..;~..ı.. ı u:>: ..ı._ ı ..ı.::J ı~ .:..t:-. '\"• .;S~ ~.~. _,... cı.Jt:. ,.:h..ı._ı ı.r .. .;..,~; J~~ .. s ;ı;<br />
·~J.U,.\ı..ı>)(..,...ı.r,..;• ..ı.M \A• • ..ı. . .>~l .sJS.J<br />
• ..._(i .1. ..ı._ ı )-. .. ,_..;r-dJ\ .:J; .:;..~.;; .~l..JIJI.sü)l.. 0..ıJ..__..S •<br />
• ..;ı.~,;.. .ı...- ~,1 JrJ ..ı..l.ll-' .ı.: .... (...a::o- ı.r'""j.• .J;' .;r<br />
1 A<br />
..ı '1~ • .ıd ...... ,.. '1' • • j\~:. ,--:ı),, .. ,.. t • • •<br />
•. fıJ.. ı>l-'~1 • .A.:~> .:.ı~\_,... ..ı:ı.:: ~~.la.~: ... ..!.ij._l .;..I..!.~JI J,~J ......C:KS ~·~ ~:JJ""' ~l.. ~N<br />
• J..l..!.ı·')\,.1. •-':~;lı" \&,.\,- -.: ... .)\~ \• J 'f'YA ...: ... .:.ı;\."" '--!J.r .;..,~:" Jı~,l .,\..!lj• •J)J\ ciC:I<br />
.ı:ı.:...:..L .... !.ıl ı.r~ ~.":!J.r ~" .J..ı._l..ıi.WI • .l \'\\o,<br />
;,:..,_;jJIı,.ı ..!1~~ "":'~ J.,.ı • ..ı..UJJ§" .. ıf~ ~.>:ı •J~:; ..!)... j)l..ow .:.,)_r. • ..ı..: .... ı...c..ı .;fJ..:.:...<br />
.:J.~J.;..:_., ..V ri .1. _;..(ı~ .JJf.l """.,wL~ !!)..;S L., .:.ıVT, .ıJ.:l...i )~.~.If iA:,.ı .:ı.A: ... ı..ı.:.:ı ji<br />
• ..ıli t,i \~tM\ J.>'IIJI JL ... .ıf ,:ı..;')t.\.. • .:>~.! J..ı.i .. .:...1~::....1 jiJ J!..ıiJI J ... i,.. .;..,~JJ:~ ~ ....... l.ii6:<br />
..!tı..lı.!J.:....I~ '\"a.a. .!.L.\-.:.ıiJh.:.ı'YT,...:)L. d:...l~l'I' .. A ~JI~A\•V • .ı.(l.J. ~;t.:i) ... :..,S:.Iılıs:!-ü_l<br />
~\_,....)~':"~ ~~~· ~l-""~o~N~~ \j,\i,...I.!I:~_,LL.. !! ~~J~ ı.t--I.F} y .. J .,;..,UJ.I..!.l:..\_,..j} ... •..r~-i;<br />
'":"~_, ... i ~;...J~:l'J .!.~:.).ıl ~J ıf...l!.;ı\sT ~..ı...:.IJI~ ~· • .ı..~ ":'l_ .... cı.: .... I.J!l O• .. j\::•J<br />
~_1 c:_i ~ 1~ nıı..t. ;J..I.• .)J.:,...~: .. \'\\O •Jf ...:.."~y "::'.\-,... JI;JI j..J>.;.J( ..;J\.I,;i \-:;:.ı. J-'.!.4.:l.t<br />
-6 l..; .ı.:41LAY.I_,J VA'\t. ~~J' J .._,:.lJI J ... i,.. ,.:.i J l... ...i 1;:1 '\' •, • '\i • ..ı,;; _,,l; - ..,.-.: .... \i\\'\ • ..CJ J.<br />
.<br />
--------~·~ 74 ~~· --------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE"DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
üzere 23 Aralık 1911 tarihinde olağanüstü olarak toplanmıştır. İmal edilen çimento ve sair inşaat<br />
malzemelerine talep fazla olduğu için fabrika ve tesislerin genişletilmesi gerektiği görülmüştür. Bunu<br />
karşılamak üzere şirket sermayesinin 30 bin lira artırılması için 6.000 hisse çıkarılması, her 10 leurucu<br />
hissesine 9 adet, her 3 hisse senedine 1 adet hesabıyla 1.800 adet kurucu hisse hamillerine, 4000 adet<br />
hissedarlara, geri kalan 200 hisse de sayılan hissedarlar tarafından terk edilecek hisseler ile birlikte<br />
dışarıya satılması suretiyle temini teklif ve kabul edilmiştir.İlk yılın hesaplarını incelemek üzere olağan<br />
genel kurul 10 Nisan 1912 tarihinde toplanmıştır. Toplantıya asil veya vekil 14.661 hisseye sahip olan 12<br />
hissedar katılmıştır. İlk yıla ait bilançodan şirketin asıl sermayesi olan 60.000 liranın tamamen toplandığı<br />
anlaşılmıştır.9 Nisan 1913 da toplanan olağanüstü genel kurulda sermayenin önceki gibi 30 bin lira daha<br />
artırılarak 120.000 Liraya çıkanlması teklif edilmiştir. Yeni çıkarılacak 6000 hissenin daha önce yapıldığı<br />
şekilde dağıtılması İdare Meclisi'nce kabul edilmiştir.<br />
Genel Kurul ittifak ile bu teklifi de kabul etmiştir.l912 yılı bilançosu incelendiğinde 90.000 lira<br />
sermayenin tamamen tahsil olunduğu, fabrika ve tesislerin genişletilmesi için yapılan masraflara rağmen<br />
3.358 lira net kar elde edildiği görülmüştür. Bu durum şirketin geleceği ile ilgili ümitleri güçlendirmiştir.<br />
Bu karın yeni hesaba aktarılmasına karar verilmiştir.<br />
Meclisi raporu ve bilançoya göre şirket tesislerin genişletilmesi ve üretimin artırılması için gerekli<br />
makinelerin satın alınmasını ve montajını bir şirkete ihale etmiş, yüklenici firmanın işi zamanında<br />
yapmamasından doğan zararın karşılanması için ilgili fırma aleyhine açılan dava henüz bu Genel Kurul<br />
toplantısına kadar tamamlanamamıştır. Bu yüzden yaşanan gecikme karlılığın nispeten azalmasına yol<br />
açmıştır. Bilançoda şirketin bu yıla ait toplam karı 2.533 lira 97 santim görülmektedir. Önceki yılın karı<br />
ayrılmış ve kalan 3.218 liranın yeni hesaba aktarılmasına karar verilmiştir. 120.000 liraya ulaşan sermayenin<br />
12 Ocak 1914 de sona eren mali yıl hesapları için 2 Nisan 1915 tarihinde toplanan genel kurula,<br />
son derece memnuniyet verici iken Cihan Harbi'nin çıkması üzerine Temmuz ortasından itibaren<br />
fabrikaların kapatılmasına, alet ve makinelerin muhafazası için yalnızca bir kısım arnele ve hizmetçilerin<br />
bırakılınasına mecburiyet doğmuştur. Temmuz başına kadar yapılan işlemlerden gayri safi olarak<br />
4.889 lira Idr elde edilmiştir. Önceki yılların Idrları ile birlikte 8.107 liradan 2.008 lira makine ve<br />
aletler hesabına, 399 lira ilk tesis hesabının kapatılmasına, 700 lira tahsili şüpheli alacaklar için ayrılan<br />
ihtiyat akçesi hesabı namıyla açılan hesaba aktarılmıştır. Geri kalan 5,000 liranın yeni hesaba nakli<br />
teklif edildiği anlaşılmış ve İdare Meclisi 'nin teklifleri Genel Kurul' ca tasvip edilmiştir. Daha sonra<br />
ticaret nezaretine gönderilen evraklara göre 1915 senesinden devredilen 2.294 lira temettü bakiyesi ile<br />
birlikte 1916 senesi gayri safi hasılatının 20.094 lira olduğu görülmüştür. Bunun 7.894 lirası makine,<br />
75<br />
idare meclisi tarafından verilen rapor ve hesap İcınalleri incelendiğinde yılbaşında şirket hesapları<br />
tamamen tahsil edildiği bilançodan anlaşılmıştır. Sermayenin yarıdan fazlası hatta üçte ikisi kurucuların<br />
elinde olduğu toplantıya katılan hisse sahiplerinin isimlerini gösteren listeden anlaşılmaktadır..<br />
ile 5.892 lira 17 santime ulaşan temettüden 2.274 lirası tesis kuruluşunda yapılan masraflara, 400 lirası.<br />
13 Ocak 1914 tarihli, 1913 senesi işlemlerini incelemek için toplanan Genel Kurul'a verilen İdare
-----------İSTANBUL TİCARETODASI -----------<br />
1 ..<br />
\'1''\' .. Jl::~ •. f,~ j-~.)..ll~ı._;~); J;A.IJI ıJI..t!.;'t ..::..~_,lı..~ !J_,G... ır. .. iJ L5.~li!.l ~ .. > .:.ıiJ.ıiJ .:ıVI<br />
ıl:..l.~l..ı;l '(e•J ıfl.J_J Jy•JJIJof~Jl • .ıjJ'_ ~::ı.ı.:... ~...a> "ı)~J o~.,l.\l.ii ~· W'l'•• ıJ.ı.:iL.. {:_i 1~<br />
. ;..ı...:.l~l JJ.ı o~~_..: .. ~.S..i.!_l 1~ tVO• Jl~ -:JJ~IJI .)1)11.1"4-f<br />
.:t.._,l .. ~ ,:A..ı._ı • ..4 1 .;..ı..:. • .ı.L;..ı.)·.:;l~i j_,:ı. ...,...,~[.. Ji~J, J';,l ~1. .).;,S.)~ 0.i.J'. ?l:f'_r.<br />
. ;.ı._.:.tT l~\;•Jii ;§ .A. ~Lr-1 ~ .1.J J-~.ı !ll;;ı ~;:r _;. J 1 _ ;Ji J,.ı.~T ._;.. ..... >'~ d:S".r; ~~<br />
ı)~ ........ 1, )~•.>..:i:;~'("(''( J_,l._l \'f ~:J ~:"l..t .:,JJo.l.:..·ı.;. \,!.~ j• ,;$- •. ,..l.Ji. ~,.,.;l.ıl ;)o/<br />
..ı.,.l_,i j.ı4.fJ.;•~ e:ı.b .)ft" )' .~;\)":' J ..:;....)\.,;).) ~~~~ J..M• .!J:S ./-J'. ~~J ~.».:-')16 \ o.l~' ~":').l<br />
..:t: .... \ • .ı.:..""Jp )!li~,..;. \.c:ii ~_":;;, "~<br />
~-:- Jl:..:..l .lJ-'·· ı:,.) .. :ı- ~jl), .!.l~ı • .ı..,_;_.J-Tt.:.iiJ ..::..ı-..JI. ... I ~-'...ai .!.1~\ .. ı.),.; J-:dp.;..~J.... .. ı..ı.,.L.<br />
. ;..l.~:i ,i • .ıl.ilo!•J._,-~ j..-.!.1:) r .;A.~S" • .ı r. J)-~~~ t/v"J" _,.,;. J. J'.J .!.l~_l;lf.IJ.:;.,;.J)JJVIJ<br />
cl":•..t.r .:;.,~. '"'~' .:.ı;~J. ı).ll..ı;l ~- J-! ~· .... ~ .!.l:::'. (.S.~l..r" .!.1:5" .r:,. ).) .. ;....ii'' ı..i.v<br />
•.l)J'_.!f,..,_l..r- .;..ı..U,:. ,::.t;_,. Jt-:<br />
.... I.:J.~,ç_ .s.>..:) •.l~j ;;;;,ı,. ;.ı;IJ ı.i'?"'~ •""-:) J=· 1. Ji,<br />
~"~~..ı._l.,._.l~ ($_)..ı. . ...;...ı jl..ı.:, .__ .;_,:JJI.ı.J. J~l pi o.)i; • .ı~i .;..~.~1 wı-l.:..l~. ;.U._r. .::..:Gl. ... _......_. tJ.f., . .J.f.;l Jl-'1<br />
;;t-!'· o~.; .... ..,... ;_,;JJI ..~,,. .... ~1.a • ..Ji.1" ;.ıl;l.l..,. ... r,.r ":•_,.J" ~ .:ı~ı t.ç~ı ...~.;,. •.ı~:.: .. ..::...;,~<br />
v" .. ~(, !l)'4Jl ... l :J) , ;~1 -:J\f:l jlJI .!UI.. ~......,..ı.?, Jil'i' ı)_,fl !]ı;..:..l "~ • ;i'j.,_,'ı- • ..~,:;_;<br />
clL.~I :.ı.ı._ı tç ... ı • ;& ~ .!.1~1 C: ($i; • .ı~j 0-~.:~J:. .l.Ai ;}u.' ı.>i; 1. 0,f.l ..__ır.<br />
.J~~.,.ı. *'..::...,.,~:_Çı . ;~1 .:....lS- .:ı,f_l Jı:.~~l •JWIJ&- "'.l_,l ~~ "- ıSJw ~•.l..r C:.J<br />
ı.i: ... )'.... .!ll:" • ;. J _, ... "· .J.li • ) )J 1 (' ":.:. .1. ":• yi' .:J.. :"' l-~ 1 .) )':' ,~ • ) ..... Jl. ..ı. .r- "· :.ı _,f.l ~<br />
• ;_,l!..ı..l ;1) jUIJ. j \l. *' ı}..:...!;..\ 1 . JJ'i ~· • .)ı_,.. .;.ı._ ı;)-- ~-·)ü .. ....... Ç":'I ui-1.<br />
ı.>J~ ... ~ .ı.- ıSJL• "'!J ı.!X•.l.r- r..ı.üıJ,)jJI Jil)/.).ı.J.Ç-:-IrJ'. ~;ü;~ .;\.ıl~ ..:.ıl)" ıl. ~.~jJ;<br />
6,\_.:.ı.l :_ı\:1~ 0Jtl ..,~.j Li.~.!.\:..._,..- ~l..r .ı.-:.Y j~~ . ;..ı._l -f'i .J.ı.."t•:~ J~lo!J:ı.h ..J..I.i}<br />
"i,l ;;.)._~~ ..::..ıt..:i. ;~_ı .. ı....:.l ;..ı.i .. :_ ... o~~_~ ..l.l:;. ;;~ ... ı..c:ı ..::..ı;l.. I.#.~L. ~-... .!.!:S".r-. ;.>...1.? ..t~l<br />
.;j_,l .!lL.J) ~:_oı._ ..... y. rt:-:)11;'.) .j_,ı •:>.if . .!.)::il:=• .j, J"" ı:,.ıS'..Il~_l ~_,i>" JJI o.ljJ'_ .!);.;f lo ~\a.i<br />
• .... ~1 ~~\ ;_,.\~ ..;;._J_.A_. .:;.,)f';. j.lo;l.ıl ._,..l~ (.S.:ı. o.ljJ'. •.•).ll V"'~ jJI •.lJJ' • .!.~:..~ -:ıi.tA:~T<br />
. J.t:IJI cJjf ~l;b, .. ,.. J;A.IJI r:· ~ ...... ~:S!I LS~ .:ı)J'_ • .. :....\~1 ,;)._ .. ,..._,....._;...~o~~ 0JI •JJi.<br />
.j_, .. ıJ..ı.i.ıbl C~ -.~i...ai ~~l..r- (.S*(~T J.l_::>l .:ı'hl Jl..t!.;\j J;.~.;j-J .,lJIJJ; ...;;\..e..<br />
----------·~ 76 ~~· ---------<br />
.;j,, .!.!~_, J~-.!.i ı..S .... ~;~ ıt=: .... l \=-·~c~· .!.1-:-·~-' ..:.ı. ts ..:..\.la'"' ..rı .• .ı;,._ .... ~l..r- ..;l..ı._, ... }~ J~<br />
J .. i .._:_.. .. ..,.. ,~;t::•l r» .), .. .:ı..ı:T ı .... ; ($J.;f ı.!ll._\ d:t..;. .. ı . ;..ı.-.:.::.ı_,ı ~:-i ı:,.~.:;.;.~.;-_;.<br />
.).ı.~l:... .)..ı.:.. • ..~..'" ~..ı.:S.!J:).r:, .!k_l .:;.,i.J)J ~ )'"" ~, .<br />
.. f .r:. ,;) ,~ l.."':~ J ,~l: .... l ( '' )<br />
~-":'·ı.;. .:<br />
. ;~_ı ~'i- c:-Tl,:,il ~~,tl. li _;·v\..,..:...1
ina ve aletler hesaplarının itfasına ve şüpheli alacaklar karşılığına ayrıldıktan sonra geri kalan ı2.200 lira<br />
safi kardan, ı 7,200 lira nizarnname gereğince hisse senetlerine yüzde 6 faiz olarak verilmiş ve 250 lira da<br />
ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra, baki kalan 4.750 lira yeni yıl hesabına aktarılmıştır.<br />
Şirketin daha sonraki yıllara ait mali evrakı bakanlığa teslim edilmemiştir. Elde edilen bilgilere göre<br />
şirket daha sonra Anadolu Demir Yolları Şirketi ile ortaklık kurmuş, bir kısım hisseleri adı geçen şirketçe<br />
satın alınmıştır. Üretimini tamamen bu kumpanya inşaatına tahsis etmiştir.<br />
İdare Merkezi, Galata'da Mehmet Ali Paşa Hanı'ndadır. Kesin kuruluşu, 25 Eylül ı896 tarihindedir.<br />
İsminden yeterince anlaşıldığı kadarıyla şirketin kuruluş maksadı Dersaadet ve civarında bulunan meşhur<br />
memba sularından sağlık şartlarına uygun, hususi kaplar içerisinde İstanbul'a su nakletmek ve satmaktır.<br />
Şirketin kendi elinde bulunan kaynaklardan ayrı olarak diğer kaynakları da Şehremaneti'nin tasvibiyle ıslah<br />
etmek ve inşaatını yüklenmek, nakliye malzemeleri arasında sayılan eşyayı getirtmek, imal etmek, satmak<br />
ve icar etmek ve bunlarla ilgili her nevi tesisatı kurmaktır. Şirketin Kurucusu, Vehbizade Fuat Beydir.<br />
Şirketin süresi, 30 senedir. Sermayesi, 1.000 hisseye bölünen 5.000 liradan ibarettir. Genel Kurulun<br />
bunu beş misli artırma yetkisi vardır. Bundan fazla artış hükümetten izin alınmasına bağlıdır. Sermayenin<br />
yüzde ıo'u tahsil edildikten sonra, şirket kesin olarak kurulmuş kabul edilir. Hisse senetleri yarı bedelleri<br />
ödenineeye kadar isme yazılır. Yüzde onu ödenmedikçe başkasına devir edilemez. Senetierin asılları hamiline<br />
üç sene için İdare Meclisi kurucular tarafından belirlenir. İdare Meclisi üyelerinin ilk yenilenmesi kura ile<br />
yapılır. Daha sonra kıdemli üyelerden başlamak şartıyla üyelerin yarısı her yıl yenilenir. İdare meclisi 15<br />
günde bir defa merkezi idarede toplanmak mecburiyetindedir. İdare Meclisi'ne üye olmak için 20 hisseye<br />
sahip olmak şarttır. İdare Meclisi üyesi 2' den fazla oy kullanamaz. Üyeler huzur hakkı (yönetime katılma)<br />
alırlar.<br />
Düzenli olarak toplanan genel kurul hisse sahiplerinin tamamını temsil ettiği kabul edilir. Ve her sene<br />
nisan ayında toplanır. Genel Kurul'a katılabilmek için en az 5 hisseye sahip olmak gerekir. Gerek asaleten<br />
gerek vekaleten her beş hisse için bir oy verilir. Fakat 20'den fazla oy toplamak mümkün değildir. Olağan<br />
Genel Kurul için hisse sahiplerinden Wünün, hazır bulunması yeterlidir. İkinci davetle toplanan heyetler<br />
için bu şart yoktur. Mevcut üyeler Genel Kurul'u temsil eder. Fakat bu şekilde kurulun karar yetkisi birinci<br />
toplantıda belirlenen maddelerle sınırlı kalır. Görüşme ve kararlar oy çokluğu ile alınır, gündem maddeleri,<br />
İdare Meclisi teklifleri ile sermayenin Wüne sahip hisse sahiplerinin toplantı tarihinden en az on gün<br />
bulunması şarttır. Şirketin mali yılı Mart ayı başından, Şubat ayının sonuna kadardır. Net kardan öncelikli<br />
olarak bedeli ödenmiş sermayeye ödenecek yüzde 5'in tutarı ayrılır. İkinci olarak ihtiyat akçesiteşkil etmek<br />
üzere temettuatın yüzde onu ayrılır. Geri kalanın yüzde ı O<br />
'nu Darüleytam' a (yetimler yurdu) verilmek üzere<br />
alıkonur. Artanın yüzde 10 İdare Meclisi'ne, yüzde5'i İdare meclisince seçilmiş olan genel müdüre, yüzde<br />
15 kurucu hisse sahiplerine, yüzde 70'i ikinci temettü olarak hissedarlam dağıtılır.<br />
önce yapacağı tekliflerden oluşur. Sermaye artırımının görüşülebilmesi için üyelerin üçte ikisinin hazır<br />
ait olacaktır. Şirketin yönetim ve idaresi 5 ile ı ı arasında üyeden oluşan İdare Meclisi'ne verilmiştir. İlk<br />
11. İSTANBUL MENBA SULARI ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
=m --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --~
8L<br />
~r_.<br />
• rı--:ı-=:r. 1~_)((• ı•r"f :.:::sfr' {~~r ı-:rı-;,., •• ,~1".<br />
e:r, l""'r~~" "ı;·-:"• ıi"':'ı'~"'ı-fl ıırr "'!""'riv<br />
. "<br />
1!'!\" l"ıır; ~frıı·,~· . ~~~;flı•ı:ır: ırrır rfr;(.-.-, !"(\<br />
... ..,ı"/•,....:ro'; r,-S"' ı('ı•.t...r: ."'./' r .<br />
..-~J ,-,..,~, A<br />
:;-. ı;.·'l"·1ı: ı ... ' ır :ı-r·<br />
- ı~ı ı·ııı:-.., rı..:.,;..,ı w~ X" .~ı1 t""'~rrr: ı•r j:-rr; -:rı rı<br />
i-;rı ·..::p , ı~-rı!'- .r":"!"~"r !:'!)':ı·! 17 1~-:v-•<br />
!'rwır· ,..:F"'''~'"" ~~7"' ·r·;r '""v-1" ·' ·~ ı::rı;.<br />
ı"rr;r..:.• ;r !1,\r; M'I..•AVl -rı•-:'"' •:rı•r • ..r.,;.~~ ı•jr ı·.,r · )'nl:''J<br />
1\ ~r fl.Jf -'f"'l:, r'} ;,r F'Jı.iı.A· >. \ 0 ~r fj' C: • ..r '1-.,.çı 11 Al: • • • '• • • '\<br />
•:-r~ ı-'""' 1;.1"·~ • .~.,-.., ıri"'rr ... \AJı. "
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLl ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
ihtiyat akçesinden tamamlanır. Şirketin süresi dolduğunda bütün yükümlülüklerini yerine getirdikten sonra<br />
ihtiyat akçesinin yüzde kırkı kuruculara, yüzde altınışı hissedarlam dağıtılacaktır.<br />
Genel Kurul toplantısı yapılmıştır. İdare Meclisi tarafından toplanma gerekçesini açıklayan rapora göre;<br />
şirket Göztepe, Çubuklu, Kayış Dağı ve Gülsularının sahipleriyle sözleşme imzalayarak idarelerini<br />
imkanları araştırılmış, 1917 yılı başından itibaren nakli ya tın tamamen sahilden gerçekleştirile bileceği<br />
beklentisi dile getirilmiştir. Nakliyatın artırılması halinde gerekli olan şişe ve damacanaların dışardan ithali<br />
mümkün olamadığından bunların imal edilmesi için mevcut şişe fabrikalarını incelemek üzere bir heyet<br />
görevlendirilmiştir. Yapılan incelmemede en elverişli görülen Balat şişe fabrikası sahipleri ile sözleşme<br />
Şirketin ilk sene faaliyetlerini görüşmek üzere 30 Nisan 191 7' de toplanan olağan genel kurulda incelenen<br />
mali belgelere göre, savaş hali dolayısıyla hayvan ve araba gibi nakil vasıtalarını temin etmekteki zorluklar,<br />
mevcut kaynaklardan tahmin edilen ölçüde su taşınmasına engel olmuştur. Ümit edilen miktarın ancak onda<br />
biri derecesinde su taşıma ve dağıtımı yapılabilmiştir. Şirket faaliyetini Balat şişe fabrikasına yöneltmiş<br />
ve bu sayede önemli miktarda gelir elde etmiştir. Yakıtlar ve ambalaj için çok miktarda saz bulunmaması<br />
fabrika işlerini de sekteye uğratmıştır. imal olunduğu halde paket yapılamadığı için elde kalan ı9ı6<br />
yılı üretimi ile 1917 senesi üretimi birleştirildiğinde ödenmiş sermayeye yüzde yirmi beş kadar temettü<br />
sağlayacak derecede bir kar elde edilmiş görünmesine rağmen iki yıllık üretimin birleştirilmiş olması ve<br />
ilk sekiz aylık faaliyeti içine alan ilk hesap dönemi sonuçları temettü dağıtımının uygun olmadığını ortaya<br />
koymuştur. Bilançoda oluşan 3034 kuruş temettünün ihtiyat akçesi olmak üzere ayrılması teklif olunmuş<br />
ve kabul edilmiştir. Bilançoda alacaklar sütununda henüz ödenmemiş sermaye olarak 3.710 ve hisse<br />
senedi bedellerinden geri kalan 141.723 kuruş görülmektedir. Toplam 51.272 kuruş toplam sermaye olan<br />
bir milyon kuruştan düşüldüğünde kalan 487.277 kuruş, şirketin cari sermayesini teşkil eder. Bu hesaba<br />
göre şirket Aralık 1916 da topladığı olağanüstü Genel Kurul' da başlangıç sermayesini bir kat artırarak on<br />
bin liraya ulaştırılmasını karar altına aldırdığı halde, sene sonunda toplanması zorunlu olan beş bin lira<br />
başlangıç sermayesi henüz toplanmadan -her ne kadar iç tüzükte bunun aksine açık bir hüküm mevcut<br />
değilse de- yeniden hisse senedi İlıracı anonim bir şirketin İdare Meclisi 'nde bulunması zorunlu olan dildmt<br />
ı 4 Şubat 19 ı 8 tarihinde gerçekleşen olağanüstü genel kurul kayıtlarına göre şirket, bir zücaciye<br />
fabrikası kurmak ve su membalarının bilimsel usuller dairesinde işletilmesini sağlamak için sermayesini<br />
79<br />
elli bin lira daha arttırmak ve nizarnnam esini ona göre değiştirmek üzere İdare Meclisi 'ne yetki vermiştir.<br />
ve tedbirler ile kolayca bağdaştırılamaz.<br />
imzalanarak fabrika faaliyete geçirilmiştir. Bu yüzden fazla paraya ihtiyaç duyulmuş, ihtiyacın da başlangıç<br />
sermayesinin arttırılması suretiyle istifası münasip görülmüş ve bu cihet oy birliği ile kabul olunmuştur.<br />
ele almıştır. Nakliyatın kolaylaştırılması ve artırılması için adı geçen kaynakların sahile ulaştırılması<br />
Görülen lüzum üzerine sermaye artırımını görüşmek üzere 23 Aralık 1916 tarihinde olağanüstü<br />
O lağanüstü gider ve beklenilmeyen durumlar karşılığı o lan ihtiyat akçe si sermayenin yarısına ulaştıktan<br />
sonra ayrılmaycaktır. Hisse sahiplerine yüzde 5 'e kar dağıtılmak için yıllık gelir yeterli gelmez ise açık
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
_;.) f~ r_'/1 ... .~c" ô\:,!' < , ~ )<br />
u.;.:.o,. uıJA._I •JF ~~--!;}.~ı.l ~.bU&i .j:).r~-". ' • .;;)_,;-- uıM"'.J- ~J.:P" •.ııf~ r uı·•).lı ;-(./'<br />
, ).A.!.t-JJ\ !::}; .:...;~)Ç\"'\"'• ı..:...=.,)\..'\"'\ .:_ı....;)ı.l;.j 5!.ı.::..._1 :f..:.i o.l(:ol.aj .=.,), ... ._~ı J~\ J'~,\a•<br />
:_,tf'>:-~~ _,; ty>J ,i\.., ll..-.&.~-' CJ;.!~ ıJ.."' . ..J(__ç. .,ç\:.!.1 ı.f _,..,~ ~\l.aı.l.:. 0<br />
K.!i .-~. .... ~ d:..).r~<br />
..:.,~ • p..;- 0<br />
UI ..:.,) .r; .:,..ı., • J-'_.;.:il ,J:~~) 6.1'\::IJ ı.!.L. t~~· _,..r ı.>"JıJ:.' .ı"\;:, -.>)-~ j• , J...\.~_1<br />
.:..1~\.ı ~A:,\J,;iJ J-·">~,1 u_~· _,.r .:...,~:" JJ'IIJI d.liJ_,i • .ı.:~;~· \"'\"'• .._; _ _, J.~;, \ '\" uı·•).ıl (..)"'~<br />
uı~(~i- \\.1 ... J J~J.-' )) d:J...i 6:.-_)..ıl .. \"'A J \"V J ''\"O' H."' ''1'• '\O'". O• \"'<br />
\:..a.iıJ' . ...5 ........ _,..,.~ ~-~ı.:..ı:ı~ı.ı ._.t.:~\ki '-.~ •\:..:. p._.!..rJil»_l<br />
;),_;F ~J) ..,\ı..:ı.:. d>•.: . ..ı.:lJI .S_::YJ' ~' ~ • .ı.ı J.\;. ;.f:-:-'.1 .ıl!.) .ı.:-.:. • .;;)\~ .J(.ı d:.ı.~~~-<br />
uı-.l•) ).J . • J..lj . .<br />
.:.J_r •;§ ,·<br />
. - ,<br />
.. )~·;~!"";.ı .!.lU.~\.;. • JJl-:,•.:) •JjJ' :_,ll tı,._.;. • .:_,~)-;,\., ~1:.!.1<br />
v-~ ~ .. .ı.:.;;.ı !]J\~:,I.:_ı.-~.:;~..I!JI J,J_r! .. 1.6_ ... ;-_ı ;l.ı .. :..C. .;.(;~ .:,')\•\.... d:.:.ı•) 0">\:~ ..,)._1.1.:-i.ı- •;:ıh<br />
• ($...1._1 .:ı;\:" jl.ı.;;l d::-. ..)(._ f'-~ .. .. _<br />
. ;.:.ı .:t··i .;bl<br />
.......... d:-'. ~1 Jli..ı:J .:' >1 .s .Jy~ ı..J•"'.L. ;• ..,.u ".:..ı:S-,..:.<br />
~ ... ,... , J..ı.A.i _,: • .._.:;öj ı_,. Jl ... ,...:..\.j:, _,(,._ J..:) "1.\..:,.j , ;.ı;\J.;;._":JıN> • .ı-:) j:•..f, ~ ~.\.. .f'~ ~ 6~~ ,_r .:,;;"<br />
}--·+ ..... ~ jJ'_ ~~;.U~ .J..ı..:JF\.- ~~.J-~ '-'.-'ı.\. !.li_;;.l . ;..l._l,_,tS.!.i ..... :ı;..l.:ı "':' _,.r r~ ..... l uı~"':• _,.r ~•-;..ı..i~d_ıl<br />
_.s.ı._<br />
, jl..ıJJI ~~) oJ~j .).ı..!.: o.l(:' J..f ..:.,~:" d~!.( .J. , ).lı_\<br />
.ı..:-'JI •:>))'_ .)iı)! d~ı_L..r- tJ_,': !!)~ ....... ı..>}i..I!JI Jı.... .._t~li.:Ks .!X.;~.:ıı v-lf .:ıl}' l.i. ~.~ j,;<br />
,J_,f_I .. _L.,.. .. J..:.Y. ;.;..\_.'6:...i ,J.:."l.t:l'-; J"':"i_,._..,;J r..ı.ı • .:_ıf.:_,;ı j.ı."~ıi-"<br />
.. ,J..ı,:i_). jl;l.ı~ ..... .,ç,L •<br />
. ;-'l. .r~ jlJI J J:>- _, •• .-~..J~ .j1:t '~l ... l ~' '~(J d:.-t#'l jı.;,;~ .._..._<br />
J~ JJ..J.ıl _;.;~& ~: ... -..t~ !!)~ ... ,... \::i .. )\~ y_,, j.:ı ... ~- ~:;\ ... .:,')( ... \... : .. ~:~~:-~;,;.:ı;,~ ..!,.1;\.:.c'<br />
6.) _,< .:... • .:_,')\ .... ~ • ;j)l d~_l JŞ:.!.i uı·•=:-• T J.l:: .... ı ~::~ [~· J, -> ,t_ ... :!.~ • ..)j)'_ ı.!A,'..,_L. f"' _;L~_I .. );<br />
A,o + .. _.;l.ıl (.)'"lf \ • + '-::-)'-.4> (.)'"~j• ı.s!ı. jJI • ..ıjy_ d: __ ~i\::• ._,C .J.;.i...ı,JJ' jl)\ ~,~;ı_ ·~)J'.<br />
ı3:t' ~ .... ,.. ":"':• J;i' .:...,!:" ..:.._J),I jK; do;IJI ..y-1~ jfl . )J:IJ\ c:-jy' J;.ıJJ\ t_i ~.A> ~\;l.ı'-..a><br />
..:...t->.ı.;T ~: ... ~-'J!)•.•Jj,ı d~l,j:(!.i uı~"'=:-;T.ı,.~:>-ı .JW'J,;b •J">\"-'(~ ...;...,,':"; T<br />
J,t:= ... ı \.li~' LJ<br />
.:..1!""')\o~,j.~_I;J)
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
12. EŞYAYI ASKERiYE ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Sirkeci' de Hamidiye Türbesi civarındadır. Şirket iç tüzüğüne göre gerekli işlemleri<br />
tamamladıktan sonra 8 Nisan 1914 tarihinde kesin kuruluşu Ticaret Nezareti'nce onaylanmıştır.<br />
Şirketin kuruluş amacı subaylara ait askeri eşyaları peşin veya taksi tl e satmak ve her nevi komisyonculuk<br />
işlemlerin yapmaktır. Kurucuları emekli Miralay Ömer Nazım Bey ve İpekçi İsmail Efendi'dir. Şirketin<br />
süresi elli yıldır. İdare Meclisi 2 Mart 1915 senesinde genel kurulu fevkalade toplantıya çağırmıştır. Kurulda<br />
iç tüzüğün bir kısım maddelerinin değiştirilmesi için gerekli kanuni işlemler gerçekleştirilmiştir. Bu<br />
değişikliklerden sonra nizamnameyi şu şekilde özetlemek mümkündür: Şirket Osmanlı topraklarının diğer<br />
şehirlerinde şube açabilir. Evlenecek ya da eviadını evlendirecek subaylara bedeli maaşlarından taksitler<br />
halinde kesilmele şartıyla, ihtiyaç duyulan eşya verilebilir. Subayların rütbelerine göre şirket nezdinde<br />
kredileri vardır. Taksit ile verilen kredinin şirket işlemlerini aksatmaması şart olduğundan miktarını İdare<br />
Meclisi belirler.<br />
Şirketin esas sermayesi her biri 1 O liralık 2.000 hisseye bölünmüş 20.000 liradan ibarettir. Genel<br />
Kurul'un bu sermayeyi iki katına çıkarma yetkisi vardır. Daha fazla artırılması hükümetin iznine bağlıdır.<br />
Hisse senetleri isme yazılıdır. İlk çıkarıldıklarında yalnızca askeri personele veya emekli askerlere satılmıştır.<br />
Ayrıca 200 hisse kurucular tarafından uygun görülecek zatlara satılacaktır. Sermaye bir misli artınidığı<br />
halde çıkarılacak yeni senetierin yarısı askeri sınıfa satılacak diğer yarısı Osmanlı vatandaşı olmak şartı ile<br />
diğer şahıslara satılacaktır. Siviilere satış konusunda şirket tercih hakkına sahiptir. Kurucular için 20 adet<br />
kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Bu hisseler 5 yıl süre ile satılamazlar ve isme yazılıdır. Şirketin idari işleri<br />
5~7 arasında üyeden oluşan İdare Meclisi tarafından yürütülür. İlk beş yıl için dördü emekli subaylardan<br />
ve biri tüccardan olmak üzere 5 kişiden oluşacak olan İdare Meclisi 'ni kurucular tayin etmiştir. Kurul<br />
üyeliğinde ilk yenileme kura ile yapılacak daha sonra kıdeme göre tespit edilecektir. İdare Meclisi'ne üye<br />
olabilmek için en az 20 hisse senedine sahip olmak gerekir.<br />
Kurucular ilk beş sene için şirket müdürlüğü yetkilerine haizdirler. Bu süre sonunda idare meclisi gerek<br />
hisse sahipleri arasından gerekse ehliyetli insanlardan bir müdür bir genel müdür seçecektir. Genel Kurul,<br />
genel hükümlere göre belirlenir. Genel Kurul'a katılabilmek için 10 hisseye sahip olmak gerekir. Bir üye<br />
beşten fazla oy kullanamaz.<br />
Gündem, İdare Meclisi'nin teklifleri ile sahip oldukları hisselerin toplamı şirket sermayesinin en az<br />
yüzde lO'una eşit hisse sahiplerinin, toplantı tarihinden on gün önce yapacaklan teklifler ile belirlenir.<br />
Sermaye artırımı için hisse senedi sahiplerinin asaleten veya vek~Ueten 2/3 'nün toplantıda hazır bulunmalan<br />
şarttır.<br />
Temettünün dağıtılına usulü: Yıllık net kardan önce istisna edilmeden bütün hisselere faiz olarak,<br />
bedeli ödenmiş sermayenin yüzde 5'ine eşit bir meblağ, daha sonra ihtiyat akçesi olarak gelirin yüzde 5'i<br />
ayrılır. Geri kalanın yüzde 15'i kurucu hisselerine, yüzde 10 İdare Meclisi'ne, yüzde 85 hisse sahiplerine<br />
kar payı olarak dağıtılır. Ancak İdare Meclisi'nin teklifi üzerine Genel Kurul ldr payını kısmen veya<br />
tamamen ihtiyat akçesine ilave veya olağan üstü ihtiyat akçesi teşkil etmek üzere ayırabilir ya da gelecek<br />
sene hesabına aktarabilir. İlk sene için elde edilecek kar, İdare Meclisi üyelerine ve kuruculara verilecek<br />
8
--------~·~ 82 ~-· ---------<br />
"'.";1.>1 \V"t'V et '. •Jıi J'_<br />
-~:ı ...ı!.) .. _ V\\A 00 t• •.lJJ'.<br />
J:.\;: ... 1 •.>l..ll J Jf O\\'r or<br />
'(tf\A ~ • •O<br />
.;.>: ;lbi -ı,~._ ı •. J .. :;, .Jtt): 'rf'( • ..ı.:A... • .ı ı,. . J, ..ı. .. i<br />
;Lı.ii• JJ...IJ\ •.)).:\t)/LJ'IJ ~)JA\~, J.A.!JJI .• ~:)f_;<br />
• \., 1 • ll ı<br />
• ..ı~. ":""J ... ı J~ual!-<br />
'_ ... .ıl.IIJ _,._, • .)l .. llj~.)-~._ı .ıli.ii.~J;t. ;r'rt'r ~ ... .Jl-~· \ \J\ jı.ı,:~~L.~ ... J':':JI.!.I:.f".r:.<br />
,~.::, J . • .ı,.\!, :J .j~..l!:..~ T .:.ı...:~JJ Jl;jl ı:,l!J)<br />
.ıJ+>J ~.ü_l t_._,....ı •<br />
.ı.'...ı1.1; .;1.>1 ı.rl~ . ..ı_; .s.ıl!.S"' ~:..1_ J--lı:-T<br />
.ı.:..-vtı. J.A.~ .s,; _,ı.. &_1 Jl.i •...ı.i,l JJ'.ajl\: .!.l.~l ... l ~L.r ~YJI .:.ıı~ı j~\...<br />
.).ı.:A:..IIJI • .ı.Cı...ı.~l JJI.ı.' • ..ı.:... ~l...r~ ı}-J .!.\:.:)4:::-iT .l.l::....l .:ı\J 1 .j_,iJ c.i.>\o ~};~1 J!..Ji<br />
" .... d...., .... ;.ı.t ~:i-.1( .ı.:_ .... J.ı..f~J.._I • .ı.:i); Ot"':_ W'r\ . ...ı.ı:,t '":"\f_! • •JJS"'.)&i ~;; Y .<br />
.ı>P.""J :;_..ıı;-..-J"'·.ı,f)\~ . ...ı-'•.)'i ..;~T ·...ı~:~ı ..ıli.ı .J...ıl,l f;.:. ... :."l..:i ..., .... : .. '~"''~"''< ..i.ı J\ .. :i !l).:.!ı<br />
. ;J._.:J..ı.._l • .111 jt... . J J,)> .J. V\ \Ot .)_;'}4.t.... ,)lljl 1.;!"""1 • ..ı.:.J ~ \$ • ..;, .... 'r'rT<br />
.. : ... ljl\:1 t;;ı J~ .J!•.l \'fV'\<br />
. .<br />
J,ı;.;. V\•<br />
""<br />
.ı.: .. .ı;..il ..I.L:...I l\0'\ \" •o<br />
. ) . 'f\. '\ 'f\ '. •.)Jj#<br />
,... """ ... ı.r-->-<br />
.<br />
..r.<br />
•ı<br />
J..ıl.ı,: • . p:.J,; "'._"'''or ,~ı ... .:;.ı~ı..... ;_,~,~~~ ~.:.,,; '1"•'\"\"\•\a..-r Jyil_,lj.ı.._J'-' :ıJ>:>'<br />
ı.;;ı ""''' Jı::.-.:;~;=ı~ r-; ~ı. .. _.;bı~J ·J->· ~J ... t:..u,;i .:.ıJ...:iy_ .:.ı\'Jı ·.ı~.) .J..ı.:A ... i<br />
..:l;J> ,..ı.:.a .... J~L .... ~.~.~or>r\ ,JY;I-.s-'~1.. :.:...~:.Çı .;..ı.!. ... .:li~;i ~-"'.L.r ..l.l?---1 t.'·\...,ulıJ ;,;E.JI<br />
• J J:i:_,;.,,... .f.J!..ıl-'12~ >~~_!.;;! ". •f\Q, ..:,l~"' ~~\.....;:;)\...,\,.. • ..ı.:~ _1.)\;.ı 1; .;l.ı!~ ı:}:l.J "'."': .. ,,<br />
,Jl:lJI i; • ..lll..- .J:-(ıl \OA\'\ ..s·"'.L..r JJI..ı.:.. (,ğ,..\ ~·i j~ J .,..,.,. jl:.J_,I J:..i J.ı.. .<br />
.<br />
.J:.ı:i- • .ı..J_;.C. .o.\._1 ~L.r j_,l ... :-1_;;1 VWf .J..ı.~..I!JI J-•'L->:1 J:.J.<br />
• ..ı..~.~~ (,;.... tAAAA \ J J..ı..JI.. .:>~;\ .... _,-:,;,; ~ ıVYV•"'\\ ı c J ,(,_<br />
-.:..;.....; 1..$~"':::-;T .ı.~: ... ı .;}:,•.1)<br />
. ))';)\:..~ ~;._.)i .:.;..ı.ş:~ .;~-i "·<br />
1 Jç;' ..,ı..ı..:_ .... ,"";T .J..L:,..I jL.aii •.ıJ.Ai<br />
"' 1' .. ..<br />
ı '":"\f.k.l~ı ·_.,...,; 6 ... _L.rJiı\' ~:",r..:..t!" _.:;~
--TiCARET VE ZiRAAT NIZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
kısımdan geri kalanı ihtiyat akçesine ayrılacaktır. Genel Kurul kardan ayrılacak bir miktar para ile her<br />
yıl kura çekilerek bir miktar hisse senedini tedavülden kaldırmak üzere karar verebilir. ihtiyat akçesi<br />
sermayenin yansına ulaştıktan sonra kesilmez. Bazı masraflar sonunda bu oran düşerse yeniden ayrılmaya<br />
başlanır. Yıllık gelirle sermayeye yüzde 5 faiz ödenmesi mümkün olmadığı takdirde eksik kalan miktar<br />
ihtiyat akçesinden karşılanır. Şirket süresinin uzatılınası veya fes edilmesi konularını görüşmek üzere<br />
toplanılacak Genel Kurul'da, sermayenin en az yarısının temsil edilmesi gerekir.<br />
Şirketin olağan Genel Kurul'u 8 Mart 1916 tarihinde toplanmıştır. Sekiz aylık işlemlerden ibaret olan<br />
birinci sene hesapları incelenmiş, İdare Meclisi teklifleri kabul edilmiştir. Heyetin incelediği evraktan<br />
anlaşıldığına göre şirket ancak 17 Temmuz ı914 tarihinde mağazasım açarak işi başlatmıştır. İlk yıl<br />
sermayesinin 12.267 lirası tahsil edilmiş 7.733 lira tedavüldeki sermaye ile 8 ayda alıp sattığı eşyanın<br />
satış fiyatı üzerinden toplamı 2. 777.31 1,5 kuruşu satılan mal bedeli 488.881 kuruşu sene sonunda mevcut<br />
mal bedeli olarak 3 .266. 193 kuruş görülmektedir. Safi hasılat 396.193 kuruştur. Elde dönen sermayenin<br />
yarısından fazla olan bu temettüden tüzük uyarınca kuruculara ve İdare Meclisi'ne ait kısım ayrıldıktan<br />
sonra geri kalan 3. 119 lira 63 kuruş 50 santim ihtiyat sermayesine tahsis edilmiştir. İkinci mali yıl olan ı 9 ı 5<br />
senesi hesapları hakkında Genel Kurul'a verilen İdare Meclisi raporu ve bilançoya göre yıllık safi hasılatın<br />
20.399 liraya ulaştığı görülmüştür. Bedeli tahsil edilen hisse senetleri toplamı ya da diğer tabiri e elde dönen<br />
sermayesi 15. 819 lira olan şirket aşağıdaki şekilde kar payı dağıtını ştır.<br />
Demir baş eşya imhasına 1.276 lira 65 kuruş<br />
Elde dönen sermayeye yüzde 5 790 lira<br />
ihtiyat akçesi 956 lira ı2 kuruş<br />
Kurucu hisselerine yüzde ı 5 2. 606 lira 31 kuruş<br />
İdare Meclisi'ne yüzde 101.737lira 45 kuruş<br />
Hisse sahiplerine kar payıyüzde 457.1 18 lira 55 kuruş<br />
Olağanüstü ihtiyat 5.913 lira 3 kuruş<br />
Toplam yüzde 10020.398 lira 20,5 kuruş<br />
Nizamnamede değiştirilmesi kararlaştırılan maddelerle ilgili olarak 25 Şubat 1917 tarihinde bakanlıktan<br />
gönderilen tezkere ile padişahın iradesi tebliğ edilmiştir. Memurlara ve imalathanelerde çalıştırılan işçilere<br />
gayretlerinin mükiifatı olarak belirli miktarda ikramiye verilmesi Genel Kurul'ca kabul edilmiştir.<br />
Şirketin üçüncü mali yılına dair 1-1 1 Nisan 191 7 tarihlerinde toplanan olağan ve fevkalade genel<br />
kurullara verilen evraktan anlaşıldığına göre şirket faaliyetlerini önemli ölçüde geliştirmiştir. Şam'da bir<br />
şube açılmış, Halep de yeni bir şube açılması kararı alınmıştır. İdare Meclisi raporunda açıklandığına göre<br />
yıllık hasılat olan 20.000 lirayı asıl sermayenin mahsulü olarak görmek doğru değildir. Her sene ayrılan<br />
adi ve fevkalade ihtiyat akçelerinin de sermaye olarak piyasaya sürüldüğü anlaşılmaktadır. Hesapların<br />
bu noktaya göre incelenmesi gerekir. ı 9 ı 5 senesinde başlamhp sene sonuna kadar neticelenmeyen<br />
işlerin gelirleri de 1916 yılı hesaplarına eklendiği dikkate alınmalıdır. Bilançoda gösterildiği üzere<br />
1916 yılında İcra edilen faaliyetler sonunda 71.955 lira 21 kuruş safi gelir elde edilmiştir. Bu gelirin<br />
83
-----------İSTANBUL TİCARET ODASI -----------<br />
J.l~l t».ıb • .ı..;.j\; J! •J.i1 •• ~;_.\,:\ ~.:.1 ıJ~.~;.>J • .ı..: .... ;ı.l ):~i u; ... .!l:.:.J.): ,.;ll .:,,ı 1~ wvo.,<br />
"!.1~ tA\'."\ Jl::., ~·/ .. .:_ ... ":•!} 1 J:".J.;,...:_. ;...') _r , -:.i -'•ü . ;.ı 1,.1. ;j".ı._l<br />
• ;.ı._ .:ı:: .. r J---;. ~·Jı.lı ~<br />
• );J..:ilJI .!iL.~_ ........ Jll J)\.:..t.l .;!.ıl . ;j~-~ı_.l 1.)':'1 ,~_;L~I i.ı.; •..tG""' .;;;ı, 4t.} ..ı.Af .!l,l<br />
.;;J.J"" ..!X\.:.ı:·. jl..ı.IJI.J_i; •.ı~.i .JJıJJ~ d~6'"J .. J~j'J --~ ıJJ.:._ .JJf.! .!li;_;,I-..":".J_r- ;..~;"<br />
.. :_~\l..-.1 Q •.lJJ' . .:.ı.ı:;)JI ~.ı....r- _;1.ı:,l ... J-i J.>o: JJ~JI t.i ~- ı.i.:. ~~~~~ !l)4.- Y,l : if:_., .<br />
.ı.:~_; yi..;..) rO •.).iJ. -~ı_-;l.ı\ ~ 41 o.IJJ'.•J:, ... j..i(J.ı,_IJ:_,J ı..9*(';-'i\ J.\:=,..1 \O•J)J. ~·~·i:_~ j(<br />
ı!X.-..ı... .r- ~4~\ J.~ı . J.J:ı_,ı d;,; ... y r-4:-~t.: ~,.. ... ~:.Çı .s~ :.ıl-G .,)J'. ,.;_ .. ;. 'f • .ı:ı 1.<br />
--------~·~ 84~~· --------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
23.759lira 16 kuruşu belirli oranda demirbaş eşya imhasına, yüzde 5 faize, adi ihtiyat akçesine, kurucu<br />
hisselerine, İdare Meclisi'ne ve şirket işçilerinin ikramiyesine ayrılmıştır. Geri kalan 48.196 liraya önceki<br />
yıllar fevkalade ihtiyat akçesinin ilavesiyle elde edilen 55.515 lira 62 Kuruşun aşağıdaki şekilde hisse<br />
18.661.80 kuruş (ödenmiş sermayeye yüzde 95 temettü)<br />
24.373.29 kuruş (olağan üstü temettü olarak yüzde 5 ve yüzde 124 temettü)<br />
Toplam 43.035 .09<br />
Toplam 55.515.62<br />
Safi gelirin bu şekilde dağıtılması, şirket sermayesinin 60.000 liraya ulaşması üzerine fevkalade<br />
temettü ye ilave edilen olağanüstü ihtiyat akçesinin, yeni hisselere dağıtılması uygun görüldüğünden<br />
24.373 liralık yeni hisseleri tamamen eski hisse sahiplerine tahsis etmek fikrini uygulama düşüncesinden<br />
kaynaklanmıştır. Sermayenin 60.000 liraya ulaşması için geri kalan hisselerin yarısı tüzük gereğince asker ve<br />
asker emeklilerine verileceği açıklanmıştır. İdare Meclisi'nin sermayeyi 60.00 liraya çıkarmak için yaptığı<br />
teklif Genel Kurul'ca 100.000 liraya çıkarılmış bununla eş zamanlı olarak tüzüğün ilgili maddeleri de<br />
değiştirilmiştir. İdare Meclisi üyelerinin 50 hisseye ve Genel Kurul'a katılanların 25 hisseye sahip olmaları,<br />
için İdare Meclisi'ne yetki verilmiştir. 2.000 hisse senedinden yalnız 290 adedi asker olmayanların elinde<br />
bulunmaktadır.<br />
13. ESKİŞEHİR MİLLİ TİCARET VE SANAYİ ŞİRKETİ<br />
Kuruluş tarihi 1 O Eylül 1916 olan şirketin süresi 20 yıldır. Kuruluş maksadı her nevi ticaret ve sanayi<br />
mahallerde yaşayan tüccar ve sair şahıslardan toplam 60 kişidir. Şirket diğer illerde de şube açabilecektir.<br />
Sermayesi 5liralık 10.000 hisseye ayrılmış 50.000 liradır. Hisse senetleri isme yazılıdır. Şirketin sermayesini<br />
bir misli artırmaya yetkisi vardır. Hisse senetlerinin harnilleri Osmanlı vatandaşı olacaktır. Her hisse senedi<br />
için 5 kuruş kuruluş masrafı alınır. Taksiti ödenmiş senetler şirket tarafından müzayedeye verilirse, hisse<br />
senetlerine iştirak etmiş talipler tercih edilir. Talipler arasından hissesi az olanların öncelik hakları vardır.<br />
Şirketin işlemleri 9-10 üyeden oluşan İdare Meclisi'nce yürütülür.<br />
İlk 3 yıl için İdare Meclisi üyelerini kurucular tayin eder. Kurul üyelerinin yenilenmesi ilk<br />
defa kurayla yapılır daha sonra kıdem sırasına göre icra edilir. İdare Meclisi üyeleri elli hisse sahibi<br />
olmalıdırlar. Genel Kurul'a katılmak için 20 hisse yeterlidir. Bir kişinin 20'den fazla oy sahibi<br />
olması mümkün değildir. Temettünün dağıtımı: Öncelikle hisselerin tamamına birinci kir payı<br />
olarak bedeli ödenmiş sermaye üzerinden yüzde 5 verilmesine yetecek miktar ayrılır. Geri kalandan<br />
yüzde 15 ihtiyat akçe si ayrıldıktan sonra yüzde 5 İdare Meclisi 'ne, yüzde 5 şirket memurlarına,<br />
yüzde 3 kuruculara, yüzde 87 ikinci kar payı olarak ortaklara dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin<br />
ile ilgili işlemleri yapmak, imalathane ve fabrika kurup işletmektir. Şirketin kurucuları Eskişehir ve diğer<br />
sermayenin miktarına kıyasla eski maddelerdeki oranın korunması için gerekli görülmüştür.Kendi rızaları<br />
ile kurucu hisselerine yüzde 15 yerine yüzde 1 O verilmesi kararlaştırılmış ve gerekli işlemlerin yapılması<br />
12.480.53 (1200 numaralı hisse senetleri hesabına harp vergisi olarak ihtiyaten ayrılan)<br />
sahiplerine dağıtılması kabul edilmiştir:
----------- İSTANBUL TİCARET ODAS! -----------<br />
)....; --:lhl c·~ •J.>-!1• .. ~ '-"")~\ J.;; 4.l:-~l.r.l ..::.,l_:•..r"'. ;_,:)_,1 .....A:ei )~ ~.~f-h\ t~ ;,.:...~;<br />
. ;_,J,I ~Ip ._;,.;y"<br />
j..ı.;~;..ı.:. ~::-.1-... ~_ ...)10-J .>;y_l; .;bl t.rl~ ...:~t ..;....,:_... '1"''1"'1' ıJ':JJII.5~,~L.. ;,_;,.., ..!J).!Iı.!L).r~<br />
.J. (_,iT ı.!..l::.).r~ ·~~ .:ıY.ıl J~l J>-!.i *' ~l..r 1~ .),:.!.!. ı.!..l::-. .:.ı;.> .:.Jr-" . • ;_,S" .. .:.o:~-;.')151<br />
... o_ ır:-?:"; ..;;.vJı ..:..:ı w~.; ~":•l.: ... .:.ıl_ ... ;. ·.ı~j ;,;J.ı\f .::...(r. ;.ı...:.ıs- ... :~..~.:. 4.l:i.ı;ı -~.Jı... .::...•.A.A~J'.<br />
::.ıt.:l~· ._;ll_ı;l \c>,A .. • .~.:t).; >~.:~ 1 .. ;.> • .Ai....:.!~ -~.~lt ... (: ... l ı.!..l:....l:-1 ıJ.J.J;,J .;_,:.: ~L-y.ı .:;.Jr.: *1<br />
J;"'Jiı.~*"p J.~>IJ Jai~ c?.•.>J-". ~~J••l:.IJ,;.i .:l;~_..~o_l •..ı.1ı_;t... L:i l..ı;l tW'ı ıJi1,J ;-' ıS'....,,.. J-... _;.J .:,~..o.A..:-•J •;l.ıl t.r~ j-~.;.ll~· j\:~J J~J;." 1~1 UV•<br />
0~~;~ ._;,\--1 S.r: Jl, .ı.~• .J• ..ı..!.l.;, ..J,_I Joi~ J~ o.ı.}J' •• J.J..:-.} • \A • .ı.)-"· •;~ jl.:JJI L~jy "'.~.l...r~<br />
. ;}:;.Yb'T J!..ı.IJı ~ • ..~.:_.ı.~;.ı 'I'Y"' •.>iJ...... t..r~<br />
~ ~ (iT J~ .. 'JL. ;~ı l~l ı.!..l::'. ;.;,ı j1_<br />
.:.,... ~ J ,J '~ 6. ":' J,/' ~ J J:.IS:.i .;.!; 0) l.ı 1 tf~ .... ,t. .rM Jl, , .) ...... _.a.;. .... ~....... ı.!..l:, d.,.(;_ ....... : ... :; Ji ı) .;.ı,<br />
"'.L.r J.::-), ;J::-.~ .>...1 t_~l ~-~~) ~- jy_ jJ:l:•.J. ~ .. ı )'!"j ..ı..ı...:.. o.lW.ı r::_li.J. ~J ./, 4.\::.iil_,. & ... ~<br />
&\.... ~;~ . )pj'ı... Jl~; ._;... •..~.:..., .....,jtl.s)........ s, ...~.~~i .>)"-- .>~\... ._._. 5~1 ...ı.:l\.,..<br />
t;:_J.A:. •.ı..-l:...u.J j;-Aı_l !)ı;;.l ~.ı.ı:l ..:.\::'..;,ı jJ . .:ıY,ı~_l..r jı.~.~ı . J), 1 • .A!.lı) ·~·h' ı.r~ Jaiı.r~<br />
• .;.~ jı.A~ .... .....,.,.. jLlJI t'J 41JI_,; .;,ıl..ı.:• .:5 f:, . JJ ,1 ô~ ;.;.)~.a .... cl)._ .. _y ~t(,...l ..I.Jir~<br />
• ;~.~1 Jl-: ... 1 ~--·)$oL. ı.!..l:. _,(;.. Jyf..l J:"l_;.ı .:.ı"ju__,t. ;}::-_.;._! (..IJö-1 ::.ı':Jı.,Ji<br />
• )_,l.,l ...:~ .ct.ı.... ~,...~ J.;~ ~~ ~ .;j ..;... J)) ..!.A:~,.I... Jl.ı..:... ..........<br />
..:ı, 1\,f*•;l~tu-lf ı.!..lS r . )_,.:ı _,ı ~ ...::•..;.:• .::..(.r:. e .:;lf>'ı} .. ~ .... J~ j ,ı 1 ;~:"\ (,;.A:) y. .... 1.1"•-A&o J<br />
86
kesintiye devam edilir.<br />
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Şirketin ilk mali yılı olan 1917 senesi İdare Meclisi raporu ve hesap cetvellerinin içeriğinden<br />
anlaşıldığına göre şirket, daha önce 4.500 lira sermayeyle kurulmuş olan Zahire Şirketi'nin anonim bir<br />
şirket haline dönüştürülmesiyle kurulmuştur. Ticaretten ziyade sanayi müesseselerini faaliyet sahası olarak<br />
tercih etmiştir. Harp hali bu sahada faaliyet göstermeye engel olduğu için mecbur kalınarak yalnızca ticari<br />
faaliyetler yapılmıştır. Özellikle Eskişehir' de belediyeye ait elektrik imtiyazının alınması, harbin sonunda<br />
tramvay tesisi ve elektrik ile şehrin aydınlatılması için hazırlıklar sürdürülmektedir. Yıl içerisinde 15.800<br />
liralık alışveriş gerçekleşmiş, bundan 4.979 lira net kar elde edilmiştir. Tüzük gereğince yüzde 5 faiz ve<br />
ihtiyat akçesi tutarı 1.470 lira ayrılmış, idare meclisi, hizmetliler ve kurucular hissesi ayrıldıktan sonra<br />
ödenmiş sermayeye yüzde 18'e yakın kar payı dağıtıldığı görülmüştür. Yüzde 5 faiz eklendiğinde bu<br />
şirketin hisselerine yatırılan sermayeye yüzde 23 oranında fayda sağlandığı anlaşılmıştır.<br />
Şirketin kesin kuruluşu ve tüzüğünün tasdik edildiği 16 Mayıs 191 O tarihinde kuruculara tebliğ<br />
edilmiştir. İdare merkezi İstanbul Galata'da Bahtiyar Han'dadır. Şirketin kurucuları Raif paşa, Mösyö<br />
genel kurulda iç tüzüğün bazı maddelerinin değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. Şirketin genel durumunu tadil<br />
edilen tüzüğe göre incelemek gerekli görülmüştür. Şirketin unvanı Umur-ı Nafia ve itibar-ı Mali Osman!<br />
şirketidir. Kuruluş maksadı mali, ticari, sınai, madeni, menkul ve gayrimenkul mallarla ilgili genel işlemler;<br />
inşaat, nakliyat, şimendifer, gemi seferleri, limanlar, doklar, bataklıkların temizlenmesi, arazi sulama<br />
kanallarının açılması gibi imar işleriyle meşgul olmaktır. Şirket menkul kıymetler üzerine avans yapmak,<br />
hisse senedi ve tahvil alıp satmak gibi banka ve itibar işlerini de faaliyet sahasına katmıştır. Gerektiğinde bu<br />
işlemleri yürütecek şirketler kurmak ya da mevcut şirketlere ortak olmayı hedeflemiştir. Sair Osmanlı ilieri<br />
yıllık süre verilmiştir. Sermayesi 110.000 Osmanlı Lirası veya 2.500.000 franktır. Her biri 5,5 liralık veya<br />
125 frank kıymetinde 20.000 hisseye bölünmüştür. Bu sermaye idare meclisinin teklifi,genel kurulun kabulü<br />
sahiptir. Rüçhan hakkının şartları İdare Meclisi'nce belirlenir. Başlangıç sermayesi olan 110 bin liraya<br />
ortak olanlar tüzükte belirtilen şartlar dahilinde, kurucu hisseleri üzerinde hak sahibi olurlar. Şirket tedavüle<br />
koyduğu hisse senetleri oranında tahvil çıkarabilir.<br />
Tahvil çıkarmak için hükümetten izin alınması şarttır. Hisse senetleri sahiplerinin arzusuna göre nama<br />
ya da hamiline yazılabilir.<br />
Vadesi geçtikten sonra on beş yıl aranılınayan temettü, şirket menfaatine kaydedilir. Şirketin idare<br />
----------·~ 87 ~-· ---------<br />
ve Osmanlı hükümetinin oluruyla bir veya bir kaç defada çeşitli tertipler ile 1.100.000 liraya çıkarılabilir.<br />
Sermaye artırımı halinde eski hisse sahipleri, hisseleri oranında yeni hisse alma konusunda rüçhan hakkına<br />
ve yabancı ülkelerde şube açma yetkisine de sahiptir. Paris'te bir idare hanesi vardır. Şirkete yetmiş beş<br />
Alexander Ralli, Mehmet B alcı ve Karakaşzade N acit Beylerdir. 6 Mart 191 1 tarihinde toplanan olağanüstü<br />
14. İTİBARI MALİ-İ OSMANİ ANONİM ŞİRKETİ<br />
l/4'üne ulaşıncayakadar kesilir. Bazı masraftarla azalması durumunda yine aynı miktara ulaşıncayakadar
----------- İSTANBUL TİCARET ODASI -----------<br />
.;.U. r jl.JI ~l. ~"-- j-". ~~ ıJ,f.ı JiJI l..:.ıs.l "!_•Jbl ~ • _,4".,-; ı)Jl:..ı.l ;.ı.i ejJJ ıJ fv_ ..)~<br />
4.~ J.ıai .... \il 'i~~._,.;; ı.!k.:JI..:.ı,t •;b' ~ • ;.A..':.~_ı f!i J;.V,ı ...?.,-; .J->I..:.ıs.l jT ı:,,ı ~~ .:.ılJj<br />
uı"'~L.r ..!.I:S r .J':ı',IJ~~cS" ... t ).J.:;J'.]. J~,:ı_,ı '.r.--lı.>.F:_;, .. i.. -ü:l-r ı!ll.~IJy.i ~~_,J.. ~:-y<br />
..jb· ..,..;u, ı:,.,~·~l ~' ~~~ ~ -11-.1 ._,.;_,J. ı:,,~~~.;...~.:.:':-' 1.5"~1 ._,ı.,ı ~o~,;....~ • J):-.0,1<br />
.J • ..I.IO ı.SJ. ı:, ... :.:~:- ~ ,; • ;.A.i:><br />
..ı ~ .:.ıt.J... .. ..ı.:.a... ı.>J;,._ı;<br />
.a~) ,)~JII!.l:~c;' ..1 • ..)..ı.~. ;f)JI Jı.;..)l ~IJI.i. 4.-~.JJ; .:.ı~ J:--.ıd~jJ JJI .Jj<br />
• ;JuıA:A.. ~-' .,y:-1 .:.ıt;'l • .&.'.:"' &t.,l.a"-A ... JJI .... ~\!!: &"'.l.r ı)Jt_l ~\iii ;1) .. ~a... ~.t..r<br />
j!)\. oJ)y_ .JJtl ~ ~ .. 4+ T ..1.~1 _,.;.;~~,ı c~~ ~rı. ..!X~I..r "İJI ,),.~L. ... .:.ı)\...,1..<br />
• • )'- J!J:.I ":..,1; t;~ . JJ:lJI<br />
• jl.YJI ~ • .,~T<br />
~..;5 _r. Jl. J~"'" .... ~._,, .. ı •• ,.,.,;~ t .. :....~..:.ıs.l • .ı\.>1 ~ ,. o.))7., ..J.ae~· .)':ı'ii ·~ .:,;.;'~<br />
• .)jJ' •• "".,)~- 1!\.l-... y '1''1' .,,jy_ ! Jı.ıJ,l .jı_,:b .at;;' ~~J .:,~~ ""':,Jyt• 'r a..)j~. ~~1..<br />
.. Y:.,. ' ._}:.>.} !.lt;:.l ..ı.\: ... 1;.:.1 "-...ı> u~' .,_jı~l ;.t.. r l~l ..!.1~ .JJI i.JI. ı.>.).ı.c. i.f<br />
. .:.ı;J &~<br />
v-;-- •<br />
-----------·~ 88<br />
• .ı..ı..!.~ _,ı .:,1.;.,.\ -.il..ı.:... ~ ....... IJ"'~_; • .).).ç. ~ ~~ J.;~ 41.. • .Jf~.J.J ~l;l.>(.e ... Jı.U,I ,.ı;ı~-" . .) "\•<br />
ı.S.,» iJ'<br />
Ul"'~~ ~l. 'ilt~ ~)'~ ;.;.>:pj'ı,.. ~\; ~( ~ •JıJJı.U i,_ .;.LJ~, .. .,~J\..4 • .:.ı;,_.. ·)-j•<br />
O ).ı..:.....:li A • ..:.i.<br />
~<br />
.. .. .. , .<br />
. . .<br />
4.:,... o~,~l }:1 .:...ı,\.45 .ı.:-"'.-1; Ja~~ ~JI...:i .ı..~ .J • ;J!J.J Jo.f\; • .,jJ'<br />
, jl...ıJ,I ~i_, •<br />
.ı.:::f. _,_,;1,1 .:-;-lv"~~ ıSi; @; ..!.I~J:.k y .. ıS.JI __ • ~~ ..!l;~l.r" ,JIJJ'. _,.;..ı.. •.&,;!"<br />
JJ.A• ~:-"-=--~ ı)I)I.H..e>J t>};i.l .:.ı•.) _;ı.:' ~j\J~ ;..ı.i J Jiu.;JJ .;,,<br />
.... !.l.)iJ') JÇ!i 1.$""-=:"J; .. ;',1<br />
":"l!i'I..J~ _,ı;~~. ;_,:ı,ı ~~ ~~ ~; .1 • .. ,)~ ~T._,ı_,ı #.. [ _,; .. § ~..ı.~.,ı :jr_ ~ı; r.r.<br />
.:.1:•' "=''~:ı~!' ,j\.:it J;G .. ..ı.:.lı" !$"..;._..ı.=..
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
üyeden oluşmuştur. İdare Meclisi üyelerinin başkanı ile en az yarısı Osmanlı vatandaşı ve yabancı üyelerin<br />
en fazla 5 adedi şirketin Paris'te Maliye Sendikası adıyla teşkil edilen heyet tarafından seçilir. Üyelikleri<br />
Genel Kurul tarafından kabul edilmek şartıyla tasdik edilir. ( Bu kayıtlar ismi Osmanlı olan şirketin,<br />
sermayesinin aynı tabiiyeti taşımadığını gösterir) İdare Meclisi altı yılda bir kura ile değiştirilir. Çıkanlar<br />
yeniden seçilebilirler. Her yıl İdare Meclisi üyeleri arasında Osmanlı vatandaşı bir reis ile yine Osmanlı<br />
vatandaşı ya da yabancı ikinci bir reis seçilir. Aynı zatların tekrar seçilmesi mümkündür. Görüşmelerde<br />
oy ların eşit olması durumunda reisin bulunduğu taraf tercih edilir. Şirket işlerinin çoğalması durumunda<br />
İdare Meclisi kendi aralarından seçilmiş beş üyeden oluşan bir icra kurulu teşkil eder. Bunların hakları,<br />
görevleri, memuriyet süreleri ve maaşları İdare Meclisi'nce kararlaştırılır. Komite arasından biri genel<br />
müdür tayin edilerek korniteye başkanlık eder. Şirkete ait bütün yükümlülüklerde İdare Meclisi'nden en<br />
az iki üyenin imzası şarttır. Memur seçiminde şartları taşıyan Osmanlı vatandaşı tercih edilecektir. Genel<br />
Kurul her sene Mayıs ayında toplanır. Bunun için her üyenin en az 20 hisse sahibi olması şartı aranır. Hisse<br />
sahipleri dışardan birini görevlendirerek vekiilet ile Genel Kurul'a gönderemez.<br />
Genel Kurul'a toplantıdan 10 gün önce şirketin defterine kayıtlı nama yazılı hisse senetleri ve hamiline<br />
ait hisse ler, yönetim merkezine veya İdare Meclisi tarafından gösterilen maliye kuruluşuna emanet edildikten<br />
sonra hissedarlar Genel Kurul'a katılabilirler. Toplantı gününden birkaç gün evvel gerek isme yazılı gerek<br />
hamiline ait hisse senetlerini devralan yeni sahipleri o kurula katılma hakkından mahrum kalırlar. Ancak<br />
toplantı yeter sayısı bulunamadığında yapılan 2. çağrıda hisse sahiplerinin hisse senetlerini emanet edecekleri<br />
yeri ve süreyi İdare Meclisi yeniden ilan eder. Emanet edilen hisse senetlerine karşılık sahiplerine, bir<br />
makbuz ile birlikte isme yazılı ve hamiline ait hisseler için kaç oy sahibi olduğunu gösteren Genel Kurul'a<br />
kabul vesikası verilir. Üyeler toplantı gününden on beş gün öncesine kadar muvazene ve müfredat defterleri<br />
ve hisse sahipleri listesi ile müfettiş raporları hakkında bilgi talep edebilirler. Şirket sermayesinin onda<br />
birine sahip hissedarlar tarafından toplantı gününden 20 gün önce yapılan teklifler toplantı gündemine<br />
alınır. Toplantıda bir kişinin ondan fazla oyu olamaz. Genel Kurul'da hazır bulunan sermayenin onda birine<br />
eşit hisse sahiplerinin teklifi ile oylamalar gizli yapılabilir. Sermaye artırımı hakkında karar alınabilmesi<br />
için, sermayenin üçte ikisine eşit hisse sahiplerinin Genel Kurul' da bulunmaları gerekir.<br />
talep olunamaz.<br />
maliye heyetine, yüzde 3 memurlam mükiifat ve işçilerin emeklilik aidatına, yüzde 22 leurucu hisselerine,<br />
yüzde 60 temettü olarak hisse sahiplerine verilir. Hamiline yazılı 2.000 adet kurucu hisse senedi ihdas<br />
edilmiştir. Bunun 400 adedi, 110.000 lira başlangıç sermayesine 50 hisse satın alarak iştirak edenlere,<br />
89<br />
800 adedi kuruculam eşit seviyede ve geri kalan 800 hisse de şirketin kurulmasına yardımlarından dolayı<br />
mükiifat olarak Maliye Sendikası heyetine tahsis edilmiştir.<br />
Geri kalan miktardan yüzdelO'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 umuru nafia ve itibarı mali şirketi<br />
Net kardan önce sermayenin onda birine ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi için yüzde 5 ayrılır. İkinci<br />
olarak ödenmiş hisselere yüzde 5 faiz verilir. Bir yılın gelirleri faiz ödenmesine ldfi gelmez ise ikinci yılda<br />
meclisi on beş'den 24'e kadar üyeye sahiptir. Üyelerin 200 hisseye sahip olması şartı vardır. İlk İdare<br />
Meclisi kurucular tarafından daha doğrusu bütün kurucular ve bazı hisse sahiplerinden oluşan on altı
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
~~ .; ı.l.J. ~..ı.:l:.!.i .;:.,~l..ı._ ..!.);.._ ... _;~ "· ~l:t,l ~~ı ~...l.Jıı_l .u.;:.,( rJ. J· o.)JJ:ı:- .. _J\ç-1 ~ .... _L. .r"<br />
..!.1~·~1 J.J; ıJj. ·~~Y. : '':":l(.ı..:"!.ı-.:lJ' .• ..ılı....; ~·:ll...::..:-.:., •JJf ._:~.l,. .. ~-_, ..;_Ç..ıı!l l..r.l.::.ıl~i<br />
>\':"· .... ~· J..P .:..~;ıo.JI;I.l4..a>~..ı._l<br />
.)\•..il •J\'\'1' ;.;...V'"~\·\"'\ J .) J~ _,......C.:i;A~JIJJ4.1JI~\-J)\:' JJJI.)J1<br />
.!J;vl:.~J..l......!.l:f.r:. \ .J~i .); Y, . j; J::'.J fu_,~~:J ..;_; Y.'; •J 1.)1 V'"l~ .)')' J \;L~_1J:;,; •.,.,fi.A..;.:..:1)<br />
jıJı.A.. ~'ii. t''' .ıl:....;._.ı-:_.... ~t.. .~. S:.)4.-il) ~l.::.. ..;-~.1 Jı.ı-::..ı .;'fv.t......,.,f_,.... .::.ı.;.;.J. .:ı..l:;._.... r<br />
j~..ıiJI ~ C.\ütA~i ~;....,,.;.Y. r.S;_,.J; .!.IJJ"" ~11::.._1 .J..ı.1;1 ..!':'";.,. .... ~J. ":..:J).JI ~,~ ... ~ ..ı:,.)\81<br />
..>ıJ_ı .~:....... l. .. .::.ı~!J s~..ij.~' :aı;iı ... ıc ..:.._..ı.:S'..!1:.
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLEIU --<br />
Sermayesi itibarıyla milli bir şirket sayılmasına imkiin olmayan bu müessesenin kuruluşundan<br />
itibaren hangi girişimlerde bulunduğu ve ticari işlemler sonrasındaki mali pozisyonuna gelince:Bu konuyu<br />
aydınlatacak evrak ve hesap cetvelleri arasında dosyada bulunan 31 Mayıs 1912 tarihli Genel Kurul' da<br />
okunan İdare Meclisi raporu ve hesap bilfmçosuna göre şirketin yeniden düzenlenen iç tüzüğü tasdik<br />
edildikten bir süre sonra faaliyete başlamıştır. Ancak Fransa'da ki Maliye Sendikası ile yapılan görüşmeler<br />
neticesiz kalmıştiL İtalya Harbi'nin başlaması, bazı girişimlerin kesintiye uğramasına ve siyasi durumdan<br />
kaynaklanan iktisadi şartlar, şirketin amaç edindiği sahalarda faaliyet göstermesine imkan vermemiştic<br />
Yalnızca başlangıç sennayesi ile yapılan banka işlemleri sayesinde varlığını sürdürebilmiştir. Dosyasında<br />
sonraki yıllara ait her hangi bir vesika ve hesap cetvelİ yoktur. Şirketin hukuki varlığı devam etmekle<br />
beraber hiçbir varlık gösteremediği anlaşılmaktadır. Mevcut bilanço, sennayesının tamamının tahsil<br />
edildiğini göstermektedir.<br />
15. ADAPAZARI AHŞAP VE DEMİR MALZEME iMALATHANESi<br />
ANONiM ŞİRKETİ<br />
14 Nisan 1917 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Şirketin kuruluş amacı Adapazarı 'nda bir<br />
fabrika inşasıyla ahşap ve demir malzeme üretmek, orman satın almak ve işletmek ve bu işlerle ilgili<br />
sınai ve ticari girişimlerde bulunmaktır. Yönetim merkezi İstanbul'da bulunan şirketin kurucusu Nihat<br />
Bey' dir. Diğer illerde şube açma yetkisine haizdiL Şirketin süresi 30 yıldır. Sermayesi her biri 20 Osmanlı<br />
lirası değerinde isme yazılı 4.200 hisseye bölünmüş 84.000 liradır. Hisse senetleri yalnızca Osmanlı<br />
vatandaşlarına aittir. Sermayesini bir misli artırma yetkisi vardır. Sennayenin tamamı tahsil edildikten sonra<br />
kesin olarak kurulmuş sayılacaktır. Hamiline ait 200 kurucu hissesi ihdas olunmuştur. Kurucu Nihat Bey<br />
ile Orman Bakanlığı arasında yapılan sözleşme gereğince Adapazarı 'nda bulunan Süleymaniye, Kayalar,<br />
Değirmendere ve Aksu ormanı şirkete devredilecektir. Şirketin idaresi 5-9 arası üyeden ibaret olan idare<br />
meclisince yürütülecektir. Kurucuların tayin edeceği ilk İdare Meclisi, beş sene görevde kalacaktır. İlk<br />
yenilenme kura ile ondan sonra kıdem sırasına göre her yıl iki üye çıkarılmak suretiyle icra edilecektiL<br />
Şirketin müdürü İdare Meclisi'nin kararıyla değiştirilir.<br />
İlk beş yıl için Nihat Bey genel müdür tayin edilmiştir.<br />
Genel Kurul'a vekaleten veya asaleten beş hisseye sahip olanlar katılabilir.<br />
olmak mümkün değildir.<br />
60'dan fazla oy sahibi<br />
Safi gelirden önce bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz vermek için gerekli miktar ayrılacaktır.<br />
ihtiyat akçesi teşkil edebilmek için gelirin yüzde 5'i düşüldükten sonra geri kalanın yüzde lO'u menkul<br />
ve gayrimenkul malların fiyatlarındaki düşmelerin karşılığı, yüzde 5'i Avrupa'ya eğitime gönderilecek<br />
talebe masrafı, yüzde 20'si kurucu hakkı, yüzde 15'i İdare Meclisi'ne ayrıldıktan sonra artanı hisse<br />
sahiplerine dağıtılacaktır. İdare Meclisi'nin teklifi ile Genel Kurul, kar payını tamamen veya kısmen<br />
yedek akçeye ilave veya olağan üstü yedek akçeye ya da bir sonraki yıl bütçesine devredebilir. Hisse<br />
senetlerinin belirli bir miktarı her sene kura çekilerek tedavülden alınmak üzere safi gelirden yüzde<br />
... bir miktar ayrılmasına karar verir. İmha edilen hisselere karşılık joisans hissesi verilir. ihtiyat<br />
91
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
- ~<br />
.<br />
j.ı.;..,.~i 1 J..l::o-1 • j~\..:,.._\A.H:,.. ... .) l; .j.. J-•:_ı_ ..... }~·n Jl JJ 1 .{ı. .ı.:.:-)V ı ... ~":":;,·,<br />
~li ı.SJ.~.tı..l .::.ıl.j ... • .ı.:i,.. .;:.,.) r~ .::] l.i:l .J.ı.~.Jıl J•"LJi.§ e::~l..J~ .;Jl!.ai ı.>FJ>"" o;fj_. JIJ,ı_,<br />
~ı.J,~:""'~\-Jj:Sr~r-A:. '"\ı--~'ı.Y".L.rJf.,·T~:.J ,_)r I.Y'~t .. :,...,JJ~,:ı,Yu u'b-.:.i t.J~·<br />
L•:;_,.- .. :<br />
..... ;;L.~::.ı_,:uı djo.w .:,ı\:J,IL"' ... ı~ı..r~_,. 1 • ..ı.:~)~-~'~"· ... : .. J~·u_r:s ~· •<br />
. y.".)<br />
..ı..:; ... ı;j:J"r;<br />
.ı....-ı ... J..ı.:.~l..ı.:. ~J,ti .. ::f r r.'iTJ;Ç"..z d::.).r; · r~·, ..ı.:~jı:~y__.;~ı.J.;_,;_;:•i,iA»~,<br />
.J;;,J\:f- .).ı.ilJI J_,;.;.. ~Jif l:..:.'JJI 1 .ı t_Jv"' "::~ . ..:,t;IJJijJIJ ._;ı;,;. .)1_,. t_i.V""•J•~~..!.Wl>:\.J~..:.i<br />
_:,(, .... _;..ı.:..,,._:_[:; ~.~~j; ..ı. ... :. • ..:.l:).r;J,(i • .J)'JI IJ'.ıj\,..:,...,\d::S"_r~ ~K;I.).ı._'.__ıs:'.:.i • .A:;t_J~- \AA"f<br />
. ..ı:l.:-:·..ı:ı ,\;.(..: •<br />
• _;.:ı~:... eP .ft. l;~:•l .)...ı,:-~: .. \'1'~~ ..;_.\ ..... o~.:t:_)~- \AA"f :<br />
.. /YJI _,~_\; i...~,:• • .j..~,.<br />
-1 ;:.,')..,,t 5~ .)_,;.~ ;,;-:J • .ı~j .J;,;.l:,.<br />
• ..ı.;.;,;ı; .. :_ .. ..;IT • ;..ı..&..:-':!JI ~:·i '~·;1.)1 ı..rlf r.r..J Cı_,.;.\ .ı..li.r~ d:.:ı..~: ............. _;~~-;~..)!<br />
.JIJL_..-_ ...... .:...f .r; . Jl ,ı ,_;..lıl jL. d:S· r , _;..ı~ ,ı ~L.j JJv' }'-:•IJ 1, t_r.· ~ .:.ı\y ,ı ':"u.<br />
_;).,_ .... ,... .ç..ı.:S ~~L..rp . J.ı),... J~,....J J"'" • ..ı..;jJI 1.5)...~:_,..., , .... ,... !l);JI ~-J)JI .j~4T • ..ı.::~;<br />
.;:;1::'!-".1 4.-!_\:• \._; ~J \,.\.c· J'l..ı.:_ .. -. ....... J)i.JJI ;1... !lj;)'_,ı J~;.Y_ • .ıc-:1 t_,:: j\ .... : . .t • .ı\_;.:.1<br />
• Jj~ı_.., ;ı.;(; • .ı.:_ ... ;ı., .ı..iır J!~-'1 c_::~· .:! )•• , ı..rlf ~ ~;.i j Y . • ..ı.:;.l\..:ac 1<br />
_;j. .;,:t).; ;.;,.,-;:.,;:, .:ı, 1 L> ..l.:..... l ';i Jı u""~ .. 1 J, 1 .:ı ..~.:.-Ç!"" 1 •:• J.J" .:-~:•<br />
~·...ı.;...:..._.. )_,:ı_,ı c:.·: .. ; J..~ı.. d-Ç; • ...ı,;,.,;, ı} ·ı.&JI...i • .).fı » . ),:ı_,ı..:..:--ıv- ..,_ ..... ; .ı. .. )llJI<br />
.J~jJ J~ ı.>);~,ı Jt'!"'p 4~J.. .r~ .j•tL,I ı..S'" ... :~· ı.5·!J~I .__l.i_, \l..;. r..>..ı.:) • ..ı.:J\... -l;._ı ..:.l:S .r~<br />
6.;\..ıl ı..rlf. J}:-.•..ı._l ~:"1 ..: • ..>.• • .;1\," .JJfl :_5 .r; J)''l •J 1 ..ıl ı..rlf. ;_,:IJ\ ~ • .;.i ,j..ı.;;..lJ.. .:<br />
_.4,_ ;..Ü "'.'~-::! jJ:.!.ı. d::'.~l .:r__r-:ilJI r:_\:? ~:;._..ı. ... i ,:.l:~:t> •J.iJI jl.J' .:..~~J..,.;...f . • _..;:ı:' jilJ;J_, J,:t...<br />
l..::_..~i jiJI.:ı;r<br />
.:. .:;J:.Cu~"':""ı, •J,;.ll.~ ;\ ... J.ı( ,,v-; . ..~.:i.ıe 1 .. jl)_;• • .ı .. ı.li.) • ...ı,~t:....IIJ'.;ı}ı<br />
-
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN U ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
akçesi sermayenin yarısı oluncaya kadar kesilmeye devam edilir. Yıllık gelirler yüzde 5 faiz ödemesine<br />
kafi gelmezse ihtiyat akçesinden tamamlanır. Kuruluş tarihine göre henüz mali yılını doldurmayan şirketin<br />
evraklarını ve hesaplarını inceleyecek olan Genel Kurul 'un toplantı tarihi henüz gelmemiş olduğundan adı<br />
geçen evraklar henüz bakanlığa gönderilmemiştir. Bu yüzden şirketin faaliyetleri haldeında bilgi vermek<br />
mümkün değildir.<br />
hakkında 13 Aralık 1914 tarihinde yayınlanıp uygulamaya konulan kanunun 15. maddesine uygun olarak<br />
"Ekonomik Kooperatİf Sosyati Limited" isimli İngiliz şirketinin bir Osmanlı anonim şirketine çevrilmesiyle<br />
meydana gelmiştir. Kuruluş tarihi 14 Aralık 1918 'dir. Kuruluş maksadı Osmanlı topraklarında her nevi gıda<br />
maddesi, ev gereçleri, mal ve eşya ticareti ile meşgul olmaktan ibarettir. 1883 tarihinde kurulan İngiliz<br />
şirketinden dönüşen şirket kuruluş maksadını değiştirmemiştir. İdare merkezi İstanbul Galata'da Rezaren<br />
Sokağı'nda bir numaradadır. Sair yerlerde ve yabancı memleketlerde şube açabilir. Kuruluş tarihi olan 1883<br />
den geçerli olmak üzere 75 yıl sürelidir.<br />
Sermayesi tamamen ödenmiş her biri 5,5 Osmanlı yani 5 İngiliz Liralık isme yazılı 1.600 hisseye<br />
bölünmüş 8.800 Osmanlı Lirası'dır.(8.000 İngiliz lirası) Ayrıca her biri 1 1 Osmanlı Lirası kıymetinde 2.000<br />
adet, 22.000 Osmanlı, 20.000 İngiliz Liralık isme yazılı tahvilleri vardır. Genel Kurul sermayeyi bir misli<br />
artırmaya yetkilidir. Hükümetten izin alınmak şartıyla bu oranı artırma ya da yeni tahvil çıkarmaya da<br />
yetkilidir.<br />
Yeni çıkarılacak hisse senetlerinin şartları ve satış kuralları, İdare Meclisi 'nce belirlenecektir. 6 sene<br />
içerisinde talep edilmeyen temettü hisseleri ve ikramiyeler zaman aşıruma uğramış, şirketin malı olmuş<br />
sayılır. Şirkete borçlu olan hissedarların hisse senetleri üzerinde şirketin hakkı rüçhanı vardır. Sermayenin<br />
satın almada kullanılabilir. Bu şekilde alınan hisse senetleri iptal edilen senetierin tabi olduğu şartlar<br />
dairesinde tekrar satılır. Devir veya satıştan ayrı olarak veraset veya başka bir şekilde hisse senedine sahip<br />
olanlar tasarruf şeklini beyan ederek kaydını yaptırmak ve şirketin bütün şartlarını kabul ettiğine dair bir<br />
beyanname imzalamak zorundadır. İdare Meclisi 5-1 1 arası üyeden oluşur. En az bir hisseye sahip olmaları<br />
şarttır. Bundan ayrı olarak daha önce İdare Meclisi üyeliğinde bulunmuş veya İdare Meclisi tarafından<br />
tavsiye edilmiş veya oy kullanmaya yetkili bir hissedar tarafından Genel Kurul toplanmadan en çok 30<br />
en az 14 gün içinde yazılı olarak hakkında teklif yapılmış olması gerekir. Azaların her sene 113 'ü kı dem<br />
sırasına göre değiştirilir. Kıdemlerin eşit olması durumunda aralarında anlaşma sağlanamazsa kura çekilir.<br />
Görüşmelerde oy eşitliğinin ortaya çıkması durumunda başkanın tarafı tercih edilir. Şirket görevlilerinin<br />
tarafından karşılanır. İdare Meclisi şirketin işlemleri için müfettiş ve müdür tayin edebilir. İdare Meclisi 'nin<br />
hakları ve görevleri arasında bir ayrıcalık olmak üzere Genel Kurul'un tasdikine gerek olmaksızın 2.500<br />
--------~·~ 93 ~~· --------<br />
liraya kadar borçlanma yapma yetkisi vardır. Hisse senetlerinin onda birine sahip beş hissedarın yazılı<br />
görev sırasında kendi hata ve bilinçli tercihleri neticesi olmamak şartıyla uğradıkları zarar ve ziyan şirket<br />
kendi hisselerini satışta kullanması yasak ise de borçlu olanların hisse senetlerini tamamen ya da kısmen<br />
16. EKONOMİK KOOPERATİF OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Bu şirket, yabancı anonim ve sermayesi eshama bölünmüş şirketler ile yabancı sigorta şirketleri
94<br />
cl oJ 1 ..ıl v~~ . )Jo..>.:~ ;~- W'\""1' JJI t.J:r.:i \\ IJK'_:.J • ..ı~;:.l..i w)-'"' • JM .Jr.::.; l<br />
jl.::;.,i_, .:;.,'_A.l ... v-U ..:.ı: .. ~.-; • .i<br />
15<br />
•• ).ıl ;)ı/"<br />
. .:>Y.Jı J,;...ı~ • ..\:Js...:.i .A-ıı:i• ı.f-..ı ı.s.IJ~-1 ..,_;lf w}l.la• .ij~~LJ J\;."1<br />
, JJ./'1); .$:...1!JI tS""---..-J• ;l::cl '~~::--> .jl~l JJ\..\u ..,.;,'~ iJ ..... lıJc, J-1)1 .ı.:..:_Jj,l wL\; u· v"'<br />
: .:lJ,üı • 1 ...\:" • .ıı.i ı.J ;.T _, ...~.t:- ı.f'ı...., §:_ ı.f'ı..... • .)ı; i) J-.-j.· ..:.ı:)~<br />
• ..ı.:;,.,:9 uJ.,:l J;l:ı:. 0JI 15 ..• , Jy:;-:o~l J\.:S "z•.=, • ..ı,')\~ jL • ..:,~, ... ;~ı:. ı.!~\:<br />
J:.a? \.ı; J)J .>.. .._........ • J .ı;~-~.:: ... y,MO ":• ,..r ..:-~:~> • ..ı.:..; J::.. .1. • J..:>ı.-:ı ..:.ı::. '-'~ı r-~:. ..,_ ......... -:J::-. Li:<br />
.._.'(;:..i ~.)l.aı:.l JJ-; 4v_ı.>..ı... ~..ı.:..~ ..s·•}JI ._.,....!~ • ;:.;.ı~ .o..L· ıil..\;,.. ._..,.,_ . .r+_J:I -~.:-./ ..,_L._,... ~f-'Lı:_l<br />
•-':/;}. W''ff j\_~· "1'1\ ..:..\:)f';~:9l..t" .;J-!.~JI iJ;;Ai .)..\:;.),. )--~}· jl.:..ı:-1.) 1 ~1 ._._.E_JI dl!l •.!-"\<br />
o.::,..ı.r""..:.ı~,;..ıl ~.l;.ll.ai ı..s-l~:) • .)_,~J .)..>.:;), )-·+&.)_,\u-ı-:: d:I•..>.: .... ~·J,r .::..t:.a. ı.!.\l..~i .... .t.:.<br />
u-l~ ı)UJIQ!:;; J-'-:~j. )--~}• .Jyf:l ~ ... ki ~"':•J.F .::..t:ıı.J JlJI ~~IJb.ı.._.a,. \}J<br />
Jr; '-;'JJI 0JL&- 0...1.-~Jı/- ~\" 1~ 1 'l'tW ._:..t_,ı t~ -.,_1-z:l \\'\fA u·"'~;T .1.1::,... 1 .J..>.~.l...l._l r:!:jy" .J Jr/- -ı. i L~ 4;_<br />
• , • L<br />
• «)J:::...).. ı v"'U.;.j ,..\:~:..i .. ~.S-~~:!"" i V) "'~---'<br />
.. .:.t;_ ... § J;.U,ı l~l \. t. H ...ı~~~T 11::,..\ •-> _,fy.~ -" .. ).)Cr""'<br />
._;lf.J ~b ... ~~-...:~ \-..w-\'\\'\ .p<br />
.JJI ...c9IJ -:i1o}.ıl u-1~ . J.JJJ~ ..;y-J '-&-\;-:-1 .jy\lJI •Jl.!l.j_,i u.'-:• ,..r .::..~:.ıo .)JI u-1~ •.. dı... lS!~<br />
-:ll. .JI_ıi.H.a,.. JÇ~ .tı..... jL..,JI J:" ..~_,;..~ J;..ı._ı ı_.:... ı c:--' ..,_~ .. \~1.1. -._ .... j_l l..r.--1 • .;_:; _,j; :.J_,( '-'J.J<br />
p}l_,ı ~L ._; ... ·-':t:" .)J}::·-"' w_, .... ~ı.Ç':'ı.Jl .. lıJ.ti u_.o.~._,..r .::..~:Jb • .A:i.;!:: J" ~~ f;t::"ı .J~;~·<br />
~lt>, 'J*:!•.} "':Jij~ (!_,• ·~-:~.;\;.. .. _.L . ..iJJ ,_i~ YJJ v"' DJ:l-f~ ~-~ Jl:;,l J,ı .J,( W).l .JJI<br />
t.ti• til .t. Jsi'Y 2-'._~,..ı . '-:'\~1 ı.s-ti ~L ... ı>L ._; ... J )J~ ...... !lJ;YJı ..;~·:l_,ı .• ..ı.:~~<br />
l!S'"ı.tı:-1 ,.).,._ _, \J .1. )..ı.;"'.~-........ .:..ı~ı • )..\.\G ;ı.... u}J •<br />
..ıJ;l:t,ı ..).:'' .~;~J .::..'l.r~ •).),ı ._;tJI ;ı .H .......<br />
.:;_,ı .1r. .:..ı_,f:l ud.)~.J :.J~..i,_, -' .J_,tı ~ .... ,..Li: ..tr; J""; ·..i.t_ .:;~.,ı ..i.l.JI<br />
!lJI->~-.... ,.. J~ Ji!'Y ~,..1 ... ._ ...... · ı.>J\ __ • ~r:. .. .. !.\;..,_L..r • ..ı.\F li •• J..ı)J (;;.:.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
talebi halinde İdare Meclisi Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya çağınnaya mecburdur. İdare Meclisi bu<br />
isteği ı4 gün içinde uygulamaya koymazsa imza sahipleri ya da aynı şartları taşıyan diğer hissedarlar talep<br />
tarihinden itibaren 2 ay içinde Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya çağırabilir ler. Genel Kurul' da oy kullanma<br />
yetkisi olanlar ı4 gün önce haber vermek şartıyla her türlü teklifi gündem haricinde görüşmeye açabilir ler.<br />
Vekaleten bulunacak olanlarda hisse sahibi veya oy kullanma yetkisi olmalıdır. Toplantı gününden en az<br />
bir ay önce hisse sahibi olmak üzere şirket defterlerinde kayıtlı olmayanlarda oy kullanamazlar. ı O hisseye<br />
kadar bir oy ve 30 oydan fazla olmamak şartıyla ondan yüze kadar her 5 hisse için bir ve yüzden fazlası<br />
için her ı o hisseye bir oy ilave edilir. Görüşme sırasında sermayenin ı/lO'nuna eşit hisseye sahip en az 5<br />
hissedarın teklifi üzerine gizli oy ile karar alınabilir. Sermaye artırımını görüşmek için şirket sermayesinin<br />
en az 2/3 'ün Genel Kurul' da temsil edilmesi şarttır.<br />
Yıllık gelirden ödenmiş sermayeye yüzde 5'i geçmemek üzere bir temettü hissesi dağıtıldıktan<br />
sonra geri kalanı aşağıdaki şekilde pay edilir: yüzde 30 ilcramiye olmak üzere ( dividanet demektir) hisse<br />
sahiplerine, yüzde 30 ihtiyat akçesine, yüzde 30 İdare Meclisi azalarına, yüzde ı o İdare Meclisi'nin tayin<br />
edeceği oran dairesinde memur ve hizmetiilere verilir.İhtiyat akçesi şirket işlemlerinin gerektirdiği mağaza,<br />
depo, bina ve arsa satın alma veya inşa için kullanılabilir. Hisse sahiplerine yüzde 5 verilemezse açık ihtiyat<br />
akçesinden tamamlanır.<br />
Şirket Faaliyetleri; 1915-1916 yılı bilançoların incelenmesinden anlaşıldığına göre safi hasılat 3.666<br />
lira 67 kuruştan ibarettir. Her hisseye 88 kuruş dağıtıldığı İdare Meclisi raporunda kayıtlıdır. Billinçoda<br />
ihtiyat akçesi ı 0.444 lira olarak gösterilmiştir. ı9ı6-19ı7 yılı hesapları ve sair evraktan anlaşıldığına göre<br />
bu yılın şirket hasılatını 2493 lira 33 kuruş olarak göstermektedir. Her hisseye toplam 66 kuruş dağıtılmıştır.<br />
ihtiyat akçesi 11.938liraya ulaşmıştır. Tabiiyetini Osmanlılığa değiştirmiş görünmesine rağmen yabancılığı<br />
kuruluş şeklinden ortaya çıkmaktadır.<br />
17. AKŞEHİR OSMANLI İKTİSAT ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Aleşehir' d edir. Kesin kuruluşu ı Kasım ı916 tarihinde tamamlanmıştır. İdare Meclisi' nin<br />
oy birliği ile karar alması durumunda ticari işlemler yapabileceği nizamnamesinde bulunan bu müessesenin<br />
esas faaliyet sahasının, her nevi teminat üzerine borç verme ve bütün banka işlemlerini yürütme olmasına<br />
bakılırsa bir itibar müessesi olduğu açıktır. Şirketin kurucuları Kurrazade Hacı Bekir, Hacı Mehmet ve<br />
Akağa Zade Abdullah Efendilerdir.<br />
Şirket diğer Osmanlı şehirlerinde şube açabilir. Süresi 50 yıldır. Serınayesi 1 O Osmanlı Lirası<br />
değerinde 5.000 hisseye bölünmüş 50.000 liradır. Genel Kurul sermayeyi bir katı artırabilir.<br />
Hisse bedelleri tamamen tahsil edilmedikçe sermaye artırılamaz. Hisse senetleri isme yazılıdır.<br />
İdare Meclisi 5'den 7'ye kadar üyeden oluşur. İlk üç yıl içinde üyeler kurucular tarafından tayin<br />
edilmiştir. Bununla birlikte şirketin 29 Nisan 1917 tarihinde toplanan ilk Genel Kurulu'nda İdare<br />
Meclisi'nin kurucular tarafından belirlenmesi iç tüzüğün sarahatine rağmen hisse sahipleri tarafından<br />
tartışma konusu olmuş, Genel Kurul'u tatmin için kurucular tarafından tayin edilen İdare Meclisi<br />
95
------------ iSTANBUL TiCARET ODASI ------------<br />
.../" ı:i\.as.:.ı . ;.>J.=.~ı ~,. :J; ...,_~:.s- .s~ .:ı\:.J,ı ~: .. i~~ J--~s~ _, ':"':..:: . .)~:•_,1 ..::..~="' ..sJl.ae-' .;ı.ıı<br />
.,..,,.._)_,1 0,~1 .:li.,~;,\"'-.":' J',/' ..::);!" •. ;..ı .• j\ 0..t1:1 Jll.:.Oı.:.l JlJI ..!~l. .,_._4 ,.. 1<br />
_}1 •)J:IJI Jc...\~ i.S-;~1 .ı.: ...<br />
•:.HI c..-\.ğ\~ .J~oÇ~I O' • .;.1;1/.:.-~.-. j~l J:.:i ~".l..f"' .r:.e • ./"i •..ı.f_.J.;; ~~-':IT J~i 1..5-~..ıL.,:;ı .:-!~\; S.;;;jJI ~..hl~t •• .,;.,~_,)\~:~ı 6":-..1',.. Jı,,..\<br />
.:ı..ı..:-1.>.::-:ıc.i). '~"'""'~"' _:p 'f''~"" .. :_JA:r..r:.i ,~ ·=•L.r. Jjuf ~.~:~ı. c1. ~-·"-~ • ..~ı_ı ...;~~cı, j;<br />
•.ı;l.ı.i.. r+• d:) r ...ı.:~l .kll 1~ lff::1.r_'-J' . .:.:')\•\... ,;_}~;..., >( .::..ı..-:-.L,.. ~ ...')\;..J JJ'IJ s;...ll..~ı_l 1_:--1 p.;<br />
ı.S:l'J,_;I..~ı_ı ..J:.ai 13~ 1 .ı_:l ~:::-: J) 21.!> clo~ı_l.r l.;:l ~::'. L5uı. )..ı•.J .ı..:.(!-'J>'~.;:1<br />
u0ı)ı ı_:ı ) ,_(ı.!l::' . .:ı u: ..... ;.ı..!.~ii::::- ı.;:ı ~"',. J J-• .ı:.'~ 1.ı.:ı "'o", ... ~ .... ~ ... ı; ~=5 f~ .~:;.)ı.,; .::.:~ •<br />
..s};,')'f..r . J-'-~ ... :1; J-:.i; ifjt; 1-::l 'I'V'I'• J;.),.J.~. "'~-' .;..ıt; ..;ı )_ı., .... ,..~ .. .;, ciı..ı::l sı v:}" 0...~: __ .ı. .... ,.. L.$'""'!"'9T ..ı.\!::o-1 .:.ı,tı J~\<br />
~:--";.•,?::...~:;:, sk.(},~.;. • .:ıj\.ai ;1_,:-- .,·~_J;Jij:.\S._; .;.1.;.;1~1 ı.rl~. ;.ı..:.t.ı.:l (.._:; 1.~ vo .. ı.$·~ .7!<br />
' )~.:.l..ı._l<br />
~J ... i<br />
•-':~,;:; 'r'W ... ~_ .... jly_;;... \O..::_.) f'~ •• ).)•.A:..:\ô... 0\::'.J'-T .~:-..... ~~.:-- •->Jj_JJ .~'11.1'- t$~·;1..ıl ;5'><br />
~==~;_.>~.\;.\ki 4.~)) '-:~ J.f ;:_.~:~> o..)\.l\J_,9 0..~ı_l [Ç:--1 ..\~!'
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
üyeleri kurul tarafından seçilen ve kurucularca tayin olunan yedi üyeye yerlerini bırakmışlardır. Üyelerden<br />
her sene ikisi değiştirilir. Üyelerin 50 hisseye sahip olması zorunludur. Genel Kurul'a katılmak için 1 O hisse<br />
yeterli görülmüştür. 25'den fazla oy hakkı kullanılamaz. Sermayenin lllO'nu temsil eden hissedarların,<br />
toplantı gününden en az on gün önce yapılacak teklifleri gündeme dahil edilir. Yıllık gelirden önce ödenmiş<br />
sermayeye yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 3 'ü kuruculara,<br />
yüzde 5'i İdare Meclisi'ne, yüzde 2'si şirket memurlarına, yüzde 90'ı hisse sahiplerine dağıtılır. ihtiyat<br />
akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncaya kadar ayrılmaya devam edecektir. Faizin eksik kalan kısmı<br />
ihtiyat akçesinden tamamlanır.<br />
29 Nisan 19 17 tarihinde toplanan olağan Genel Kurul'a İdare Meclisi tarafından verilen rapor ve sair<br />
hesap evrakından anlaşıldığı kadarıyla şirketin resmen kuruluşundan itibaren geçen kısa süre içerisinde<br />
yapılan çalışmalar pek parlak olmakla beraber yeni kurulan bir şirketin bu kadar az zaman içinde özellikle<br />
harp halinin itibar ve banka işlemleri üzerindeki iktisadi tesirleri dikkate alındığı takdirde fevkalade bir<br />
gelişmenin olmaması normal karşılanmalıdır. Buna rağmen 1 Kasım 1916'den 1917 senesi Mart başına<br />
kadar hesap hülasalarında görülen işlemler bu olumsuz şartlar içerisinde şirketin önemli ölçüde iş gördüğüne<br />
hüküm verilecek ölçüdedir. 50.000 lira sermayenin 40.000 lirası tahsil edilmiş, aynı süre zarfında şirketin<br />
kasasına 116.521 lira girmiş 98.610 lira çıkmıştır. 80.000 lira borç verilmiş buna karşılık 61.000 lira tahsil<br />
edilmiş, 2.720 lira faiz temin edilmiştir. Günü geçmiş 5.000 küsur lira alacağının 496 lira gecikme faizi ile<br />
ödeme zamanı geçen sermaye taksitlerine uygulanan 882 lira faiz ile birlikte 4.104 lira kar elde edilmiştir.<br />
Alınıp satılan manifatura ve afyon işlemleri üzerinden temin edilen kar ile birlikte 9.675 lira ternetili<br />
sağlanmıştır. Bundan bazı masraflar ve borçlar düşüldükten sonra 8.925 lira safi ternetili kalmıştır. İç tüzük<br />
gereğince bu ternetili dağıtılmış hesap küsurunu tamamlamak için ihtiyat akçesi hissesinden 22 lira ilave<br />
edilerek hisse sahiplerine faiz ile birlikte yüzde 15 yani 7.500 lira dağıtılmıştır. İdare Meclisi'nin teklifi<br />
üzerine diğer kazalarda şube açılması Genel Kurul tarafından onaylanmıştır.<br />
18. ALTIN YAPA Gl OSMANLI ANONiM DİBAGAT ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Galata'da Voyvoda caddesinde Agopyan Hanı'ndadır. Şirket 28 Haziran 1911 tarihinde<br />
kesinkuruluşunu tamamlamıştır. Bir iki defa toplanan olağan üstü Genel Kurul kararıyla dahili nizamnamenin<br />
bazı maddeleri (5, 20, 34, 35) değiştirilmesine karar verilerek bakaniıkça gerekli işlemler yapılmıştır. Bu<br />
değişikliklere göre şirketin genel durumu özetle şöyledir: Şirketin kurucuları Leon Zarifi, Vaskota D.<br />
Valastari, Köçe Maritop, Fenerli Paşa Foti, Alexander Do1o biraderler, Nikoli Yorva Top1o'dur. Süresi 40<br />
yıldır. Serınayesi başlangıçta 20.000 lira iken 7 Mayıs 1914 tarihinde toplanan Genel Kurul'da alınan karar<br />
üzerine 30.000 liraya çıkarılması ve gerektiğinde 60.000 lira artırılabilmesi için 5. madde tadil edilmiştir.<br />
97
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
J'IJ.ıiJ .:.ı~T ..,),_\ (.5..,\_:..,_ ··~J.~ S:.SJ; _,~_:, •-'"-" _,.") S.;i~ *1 Lf..,,..ı.ı:.t__~ ı.:..ı:.. i-> l..>.ıa.L. 2JJ·J' .. J..A.!.l.~l<br />
• J.ıJI, jıJ.: _ _, ._,... ... _;. -'-'" .iJ' • .:,1 :; . J..ı.!.l.;l.i:~ .f:; .:,)\,,i- _;ll...;:l .:.\::" . .:,ı,ı JJdJI .;ı;iı _;l _,_!.)!<br />
._..,,... J))J _;:>')L.-. -:l;.:ı !lJ--;• ,j_j;Jı .:;jy_ .;1\.J.:.., J::'-d.ıl (1_,,;..1 5: .~J_...:,· 4ı_l .• fJ -'::J<br />
vlf.J.~- .JJI "'~\..,1 ~J --~,J : 1.5·':' J,r ..:..~:~~><br />
._\91 ') .)..>.ı:-Ç~ 1 .j.A:9 -'!. jl Jb< .... ,.. c$Jl-• -.:..,_.1".:;:. .,U:..,_L. f'* l..ı.ı:-L; j..>.::Lt~ •JI_,I v1~ .:ıi.;\1.).,. ~.L'jJJ<br />
J-ilt .J.ı'-:it... .;:.,)'\,.,\... ..ı.p;J '-'* • .ıL. ı.i ~=- J..~. ••. J~ıı_,: ... ı J-.ı J:ı~; :/'YY. L>;-' J_,ı ;,;j urJ~<br />
.:,ı.,~.:_?:=• • _,C 2..ı,;..ıJ / & .J~I La:tl .J.::~-i J ,ı • .ıj "· ı.!.ı;.,_L. ..r'" • )JJI J~ .ıl (jj i .;ı;b~ ....... 'll:•L'<br />
'('·<br />
_.)l.ıı ü'~ JJı o:ı)J'.<br />
J.l_:;,..\ (.)jy'J)oıj~ '-:...J~-.A> 1)"-j• Ul~~ .:,ı,ı •.lJY. ~1;\yı . .,.::-- JJ.ı.\jl t_t ~ ... ,.. Ul~ ~J.<br />
j\}j\ l.l_,_;,J\; ._ı;_,,..k•.;:~ J o..ı\,.\IJ_,; .j;L-... .. 6.~::;"-J'' oJ\.. r..i "'O J..ı,. •. J_,:\JI r..f':.Aj. .ı.:_,..,~il<br />
d .. :,· .J_,.., .J~J\. ;J-:JJI ....;.:ii_)..\; .._ ... f..hi 2~ •J\,..~..4.-'. ı.>JL-· ,:~l~· ct.'.ı.._l.f' ... l5"'~;T .1L::...I<br />
.. _<br />
•"JJ'.<br />
• .)..ı.'jy.JI •.lJJ'. rf:~ (y.<br />
: P:-~.1 .)J:P-) .:.ıı;ı.!).'ı)ı.) ........ çijL; "'·"'-L.~ .._;...,; tı:~ı ":"l ... i .J_,..fl )"';>" -:.-~: .. J!~I.:.ı_,ı:.:ı.j_..ı.\JI<br />
\\ '~"' ..;•'l>;F _;!IJ• if';:··:;,; ~~..~. ... l:;,:X"ıl5*.., ... ~; d:..:')l..t,.. J~l r-'.J 4:-~Y J:. jı.,J;J 2\•i~ d .. :i<br />
• ..ı~::-_ ı_,.. ~J'.;..J ;Y)J ı:ıu,ı -:-~ı) • .~.:._,? tç-:-ı .J\.:ı_,ı ..ı..tr. •.:ı\a. u .:~ .:.ı)t. n ;ı.ı ...:)l...ı ... uıM"': ....<br />
Jai~ jJl • .ıj"· c.ıı~: .... ~ı ..1:__1~1 ~- .:.ıJ.ı j..ı._..:.J._; J~ .j_,l 1~ iWA 4}!;-_,'l JJ.ı.\JI jt<br />
o}l.l'J_,; J'._,,..l .J~.!.l~l '-:"~_;,;_, ... :..,i ~:-~':"il J.\::,..1 c.l.'\_~l WA,,o j\~:·J J~j.j •)}:..ı..-.,_ Jyı.l_,\<br />
"':" _,.;- ..:.-~:"'.)_,tl j~l-> -s)..:. ..... \*,\"\ ı \~\lll, \&..H -ıJ;:-,.. ..S.J~.j- d:..,_)l.:..r-1' v;J •h\ ._,...1~;<br />
J'l.t:K~ J .:._.~\) ı.>)JJ',IJ ıJJ\~'-' • ..~:b- j~L-,._ )(:~i _ _, ._;,·J\!_,ı. .~.:;_,;\C.. \V ... :_ .... ıJI);;.._..,.,..<br />
tC..~'\ 0'Y;l J ... \.,. j--1;;')'..\,., ~ ... .:...::.· .. : ... y_<br />
"' . ...:.J 03 ~f.J_I ..:J.::-J.,P 1 _,_~>.";\ 4: .... \.ı.,\::,..1 _,.:.); .dl:,..ıv- ..:.1.::· _;,._;to 1~<br />
... t_i<br />
..:..~;" 0 1 .:ı'-..o.- .)JJ_It\;?-l•J\~ W.;,.., ~L:· '\'o .)_,f.l ._iy.•t.• 1.5"'._;.., \~ \.,- : ~~J{ ..;,...,:ll. ı.!l;..) f';<br />
._fj.)- O'\' l~l '\'\/\"\ 01:.>..1 0;•\i l.IJ.oi ..:.:-~_:.;.,:.. "'::".\ __ ,_ Jl 1 ,ı_, (.)Jj.l.J .;!.ıl vlf (}~J.J C
--TİCARET VE ZİRAAT NEZA RETİ MEMALİK-İ OSMANİYE' DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Ayrıca hükümetin izni ile Bakırköy Zeytinlik'de fabrika binası ile alet edevat karşılık gösterilerek 10.000<br />
liralık tahvil çıkarılmıştır. 400 adet kurucu hisseleri vardır. Sermaye artırımına gidildiğinde yeni çıkarılacak<br />
senetierin yüzde 30'unu kurucuların satın alına hakkı vardır. Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra<br />
hamiline aittir. Şirketin işleri 5~ ll arası üyeden ibaret olan İdare Meclisi tarafından yürütülür. İlk beş yıl<br />
için İdare Meclisi yalmzca kuruculardan teşekkül etmiştir. Üyelerin her yıl ikisi değiştirilir. Görüşmelerde<br />
oyların eşit çıkması durumunda başkanın tarafı tercih edilir. İdare Meclisi üyeliği için 100 hisse senedine<br />
sahip olmak gereklidir. Üyeler hasılattan ayrılan hisselerinden başka huzur hakkı alırlar. (Değiştirilmiş 20.<br />
madde)<br />
Genel Kurul ve kaleten veya asaleten 1 O his s eye sahip ve sermayenin 1,/,ı 'ü temsil eden hisse sahiplerinin<br />
katılımı ile toplanabilir. Gündem maddeleri idare meclisinin tekliflerinden ayrı olarak serınayenin<br />
lll O'na eşit hissedarlar tarafından toplantıdan en az yirmi gün evvel yapılan teklifleri ihtiva eder. Tadil<br />
edilen 34. maddeye göre safi gelirden faiz adıyla hissedarlam dağıtılmak üzere sermayenin yüzde lO'u<br />
oranında gerekli meblağ ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 1 O İdare Meclisi 'ne, yüzde 5 murahhas<br />
sıfatını taşıyan İdare Meclisi üyelerine, yüzde 15 müdürlere, yüzde 25 kar payı olarak hisse sahiplerine,<br />
yüzde 15 kurucu hisselerine, yüzde 30 ihtiyat akçesine tahsis edilir. Yine tadil edilen 35. madde gereğince<br />
beklenmeyen olağanüstü masraflar karşılığı olan ihtiyat akçesi sermayenin tamamına eşit bir miktara<br />
ulaşıncayakadar ayrılmaya devam edilir. Daha sonra temettüden buna tahsis edilen yüzde 30'dan yüzde<br />
5'i kurucu hisselerine 25'i hissedarlam verilecektir. Olağanüstü toplantıya çağrılan Genel Kurul'da toplantı<br />
yeter sayısı sermayenin yarısına sahip hissedarların temsil edilmesidir.<br />
Şirketin Mali Durumu; 1912 senesi işlemleri için 25 Nisan 1913 'de toplanan Genel Kurul'a verilenİdare<br />
Meclisi raporu ve hesap evrakı içeriğine nazaran temin edilen 2.186 Lira 52 Kuruş temettünün Balkan Harbi<br />
dolayısıyla Rumeli'de yürütülen faaliyetlerinin neticesi anlaşılmadıkça paylaşılması uygun görülmemiştir.<br />
1913 senesi işlemleri için 24 Mart 1914 'de toplanan Genel Kurul' da okunan rapor ve hesap sonuçlarında<br />
safi temettü olarak 4.638 lira 15 kuruş kayıtlıdır. Bunun 4.000 lirasının iki senelik yüzde 10 faiz olarak<br />
hissedarlam dağıtılması ve geri kalan 638,15 liranın ihtiyat akçesine ayrılması onaylanmıştır. Olağanüstü<br />
haller ve İdare Meclisi reis ve üyelerinin ortadan kaybolması yüzünden 1914~ 1916 seneleri hesaplarını<br />
görüşmek için 1917 Temmuz ayında hissedarların katılımı ile Genel Kurul toplanmıştır. Geçen seneler<br />
hesapları hakkında verilen raporlar okunarak teklifler kabul edilmiştir. Bu raporun içeriğinden anlaşıldığına<br />
göre 1914 senesi işlemlerinden elde edilen 4.929 lira 45 kuruş temettünün tamamı her ihtimale karşı ihtiyat<br />
olarak bir sonraki yıla devredilmesi uygun görülmüştür. ı 9 ı 5 yılı işlemleri tahminierin üzerinde önemli<br />
miktarda kar getirmiş, 66.761 lira 33 kuruşa ulaşmıştır. Bu kardan hissedarlam iki senelik yüzde 10 faiz<br />
ödenmesi ve zayıf alacaklar karşılığı 13.632 ve karşılanabilir zarar karşılığı olarak 7.000 liranın ihtiyaten<br />
şirkette bırakılması geri kalan 20.130 liranın sonraki yıla devredilmesi hakkında İdare Meclisi'nin teklifleri<br />
Genel Kurul' ca onaylanmıştır.<br />
1916 senesi işlemleri 42.482 lira 21 kuruş temettü sağlamıştır. Bu temettü ile 1915 yılından devredilen<br />
temettünün tamamı nizarnname gereğince dağıtılmıştır. Ayrıca görev süreleri tamamlanmış olan İdare<br />
Meclisi üyeleri değiştirilmiş ve serınayenin 120.000 liraya çıkarılabilmesi için nizamnamenin 5. maddesinde<br />
99
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
.) 1) 1 j ... _ .... ,... .).>.._ 1 .!J 1 ).:.. 1 • ) "-:• _,.;:- --~;~ ._j~ ...~:ı-". ..ıli .ı J...l? -'-<br />
..:.~:-- .JU).ı...,,.. 0J._I c_Ç~ IJ...- .J_,tf:i ı.s"''} . J:;.ı: .:1:.."')\.l ...<br />
...!.1.,-.. _l.r l,;::l.:l;:-_ _;~1 .J...I!.l.>.._l c_:t).i- • ...,:_.;ı.J -v-1: .. \l;.i<br />
.. _i ..:ı_::!~· ,1\'\. uı#':;t .. .:.;\.:.C<br />
.ı"'-:•ı,.; ,:.,.JJ-""' • ..ı.:;c); '\~\ ~: ... :.,.Jt. "(\<br />
d,t.t-1 ıJ~:_..- _ı .f\)1 ~:-91 ,jı~ Jl d"lôi-•J .!\)~ .... ? S:...ı.~l>l.ı ,:.,\~...,;, J Jr~ _;.S:J~<br />
jı,..,,).,_.Jı;, ,.j-\_,1 • .ı.;J;.IJ"-;-.I;e- .:~.c<br />
1<br />
'<br />
. .,;_:_ \; .J..a:t• J·"'-.01;;.:. ·ı .;1: .... ıJ. t... _;l::.cl .) )~ \ _;l J! J _,.;;... -1<br />
,. _, r;. ,:..,; _,., ..:..l.lr) ..;~,ı ı;..:. ı<br />
• .J}:'. d .ıl .~.-::.; J.M ..,_1~1 d-::.j-"_ ..... ı.. r '--?"":• y..:..~~"' . ;.ll..:ı_::l .!-1:. "\•<br />
.. di ı,;-.ı • ..ı.~l!\:t. ~I:.J ı)~ı:-ı _:ıl;l_;l ;~J ._:) _;:, )._...,> • p._l ':'\~\<br />
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
değişiklik yapılması teklifi kabul edilmiştir. Yeni çıkarılacak eshamın hissedarlam alacaklarına karşılık<br />
başa baş verilmesi aynı şekilde kararlaştırılmıştır. Dericilik işiyle meşgul olan şirketin bu derece büyüyüp<br />
gelişmesi, harp halinin deri hakkında meydana getirdiği şartlardan kaynaklandığı şüphesizdir. Sermayesinin<br />
büyük kısmının sayılı birkaç kurucunun elinde bulunduğu, Genel Kurul'a iştirak eden hissedar listelerinden<br />
anlaşılmaktadır. 1917 senesi işlemlerini görüşmek üzere toplanan hissedarların Genel Kurul' da inceledikleri<br />
hesap evrakının nezarete takdim edilen suretlerine göre yıl içinde şirketin safi temettüsü 30,890 liraya<br />
ulaşmıştır. Bu temettü nizarnname hükümlerine göre dağıtılmıştır. Aynı zamanda 60.000 lira sermayenin<br />
19. EMVALİ GAYRİMENKUL VE İKRAZAT BANKASI OSMANLI<br />
ANONİM ŞİRKETİ<br />
3 Nisan 1915 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Kurucusu Deutsche Orient Bank'ın genel<br />
vekili Mösyö Adolof Rojantal'dir. İdare merkezi Galata Agopyan Han'dadır. Kuruluş maksadı Osmanlı<br />
topraklarında yalnız şehir ve kasabalar dahilindeki arsalar ve çatılı binalar rehin alınarak borç para<br />
gayrimenkullerin rehin verilmesi karşılığında borçlandırma, cari hesap açma ve menkul kıymetler üzerine<br />
işlem yapma, Osmanlı şehirlerinde kurulmuş nahiye ve belediye teşkilatları, ziraat bankası, kanunen izin<br />
verilerek kurulmuş mali kuruluşlar, tüzel kişilikler ile gerek tek başına gerek başkalarıyla ortaklaşa olarak<br />
gayrimenkul rehin karşılığında olsun olmasın borçlandırma yapmak, gayrı menkuller, hükümet, valilikler ve<br />
belediyeler tarafından tarh olunan vergiler ve tahsisada temin edilmiş esham ve senetiere ait her nevi işlemi<br />
yapmak üzere te şekkül etmiştir. Sayılan işlemler ile uğraşmak üzere kurulmuş veya ilerde kurulacak şirketler<br />
ile birleşmek, yeni şirketler kurmakla meşgul olmaktır. Daha doğrusu şirket işine gelen her sahaya girmek<br />
için itibar muamelesinin çeşitli sahalarını kuruluşuna dahil etmiştir. Farklı yerlerdeacente açmaya yetkilidir.<br />
Süresi elli yıldır. Sermayesi beşer liralık 12.000 hisseye ayrılmış 60.000 liradır. Genel Kurul sermayeyi<br />
100.000 liraya kadar çıkarabilecektiL Daha fazlası için hükümetten izin alınması şarttır. Yeni hisseler,<br />
şirkete devrolunan ayni mallar ve menfaatler karşılığında da alınabilir. Ancak ayni mallar ve devredilen<br />
menfaatlerin kıymeti, İdare Meclisi tarafından seçilen bilirkişiye takdir ettirildikten sonra olağanüstü Genel<br />
Kurul'ca tasdik edilecektir. Nakit olaraksatılmak şartıyla çıkarılacak eshamın satış şekli ve dağıtımı, Genel<br />
Kurul'ca alınacak tedbirlere uygun olmalıdır. Esham bedellerinin dörtte biri imza sırasında ödenilmesi<br />
şarttır. Hisseler tamamı ödenineeye kadar nama yazılıdır. 5 seneye kadar talep edilmeyen temettü şirket<br />
menfaatine olarak zaman aşımına uğrar. Bundan başka şirket uzun veya kısa vadeli borçlandırma tahvilleri<br />
çıkarabilir. Tahviller ya başa baş veya itibari kıymetinden daha fazla bir fiyatla satılabilir. İkramiyeli<br />
gayrimenkuller karşılığında borç verme işlemlerinde kullanılacaktır. Çıkarılacak tahvillerin miktarı hiç<br />
bir zaman gayrimenkuller karşılığında yapılan borçlandırmadan daha fazla olmayacaktır. Tahvillerin ihraç<br />
kıymeti dört liradan daha aşağı olamaz. Rehinli borçlandırma, borçluların ödedikleri miktar ya tahvil alırnma<br />
-----------·~ 101 ~-· ----------<br />
tahvil ihracı hükümetin müsaadesine bağlıdır. Tahvil İlıracından elde edilen para yalnızca rehin alınan<br />
vermektir. Elli seneyi geçmemek üzere uzun veya kısa vadeler ile, yıllık taksitler şeklinde ödenmek şartıyla<br />
tamamen tahsil edildiği anlaşılmaktadır.
102<br />
.::...f.r~ :S::-~.1 \~ 1 J "·~l~._;_J.,,..,.. d .. -)• J.i.l•........;l\~ ItJT ~: ... .ı..,..iT 1\.:,..\ - l_;;;i ._;;~· J ~1.: .:..:J\.\4.<br />
0<br />
.... i r'::" ,ı, -'-·_) u\,lk,<br />
.,; ... \'\\"\ .;..>..:.:.\.9<br />
'"' • • .. v" ~·..!.:~ .) _,.;...~<br />
)_;~V~· •).J(".ı..;_,~j), d:..:\;ı:'ı '0)\:yi, J .. ıJ._,;, .ı.:.J(;... ;.J.ç.\_,c.5"\)-\ 0)\.J;. o.)jj 1 Ji:- 1 JI J\~~=-1<br />
.:ı 1 ) .. Jil(,._ı JJ':"j ;ı.) ~.;,ı)ıJ..fl_,..~ o.ıv\:.\l:ıi o .;_,L..Iı_ı\..>_,_<br />
.k\.:,.. i JJ' .:,jy Ji''Y y_,ı _:;:,,_;t ... 0)t .. l.... • ;;_,)\.... uL ;;J.iJI "--:' -.:.uı.. "'"""'"' J..: ._,_;~ -:::~ \.:.ı:ıv"<br />
• .. • • • c.:..<br />
• ;;.ı.~ r.S;_r.~..sjl)l .,...,"":_._,_.::.,·Jyf_'ı!).:i, .JJ .... _:ı-'-i.ıl_,l(~ ... :.o ... ; ı!).·.ı._L._,..,_ •;~.r . . J_,J~IJt..;; )J'_ ..:.\::i~. ;}:J} 2_1~· lS..;.:.t~ ıJJ~Iıs!..ii c?·~...,,._ dl~ ~J U"j~ if~ .~~·Y. "."'_L._,.... l::-\,'<br />
d~llJ_,~~J .kl::,...ı •. J .. _,- .:ı-~.·_,_, "':h' vl~ •Jj~l ..:...ıi..~,_ı f._-; •<br />
.;.::~. lSP\.:-..,;..1 ,-~.·;_,.., c.:lo;4.~_..ı.ıı '-:':-~ı.><br />
vo .,:,).J'_ lS.\..>...1.._, jo;dJIJ~J,;; 2_1~· ifl..~ı_l '-:'~-~- c.sjl)l "::-"':'.JJ" ..::..~_~~> •J)JijiJI _;J _,.:.;lE <br />
• ) c .. ·ı ı . ' 1 ı~ \ .. >1·' ı '1 ~ ,/. >. 1 •<br />
• J.l"..>.ı:- JJ_ c.S -- ı.r-j' •J.\a>-.ı.. J LJ::•l '·':'"•) .ı ," .. -'""'ı '-"'•":"' ı_}2J _r•) '-'~)-~ ....-~_y~""> u--·" )•<br />
Ji..>.;~..r- _; • • .;.;,_.ya.:... ..;tJI '-:'l\1 1 5c •<br />
.;.:Jb- r.S-A::J cı.;..,_L .r·<br />
c.S;.J.~J....;..:...ı: ...... ,.. , .. • JJ_:, )_;..,-:,.~· ~J:•'l\;1 ... • ..ı.:i); ~>if~ )•.a>-J .• ;.>.:..1]_) .;l~:o-.Jj,_
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MElvl/\LİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
maksatları için kullanmak üzere tahvil çıkarması, hükümetin iznine bağlıdır. Tahviller sahiplerinin arzusuna<br />
dair birçok hüküm ve madde mevcutsa da adı geçen hükümlerin özet olarak izahı, mecmuanın hacmi ile<br />
uyumsuz olacağı için göz ardı edilmiştir.<br />
tebaasından olacaktır. İdare Meclisi üyesi olabilmek için 50 hisseye sahip olmak gerekir. İlk İdare Meclisi<br />
şirketin kuruluşuna dair toplanan genel kurul tarafından tayin edilmiştir. Meclis başkanı Osmanlı vatandaşı<br />
olan üyeler arasından seçilecektir. Genel Kurul'a en az 20 hisseye sahip olanlar katılabilir. Daha az hisseye<br />
sahip olanlar birleşerek bu sınırı daldurduktan sonra Genel Kurul'a katılma hakkına sahip olan birini vekil<br />
edinebilir ler. Oy sayısı sınırlandırılmamıştır. Her üye kaç adet 20 hisseye sahip ise o kadar rey kullanabilir.<br />
Safi gelirden öncelikle yüzde ı O ihtiyat akçesine ayrı lacaktır. Bu para sermayenin yarısına ulaştıktan sonra<br />
hisse ayrılması mecburi değildir. Sermaye yüzde 5 faiz veya ilk ternetili hissesi dağıtılması için gerekli<br />
meblağ ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde ı O<br />
için İdare Meclisi emrine verilir. Daha sonra ihtiyat veya olağanüstü hallere karşılık olmak üzere Genel<br />
Kurul'ca ayrılması tensİp edilmiş miktar ayrılacak, artanın yüzde 75'i hisse sahiplerine temettü, yüzde 25'i<br />
hizmetlerine karşılık olarak kuruculam verilecektir. Temettü hissesi için ihdas olunacak kurucu hisselerinin<br />
şekil ve şartları Genel Kurul 'un tasvibi ile İdare Meclisi kararıyla belirlenecektir. Kurucu hisseleri ı 00<br />
adettir. Sermayenin artırılması halinde yeni çıkarılacak eshamın yüzde 25'ine talip olmak konusunda<br />
kurucu hisse sahiplerine rüçhan hakkı verilmiştir. Bu hisseler nama yazılı ve beş yıl satılamaz kaydı<br />
taşımaktadır. ıoo hissenin 40 adedi şirketin asıl sermayesi olan ı2.000 hisse senedinetalip kaydedilenıere<br />
satılabilir. Ayrıca kuruluş tarihinden itibaren 1 O sene geçtikten sonra satın alma şekli, genel kurulun onayına<br />
karar verilen seneden önceki son yedi sene içerisinde dağıtılan temettünün ortalamasını yılda yüzde ı O<br />
hesabıyla anaparaya tahviiinden elde edilen miktar olmak ve bu tutar satın almanın kararlaştırıldığı seneden<br />
önceki sene içerisinde o hisselere dağıtılan paranın ı O katından aşağı olmamak şartıyla adı geçen kurucu<br />
hisselerini satın almaya ve imha eylemeye şirket yetkilidir.<br />
Satın alınan kurucu hisselerinin kar payları hissedarların temettülerini artırır.<br />
Kurucular Deutsche Orient Bank, Antuan Kavkoros Efendi, K. Löberahat, Devlet Bey, K. Lambiki<br />
efendi, Dr. Rojental, Ogüst Hober'den ibarettir.<br />
Şirketin faaliyetleri ı 9 ı 5 senesi işlemleri hakkındaki rapordan anlaşıldığına göre harp yüzünden<br />
inkişaf edememiştir. Çalışmalarını yalnızca Deutsche Orient Bank lehine rehin alınan emlakı kendi<br />
borçluların zimmetinde olan 56.890 lira alacağı kendi almış, komiser tahsisatı ve kuruluş masrafları<br />
olarak yılı 669 lira açık ile kapatmıştır. ı 9 ı 6 senesi işlemlerine ait belgelere bakıldığında aynı halin<br />
devam ettiği görülür. ihtiyat akçesine ayrılan 1599 lira nazara alınmazsa bu sene hesabı da 26.57 lira açık<br />
ile kapanmıştır. Deutsche Orient Bank ile mali iş birliği yaptığı açık olan bu şirketin inkişafı uzun zamana<br />
ve birçok zorluğun göğüslenmesine bağlı olduğunu beyan etmeye ihtiyaç yoktur.<br />
103<br />
narnma nakletmeye ayırmış bu yüzden adı geçen bankaya 56.374 Lira borçlanılmış, buna karşılık<br />
sunulmak ve satın alma bedeli ve hisselerin en az kıymeti taşıdığı iki sene çıkarıldıktan sonra satın alıma<br />
(her 300 hisseye bir kurucu senedi isabet eder), 60'ı şirketi kuranlara verilmiştir. Kurucu hisseleri şirketçe<br />
'u meclisçe uygun görülen şekilde üyeler arasında dağıtilmak<br />
7 ile ı 2 kişi arası oluşan İdare Meclisi ile şirket idare edilir. Meclis üyelerinin 1/3 'ü Osmanlı<br />
göre isme yahut hamiline yazılabilir. Tahviller kura ile itfa edilir. Nizamnamede borçlandırma şartlarına<br />
veya yeniden gayrimenkul rehin alınarak borçlandırma yapılmasına tahsis edilecektir. Şirketin diğer
------------ İSTANBUL TİCARET ODAST ------------<br />
~LJ\ ~J,...;.Jı ~)..,-" .::..'l ... ~ i. J.A.!.~I<br />
V 1 j ....! .; • ,..<br />
• J..ı,.;_( 'I!Ü:• "-L • .ı...aı • ..!J~.I !lı;.!.ı<br />
._;ll.;;! y'JI • ;JI~l ..!..\::-. ı)~ i u,..,_\.. p<br />
d=-~ i'J':.,_,~_, •. )..ı~:..,<br />
('i'\)<br />
...... ~lP-l.:ı A.- '<br />
V 1.),-:. ı....;_ .. ./ - ,..;~ ...<br />
)~ol:,.., ı..1 J:. J.ı.,. , ).ı.)( o.l.O.kl~ ' oJ! J-::'<br />
. jl.~:'.JI ... "'.\... r•<br />
;_,.1 , .;.:vj\J .;~;,ı_,. .J1<br />
~i ı.i·J) J )J.l •,;P-T ~~->~~ •<br />
ı.r~ J J ., .. f J ifl~ . ; J:l J 1 j.A~i )" ul~ .1. .<br />
.JJI ı.Jj\\1 .)_,f_l ~1;.:.1 .;.~ı_\ 6~1 J.<br />
C).;IJL~_ ... ,.. .S_r:.t- ..:.ı,;.,_L. r· .jl.dJI<br />
.:_\;ı)' .,_L. .r' , ; _,:1 )i Jl.:-.ıl .;ı_f i ..i.~ •<br />
o >: .,_ .. _L.r" Jh.l •.J Y"' '<br />
J-~ .J;y_ ~-:-)t.:..~ı •)l,ı\ .,.:ı_ •.ı).Y_ ,J...f".ü_l ~.}_t:;<br />
C),' .;-•:;-:&! J.l::,..l • {)jj "'..(r;:, JyıJJI e Atr., • .ı)J.<br />
1 ı Uw\•-"'~'""' .ı..t:>ı Jt ... ;.' J-i' , )j-:ı,ı<br />
•JI.ı' ı.rl~.)lJJı• ,;')ı_;,_.Jj;t;_; - ~:"' ·~~JI. : ~':"',X,;~"-:ll..<br />
I.S"I.ı;:l Wi. \AO .;..\:.."ı...ı.~ ... ~ .... ,_ ..... :;.); ($"._:, f'l'\ ._S_r, •JJJI J!..ılJ 1<br />
l.ı<br />
..,-1~1 'f•,VH . J}~<br />
.:,ı'J'\j .;.\,\
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
20. ANADOLU TETKİKATI SINAİYYE VE TİCARİYE ŞİRKETİ<br />
25 Haziran ı 9 ı O tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İdare merkezi Erzurum' da bulunan şirket,<br />
Anadolu' da gerekli şirketleri kurmak veya teşekkül eden şirketlere katılmak maksadıyla ortaya çıkmıştır.<br />
Kurucusu daha önce Erzurum'da Fransa başkonsolosluğunda bulunmuş olan Mösyö Bareke'dir. Süresi on<br />
yıl olan şirketin sermayesi 2.000 liradır. ıo'ar liralık 200 hisseye bölünmüştür. Kanuni varlığından başka<br />
hayat eseri görülmeyen bu şirketin iki senelik ömrü kalmıştır. Dahili nizamnamesinde incelemeye değer bir<br />
özellik görülmemiştir.<br />
21. ANADOLU MİLLİ MAHSULAT OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
28 Eylül 1915 tarihli şirketin kuruluş maksadı isminden anlaşıldığı üzere Osmanlı topraklarında yetişen<br />
hububat, tiftik, koyun, yün yapağı, deri ve afyon gibi iç üretimi alıp satmak ve bu maddeler üzerinden<br />
komisyonculuk yapmaktır. Kurucuları İstanbul ve Taşrada ikamet eden çok sayıda ticaret erbabı ve dava<br />
vekillerinden oluşmaktadır. İdare merkezi İstanbul Galata'da bulunan şirketin süresi yirmi yıldır.<br />
Sermayesi; 1 O liralık 20.000 hisseye ayrılmış 200.000 liradır. Genel kurul sermayeyi iki misli artırabilir.<br />
Çıkarılan hisselerin bedelleri tamamen toplanmadıkça sermaye artırımına gidilemez.<br />
Şirketin senetleri isme yazılıdır. Başkalarına devredilebilmesi için şirketin muvafakatİ şarttır. İdaresi<br />
9'dan ı2'ye kadar üyeden oluşan bir meclis tarafından yürütülür. İdare Meclisi'nin birinci ve ikinci reisieri<br />
gizli oy ile seçilir. Meclis en az on beş günde bir defa toplanır. Genel Kurul'a katılabilmek için en az<br />
10 hisseye sahip olmak gerekir. Bir kişide 25'den fazla oy toplanamaz. Sermayenin onda birini temsil<br />
eden hissedarların toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündeminde yer alır. Sermaye<br />
artırımı için en az sermayenin üçte ikisine eşit hisseyi temsil eden hisse sahiplerinin kurulda hazır olmaları<br />
gereklidir.<br />
Safi gelirden öncelikle yüzde 1 O ihtiyat akçesi ayrılır. Ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz verilecek geri<br />
kalanın yüzde 5'i idare meclisi üyelerine, yüzde 5 şirket memurlarına, yüzde 1 kuruculara, yüzde 89 temettü<br />
olarak şirketin ortaklarına dağıtılacaktır. ihtiyat akçesi sermayenin Wüne ulaşıncaya kadar ayrılmaya<br />
devam edilir. Yüzde 5 faiz ödenmesinde ortaya çıkan eksiklik ihtiyat akçesinden karşılanır.<br />
Şirketin mali durumu ve faaliyet derecesi: Genel Kurul toplantılarında incelenen İdare Meclisi raporları<br />
ve hesap cetvellerinden çıkarıldığına göre şirket, 191 5 yılı içerisinde hisse senetlerinden 134. 1 85 lira tahsil<br />
etmiştir. Bütün işlemlerinden toplam 59,332 lira 30 kuruş safi temettü elde edilmiş, harp hali dolayısıyla<br />
temettünün tamamen dağıtılması uygun görülmemiş, yüzde 1 O<br />
'u olağanüstü ihtiyat akçe si olarak ayrılmıştır.<br />
ı916 yılı bilançosunda temettünün 3 ı8,3 19 lira 85 kuruşa ulaştığı görülmektedir. Bu rakamın 30.744 lirası<br />
ait olduğu hisselere tahsis edilmiştir. Geri kalanın yüzde 20'si yeni faaliyet alanlarına ayrılmış, 15.000<br />
lirası dağıtılmıştır. Geri kalan 49.000 lira 63 kuruşunolağanüstü ihtiyat akçesi hesabına geçirilmesi teklifi<br />
kabul edilmiştir. Bir önceki yılla birlikte 53.591 liraya ulaşan olağanüstü ihtiyat akçesinin sabit sermayeye<br />
dönüştürülmesi düşünülmektedir.<br />
-----------·~ 105 ~-· ----------
----------~·~ 106 ~-· ----------<br />
,.tU 4•L·_, -1..-1 ·~lj ~b.a.•-.>J-..-~• .;..ı..:.i':-1 \{.:_) •.ı"-.Ak;,:,J•"" •J:?;\ı" \""\"'\ .._:...,..:.,.)., \"'\ .::..,'f ,..:,y<br />
"'" • V l:> ./ • U • .J • -" ,<br />
""'·' _;l:":"•J>ı.t.a~L.. "'""ıJ.~ -.>.J. 0 ..~:~-i jl..j ·J-'Ct-_1 J\;.:;,1 ı.s-_\; .ı. .... .;;. J...->-:51<br />
4.;A;. ) .!. o:. 1-' o~(.) .r"";t ( 0 J-' \..., , ;.ıo.ı.:.:~ Jt. JIJ:" .)'\; • ..ıl J~\:-1 (.$ •• }::.1 _;)<br />
'-'..:r: ı.s'"':l.r .J..ı..:.ı. ıJ .. f: .. ,J..ı.. ·J..ı.i;...l::. ~;.K"<br />
.. ti ..ı.. .... ;i. d-..ı~~ı.. .;.,~.l •• _, o~.:~l:..,.;.,\~.!.i .;;<br />
;/' , )..l...!~IJ\~:;.1<br />
... ü.ı,_l..ıl.e..<br />
• • ); ):~ j..,l..;:!l d;:'. s.ı ı.$' J'- ":."'""'"" n •• _;u..;:!ı ..;~<br />
..~':'_; ı.s·~L..r "'':"';..~;}JI J~""-i j'YJ.._ )~,.,,....--;.J J:· .1. J_";.L....r"' "':• >,r .:,~;Ib<br />
J'l..ı.:-~..aı> •J..ı•..ı,l ... l;,:,~\SI J..ı"-':'.\_,.. JI;JI ~b,_:,...._:....'!"\"''\' J~..ıl~1._;1.ı,_IJ:""i \.ti l5·"'.L...r~. r-t~ ..~.ı_l<br />
w\(!.i.j..ı\.4::.1 ;.>-9 •.J;:.ulj..ı,.!.~ .:.,\..f'';, J}•l .;.:ı;..J? d.l... •h-"j;,'l ._,~·;.>-i "-;~;l!.ı,.l "' • .>\;~l.ı, . ......A.ai<br />
d:_;.;; v-1~ ·JJ:IJI ~:·i j;..:lı.J.L. v-""J.• .;1::.1 v-t::= .Jyf:i ~: ... ..;~ ...:.l\~1 .;_,:ı_,ı ~;l.ıl .:ı.~:;), v-l::=..ı:<br />
-.rl:;=~i.!.! j~_,.:,..., ·.s.ıb t. Ç~l ._:• _,.r .:..~:!" .)...iı_l '-:'lt-_1 Jl...ıl ~""l"" ~ ...... ,._'-'~1 .:ı Jtl ..;H.:zı:.l .;..ı."":-1; ~iJ<br />
,;;., 1 ~.ı ._~1.;"':"1 Jyo\)Jl • .ı\Al1J_,9 J..:..._;jJI ~\1, ı.!XI;I..ı'""'"" t.>J\-• ":.":.l...r" CY ~J ~,j ({":".;_.§ d,'.;l::.l<br />
1<br />
r"-L .. .ı:l L'.::.si; ·:ı~j .J.;,',I. )J}::-.·..~.ı..ı !ll;_~ı ":"::·.Y" ..:~._,. J;v,ı ':"' ... t ... "'.~ .... ,...;~.:ı_,~. )J:ıJı<br />
;t. • .:ı§ ıJ.J( .J..ı-::.\;:;--1 d,'l}.ı-,..,,... ...:~L. "'·"'""'"" tY .;J;!_,I i.J:.."; .:ı.~:;..).L. .;1::.1 v-1::= :.ıl)''"\;.~ ~.~·)JJ<br />
.:ı..ı.O...~.ı_IJL.ı_;; (l:• (.$.;.:;; • .:ı_,f_l ı.ff"\k~l if!\9 '\ • .ı).Y_ "'."'<br />
• ; .. :JJI jl.;.,\ -~;,,L·j,J Ji.;.J('_; .J'YJI ,.;ı_,<br />
./ .. • L<br />
.. L. F" ..;t...~.ı_l "' • .ı\;J..ı.,. V<br />
...ıl .:ı..~-: ... ,:91 ... ..:.,!....:~·<br />
.!.l;I. ... A.o .:ıv~ J~ .J J"".:ı~..ı.:l..ıl jl)l l5~'""';ı J.,\_.:,...ı • .ı\.l!J_,; )J...i• ..;"="d"'l iJ. ... i •=:t ... 0->-:~.\;l..:..J<br />
:.ıl!\(. .s o • .ı~·-" ... :<br />
., "' .... • • .. *<br />
... )L .... ı .)::.1 v-l::=·Jj_,ı cıt...~._ı r-;; . ..-~.·}~ c.G , o • .ı)_,_ .,:~'':";ıı,ı::,...l .s o .~jy_<br />
.::.jy_ ts"':il..., .;.,l..;i d:,:,.., ..i . • J}!..l;.l t_t)i ~l;!.ı.ı...a.> JJ~.i r::_~· ~..ı> f.S Vo o.ıjJ'_.J ~:....J_, .. \. JyıJ...ıl<br />
l5~";-=!IJ.,l;:>l -.>.ıl . J---1 J>i\; ı..fll<br />
).ı,_l J~...~~ •JJ ... .:ı..~-;..ıl_ıl 2~ ":..._..r:.ı:. cl'":_l..r<br />
._;ı_.:. ~:;L.L , J•'••J...I<br />
.;J.;J>-""' d~_l J: .<br />
.P; l..;;l ('1''\e'i) jJ..:: ... ~; •:>J~>~ c.S\~_;,1 -J.;~_,ıh. 1..;;1 ("\te•) J:.ai ._~\; ..r:." ı):.~:: • .;<br />
u-~ -'• 4>_;\_f "~:i-;.~ ı):.~:;); •JJ i.o :.ıJ..• . ;..ı..Ü_I ~.j;. jt<br />
.. (:i ~hvP t~ 1-'!l (t •Ae)<br />
d:5 f~ • ..~._,., J"";.... -". --:ı _,!.,1 ..:.,;\:~ .:;..~.:,;... J) J .1-i lJJ) d: "' . ..:Lf ~ ~~~~ .;:ı., 4>. -.>-1:; 1 -'..,_1 ıJ J.l' .;_..~-~ J<br />
~';/\; j~ .J<br />
.... .).ı.:~_:;; !.lyi->-.i•..Y . .)).:~:..ı.l...ıl ..Cb ._ı:::\lıJ _,. _j,ı •.ı.Ji • .J.;...i ~':'""~:~ y ._.L'oıl;\» G...ı.i!l ..~-;.ı;.<br />
J.,\::,..1.~\,.llJ.;; 4.~Jl_} .);:,1 ,:;._';,;,.-.>\O •.ı)J'_d::9l:=• J~)j~ J-fl& ıSli •:-j~_~-'~Jı) O..o l_ı:l ('I"W'\)<br />
•);:,IV"~ (.)\O .~jy_ .ı.,;~"':";\ .1\~:,..j tS c •;:,)J'. ı.!.i.;,_,ı/ V\ 1_;;1 (\'If\"'"\) .)"Yii J_;;'G JL..!J ı..J"'~I<br />
ı.SjJ..~ 'tV• • dı'~..a> H • • .;..\!.l...l.;.l c:tji...:l)..;'-..ot> tS Ve • ..;jy_ -,;5 .i"~ ı:..~·k:-•t$:.ı . • ..;j1_ -..:..)l.:t~l<br />
0<br />
~_).;,§ ...:}ı..i \.;;,;...ı cı; .. ':;'_t_,.... Jl;;ı .{ıc ~:.:)\.1 ... ı.s#~:~ \"'\"'\"' jJ • ..ı.:.1ı_ -sJ..:&I ..~a-ı .::..f r.J_J..~J u-"'-''<br />
Jl~! t_~JY ~(' 13:; -..~\...,~;_...,(:_i dJvP A\O•Acı.. .)i~..ı.,_l i.J;•t ~':'"': .. ('_,r •->-~i).; t..::-i. •JJ·-._~_)JJy-"<br />
• ..:.ı..:.~\ ...~.ı_l; JJ.) ~fW4.. ı;»~~;T ...1.~1 ~-JJ"'>'.'<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Bu şirket 13 Nisan ı 915 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Kurucuları Mustafazade Ahmet ve<br />
Namık Kapancı Efendilerdir. Her nevi ticari işlem ile meşgul olmak maksadıyla kurulmuştur. Kuruluşundan<br />
kuruluş maksadına dahildir. Yirmi beş yıllığına kurulan şirketin sermayesi her biri 5 liralık 4.400 hisseye<br />
Genel Kurul serınayeyi iki katına çıkarabilir. İlk çıkarılan hisselerin bedelleri tamamen tahsil<br />
edilmedikçe sermaye artırımına gidilemez. ı 9 ı 6 yılı hesap evrakına göre bu sermayenin tamamının tahsil<br />
edildiği anlaşılmıştır. Hisse senetleri yarı bedeli ödenineeye kadar isme, daha sonra hamiline yazılacaktır.<br />
Şirket 5-11 arası üyeden oluşan İdare Meclisi 'nce yönetilir. İdare Meclisi ilk beş yıl için kurucu tarafından<br />
tayin edilir. Meclis başkanının oyu tercih edilir. Meclis üyelerinin 50 hisse sahibi olmaları şarttır. Genel<br />
Kurul yıllık olağan toplantılanndan ayrı olarak idare meclisinin göstereceği lüzum veya serınayenin Wüne<br />
eşit hissedarların talebi üzerine olağanüstü olarak toplantıya çağrılır. ı 5 hisseye sahip olanlar Genel Kurul'a<br />
katılabilirler. Bir hissedar lO'dan fazla oy kullanamaz. Toplantı gündemi İdare Meclisi tarafından belirlenir.<br />
Safi gelirden önce bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz verilmesi için gerekli para ayrıldıktan sonra<br />
geri kalandan Genel Kurul' ca belirlenecek miktar olağanüstü ihtiyat akçe si olarak ayrılır. Geri kalan yüzde<br />
5 ihtiyat akçesine, yüzde 15 aralarında taksim edilmek üzere İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 mükafat<br />
olarak memurlara, yüzde 75 temettü hissesi olarak hisse sahiplerine dağıtılır. Bir yılın safi temettüsü yüzde<br />
6 faiz ödenmesine yeterli olmazsa o yıl için 2. sene gelirlerinden her hangi bir şey ayrılamaz. Normal ihtiyat<br />
akçesi sermayenin onda birine ulaştıktan sonra ayrılmaz.<br />
Mali durum; Cihan Harbi'nin tesiriyle şirketin işlemleri ümit edildiği derecede inkişaf edernemekle<br />
birlikte, şirket iyi idare sayesinde 1916 yılı sonuna kadar geçen 16 aylık süre içerisinde şahısların zirnınetin de<br />
kalantahsili mümkün görülmeyen 6.450 lira alacağıyla mevcut eşya kıymetinden 2.956lira indirim yapmak<br />
suretiyle 4.085 lira 49 kuruş safi gelir elde etmiştir. Bu süre içerisinde başlıca ticari işlemleri leurucu genel<br />
müdürü Ahmet Efendi'ye ait ticaret eşyasının devren teslim ve satışından ibarettir. Bu konuda şirketin<br />
imzaladığı mukavele gereğince gelirin yüzde lO'u Ahmet Efendi'ye ait olduğundan bu miktar düşüldükten<br />
İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5'i şirket çalışanlarına, yüzde 75'i hisse sahiplerine dağıtılmıştır. 4.400<br />
hissenin 3.700 adedi kurucu ve şirket müdürü Ahmet Efendi'nin elindedir. Nezarete gönderilen ı9ı 7 senesi<br />
evrakına göre, sene içerisinde elde edilen 895.089 kuruş temettü bir önceki yılda olduğu gibi dağıtılmış bu<br />
şekilde ihtiyat akçesi 33.679 kuruş artırılmıştır.<br />
107<br />
sonra geri kalan 3. 676lira 95 kuruştan yüzde 6 faiz ayrılmış, geri kalandan yüzde ı5 idare heyeti kararıyla<br />
fevkalade ihtiyat akçesine aktarılmıştır. Artan 1.236 lira 7ı kuruşun yüzde 5'i ihtiyat akçesine, yüzde ı5'i<br />
Hisselerin ~'üne sahip ortakların toplantıdan yirmi gün önce yaptıkları teklifler gündeme alınır.<br />
bölünmüş 22.000 Liradan ibarettir.<br />
itibaren özellikle manifaturacılık sahasında çalışmaktadır. İdare merkezi İstanbul' da Katırcıoğlu Ham' ndadır.<br />
Samsun, Kayseri ve son olarak Konya da bir şube açmıştır. Sanayi kuruluşları ve mali işlemlerde şirketin<br />
22. İNTİBAH-1 TİCARET OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
.;,..;... J .. h c:=: .;j_ı .u;>:--~ _,i ı.s""!""'k _,_.aı• • ;...1.!.~1 f::.i .. ..ı~:-1--• .:..ı;_,~ •..~.:~;b"'\"'\''\<br />
.:ı ı_,._; .. '1"•<br />
ı..?.oJIJI ;)~ .;.>.i.~~. •..ı==- _,... r _,~ı ı :J.r'-1. . ;..ıı~ı d::-. j i -''r~#.:•• J~ ...,..JII.;} ) J.ı..?"'"'.L. .r"<br />
ıJ~I t ~:::-1 J.iç. • ..ı.:.~;.!.~.1 ;.;iı.<br />
ı.>.>.ı_l .;.• .. ••-1:1 c:_:.),: .. ~,;A-... 1 ._;ll~ d: . .JJI ..:.f .r:. • ...~..:;._,; .Jl.j .;.lı}~_!<br />
·~.i }..ro4•J ),r ;:;~ ~)-.... } .;..ı.::.~_l ..._'6-.!-i • .)~:"ı.;..::,-? _,., • .ı.;~Jı,· ~~V JJI ,Jjt( \ .:5 ~i<br />
.;...1.Ö_ı l.:ı:--1 .. ~L._, ~.ı\f J ~:&.\:.., .:..~l.., .!1~ 1 • .ı...,&-J.l jl~ J .:..T l::.il } 1 ..ı./' l,$ıs:'!.i ..>......,.4. •.P.iı..:;ı<br />
:.s·"'.l.. .r"' ·J}:-.-~1 ..ı\.:5" .. :.;. • ..ı-.:!:;o--1 ...!~'-' ~-- •J.)I.~ jL .;..ı•~..ı\~,..,.ı..ı ı..?"";IJI ;)ll'" J •:.... ts.UI j.ı..<br />
.p;ı.ı.::,..y...#..:.).r; ~:• J,r .:.,~:••J.;;:j j:•.J .. ;)_;;id:: :;_1ı.f .;(._ '-:") v" 0..ı•.-. j~_ .:...ı) ..!.1:-. .:..ı;.l_;ıı~ı A<br />
v-l~ .;..ı.:~c ~-~t.l... .f:, ... .:,..ı.;~ı_,ı ~)• J...~; ........ i .;..IJ6J ;~ ~J) ,:, ..... cı _,ı .. _.l~ J..~.ı . .r.~ !lj .........<br />
.>.ı_.>..f-4.:.-v"' Jl'i;_ cl;.._)\~1 .;ı_,ı v-~. _y·_, .. ı).H:... E-'' . _,~ı ~.~~::.i j.)\.:.~1 ;..ı.i.;_.)JI .).ı..!.\ (.$••)!.ıl<br />
.:.l;• . .;.ı.;.;~-'J:~ _;1,1 di.. ..,_4.....,,.. ~~ ji\V )La&-\ ;~>:-\J ~~; ..!.1-;; • .ı.:&-_,9J 1} ·~,u . _,_,J_,I<br />
. ;j,l ~IJ .ı.:.._;)JI ~H • .!XI;IJ~ .... ,.. j~l J::i J·~J 1.!-l.;..,_ı.._,.. JJ;,) ""Ç:--1 o.ll.liJJi ı!J.~""~'!J~'<br />
o..ı)J'_ ı.!,\;.,_L...r" .jl.dJI e.siJ ·.ı~j.)..ı.:.!ı.f.J( .;J..•j'l.ı..-.. J-\ıf.;( j_,~l !ll;!.l ~.._::-yr ..:.~~~<br />
._,,jJı JI.;.J' -v"lfı.ı.. ~.~·.:;JJ JLt:~; .;~..)'i ı .;ı $li .:.!;S 1 j _,fl ~ ;l} -~._ı.. .r"' J.:.:i<br />
J~); 2:· jı.>' .. ~ ..... tkı:.l , • .ı ..:ı-". -~~.~L. .r" ıf-~' ~.lt~ • ) , ... ,:ı ..... i..ıJ,I j1}1 2l:~ J:--.ı.:u ı:r.::.J .. ~.;~..ıı v-~<br />
t• o..ı)J'_ o.:.._) ~j• t• o.)J~. • ~·JIJ! ı.rl~ \• oJ)J'. ,.,;~"-!";! .1\;:,..\ı)JI o.ı)j_ .).ı.: __ ~;~:.,<br />
!l};i, •).ı.:.ü_l<br />
.: .'...1.,..1 J'l~ .......... v-... _;. JJ..f- j\.S:, jy_ ;>:... . )Jjjl c::t)i .;j,l dt;_J ~l.ıbi....a><br />
·V"•"".IJ>\;.1 J,ı ... .:ıt:ı,ı .;"?_.).,... >i . .:;_,•A.ı..i $-d; 1.;:::-1 o.l;l.ı.v<br />
O..l.J_J._-; S!..ı.~\ ..::..~\_4) 4.;_,...-11); ifi\t "\ oJjJ', ..::..)1...,\ı:.., ).lc,Sf:.&- t..!J: Jf~·, ,)~1 \.:.:;1<br />
.:.,i d' ...).• L:~t;J •J.___ ~ı .;.1'_1 J..-i ":"•)l!..::..T L.:.il .JJ:f-.1 d~l::•.J) jt::.(:l ~~..~ı_l Jjji .ı.::~.l...·<br />
..!.1... ~~>\;.~.ı.~W JI...J.ı o~.f.ı.:l c.:>\'"" ":'S Jl.r-IJ ~ .. bt~oii.ı\.,._, .:.•.>..:;.~..ılı; ..ıJ...ı..:. ~:1\ .. i J;
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
23. İNCİRANONiM ŞİRKETİ<br />
13 Temmuz 1913 tarihinde kesin şekilde kurulmuştur. Kuruluş maksadı komisyonla incir alım<br />
satımı yapmak ve İdare Meclisi 'nin üçte iki oy çokluğu kararıyla her nevi ticari işlemlerde bulunmaktır.<br />
(faktoring) İdare merkezi İzmir'dedir. İdare Meclisi üyelerinin üçte ikisinin kararıyla sair yerlerde veya<br />
yabancı memleketlerde yeni şubeler açılabilecektir.<br />
Sermayesi 1 liralık hisselere bölünmüş 30.000 liradır. 1914 yılı Aralık ayı başından 1916 senesi Temmuz<br />
sonuna kadar yapılan işlemler hakkında 12 Ağustos 1916 tarihinde toplanan genel kurula verilen hesap<br />
evrakı üzerinde yapılan görüşmeler sonucunda şirket hesaplarının tesviyesi ile feshine karar verilmiştir.<br />
işlemlerin tasfiyesi sonrasında hisse başına 3 kuruş zarar hesaplanmış bu zararların hissedar lardan tahsiline<br />
karar verilmiştir. Şirket feshedilme tarihinde 10.000 liralık eshamını henüz satamamıştır.<br />
24. İNŞAAT ANONiM ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Bu şirket ı Aralık 191 ı tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Kurucuları b anker Arnmar ve<br />
mühendis Lotçeri Efendilerdir. Kuruluş maksadı her türlü inşaat ve kazıları yapmak, sanayi, ticari ve mali<br />
işlemleri icra etmektir. Elli yıllığına kurulan şirketin idare merkezi Dersaadet'tedir. Diğer vilayetlerde ve<br />
yabancı memleketlerde şube açabilir. Sermayesi beş er liralık 4400 hisseye bölünmüş 22.000 liradan ibarettir.<br />
Bu sermayenin bir misli artırılması genel kurulun yetkisi dahilindedir. Hisse bedelinin lllO'nu ödenıneden<br />
satılması caiz değildir. Yarı bedeli ödendikten sonra hamiline aittir. İdare Meclisi 5~ ll arası üyeden oluşur.<br />
Üç yıldan sonra İdare Meclisi üyelerinin 1/3 'ü her sene yenilenir. Eşitlik durumunda başkanın oyu tercih<br />
edilir. Meclis üyeleri en az 50 hisseye sahip olmak zorundadır. Genel Kurul'un olağanüstü toplantıya<br />
çağrılması sermayenin dörtte birini temsil eden hissedarların isteği üzerine mümkün olur.<br />
Genel Kurul'a katılabilmek için 25 hisse gerekir. Bir hissedarın 25'den fazla oy kullanması<br />
mümkün olmaz. Sermayenin yüzde 20'sini temsil eden üyeler toplantıdan 20 gün önce yapacağı teklifler<br />
toplantı gündemine alınır. Sermaye artırımı kararı için üyelerin üçte ikisinin oyu lazımdır. Safi gelirden<br />
şirket malları ve kuruluş masraflarının ödenmesi için idare meclisince tayin edilecek miktar ayrıldıktan<br />
sonra, ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz verilir. Geri kalandan yüzde 1 O ihtiyat akçesine, yüzde 1 O İdare<br />
Meclisi'ne, yüzde 40 kurucu hisselerine, yüzde 40 hisse sahiplerine kar payı dağıtılır. 880 adet kurucu<br />
hisse senedi ihdas edilmiştir. Bunların miktarını artırmak ya da eksiltmek mümkün değildir. Nizamnamede<br />
yapılacak tadilat bu hisselere verilen hakları ihlal etmez. ihtiyat akçesinin ayrılma sınırı sermayenin<br />
onda biridir. Hasılat yüzde 6 faiz ödenmesine kafi gelmediği takdirde ihtiyat akçesinden tamamlanır.<br />
Şirketin Mali Durumu: Şirketin dosyasında 1 913~ 1915~ 1916 yıllarına ait evrak mevcuttur.<br />
15 Nisan 1913 tarihinde toplanacağı bildirilen Genel Kurul'a bakanlık tarafından komiser tayin<br />
edildiği, dosyada bulunan evraktan anlaşılmaktaysa da toplantıda müzakere edilen evraklar<br />
gönderilmemiştir. 1913 yılına ait vesikalardan anlaşıldığına göre şirket işlemlerini arzu edildiği<br />
şekilde geliştirebilmek için gerekli inşaatların yapıınına teşebbüs etmiş ise de harp hali yüzünden<br />
faaliyetleri sınırlı kalmıştır. Masraflarını karşılamak ve barış sağlandıktan sonra derhal faaliyete geçmek
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\ '\ \ ~ _, ı.h.) tv \~i ( V'\ •'1" ) .)..1.:,.,,;,., \ '\ \ \' .);. •:..:i .r. •..~.:;._J >::;:- d~_ ı J'( 1 _;·T l!.i ı_, r )\j .J Jf.l<br />
• ..ı.::iı_J.J:~ d~_ ı JJ:ı -~.: ... ~:- \'\u t>J..r4;.i.J.) H l~i ( \ •'\\"O ) r.~ 'J J.) rw ı ,;;ı '\"•'\"\ )..I.:A: ....<br />
jlJ_,ı_;;9i ;ı:ı -.;~L> r.>)•:_. \'\\"\,\'\\O o:ıt..:• _,f' .:...~:~ j..ı._l ..ı\i-i\,_~.:;?_;1:" '\"\"\" ı.J' ,:.i-1 '\ • J..ı..!.l\;<br />
AV l~l '"( ,'f'VV ı.5 _,~ J:':"T S. .ı.:;_,ı; ;.:_...-". +_1 J~j JJ..I..o .. ~_...:_,., \ '\\ • ..:..l:)_r:.. .J:ı)'-;:'.l-> ~ ...;\;...<br />
c,.o l~l "(A/1. l..ı.~L.j-"C::.._I -.._:ı\; ..i_).:..i\9J .jJ\..a• ~ ..:-JI .:..~.-\... .)...~.:.... c .. \1.\\'\JJ:..ılJI t~":.J.)<br />
J'J./- '\'\' 1~1 ( \"(•AA) J'~:. ~·~_;;; ı.).A.;~(_ j~j JJJ.• j:ı)•:- ~fÇ .!l;i;J'_J J-~.1 0';:.\; J\)J', _;_,,_;<br />
• ;..ı..:.l.>._l )j:ı .,;_;.,:..... \'\\V<br />
dJ:"·\:.....1, o:ıı. ;:ı.iT"' .• .ıı:ıı j)v" .;..ı.~ı $!.i ·:ı•:-kbJ_, ... ·:ıff'l' JJ'.J.i\('1'' .:_..))'.J.<br />
~.;ı.-~.::...l:ıi_,.;L_, ~-". d.l;'.IJ.::ı\:>- _,~i.·tY.ı?'ı.sK!.i..l.4.i.~ .J:ı)JI.$#':•;.J->: .:ı.l\Cjy_ ••.ı.'))\~ ••.l._,~r:C.ı<br />
~;_;~f -~._;ı.ı-::1 .ıl_,. ]LJ d::J," dJ_ ı..t'J.,.-,:. .;\:>-J-;,•J d~\ .ıl;.) ..;ıJ.ı; ~J.\t j_,.f.l Jt.riJ ;\.:..,..\<br />
.:.ı~.l.. tfvft' o. J);\..1.~>~ ..... :._,.,;- .:..,~:" • ..ı.::') .J-•.1. ~o~ı_L..r<br />
.;.>.?v".J:ıL;.~\ ı.>~ ...;;·•JI;;Iı.rt~ ,J;;f""".,..:ı. •J:l;Ç,.J ;_,ı~.ı.:.L'.::.ıı..~,;,.. .J->.J.J_I ":""J.:..,;,.._,) ._~;..TJ.J~ .....<br />
• :ı • .;,_,ı •J:~.ro~ı_jT t.Ç:o-i'll!-•• ..ı.:~_,;J ı} ~-.&~U.J_,:l,_,ı Jc~ ~;1 ~\..::..;.1-.:..-vft' .)'_,. ... j.).ı,;_.\!JI<br />
• J..ıo..ı.:'k_J_,:~ J].JI ı.!lll. "·""'""'" )y_ ,,.191\1 )\.a;.l. _;_,jJI :ıJ .._ ... .>.hi ~IJ t>JU<br />
ı.>iJo.l~J j..ı..:..~ •JJ-:1 ;Jı;!.l .ı..:~!' .S}:>\.., o~..,.,.. If J..~ . JJ.J.I t Ç!'"\ o..\:6 .,~1 U"':L. .ı,!_,vft> ol.:~ _;..f' :..J;/1><br />
jU:.lS:; 1<br />
)!'":~ ıS·~.\ ..... : .. ..!.U.!I .:_..)f'~ ·J..\;•\J<br />
.U.J\iı ..>~_ ... .e .. JLI Jfl . ;.A(..ı Jc 'il:!--"" J!.J..tt .,!.1;-.::-.L> Jf~ J ı.s"'lk"'l ..:ıl. }~• ).ı -~.=)\.; ~ı:- J.)<br />
l ).;.i "=*:..1.:J Y. ~ l.. •.:__( o~~' i ..ı.:• cı;~:" l :.... ..:ı 1--~ J• ~t. ..1:"='·-'""' J 1 _,,... 1 J ._:;~..ıl J i .!.i~ 1 •.ıl J 1 J ı.r:-h<br />
ob_ob_Jlf' .::..JA ... \ •• "'~=::-->· ..:... .... ı.r .. S,..ı.:... ... t: .. \J.;i ..:J:S" r- .:...Jı.; J .... ; ":.~f _hı J,.,ı,.. .:ı~ ı ~~\; !l..ı. ........ _, •<br />
. ;J~,..I '":'iii J~..ılJI ._;Jf:"""<br />
'1'\ ..J.:.),_,.a:;,. j\,i-1 ..;l_!.i\ tj\j J o\).j. JJ..J ı.J:'•_;) J""-' _,::~ •Jji JlJ\ oi)l....,).> ı.sp•)..ı\ j_("v"<br />
ı.!llkJ o.l_,.L\? ;ı_ .... _ı.ı
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
için malzeme ve inşaatlarını tamamlamak zorunda olan şirket 1912 yılından 7.903 lira 47 kuruş, 1913<br />
senesinden 3.031 lira 97 kuruş toplam 10.935 lira 44 kuruş zararı 1914 yılına devretmek mecburiyetinde<br />
kalmıştır. 9 Ağustos 1917 tarihinde toplanan Genel Kurul' da 1915~ 1916 seneleri hesaplarına dair incelenen<br />
hesap hülasalarından şirketin 1915 senesine devredilen zararı ile birlikte açık toplamı 12.377lira 87 kuruşa<br />
ulaşmıştır.<br />
1916 senesindeki faaliyetleri sonrasında o yılın masrafları ve faizler ödendikten sonra 288 lira 95 kuruş<br />
kar elde etmiştir. Bu para önceki yıllardan devredilen borç toplamından düşülmüş, geri kalan 12.088lira 92<br />
kuruş 191 7 yılına devredilmiştir.<br />
25. ANKARA MİLLİ MENSUCAT ANONiM ŞİRKETİ<br />
Bu şirket 8 Ocak 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İdare merkezi Ankara' dadır. İstanbul,<br />
Eskişehir, Beypazarı ve Yozgat'ta birer şubesi bulunmaktadır. Kuruluş maksadı her nevi mensucat, iplik,<br />
boya ve sair üretim malzemelerinin hazırlanması ve imalİ için fabrika açmak, mensucata ait yün ve tiftik<br />
ile diğer ihtiyaç maddelerinin ticaretini yapmaktır. Üretim aletlerinin getirilmesi ve fabrikanın kurulmasına<br />
kadar İdare Meclisi 'nin kararıyla her nevi ticari işlem yapılabilir. Kurucuları arasında çok sayıda tüccar<br />
bulunmaktadır. Yabancı memleketlerde şube açma yetkisi vardır. Yirmi beş yıllığına kurulan şirketin<br />
sermayesi beşerliralık 10.000 hisseye bölünmüş 50.000 liradır.<br />
Genel Kurul sermayeyi bir kat artırabilir. Hisse sahipleri idare meclisinin olurunu almaksızın<br />
hisselerini satış ya da hibe yoluyla devredemez. Nama yazılı senetler yalnızca Osmanlı vatandaşlarına aittir.<br />
İdare Meclisi yedi üyeden oluşur. Üç yıldan sonra her yıl üyelerden üçü değiştirilir. Oyların eşit çıkması<br />
durumunda konu ikinci toplantıya bırakılır. Bu toplantıda da eşitlik bozulmazsa teklif reddedilmiş sayılır.<br />
Üyeler en az 100 hisseye sahip olmalıdır.<br />
Genel Kurul her ay Mayıs ayında toplanır. Toplantıya yirmi hisseden daha az hisse sahipleri katılamaz.<br />
En çok beş oy kullanılabilir. Sermayenin en az yüzde 5'ine eşit hisse sahiplerinin toplantıdan on gün önce<br />
yapacağı teklifler, toplantı gündemine alınır.<br />
Yıllık gelirden öncelikle bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzde 10 ayrılır.<br />
Geri kalandan yüzde 5 kuruculara, yüzde 5 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 şirket memurlarına, yüzde 85<br />
hisse sahiplerine dağıtılır. Sermayenin dörtte birinden daha fazla ihtiyat akçe si ayrılamaz. Şirketin ilk yıla ait<br />
işlemleri henüz tamamlanmamış olduğundan mali durumu ve kuruluşundan itibaren sergilediği performans<br />
hakkında bilgi vermek mümkün değildir. Ancak esas maksadı fabrika kurmak ve idare etmek olan şirketin<br />
harp halinin bu gibi sanayi kuruluşlarının yapımına engel olduğuna bakılırsa kuruluş maksadının İcrasına<br />
imkan hasıl oluncayakadar şirket faaliyetlerini nizamnamesinde yapılanizaha uygun olarak ticari işlemlere<br />
yöneltınesi ihtimal dahilindedir.<br />
26. AY YILDIZ ÇiMENTO OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi İstanbul olmak üzere çimento, su kireci, tuğla gibi inşaat malzemesi üretmek maksadıyla<br />
23 Ağustos 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlayan şirket elli yıllığına kurulmuştur. Sair vilayetlerde ve<br />
yabancı memleketlerde şube açmaya yetkilidir. Sermayesi birer liralık 50.000 hisseye bölünmüş 50.000 liradır.<br />
ı ll
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
'-:\•1..-Jjli) JJ, o..ıd:..:l..ı.~~~_.>-5-! ... ı.J\... ..>..;) dı'~<br />
J---j• .J ... _I '":"L~I ~:jy" •J§ ''-')c.a::.- ,:,J.? .;.~ jiJbo~.,... .... 5 ... 1 .:J};Y) i/"1..~~1 •JjJ\ jlJI ~Ic<br />
. ).>.-Ü..~>_k.ı' . .~ •• ..~ \S~._ ...... U'" .... _r. ..!1::-'.J.~. j.>-_, '":'lf..l (.j.ı~~r.-iı· ..... :~itJ)·~· J:-- 'Y J, cı)..: ..<br />
.;..g .;"' "·"" ....rı . ._,.~ c$ .....,.,.. ı...r'"'> • . J .~ • .ı V"':a.-~J ..ı.::'....r .ı.~.;.. ~ P ı..-c... r' tJ,:,.Ar- -J'-">-1.<br />
~.)\.:.ı~ i .>-'; ·~~; Jl j..ıjJ•.I. ,_I ~:·i j..ı._;;)• ) ....... ;. •.>1~1 vi~ .:ı_,~l .,;,.., J: .!.'cl .J.Aı_l '-:"')';<br />
-..:t:.a. . .ı_::JI.~,ı. •<br />
..ı.:i .)ı; ..;T ....rtl. .,:...,v" ll'~:·>_.p .:...~~,. .>J..:,;..:.&. '-'-tJI -!.~1.. "'<br />
. .ı.Ç>:-1 ~:.ÇI . .>..ı.~ c:~IJ u_iJ d_; J • ..ı ... fı.:v<br />
.. "'"" .... j-"_$!1 Jil 'Y !lJt.aı:-1<br />
.;.l,'i).H...,,_j.,~,) J~; u.~l._,.... r::_\) ·V"""-I> • .Aı_i~ (.)iJ ,..ı~)J..I,,'JI,J.>.,.I .:Jı;;,l(.).).\f-,1,... 1 . J_,:lJI (})i ı_:...._)\.:.,\ .;1~1 ._.,Js: JJI•.)Ji. ,:..7\..t:-~ ır""} tG)iJ\ •4jy_ .;1)..ı,.&,.. J;\ lt~-1 \.t.t J.~ı. l.!);'l..ı.: ... .J\:IJI r::_l..ı~l J:-,1<br />
.. }~? Jt\.1..-J Jf ... ~· .;; 1 J..;~. J.A~I .... ~ ... ,.::- -..l;-·Jjod dt ... _l ._;.:;_,- ......... V~ .)..ı.:Jt'l J, ... ~ .:;-y.;\ ...<br />
4~,r> ~1/.ı< ....... jl..J::-'l.., .,:_L,.;; ~' • .ı~) .)..ı.:-~~ ... ..:..~:i 4':'":.'\>; . .)J.~.ı ı:_,~,.;.).\; .:;.,l..ı.: .... J..l.•~'llJl<br />
!ll;.:-1 -.:.) .r:, . JJ:lJI ~:·i~::-'~· ,_.p .::.,~ •JjJI .:..\.-.~1 ;_,lf (,$~ • .ıj!'J. ~SJI-".V d.:i d::--ı.~.~l tJ)j<br />
J. iJ::: ~.;l..ı.i. d l _,....,;:. ...ı.:~. i ~..ı.l-!1 JL..."'ı':.-1 ~:_,.,,r> J ui·(!..ı.l~l J _,:& ..:..\:,\(,..\ ı.s.\....1 ~~\;~IJ.J , ;,; Jf.l<br />
----------~·~ 112 ~~· ----------<br />
... J;.ıJ;I<br />
• )..\.(ı ,) J"':' ,. tkl\ "':-.\_ .....<br />
. )_,:.ı.,ı .. ı~..ıl ~1)" ı.:., .. ~b.jJ) 11}~:'6-..i J.:4lx"'Ji> J,ı 0j..:ı~ı J;ı 'Y J-'~ç>:-ı<br />
• .>)JI ":":"" .._...,_..lJ ~.oJ~-• J 1 J_,..aıo- 1] ~SJL-i •J•)<br />
e::: .• •' 1' • • j ll 1 'j • 'l ·ı 1 •.• , .· .• ' •l-') ' •i ı<br />
'l'_,.; • ..ı.:,..,.J<br />
.. l..r •).l)l..ı.:;>J\~ i.S"~:•),.P.:_.~:" o.>..-;)'~'.!,
113<br />
Sennayenin bir misli artırılması Genel Kurul'un yetkisi dahilindedir. Sermaye artırımı halinde yeni hisse<br />
senetlerinin birer liralık ve hamiline yazılı olmak üzere çıkarılması ve bunların eski hissedarlar arasında<br />
hisse adetlerine göre dağıtılması gerekir. Kurucular arasında şirkete yaptıkları katkılar oranında dağıtılması<br />
gereken 5.000 kurucu hissesi ihdas edilmiştir. Bu hisseleri şirketin devamı süresince artırmak ya da<br />
eksiltmek mümkün değildir. Kurucu hisseleri ilk beş sene zarfınca satılamaz. Hisse senetleri yarı bedeli<br />
ödenineeye kadar nama yazılıdır. İdare meclisinin 9- ı ı arasında üyesi bulunur. İlk beş yıl için kurucular<br />
tarafından tayin edilirler. (numunedeki süreden fazla) Görüşmelerde başkanın oyu tercih sebebi değildir.<br />
İkinci toplantıda da eşitlik bozulmazsa teklifreddedilmiş sayılır. İdare meclisi üyelerinin en az ıoo hisseye<br />
sahip olması gerekir. Genel Kurul her yıl Mayıs ayında toplanır. Yirmi beş hisseye sahip olanlar toplantıya<br />
katılma haldcına sahip olurlar. Bir hissedar 1 O' dan fazla oy kullanamaz. Sermayenin dörtte birini temsil<br />
eden hissedarların, toplantıdan en az on gün önce yapacağı teklifler toplantı gündemine alınır.<br />
Safi gelirden önce bedeli ödenmiş sermaye üzerinden hisselere yüzde 5 faiz dağıtılınasına yetecek<br />
miktar ayrılır. temettünün yüzde 5'i ihtiyat akçesi hesabına aktarılır. Geri kalanın yüzde 60'ı lcar payı<br />
olarak hissedarlara, yüzde 30'u kurucu hisselerine, yüzde lü'u idare meclisi üyelerine dağıtılır. ihtiyat<br />
akçesisermayenin dörtte birinden fazla olamaz. Yıllık yüzde 5 faiz ödenmesinde eksik kalan miktar ihtiyat<br />
akçesinden karşılanır.<br />
Kuruluş yılını henüz tamamlamayan şirketin dosyasında mali durumu hakkında bilgi bulunmamaktadır.<br />
27. AYDIN KOOPERATİF İNCİR MÜSTAHSİLLERİ ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
17 Ekim 19 ı 5 tarihinde kurulan şirket Aydın, Ödemiş, Tire ve Kuşadası incirüreticileri arasında, üretimin<br />
bilimsel metotlarla hazırlanması ve memleket içinde ve dışında satışı maksadıyla kurulmuştur. Üyeleri<br />
arasına katılan incir üreticilerine en büyük menfaati temin etmek şirketin esas gayesini oluşturmaktadır.<br />
Bu itibarla Fransa'daki kooperatİf Agrikol sınıfından (Cooperatives Agricoles) bir şirket sayılabilir. Şirket<br />
idare meclisi kararıyla gerek ortaklarından gerekse hariçten incir dışında diğer mahsullerin satışına da<br />
aracılık edebilir. Bu faaliyetten elde edilecek kar ihtiyat akçesine ilave edilir. İdare merkezi İzmir' dedir.<br />
Gerektiğinde meclis kararıyla başka yere nakletmek Osmanlı toprakları ve yabancı ülkelerde şube açmak<br />
yetkisi vardır. Şirket otuz seneliğine kurulmuştur. Milli Aydın Bankası şirketin ortakları arasındadır.<br />
Kuruluşundan itibaren şirket sermayesi ikişer lira kıymetinde 5.000 hisseye bölünmüş 10.000 lira iken<br />
daha sonra ı O Ağustos 1916 tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurul kararıyla sermayenin beş katına<br />
çıkarılması kararlaştırılmış, konuyla ilgili izin işlemleri için hükümete gerekli müracaat yapılmıştır. Aynı<br />
toplantıda iç tüzüğün bazı maddeleri de değiştirilmiştir. Bu durumda sermayesi iki liralık 25.000 hisseye<br />
bölünmüş 50.000 lira olmuştur. Sermayenin yarısı tutarında hisse senedi ihraç olunmuştur. Genel Kurulun<br />
sermayeyi iki misli artırma yetkisi vardır. Daha önce çıkarılan senetierin bedeli tamamen alınmadıkça<br />
sermaye artırımına gidilemez. Hisse bedelleri şirketin her sene satılan mahsulü fiyatından beşte bir hisse<br />
elde tutulmak suretiyle tahsil edilir. Senetler isme yazılı ve harnilleri Osmanlı vatandaşı olacaktır. Senetler<br />
rehin işlemine tabi tutulamaz. Şirketçe belirlenen fiyatın üzerinde ya da altında satılamaz. Hisse sahiplerine<br />
her sene dağıtılacak temettünün miktarı yüzde 5'i geçmemek üzere genel kurulca belirlenir. Şirkete katılmak<br />
için kuruluş nizamuarnesi hükümlerinin kabul edildiğini ve her sene üretilen incirin miktarını gösteren bir<br />
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --
114<br />
6~r .v--.;J,_...~ı_l e .sL o.ı~j .:ı.ı.:_,ı .).>._\.:_..!\S JLJ\ ..:.ııl.. .... _~ .... ,..E-' 0yf.l .:ıı;;ı '~~.~:·J.i" .:....~:lt><br />
;1... ı5l~J .,.;.T ı.f~ ..;J:_\_:.r.! .;!.ıl ulf ·)}::' ... .,10.!.::-Jı,;. jŞ'J !l}:.._..ı~ .$-.\~ .v---._1 Jf; ~J..r;i..<br />
~,·;_,.., J' .• J}-:. ,...ı._l J~:;;; ,j~L->J .:,)\~\.~ ._1:~"~-1_,<br />
. ),1 .:, _,,.ı "'; ~!"'" 1 •.l \.llj Jğ ı,S-'l.r~ ~;' y?<br />
::...t;.ı:. ,.~.:ll. ı.>J) u;~•).>l uAf ~._;,~ J.J)j, ....<br />
J:i"':l~ ~:::-·).ıl ul~ 4•1:...'\::' .• J...lı_l'-:'lf.l ...0. y_..ı.::.._l j~J.-ai .:;..._;; Jı. o~.-... r<br />
~~ ,J;J"c.H) J?"Y .._,j'i J..il,;~<br />
.J.:~~>- .:ıJ:;. j)~:::- ...<br />
~_..~._ı ,J_.ai Jt ... )oJz:-w ...:.tt~! ':"_,:ı_,1 ~:·i c.>J'..ı.:t,. o~.,..,.. .:ı..~._ı ':"ı?_l u;.l;!ı.J§"<br />
J ,:ı f . .... \':':_ • .ı.l:-'"'o~.:9 _,,> .:,:,.,_.;,.., ~,(,),;;;.:ı rnatrics .:_ı:) .J~ JıJ.;_..., (.a> ' \fo.c:; t-S.;.' ;1 .:,\.ı.; ..ı_:.ii•<br />
v-lf. J;-,~ •.ıJ->~>l-• )..ı..a, _r:_ ~\.:.,~1 • )J; J 1 J:J~ -s·~ .1. >~.:,..,v" .!J)\,;.ç\ • J..J;_ı ._,\S.!.i j..ıi,A,! ;.Ai .ı.;~l ,:.u! j..ı_;.C u;HJ\.ıl<br />
• .ı..:ı:- _,;_, i} 't.>JU •..ı• J li •. J.ı...j 'Y u;~~-" . ._;tJı j;...\.ı ._;_').r~ JJI ._;_. .J. J91Y _, u;-t J' ..:.~l. '~~.'""'""<br />
• ,.. i/ ~ ._ e a.<br />
• V?-4_.1~-' IJIJ :i)t:>J o~.:l.ı:. ,1:.,., J.A:.a;....,;, }~\JJ. J..ı.,.:::-ıJ J.IJ . J};J_,-e .:ı .<br />
.~:~.;. J .:.:ı,:_. ı_:.,_ı.:.ı;_J..l::' . .,_;:i:.ıo 4:;ıv" _; J( J•ı'i<br />
':"J:ly .• J..; 1 _,'li.A •• ).ılvl~ IS;, j.:ı)iJ .. J):l,l .ı.._--'f • ... :,., ~ ::...:_~» Y .• JJJI) ı.i~:"' ,~;ıv"J J::.&,- -'.<br />
, ) .J • .ı..:._\ "":;;.:.:_;;.}.k:.;. ,.-~:..,lf_l J ,)\;:'. J~••Jı),., o.!_;j,_ ) )) s;.))_,.('<br />
,_4)\;; , )..1._\.:J\~~:,\ ,..\)' \.i. i.SiJ)\~<br />
• JJ) .J i.-' . ._;_;J ,)JI v~~ • .~,;i,_ JU->J .:,')\.\., ::...).r~ J. ,...~,_\ ~JI Jil'i ::...~_.., J',<br />
• • > A •' • • ' • ı l\ • 1 ,• \ ' ~ ı • • \ l 1 ~~ • '> • 1 ı- '"-:-·;-~ ;:..A~I>,_,~~ ...,,._,,_u;":>-'>"" l..l.J':". t.' J'.l'-' '-"· 7 ol..,ı, •• ..;..
-------·~ 115 ............. -----<br />
Şirkete katılabilmek için incir üreticilerinden olmak şarttır. Yıllık üretilen ortalama incir miktarının<br />
her on kantan için bir hisse senedi satın alma mecburiyeti vardır. Ortaklar yıllık üretimden her fert için<br />
idare meclisince belirlenecek evlerindeki tüketim miktarından fazlasını şirkete teslim etmeye mecbur ve<br />
başkasına satma hakkından mahrumdur. Aykırı hareket edenler ilk yıl için dışarıyasattığı malın her kantan<br />
için 20 kuruş tazminat ödeyecek, tekran halinde bu para cezasını ödemekle beraber ilk genel kurulda tasdik<br />
edilmek şartıyla üyelikten çıkarılacaktır.<br />
Üyelikten çıkmak isteyenler yazılı olarak idare meclisine müracaat edecekler, bu müracaatlar Eylül' den<br />
Şubat ayı sonuna kadar kabul edilecektir. Şirketi zarara sokacak işlemleri icra veya üyelik vasıflarını<br />
kaybeden ortakların çıkarılmasını İdare Meclisi Genel Kurul'a teklif eder. Giriş tarihinden itibaren 5 sene<br />
zarfında istifa veya ihraç edilen ortağa bir şey verilmez. Süre sonunda sahip oldukları hisseler için yaptıkları<br />
ödemelere kar payı uygulanmaksızın 2/3 'ü iade edilir. Üçte biri ihtiyat akçesine ilave edilir. Üyelikten<br />
atılanlara yalnızca hisse bedelinin yarısı ödenir.<br />
Kuruluş nizarnnamesi hükümlerine, genel kurul kararlarına ve mevcut kanunlara aykırı hareketlerinden<br />
doğacak zarar ve ziyan müştereken ve müteselsilen idare meclisi azalarına aittir. Sorumluluk gerektiren<br />
işlemlerin görüşülmesi sırasında, muhalif reyde bulunanlar idare meclisi zabtında muhalif kaldıklarını<br />
murakabe heyetine ispat ederlerse sorumluluktan ve borçtan kurtulurlar. Şirketin görevli bir müdürü vardır.<br />
Müdür ve memurların görev ve sorumlulukları iç tüzük ile tayin edilmiştir. Şirket işlemleri ve hesaplarını<br />
genel kurul namına teftiş için İdare Meclisi üyelerine bir şekilde ilgi ve akrabalığı bulunmayan ve en az yirmi<br />
hisseye sahip bulunan hissedarlar arasından genel kurulca gizli oy ile seçilmiş üç zattan oluşan bir teftiş<br />
ve murakabe heyeti vardır. Bu heyet her sene yenilenir. Bunlardan biri idare meclisi toplantılarına katılır.<br />
Ancak oy kullanına hakkı yoktur. Aykırı gördüğü kararlar hakkında görüşlerini açıklar. Ve gerektiğinde<br />
zabıt defterine kaydettirir. Teftiş ve murakabe heyeti en az üç ayda bir olmak üzere şirketin işlemler ve<br />
hesapları hakkında İdare Meclisi başkanına bir rapor takdim eder.<br />
Nizamnameye ve şirketin menfaatlerine aykırı işlemleri önlemek için yetkisini kullanmayan teftiş<br />
heyeti Genel Kurul' da İ dare Meclisi ile birlikte sorumlu tutulur. Gerektiğinde Genel Kurul 'u olağanüstü<br />
toplantıya çağırma yetkileri vardır. Şirketin mali' işlemleri ve para transferini yürüten Milli Aydın Bankası<br />
gerekli gördüğünde Ziraat Bankası veya kendi müfettişleri aracılığıyla işlemleri ve hesapları teftiş yetkisine<br />
sahiptir. Bu şekilde bankanın İdare Meclisi gerekli görürse şirketin Genel Kurulu'nu olağanüstü toplantıya<br />
çağırabil ir.<br />
Genel Kurul'a katılmak için üç hisseye sahip olmak yeterlidir. Bir üye lü'dan fazla oy kullanamaz.<br />
Şirket ortaklarının dışında birine vekalet verilemez. Kadın ortaklann vekili dışandan olabilir. İdare Meclisi<br />
üyelerinin de başka bi rine vekalet vermesi kabul edilemez. Tüzel kişilikler Genel Kurul'a vekilieri<br />
beyannamenin verilmesi ve bunun tanınan iki şahıs tarafından tasdik edilmesi gerekir. Beyanname İdare<br />
Meclisi'nce incelendil
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
..:.ı.Kı _ı;:.~ _;I'(J c..-~A~~ ~ .J.\).r_, Y. k.t; , ..:..~ı.\ !ll)..:..l "".4_1...r"' 4)) "-:•J~ ..::.-~;• • .ı.:8_,1<br />
.1l::.,.l ~J:l;-_J .ı..~}~..1:S •Ja}!__,lk· j..ı....;.f~ J .ı,_L..r • .!J);\i:':' •J-::.J;"" \.tA:..-1 J (.\J;.I ~ J ,)__.]., ,)J..:_~f';,<br />
,'ı.;::;; d:~\)j _,:f_l..;.ı.~ ... --; ı.!l~.J.:..~J_I C})Y • .~:~--i Jy,..: .. ;..ı,;,;H"' .:.ıl .. :ı· . )J':lJ' (;, .ı..:.......,_ı.....r ...<br />
J,)\ ... c:;.._:; tJ~ .;• -'""? .)\:)_ıl {.L~i ~-: ..<br />
'\ f~ • .;(',"' .)...ı..;...ı...4:ı;- o;\.>1 ._;)...,, • ~;\..., .~:.• ..:.,')..,\...<br />
Jı.,Jj;Çı:. .; 1 t.ı.l.._,,_,...;,?-c:.ı.";ı,,i ,}?"~:IJI ---~~~· .J_,lc-~1 '-/
aracılığıyla katılırlar. Ancak bu vekillerin başkalarına vekalet etmesi geçerli değild i r. Teftiş heyetlerinin<br />
teklifleriyle ortaklardan yirmi kişinin toplantı gününden en az on beş gün önce yazılı olarak bildirdikleri<br />
teklifler toplantı gündemine alınır. Toplantı yeter sayısı dörtte bir hisseye sahip ortakların temsil<br />
olsa bile kuruluş nizarnnamesi hükümlerinin değiştirilmesine karar veremez. Başkan kurula katılan ortaklar<br />
tarafından seçilir. Görüşmeye açılan konularda İdare Meclisi üyelerinin azline, ortaklardan birinin ihracına<br />
karar verebilmek için Genel Kurul'a katılan üyelerin 2/3 çoğunluğu lazımdır. Kurula asaleten ve vekaleten<br />
şirket sermayesinin 2/3 'üne ve üçte iki aza çoğunluğu sağlanmadığı takdirde ikinci toplantıda yarısına<br />
bir şirkete dönüştürülmesine ya da başka bir şirketle birleştirilmesine karar verilemez. Bu tarzda verilecek<br />
kararların icrası hükümetin iznine bağlıdır.<br />
Üreticilere depolara teslim ettikleri mahsul karşılığında verilen makbuzları teminat alarak, ürünlerine<br />
takdir edilen kıymetin yüzde 75'ine kadar şirket borç para verebilir. Fakat şirketin bu borçlandırmayı Milli<br />
Aydın Bankası nizamnamesindeki hükümlere uygun olarak yapması ve faiz komisyonunun adı geçen<br />
bankaca alınmakta olan miktardan yüzde ı daha az olması icap eder.<br />
Şirket eşit şartlarda mali işler ve para finansmanı , öncelikle Aydın Milli Bankası'na yatıracak ve<br />
bankanın şirketle çalışan üreticiler zimmetindeki alacaklarını, borçluların satılan mallarının bedelinden<br />
Şirketin hesap yılı 1 O Haziran tarihinden başlar. Sene sonuna kadar tanzim edilen bilanço ve kar zarar<br />
hesaplan toplantıdan kırk gün önce teftiş heyetine verilir. Safi temettüden önce yüzde 10 ihtiyat akçesi,<br />
sonra hissedarlam ödenmiş hisse bedelleri oranında Genel Kurul kararıyla dağıtılması gereken faiz tutarı<br />
düşülür. Geri kalandan yüzde 5 idare meclisine, yüzde 1 teftiş heyetine yüzde 4 memur ve müstahdem<br />
pay edilir. İlk beş sene içinde Genel Kurul kararıyla sermayeye verilen faiz dağıtılmayarak sermayeye<br />
dönüştürülür. Bu süre içerisinde şirketten kovulma ya da istifa yoluyla ayrılanların sermaye ve faizden<br />
alacakları kendilerine verilmez ihtiyat sermayesine ilave edilir. Safi temettüden mahsul oranında dağıtılacak<br />
kısmın incir ziraatının geliştirilmesi, bölgesel eğitim veya hayır işleri için Genel Kurul kararıyla bir miktar<br />
ayrılabilir.<br />
birlikte sermayenin yarısına eşit hale gelince artık ayrılmaz. ihtiyat akçesinin neması daima kendine ilave<br />
edilir. ihtiyat akçesi faizi düzenli şekilde ödenen tahvil alım satım işlemleri ile nemalandırılır . Bu tahvillerin<br />
cins ve miktarı Osmanlı ve büyük dev I etler borsalarındakabul edilen tahvillerden olmak şartıyla, İdare Meclisi<br />
tarafından belirlenir. Süre sonunda ihtiyat akçesi şirket borçlarının tamamen ödenmesinden sonra hissedarlar<br />
aras ındahisseleri oranında ve şirkete giriş tarihlerine göre garameten ( oransal)taksim edilecektir. ŞirketinMali<br />
beklediği sırada üye olma taahhüdünde bulunan üreticilerin 35.000 kantar ürünlerini piyasada satarak yaptığı<br />
komisyonculuktan 1267 lira temettü elde etmiş, kuruluşunu resmen tamamladıktan sonraki faaliyetlerini bu<br />
ilk faaliyetle birleştirmiştiL 1916 senesi Temmuz'unun 28'inci günü toplanan Genel Kurul'da incelenen<br />
bilanço ve hesap evraklarının gösterdiğine göre I 5- ı 6 senelerinde icra edilen işlemler sonucu 20.055 lira<br />
-----------·~ 117 ~-· ----------<br />
Durumu; Şirket her ne kadar 30 Ekim 1915 tarihinde resmen kurulmuş sa da resmi işlemlerin tamamlanmasını<br />
Gayri safi hasılat, idare masrafları çıktıktan sonra şirkete teslim edilen ürünün toplam kıyınetine eşit<br />
olmazsa ürün bedeli noksan oranında düşük fiyat üzerinden ödenir. ihtiyat akçe si veya sennayesi kendi karıyla<br />
ikramiyesine ayrılır. Geri kalan şirkete teslim edilen mahsulün tahmini değeri oranında ortaklar arasında<br />
karşılayarak tahsil edecektir.<br />
sahip hissedarlar hazır bulunmadıkça şirketin süresinin uzatılınasına veya süresi dolmadan feshine başka<br />
edilmesidir. İkinci davet ile toplanan kurul yeterli sayıya ulaşmamışsa birinci davetin gündemine alınmış<br />
=m --TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE' D E OSMANLI ANONiM Ş iRKET LERi --~
ı o<br />
... .'l;', ) y 1 . J-1 ... 1 '7'\~: }--j· . J.:ıjl.ıl<br />
• ..ı.:.:.:. r.·_,;ı t:.:ıl.: . ).:ı;l. •=-:J:...~:s j..ı.:...,":it<br />
... .:_i. ..:,i.:! : ... f.r~. :i..~:.~~ ":•l;.i .::...!J!:ıı:: jL) >~J ~ ........... _ .... :-- ~J>.>- ı...:J..,_)f ... . )Jv):ft.-~._.,~, ü:-_ı.)J (_ı ... .o d.ı_• . ....;;>- ı.....-::--.ı.)' .._, ... c\1 .. ~~j . . ).A-• J x• r.r.-" '""·-· .1 .) .. , --· .,.ı ~ '~. j '-'·""'. •..ıs '-' ~ t..~<br />
.:.u.~ ... s;ı ~~l: -'. ~.t_.._L.r .::.:(.r~. ~.;>" ... -".J _;.t.~_, ,jı..ı..:- ~__, ..... .Ju ....... :_. ·-=-:.1 ... ~rı.zl ;_,_) ,, •••<br />
}~).::.§~ ..;}l;,.i ~~~.;..ı Jy•JJ! ~:·~-·=ıl..::...:.:..) s .~\"'\"'\"' .:.ıı..~.f ~'~"' .:.l:_'(..r: • )J..-~~-~ c:.ı:·t; .:.ı.\:.:,·<br />
.;~_1 ~·\; t_i Jl_ .... 1.:1 \H•t· • ..ı.;;_,.ı.; ,:_-:!_ .:....'l..r~ ) •• l;.'.l;..iJ<br />
------------- İSTANBUL TİCARET ODAST -------------
ı ı 9<br />
safi temettü elde edilmiş bu gelirin nizarnname hükümlerine göre dağıtılması kabul edilmiştir. Ürün bedeli<br />
nispetinde dağıtılması gereken ı6.000 liranın yerine, üreticilere hisse senedi verilmiş bu şekilde şirket<br />
sermayesinin üçte biri iki senelik kardan karşılanmıştır. Şirketin 23 Haziran ı 9 ı 7' deki mali durumunu<br />
gösteren evraklardan anlaşıldığına göre şirket yıl içinde ı44.540 lira safi temettü elde etmiştir. Nizarnname<br />
hükümlerine göre dağıtılan bu paranın 14.454lirası ihtiyat sermayesine ilave edilmiştir.<br />
28. AYDIN İNCİR VE HiMAYE-İ ZÜRRA OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Aydında bulunan şirket 18 Ocak ı 9 ı 3 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Kuruluş<br />
maksadı İzmir bölgesinde yetişen İncir ve bilumum mahsulatın ticaretini yapmak gayrimenkul ve rehinler<br />
karşılığında borç vermek ve diğer banka işleriyle uğraşınaktır. Elli yıllığına kurulan şirketin sermayesi<br />
ıO.OOO hisseye bölünmüş 10.000 liradan ibarettir. Şirket esas hükümleri açısından önemli bir hususiyeti<br />
bulunmamaktadır. Kuruluşundan itibaren her sene düzenli olarak Genel Kurul'a verilmesi zorunlu olan<br />
rapor, bilanço, hesap evraklarından hiç birisi dosyasında mevcut değildir. Şirketin fiilen faaliyette olduğu<br />
konusunda şüpheler mevcuttur. Adı geçen evrakların birer kopyasının nezarete gönderilmesine kanuni<br />
zorunluluk vardır. Şirketin gayri safi temettüsü genel masraflar faiz borçları anaparası yüzde 5 oranındaki<br />
ihtiyat akçesi düşürüldükten sonra geri kalan miktar safi temettü sayılır. Anonim şirketlerin hemen<br />
tamamında safi gelirden ayrılması adet olan ihtiyat akçesini bu şirket gayri safi hasılattan ayırmak suretiyle<br />
bu parayı umumi masraflar arasına katmıştır. Safi gelirden önce ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz verilmesine<br />
yetecek para ayrılacak geri kalanın yüzde 18'i kuruculara, yüzde ıo'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 2<br />
şirket çalışanlarına, yüzde 70 hissedarlam dağıtılacaktır. Şirketin dosyasında hiçbir evrak bulunmadığı için<br />
mali durumu hakkında bilgi verileınemiştir. Piyasadan çekilip çekilmediği şüphelidir.<br />
29. BALCI KARDEŞLERANONiM TİCARET ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Kesin kuruluşunu 3 1 Mart ı 9 ı 2 tarihinde tamamlamış olan şirketin kuruluş amacı her nevi ticari<br />
işlemler yanında fabrika ve imalathane açmak, müteahhitlik yapmak ve koroanditer sıfatıyla başka bir<br />
şirketle ortak olmaktır. Kurucuları Balcı kardeşlerdir. Şirketin bu ismi almasının sebebi kurucuların aynı<br />
aileden olmasıdır. Şirket sermayesi hisse senetlerinin yüzde 95'i kendilerine aittir. Adeta anonim şeklinde<br />
bir aile şirketidir. Bu şirket Balcı Kardeşler Kolektif Şirketi'nin yerine kurulmuştur. İdare merkezi<br />
İstanbul' da olan şirket, gerektiğinde diğer vilayetlerde ve yabancı memleketlerde şube açabilir. 25 yıllığına<br />
kurulmuştur. Kuruluşundan birkaç ay sonra 13 Ekim ı9ı2 tarihli padişah iradesi ile esas nizamnamede<br />
değişiklik yapılmıştır.<br />
Sermayesi 5 Liralık 10.000 hisseye bölünmüş 50.000 Liradır. Genel Kurul bu sermayeyi ı 00.000 Liraya<br />
kadar çıkarab ilir. Hisse senetleri hamiline aittir. Eshamın İstanbul Borsası 'na ve Osmanlı topraklarında<br />
gelecekte açılacak borsalara kaydettirilmesi gerekir. Şirket 7'den ı2'ye kadar üyeden oluşan bir İdare<br />
Meclisi tarafından yönetilir.<br />
--TiCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE"DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERi --
__________ _...~ 120<br />
.!Ul( .:JJ.>._I ;,.~_, • .:;.J~ •Jjjl _;l,l ,_ı.:-.-t. __ ., tS;/><br />
.;J._.J. ... ;,.'-'_:;; ~:~I;)J ~:.,"Y\~:~I.:,y ..... :_.;ı.)'~ J_, ... ı_, ı.;_;Ç.{; .;.t:.;~ı_,:,._J\j~ ... u-i-:---!.' .,,:çı:.<br />
,).lJı.,. _;u.. J~ "':•,:, •->);..,.YJ .;..ı...:..~l j{.!.i •J':·ı..; ..:..ı;_, ... ,..ı.~)," 'I"''I'A ..:.ı).. \A ..:..) r-". (.)'b .,"i .... :·<br />
d.;l.llı..)"1~ j ... i ,L-i ,.:,,J l..i. •• ;_,:lJI '-:'ls;.· ı .J .... ;;_,ı,. ':•/ ..:..~:"' r.SJ..!~ .....A,.,i~ ~~.ı 'll:~:•;.. r.Sl;<br />
..:,ijl.. ":~-"'""" jy _ _,J..;.ı:-1 ~ .;.>._ t~ı oJ~.)JJ'_ -.·h' ~.Tl~ u;!I.~J 1 •>J:f • .!.\;-~il:~~ .J_, ... 0}(.J!..>v_' J!f 2:•<br />
J;-llJI uı·'--....- - J • . )..>.o_l Jt,;Aı" "-':"':IJI C~ ~;.~J ..;.J.;v_l J~ı ._j'l..,,.: G!.:..i\9<br />
J:•\; ':;\.., 0)\,...ı,. ,;_,~ t.,• iJ:l ı VA~'\~ ,...ı.:i_;1 _jy.\,.. ._' ';":-~· -s;l)l JyllJ 1 '-'N~;ı .l.\::,...1 • .;ıl.l•J,; )-.:.,;'.$ -IJ\;>1 ./' ~.:.~._;.<br />
16<br />
.lJ.,.,I A o)jy_ o..J..\.1,;, .ı..\._1 ifi\t "\ •<br />
.;j"· o~ı'lh~ ...... 1.5,~._;,., 5-lJIJ c.rü.l...ı)\j, ... t; J-J._;. '\'\'""'1,•\0<br />
.;..ı..!.l..lıl J_,-:i J!jj • ..ı.;#,.ı..: •• ;ı.) ~.l:,t.W ..:.1:-:;\~•J ~..!;,; J;o\\>1 .1\:;,..J d.\I._;J;, d.::.J.) W,'f'I'•J<br />
. '<br />
Ja·ı. J~;-". •Sf:, \_,~i~"=-'.\_,... _;;r_, ;ı,.~:.:')\,\ •• u;·':.., V:f• .)YJI J;.l.) ..,_ur_,.r~..~ ... ıJ;j--1 .....A .... i<br />
.J __, ... j.>S:ıJ_.._I J;_;; Jf;, J-J~ \A'I','I'O't' ..ı!__,: • .)~\_,... ,J> .J.;JJ"" ..j~l
--TİCARET VE ZlRAA T NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
İlk beş yıl için İdare Meclisi kurucular tarafından belirlenir. Beş yıl sonra üyelerin yarısı gizli oyla<br />
olması durumunda konu ikinci toplantıya bırakılacak, eşitliğin yine bozulmaması durumunda ilgili madde<br />
reddedilmiş sayılacaktır. İdare Meclisi üyesi ı 00 hisseye sahip olmalıdır. Genel Kurul her yıl Nisan ayında<br />
olağan toplantısını yapar. Toplantıya katılacak üyelerin 20 hisse sahibi olması zorunludur. Bir üye 5'den<br />
fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde S' ine sahip hissedarların toplantıdan on beş gün evvel yazılı olarak<br />
sundukları teklifler toplantı gündemine alınır. Safi gelir yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra hesaplanır.<br />
yüzde lü'u şirket müdür ve ıneınurlarına, yüzde 20'si kuruculara, yüzde 55'i temettü hissesi olarakesham<br />
sahiplerine dağıtılır. Kurucu hissesi olarak 700 adet hisse senedi çıkarılmıştır. ihtiyat akçesi sermayenin<br />
'i4'üne ulaştıktan sonra kesilmez. Bir senede ait faiz ve temettü ı5 yıl talep edilmezse şirket menfaatine<br />
olarak zamanaşımına uğrar. Yıllık yüzde 6 faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklikler ihtiyat akçesinden<br />
tamamlanır. Mali durum, şirketin 50.000 lira olan sermayesi tamamen tahsil edilmiştir. ı912 yılı Aralık<br />
ayı sonunda tamamlanan ilk yıllık işlemler sonucunda 7.829 lira 90 kuruş safi gelir elde edilmiştir. Yüzde<br />
6 faizden ayrı olarak yüzde 2 teınettü hissesi ile toplam yüzde 8 hisse sahiplerine dağıtılmış ve geri kalan<br />
144.112 kuruş her ihtimale karşı olağanüstü ihtiyat akçesi olarak ayrılmıştır. 1913 senesinde 636,0ı5 kuruş<br />
safi gelir elde edilmiş önceki yılda olduğu gibi hisse sahiplerine yüzde 6 faiz ile birlikte yüzde 8 kar payı<br />
dağıtılmıştır. Kalan 67,320 kuruş aynı şekilde olağanüstü ihtiyat akçesi olarak ayrılmıştır. Geri kalanın<br />
işlemleri hesap evrakına göre şirkete borcu olan bazı ticarethanderin iflas etmesi yüzünden anlaşma yoluyla<br />
hesaplar kapatılmış, 182 lira 253 kuruş zarar düşüldükten sonra şirket karı 314,281 kuruşta kalmıştır. Bu<br />
miktar üzerinden yüzde 5 ihtiyat akçesi ve yüzde 6 faiz ödenmesine karar verilmiş bu hesaplar için noksan<br />
kalan 1.432 kuruşun fevkalade ihtiyat akçesinden karşılanmasına izin verilmiştir.<br />
Bu paradan nizarnname gereğince ihtiyat akçesi ve yüzde 6 faiz ayrıldıktan sonra geri kalan 430 lira 92<br />
kuruşun, 34 lira 705 kuruşu olağanüstü ihtiyat akçesine ilave edilmiştir. Geri kalan İdare Meclisi, müdür ve<br />
memurlarıyla kuruculam belirli oranlar dairesinde dağıtılmıştır.<br />
ŞİRKETİ<br />
Merkezi Dersaadet'te bulunan şirket, Yalova veya daha elverişli diğer bir mahalde bir numune<br />
çiftliği kurarak Osmanlı topraklarında iyi cins sağılır hayvanların çoğaltılması ve bilimsel yöntemlerle süt<br />
tamamlamıştır. 50 yıl süre ile kurulan şirket diğer vilayetlerde şube açma hakkına sahiptir.<br />
121 ·-·<br />
....... ---------<br />
üretiminin ve çiftçilerin kalkındırılması maksadıyla kurulmuştur. 31 Mart 1912 tarihinde resmi işlemlerini<br />
19 ı 6 senesinde temin edilen 394lira 6 ı O kuruş safi gelirden bir önceki yıl oranında dağıtım yapıldıktan<br />
sonra 41.185 kuruş fevkalade ihtiyat akçesi olarak ayrılması kabul edilmiştir.<br />
30. BİRİNCİ OSMANLI NUMUNE-İ TERAKKİ ZİRAAT ANONİM<br />
1915 senesinde yine şirkete borçlu bazı ticarethanderin iflası ve olağanüstü haller dolayısıyla şüpheli<br />
hale gelen hesapların toplamı olan 3.596 lira düşüldükten sonra 3,821 lira 81 kuruş safi gelir elde edilmiştir.<br />
nizarnname hükümlerine göre dağıtılması kabul edilmiştir.İkinci yarısı Cihan Harbi ile geçen 1914 yılı<br />
Bundan ödenmiş serınaye için yüzde 6 faiz ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde ı5'i idare ıneclisine,<br />
yerinde bırakılırken diğer yarısı Genel Kurul tarafından seçilecektir. Görüşme sırasında ayların eşit
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
L!"i~~~ 5-:-D:._I '7'1~ .)J~:~:~\ .;.ij\~ .;j_,l 6Lv_l ~J; ... ~.1 ~::u..!..:-\;," J~ .::.S _r, .;.:~~~ .... l...,l .;.;_: .. ;ı>:>J ~:~1;.) ..:..'}1>.,.!#-J .:..'-1;.) _; ....<br />
• ;...ı.~.ı<br />
• ;...1.!.~_1 ;>... i •.:~J...r..:,; .;J;Y •-t~l...;..t. .ı.-;-1:1 ~\f.l -.>J\...<br />
.. J· .!. ·.~S-""' .j..J..).ıl:._l ,J:""~· L\i jl..\;,.. ...... ,.. 0)\;;\i:=:- ..~ J. r.s·•;\.:~1 ~~.!. ":" ~J ;l.ı~.,.,.. ..!Ul. -....4-... ..:1::-•• J--'.ı,~_-~ı_l ~ -si;.J~.J .J.>..:~ .ı(._. J-".1 !11;!.1<br />
• JJJJI J~P..ıl ..,_~lı-.JI.A~ .ıi.J' .:.ıt~lJI .;\:"p "1,1:1.r~ ..:IL.;_--\1-:. ~·;l,)l..r\~ j_,! .J§.JJI<br />
~ J\ .!1,'._._\.. .r~ t Ç~l '-:'l_.,.j j Jti rJiw\i •. &-1 ;i) .~~4>- .l 1 y .-;) d,' .... L. .r~ •.iJ\,.>...i .ı,. \:..\J;.j<br />
cı;..,_L...r .. __..,.; ... d~,...:..)(..) -..i.:~ l.i":.Çı. ;_,=ı~..ı:_J Jı) ~:-ıJ .:..,;...n ı:ıı:ı: !lJ;-" .. ;.ıS..t..ı:' J:!i 13'\J<br />
. )..\ı.J ;;!· d~\ .;:.. • .>.;.. -slAı_l ~~ J:.J 0:: i .jJ._:; _,1 )-..... _;... .... .) ..!.\l.ı_l •Jbl ..rl~ . ;.lı_ ı .;:..!\45 J::i<br />
..,_....,.,..j_,_ Jil Y j)\..:...,ı .;}~ .... ' J~..~.~ J.,.i •. H: ... s:;ıv"J '-:'~~·ı '->:~:._,r ..:.~~;., .J_,,...:.ı.~ı·ı<br />
• JJ:ı_,ı c-=~; uL di) • ...;~..~.:ı 1 . .rf) ...~.:.. >'-' ıJ '-sJU •.l•} ı.A~ .;..~... w -s)lJI .;.ijL.<br />
• J'"":;..:: • .)..ı_:.:\:•)_...._;••,)..:..'\ ../'~ ;!_ ..~.. • )ol~:... ..;.~ ~-) ,.t. :..;...~. -'":"';..:;. ,:.ı....:.:l:•..:..)../'~~--... j· ~=·'J _,..~.:....<br />
•Jr.s-t-"_11 .:... .. 1 0->-;;). ~:·IJ.t.>.: ... ~A..!.: j.lJ.~• d:I.A~·iJ .:JYJ\4 • ..l..ii .;..,_IJ::i ~..!.._,;"')\..1,. .. ..ıl:-~ ;t_.J..<br />
.J.'""•. ;..ı]_,:_. _,!.;\t "'.•hi ~ J:•IJJ.>.;...J J~.;.J.• 'J.J.• • ;.J.!.l..J.ı_l 0::"; jL'J.~• ı).~l ~-U • • 1.M.)'i<br />
tJ;\!.:i .... ı)J )~ı: .:.-"•-' ._:ı .. .!_, -s\; ~:..:ıJ Lv •JI.:~I ~~ ~u:il::~ o)!.ia • .ı,U\.;.,.ı;.\ o;i.ll if~ J-\ o.l)J'. 4.;~•.>-;..:-~ J V.JJ•~~ o..ı.~;~-i J~\ ... J~ •.&jJ. ı.j~<br />
. ;A.>.;.' r.-;,· .;f ..:._.).ı..ı:. d:.)( ..... ..r... y. ~.ı Jü:..... .__ J;~,ı c!<br />
t>~;"';~_.[; .::..~ı.~ı. cı.:(_r..r_ ı:ı~ı ~~t1 Jl;.:.!l ;i.J.• J:!.i ~!..;.Jır_,ı ~"' .. ı.!.I:J ~L· c1 • .JJf-1 _;..:S::.u<br />
JJ~J• .~~. '-:-'"'JJ ~"::'.Lııo- _;iL'JJ JIJJI .JJ.:.I '";'lf:l .JJtl..::..ıl._,l... .jl~ •.J.:i>- J-}i.J .. J .:..:ıt..i ;...;J<br />
;;b Jl_ ..:l.ı.\.i c>· cı.:;.J::- .J. .:.ı.>:~!.i J>l.) ...:A:Jl•• ~~ ... d:.) .r':. .ı.\:-:_'Y_,ı. •..r:ı.k- Jı_, ... ı. J.ı..-t\JI •<br />
. ;.:~;'6':j J;..MJI • .>:6'-.. 1<br />
122 ..... ----------
-----~-·~ 123 ·-· --------<br />
Şirket bedeli belirli taksitler ile ödenmek üzere yabancı ülkelerden getireceği iyi cins sağmal hayvanları,<br />
süt üretimine ait aletleri çiftçilere satmak ya da bunların getirilmesine aracılık etmek, çiftçilere kolaylık<br />
sağlamak için uygun şartlarda bir itibar-ı mali şirketi kurmayı faaliyet sahasının içine almıştır.<br />
Zirai üretim ve hayvanların ıslahı ve çoğaltılması, ticaret pazarları hakkında bilgi ve tavsiye vermesi<br />
için bir süreli yayının neşri düşünülmüştür.<br />
Şirketin sermayesi 20.000 liradır. İlk çıkarılan hisse senetleri tamamen tahsil edildikten sonra Genel<br />
Kurul sermayeyi bir kat daha artırmaya yetkilidir. Esham birer liralıktır. Ayrıca 2.000 adet kurucu hissesi<br />
çıkarılmıştır. Senetler nama yazılı ve yalnızca Osmanlı tebaasına aittir.<br />
Şirketin 7-13 arası üyeden oluşan bir İdare Meclisi, bir müdürü, bir sandık emini vardır. Genel Kurul<br />
kararıyla hissedarlar arasından seçilecek teftiş heyeti vardır. Genel Kurul sermayenin en az yarısını temsil<br />
eden hissedarların katılmasıyla toplanır. Toplantıya en az 2 hisse sahibi olan ortaklar katılabilir. 20'den<br />
fazla oy hakkı elde edilemez. En az 1.000 hisse sahibi bir hissedar veya hissedarlar tarafından toplantıdan<br />
en az on gün önce İdare Meclisi'ne bildirmek şartıyla görüşülmesi istenilen konular toplantı gündemine<br />
alınır.<br />
Nizamrıamenin tadili, sermaye artırımı gibi konularda karar alınabilmesi için sermayenin 1/3 'ünün<br />
genel kurulda temsil edilmesi gerekir. Bunların da 2/3 çoğunlukla karar alması şarttır. İkinci kez yapılan<br />
çağrıda sermayenin yarısının temsil edilmesi yeterli sayılır. İdare meclisi ilk defa kurucular tarafından beş<br />
seneliğine tayin edilir. Daha sonra Genel Kurul meclis üyelerini dört yıllığına seçer ve her iki yılda üyelerin<br />
yarısı yenilenir. Meclis üyelerinin en az 100 hisseye sahip olmaları şartı aranır. Görüşmelerde oy eşitliğinin<br />
bozulmaması durumunda başkanın bulunduğu taraftercih edilir.<br />
Sandık emini, şirket kurucuları arasından beş yıllığına seçilir. Aynı şekilde şirket müdürü de kurucular<br />
arasından seçilecektir. Müdür bütün işlemlerinde şirketi temsil eder. Fakat sözleşme ve taahhütte bulunma<br />
adına düzenlenen evrakı, müdürün yanında sandık emininin de imzalaması şarttır. Bir veya iki ikinci müdür<br />
tayin edilebilir. Müdür, ikinci müdür ve sandık emini idare meclisine karşı sorumludur. Müdür ile sandık<br />
emini tabi aza olmak üzere İdare Meclisi toplantılarında oy kullanma hakkına sahiptirler. İkinci müdürler<br />
ancak istişari manada görüş bildirirler. Teftiş heyeti her sene Genel Kurul tarafından seçilen üç azadan<br />
oluşur. Şirketin hesaplarını devamlı şekilde kontrol eder. Gözlemlerini İdare Meclisi'ne ve sene sonunda<br />
düzenleyeceği hesap raporlarını, şirketin ıslahı ve genişletilmesi konuları hakkında düşüncelerini genel<br />
kurula takdim eder. Müfettişierin en az 50 hisse sahibi olması gerekir. Safi temettü yüzde 1 O ihtiyat akçesine,<br />
yüzde 1 O hayvanlar ve ziraatı yapılan ürünlerin sigorta bedeline, yüzde 5 memur ve müstahdemlere, yüzde<br />
5 İdare Meclisi üyeleriyle müfettişiere ayrıldıktan sonra geri kalanı, hissedarlar ile kurucular arasında<br />
hisseleri oranında taksim edilecektir.<br />
Memleket için çok önemli olan bir sahada faaliyet gösterınek için kurulan bu şirketin faaliyetleri<br />
hakkında bilgi verebilmek için gerekli olan evraklara dosyasında ulaşılamamıştır. Harp halinden dolayı<br />
şirketin faaliyet sahasına dahil olan teşebbüslerden birçoğunun yerine getirilemeyeceği aşikardır.<br />
=m --T İCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLER i --~
----------- İSTANBUL TİCARET ODASI -----------<br />
.:,ı)'\J"I.;.iJI ..!.\~.1 ,.,L!.) "-~·.!- .~)k~ J\- ..!.\:.ı.;~ı:. ı!Ul.c .->-!)~ ~\f.IJ JlJI •->.ı..,J..r. l.S ..).ıl _;S v'<br />
J .. v ..!.~:) rY. 0)'_,\ J-'i:-_1 JÇ'.:.i ,,.,.ı.~.. ı.; .:.ıJ_,.... ....:;;:;~- I'T\ 01y_j>- f• ... ~_..ı...:i~ ..:..1~1 J\;.:;.1 ~_1 "-:':"-i<br />
0_,t:ı J~..ı.-.r ..!.1:.._,.,1_,. _;.. .. !..:.ı; __ ~;... ı .ı ~.l:.Uöı .::..,G~ ":•L.c .J->ı.;::ı ..:.ı::-.0 1 1..,_,;1...~.::...ı4!L. _,..._,~.if .ıl<br />
• .>.::~-i<br />
0<br />
UI ,,.,.Ji• ._;.. o~ı_L._,... "-...a>v*' 0YJI j.ı.: .... l.:.ı:-1 .ı..:! yi' .;:_,~:ıo. jl,.._~ı_,ı t~ -si; •.>~.i jJ..!.! J..Af. JJ;lJI .JI...... I<br />
_s.ı~ .;-A:Ii'.ı 0ı;iı .. :....Jı) .]bı ~-ı~ .:.ıt.i:K.;y_ ·J}~ _,; ~·; !.A,J\A:Ki J?-.ı.lxı:. _,;_,)"'' ..:ıjı 0_,( .;..:<br />
, )!1 ( \.;.~\ o; -s .>) "':"\!_.! ..:X"\4:K~ t y·~. s:t ..ıl-!1 .l) .;bl ;.)"1~<br />
.-.::•.;.;...:__._, .VR e oJ)~ .. ":•;1.>1 vi~ \O •->.Ji• ._;,..(~tT .11;,...1 jJI •.>.JJi. ~M~l- .:;\.;i..!.\:)~<br />
.;.ııt ı.sf-"" ~ •• ;ıJb( ... ,... ":ı~:~:... .. ;-~.~ .. ~~~tP i "'·ıh ....... ,.. Jyu_,ı cJ. ~ ....... l5.:.~ • .>)i. Jt::..-'<br />
"'::"\_,... Jilı·,' JI;JI J;YJI 0J.:_.\,a:;ı ... t:.l~i ..,-t;i.J ~Jll>.i .)J.ii •:>ı,Sj .. ,.. .... ;.)" ..... ;. j S:...l.ly_J<br />
. . .<br />
~-":lı.. JIJ ... ı, .:-:ll_ .. ;~~)-> ..!.l:)r:, ->;;;.;.:~ . ....\; .:-:'.~ı.*~-,....;_;:,_,~_,~ rJ.ı:. • .ı..:-:1!. ": .... ,.) ..!.1:-:_J;->_, ...<br />
• J.ı...:..t...ı.lJI 0v ..:.ı.. }•• 0~ • .;.:; ....<br />
...1.-i...:• o...l.:i,._ ~"'"!) _,; L:.~ \ \•i y} J (o.>) Jl).! • ..,~,;,.. t} l.!.l.. J>~ı: .J: J..:!.) .J.;;,_ ~ J J );1:.-. 1 ':..,.'!) .J";, Y.<br />
J~ 0'__,.:.i'l'f l.!.l. • .;.t:ıı.J..f>J -s.;ı:t:..... d;A ~--... J.·..!.I:f.r;, .J.ı..!.~'f.:..r .;~:.bb), ... ·~~·<br />
•-s)Aa·-_;S:_, ),;t;. )J~ .j.-.b;;j •.;lt'J' -.çJ;_,ll .. rlJiJ0i_JIJ.:,.~I) ,_,:.)le ·}!_,lt •);rı.J"">"'".;..<br />
d;._ı J\f:l ._;.-T ~J •; 1 .>1 -.çJ;i. '1,1.._1 v~'"'b \.:.il ... tl#- ifJ~ .);_,;- 1 ._;~9J .;~!....1.:.4-' ).j\~•J ~\.>.<br />
ı;J~\:_ • ..!.li;~<br />
.J..~..l.t:... I ....<br />
JJ.> .ı..:)r~ j _,i ... ~;( .ii..ı!JI J~ ~::--::::- _, . .ı..Vo\lJ\v }~;\," f'l''\ JJ\J:ri A cl; ._,;.\:&- ..>.:-;, J -.~lıf J'<br />
4 . ..;IT~~ .ı.._;..t..\,... Jll.;::l S!l ıfJ'._ ı.S..ır. l5'"':L._,... ..!.\:S/"Y. ~J:.I §'.!.i o~.\ı".ı.. ... ~ ... _;IT .iiJI o).l..!.~_l<br />
I.!X.Al5·•->ı.;ı '~).ı_ ı Ji 1} ...ı.:"'.ı...r" > • J-';,·ı} .:ı_,~. ~_,ı J·! l5.ı..ı::ı J:Çı:. ..!-~::-.5'-' ,;,.iJI)_,ı_ r·;;. ~ ..........<br />
Jl .... ""':,..,l •»-L• 0..>.:._,~. ).).)ı., J ... •-'-::) ~· S!l ~.,_l...r-J>. d-.:·JR.;:_,~:- ( ); ... § ı.$5.>;-.'60->•.;<br />
• J..>.~oi.\-:-.•...lı_l t.'i··' .;-.) .:.ı~._Jj. -..ı.:! __ i ı.~·"'. ı... r •J _,( .ı..;~~:... i ~L)) "-:• _,;- .::.l:• o\l-;1.r~ d~l<br />
----------~·~ 124 ~-·----------
=m --TiCARET<br />
VE ZiRAAT NEZARE Tİ MEMAL iK-İ OSMAN İ YE ' D E OSMANLI ANONi M Ş i RKET L E Rİ --~<br />
31. BURSA MENSUCATI OSMANİYE ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Bursa da olan şirket gerektiğinde Osmanlı topraklarının sair mahallerinde açacağı<br />
şubelerde dokumacılıkla meşgul olmak maksadıyla 13 Temmuz 1910 tarihinde kuruluş işlemlerini<br />
tamamlamıştır. 10.000 lira başlangıç sermayesi olan şirketin süresi otuz yıldır. Şirket nizamnamesinde bazı<br />
maddelerin değiştirilmesi için gerekli kanuni işlemleri yapmış Genel Kurul kararıyla sermayesini yüzde 50<br />
oranında artırarak 15.000 liraya çıkarmıştır.<br />
Şirketin hisseleri I liralıktır. Bedeli tamamen ödenineeye kadar isme yazılı olan senetler daha sonra<br />
Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla hamiline ait olacaktır. ll üyeden ibaret olan idare meclisi haftada bir<br />
defa toplanmak zorundadır. İlk üç sene için kurucuları tarafından tayin edilmiştir. Oylama sırasında İdare<br />
Meclisi reisinin oyu tercih sebebi değildir. Üyelerin en az 100 hisse sahibi olması gerekir. Üç defa üst üste<br />
mazeretsiz olarak toplantıya katılmayan azalar istifa etmiş sayılır. Ve yerlerine geçici aza seçilir.<br />
Genel Kurul her sene nisan ayında normal toplantısını yapar.<br />
Ancak 5'ten fazla oy kullanılamaz. Genel Kurul'a katılan her hissedarın toplantı gününden beş gün önce<br />
yapacağı teklifler gündeme alınır. Bu teklifler için İdare Meclisi kararı aranır. Yalnız İdare Meclisi'nin bu<br />
teklifleri reddetmesi durumunda sebeplerini Genel Kurul'a bildirmesi gerekir.<br />
Şirketin safi temettüsü yüzde 10 ihtiyat akçesine, yüzde 15 idare meclisine, yüzde 5 amele ve<br />
hizmetçilere geri kalan yüzde 70 kar payı olarak hissedarlam dağıtılacaktır. Hissedarlam belirli yıllık faiz<br />
verilmediği gibi şirketin kurucu hisseleri de yoktur. Nezarete gönderilmesi nizamname hükümlerinden<br />
olan vesikalar ve hesap evrakları şirketin dosyasında bulunmamaktadır. Bu yüzden kuruluşundan itibaren<br />
şirketin faaliyeti ve mali yapısı hakkında bilgi vermek mümkün olmamıştır.<br />
32. BOGAZİÇİ BEYKOZ PARKI OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirket İstanbul vilayeti ile Reşit bin İyaz Bey arasında Beykoz'da bulunan Abmham Paşa Korusu<br />
hakkında imzalanan 21 Ekim 1913 tarihli sözleşme hükümlerine göre adı geçen ormanı müştemilatıyla<br />
birlikte işletmek maksadıyla 6 Aralık 1914 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Şirketin kurucusu<br />
parkı kiralayan Reşit İyaz Bey'dir. Şirket park içinde sirkler, özel kulüpler, gazino, okuma, oyun ve konser<br />
salonları , oteller, lokantalar, barlar, tiyatrolar, deniz hamamları, ev ve dükkanlar, av alanları, kış sporlarına<br />
ait mahaller inşa ederek bunları idare veya başkalarına kiralama işlerini yapacaktır. Park haricinde gerekli<br />
görülen emlakı satın alacak veya kiralayacakt ı r. Parkın kiracısı Reşit İ yaz Bey 21 Ekim 1913 tarihli sözleşme<br />
gereğince haiz olduğu bütün haklarını şirkete devretmiştir. 36 sene kuruluş müddeti olan şirketin sermayesi<br />
(Sermayenin frank ile ifadesi paranın nereden geleceğini gösterir.) Genel Kurul'un bu sermayeyi iki misli<br />
artırma hakkı vardır. Hükümetten izin almak şartıyla Genel Kurul kararıyla ihtiyaca göre sermaye oranında<br />
tahvil çıkarmak hakkına da sahiptir.<br />
-----------·~ 125 ~-· ----------<br />
her biri 22 liralık hamiline yazılı 6.000 hisseye bölünmüş 132.000 Osmanlı Lirası veya 3.000.000 fmnktır.<br />
Gerek asaleten gerekse vekaleten on hisseye sahip hissedarlar katılır. Her 5 hissenin bir oy hakkı vardır.
126<br />
cl'"L.r<br />
J.l::,..l li) • .ıjy_ \;h· '-'"mJ! cı .~j.r_ ..,;..,iJ•.l~J j)Jll . )~i .:ıı~::.!l • c>J: ... L..<br />
. J)~ij'y dl).ı.ı..a> iSJl-~. ,:.,'ı:l; -:L.r<br />
;')'\.!~ ($ .. ~:ıL. . ) }; :} .. _. J ı ..ı. c!Y JtA:K.; -':"' _,,., J Jl .:ır<br />
j;\...,, IJ .d;,il;:. J ~~~·~.;K·J'Y ,_, .. \l..t:-l.ı.:~'YJ JJ~l:..-1 . .ı..lı . ..J_;l.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
Kuruculara ait olmak üzere isme yazılı 300 adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Bunların sayısı<br />
artırılamayacağı gibi sahiplerinin hukuku da eksiltilemez. İdare Meclisi en az 4 üyesi Osmanlı vatandaşı<br />
olmak üzere 9-15 arası üyeden oluşacaktır. Kurucuların seçeceği ilk İdare Meclisinin süresi 5 yıldır. Üyelerin<br />
40 hisseye sahip olmaları gerekir. Genel Kurul her sene Aralık ayında toplanır. Üyelerin en az 10 hisse<br />
sahibi olması şartı aranır. Bir üye 50'den fazla oy sahibi olamaz. Toplantı yeter sayısı sermayenin yarısının<br />
temsil edilmesidir. Sermaye artırımı için sermayenin üçte ikisine sahip hissedarların Genel Kurul'da hazır<br />
olması gerekir. Sermayenin en az yüzdelO'nuna sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları<br />
teklifler görüşmelerde değerlendirilir. Mali yıl Kasım ayında başlar.<br />
Safi hasılat, sözleşme hükümlerine göre İstanbul Valiliği'ne verilmesi gereken para ile güvenlik ve<br />
işletme masrafları, şirketin borçları, taahhütleri, anapara ve faizleri ayrıldıktan sonra belirlenir. Elde kalan<br />
hasılattan ödenmiş sermaye için yüzde 7 faiz ile yüzde 1 O ihtiyat akçe si ayrılır. Geri kalandan yüzde 15<br />
kurucu hisselerine, yüzde 10 İdare Meclisi'ne, yüzde 5 İcra heyeti azasına, yüzde 10 anapara akçesine,<br />
yüzde 2 hesap müfettişlerine, yüzde 73 hisse sahiplerine dağıtılır. 5 sene talep edilmeyen haklar zaman<br />
aşımına uğrar.<br />
Yüzde 7 faiz noksanı ihtiyat akçesinden tamamlanabilir. Ayrıca ihtiyat akçesi ayrılabilir. Cihan Harbi<br />
bu şirketin kuruluş amaçlarını gerçekleştirmesine fırsat vermemiştir. Bu sebeple şirketin mali durumu ve<br />
faaliyetlerinin sonuçlarından bahsetme imkanı yoktur.<br />
Ancak Boğaziçi'nin güzelliğine yeni tarzda çeşitli vasıtalar ile bir park ve eğlence sahnesi ilave etmek,<br />
payitaht için arzu edilen bir medeniyet gereği sayılsa bile bu nevi gayeleri hedefleyen şirketlerin memleket<br />
için iktisacten faydalı olduklarını kabul etmemekte tereddüt edilmez.<br />
33. BULDAN TERAKKİ-İ TİCARET ANONiM ŞİRKETİ<br />
Aydın vilayetinin Buldan kazasında mensucat imali ile meşgul olan esnafın bütün ticari muamelelerini<br />
yürütmek maksadıyla 26 Mart 191 O tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmış olan şirketin, idare merkezi<br />
İzmir' dedir, sair Osmanlı vilayetlerinde şube açmaya yetkilidir. Süresi 30 yıldır.<br />
Sermayesi 2 liralık 10.000 hisseye bölünmüş 20.000 liradır. Senetler yarı bedeli ödendikten sonra<br />
hamiline ait olacaktır. İdare Meclisi 5-7 arası üyeden oluşur. İlk beş yıl için kurucular tarafından tayin<br />
edilecektir. İdare Meclisi'nin görev süresi 3 yıldır. Her sene üyelerin bir kısmı yenilenir. Her birinin 30<br />
hisseye sahip olmaları gerekir.<br />
Genel Kurul' ca onaylanmak ve hükümetten izin alınmak şartıyla nizamnamenin değiştirilmesine<br />
İdare Meclisi yetkilidir. 24. maddeye göre Genel Kurul'a vekaleten veya asaleten 5 hisseye sahip olanlar<br />
katılabilir. Bir hissedarın 1 O' dan fazla oy kullanması mümkün değildir.<br />
Sermayenin yüzde 5'ine sahip hissedarların toplantı tarihinden 20 gün önce yapacakları teklifler<br />
gündeme alınır. Safi temettüden önce hisselerin tamamına yüzde 5 faiz sonra yüzde 5 ihtiyat akçesi<br />
ayrılır. Geri kalandan yüzde 1 O İdare Meclisi' ne, yüzde 1 O kurucu hisselerine verilir. İdare Meclisi' nin<br />
127
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
------~----~----~<br />
.:s-~'.r~ r.'-" T t>).;\;.. ~:;\i JcJ1c1_<br />
Jf:•.J.' Jl) .;1)1 /-''~;_ ":~yf.::.-~;" ..:.ı,;:ı.::.,~..ı,>ıl$ ... ,~·1 .1.\::>lu;"".t'"";.~J d.JıJ_,t •:.:J)J\ J}S:.;<br />
. J_,:J,ı J~l .j..ı.: .... ~~t' .1l;::>l ~~ ... ;; ifi~ o •JJj_ •J};-"_1 ejj ~I).H.a> JJ.ıJJI f.J ~.a> _,-~i\::•<br />
•J-".'t \;:::l..ı.,;ı:- • ..ı.j _).;JJ\:r r:.i ~:--V"~~:" . J.A•):l.:;l-"_1-J::i J\:,t~ ~"!.L. r•.ı":• _,..F ,.:.,~:~,) _,f.l .. _ı.. r".).':')<br />
J;'!,~.ı_)..ı.:A..a> sr~: "':"":.\S.ı..:A:Il. Jıy-1<br />
.)J,;jy<br />
•. Ji.Jt; j':/J 1 J')l.; .;;)..l,, ,_y-_,.., .J~J)i); ~~_ .. ;·J"'":"..J""J.._.~ ... ~_..ı.._l (.J':.~tr:__i. ;..ı.i'->:l )y_C.J;; E,-'1<br />
•J _,(..-;~ .P' •. J-':..l.>.ı_ 1 • J ı _i, •• j~:" _,,r .:..~_,. .JV';).~_,b ,.ı.Jl.JıJ _,; .:.ı . _,.., ~.;.d_,.,. j~L· ,J JIJJ &~l-:o:<br />
~~ıl_:: .ı.l-:l.l.::.ı~l. jW .)1,..,:_;..>.;f•· . J,:Jy_ J~l J:.at t5-l->:l J.>-') .:.1::'. ıs.>.; JfT ...:J~~ .. _L..r .. .:...f'_r<br />
. J-l•-•(~_1 .:..~ 'J':' _,..<br />
J\,;.:!1"-t:· Jtf .)1 ,. jl.:. ":,_,~·ı,,~ -''C i.;>- , J) ,1~ ... 1::'.--".•'..ıl!..),: .. ;. •.) ~ıl~ ;1 .... JjLJI·-"·..ıl~~ pı.S ;S' ,r<br />
~·\ı-.1 j' l_ı:l J J.U~.~._L. r . P"~- jy" _,l._i..ı.~..;.\:_(r~ :1. ,J.>.ı_ı.._~~i,..ı":"l...~.::.ıJ _,. .... .ı.;;.c);\ \"''\' A:.;;\,A 4 •<br />
.-~ .... .;,.ı.!J.~_I<br />
,:..ı ..ı.· ..... J:""J J .f, -',:. 1 S:~ ,.ı.Jı.,...,_ L. r .ı.::·.J .J> ;l ıt$:>- ')t..d ':'ir..:..~; .. ,..ı.::-)J=· J_ • ;..ı 1 -':l~::-: :_;_,\ 1<br />
_4:A<br />
Jı.-~: .... ._..._;>- ·J-}i:>-a,l~L ... ,.,::-;~.> J'..ı..o~ı:_,l,.ı:_ı ..ı).li~J \.._; •J::-":ıJı.......,;:K; • .-~:::J..s)~ ... .,·ı;ı.)-. ........ 5-'<br />
..... z::_ıl ~:1 U~",)_,l ..rlf .J..ı;-'~ .. : ..... 1 ..!.1;<br />
7,._\..., ;.ı.; ..,_.,':"":~.>.:_1 o~ı); J.ı.:._.t ... i 1.a; J)~b.ı..:l.\.:...<br />
o.)of·U.., .Jjj,l .>.ı_;.,frj"_;..J • .,;_V' •)..l)-'9 •J_,Ak _::.;,,!_~,§..ı.>.&- ,,!_t'\.aı:-1 J-'.!.Ü_ı LJ;:•i j.>-;!.)1t>J-.... _j•<br />
.. : __ v' ":' 'J..I' ..:..~_,. • .)J-~ j ':/ .,-t;ıl dl. .... ""'> )Y_ , "',..\~ . ._;t,l ,:,JK':..• .J~J.ı .Jijy_ U~-t--':.1 ıfl ._:-:--i; ,_;Jı. ... '7'-l:.:.<br />
..ı.:;); JJı j_,il)'<br />
:.;_,.:;_ı .. :<br />
.ı:~c •.:_,_).._; __, \'\\\, \~\o. J..ı. .. ~ ... ;,\,?_,1 J J:.::.i J_j~::--4! -~.~1.:.-:h.; ..J:k.r ;:_)_r:,
129<br />
teklifi üzerine olağan ya da olağanüstü ihtiyat akçe si ayırmak için genel kurul bir miktar paranın ayrılmasına<br />
karar verebilir. Geri kalanı kar payı olarak hissedarlara dağıtılır. Yüzde 5 faiz ödemesinde ortaya çıkacak<br />
eksiklik ihtiyat akçesinden tamamlanır. Sermaye artırımı için genel kurulda sermayenin üçte ikisi temsil<br />
edilmelidir. Genel Kurul her yıl Aralık ayı içerisinde toplanır.<br />
Mali durum, şirketin hisse senetleri bedelinden tahsil edilebilen 6.000 lira ile bir iki muamele yapılmış<br />
üç, dört yüz lira kadar temettü elde edilmiştir. Cihan Harbi'nin ilanından sonra ticari işlemlerde görülen<br />
bulıran yüzünden şirket faaliyetlerini durdurmuş, alacaklarını tahsil etmek ve borçlarını ödemek için<br />
çalışmıştır. 1915-1916 senelerine ait hesap evrakının incelenmesi için son defa toplanan olağanüstü Genel<br />
Kurul'da şirket sermayesinin ancak 7.000 lirasını tahsil etmiş görülmektedir. Harpten sonra kaybettiklerini<br />
kazanma umuduyla kanuni varlığını devam ettirmektedir.<br />
34. BEYOGLU TUHAFiYE MA GAZALARI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Merkezi Dersaadet'te bulunmak ve sair vilayetlerde şube açmak üzere her nevi moda ve elbise ile<br />
ilgili ticari işlemlerle uğraşmak üzere 21 Mart 1912 tarihinde kesin kuruluşu tasdik edilen şirketin süresi<br />
otuz senedir. Sermayesi 1 liralık hisselere bölünmüş 10.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi iki katına<br />
çıkarabilir. Serınaye artırımı halinde yeni çıkarılacak senetler eski hissedarlara hisseleri oranında teklif<br />
olunacak, kısmen ya da tamamen reddedilen miktar yabancılara satılacaktır. Hisse senetleri hamiline aittir.<br />
Fakat yarı bedeli ödenineeye kadar sahiplerinin ismine yazılacaktır. İdare Meclisi ilk üç sene için kurucuları<br />
tarafından tayin edilmiştir. Beşten dokuza kadar üye sayısı bulunan meclisin, her yıl bir kısım üyeleri<br />
yenilenecektir. Müzakere sırasında oy ların eşit çıkması durumunda başkanın oyu tercih sebebidir. Üyelerin<br />
100' er hi ss eye sahip olması gerekir. Genel Kurul her sene Aralık ayında toplanır. 25 hisse harnilleri toplantıya<br />
katılabilir. Bir şahsın lü'dan fazla oyu olamaz. Sermayenin lllO'nu temsil eden hissedarların toplantıdan<br />
en az 20 gün önce yapacakları teklifleri gündeme alınır. Sermaye artırımına karar vermek için genel kurulda<br />
sermayenin 2/3 oranında temsil edilmesi gerekir. Safi gelirden yüzde 6 faiz ayrıldıktan sonra yüzde 5<br />
ihtiyat akçesine, yüzde 10 İdare Meclisi'ne, yüzde 5 genel müdüre, yüzde 30 kurucu hisselerine, yüzde 50<br />
hissedarlara tevzi edilir. Yüzde 6 sermaye faizi için eksik kalan kısım ihtiyat akçesinden tamamlanır. ihtiyat<br />
akçesi sermayenin onda birine ulaşıncayakadar ayrılmaya devam edilir. İlıdas edilen 6.000 adet kurucu<br />
hisseleri, kararlaştırılan esaslar dairesinde taksim edilmiştir.<br />
Mali durum, ll Mayıs 1913 tarihinde olağanüstü toplanan Genel Kurul'da incelenen rapora göre;<br />
İtalyan Harbi 'nin doğurduğu bulıran sırasında kurulan şirketin harp halinin devamı yüzünden eshamı taahhüt<br />
edenler yükümlülüklerini yerine getirmedikleri ve mali gücü ile orantısız kuruluş masrafında bulunması<br />
yüzünden zora düşmüştür. İlk Genel Kurul'da İdare Meclisi'nin kendilerine bırakılması şartı ile şirketin<br />
elde kalan hisselerini satın alma talebinde bulunan bir heyetin teklifleri kabul edilmek mecburiyetinde<br />
kalınmıştır. İdare Meclisi'ni yeniden teşkil eden bu yeni heyetin daha sonra birçok yolsuzluk yaptığı ortaya<br />
çıkmıştır. İlk İdare Meclisi, eshamın tamamen imza olunduğunu açıklayan bir beyannameyi imzaladığı halde<br />
10.600 hisse senedinin henüz imza edilmemiş olduğu 1912-1913 senesi için toplanan Genel Kurula verilen<br />
raporda açıklanmıştır. Bu raporun içeriği Genel Kurul' ca kanaat verici görülmediğinden reddedilmiş, İdare<br />
Meclisi aziedilerek yerine üç sene için yeni bir İdare Meclisi seçilmiştir.<br />
--TİCARET ZİRAAT NEZARETİ MEivlALİK-İ OSMANİYE'DE OSivlANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
'• ,i .1 • .,:.) _;;, • J..>..!1J 1 J,.,i,,_ .ır:, ,hı) d:'. n\\' ,) J'i'" )" • .A,., :· "':~J.> (3-~- .,> ~. \.:. ı.:>l ....... ~ /~ "· • )..1.-.... g t-: :"' ...... _..., y ..~~.A. j<br />
..ı.r- J~.' f--!.i .;.ı.::"ki ..:;.,J.J"" \_,t::e-l • .)..ı.:;:.ıç 'l"'f'l" .. ~ ... .J\_~ 'I'A ..:,\:)r~J Jl...lı_l Jş'ı .:,')t.l.,.<br />
.•• (\'\\t _ \'\\'1"')<br />
.))\:_.:,~\ ~..>..\) • .-~~-~ t.Sf.J . .j\.., e"l..ı:;l '\OV J\'JI J.o'~ı.> ..)..1.:.:;1. 1<br />
• .ı..>...::...ı:·)\!J!. ·~ \~\V .jL. jJ;'6 \ \ .ı
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Bundan sonraki üç senenin hesaplarını<br />
toplanmıştır.<br />
görüşmek üzere ll Ocak 1917 tarihinde ikinci Genel Kurul<br />
ı 913-19 ı 4 işlemleri sonucunda elde edilen 657 lira safi temettü birinci senede yapıldığı anlaşılan<br />
10.168 lira zarardan düşülmek üzere kar zarar hesabına geçirilmiştir. 1914-ı 9 ı 5 senesi işlemleri sonunda<br />
452 liralık yeni bir zarar ortaya çıkmış, daha önceki zarar hanesine ilave edilmiştir. Bu kadar zararın ortaya<br />
çıkmasına sebep olan işlemlerden biri, genel masrafların yanında kuruluş masrafları<br />
16.000 kuruş indirim yapılmasıdır. Dördüncü devre 1915-1916 senesi işlemlerinde 250.200 kuruş itfa<br />
hissesi ayırmak suretiyle 38.113 kuruş zarar ortaya çıkmıştır. Şirket ilk kuruluş ve eşya masraflarından 1.000<br />
lira amorti imha ettiği için masraflan azalmış görülmektedir. 1912-1913 senesi hesaplarının görüşülmesi<br />
sırasında teklifleri ret ve aziedilen idare meclisinin üzerine geçirdiği 17.000 adet kurucu hisse senedi için<br />
borsanın açılışında aleyhlerine dava açılacağı son genel kurula verilen rapordan anlaşılmaktadır.<br />
amortismanı olarak<br />
35. BEYRUT KULÜP VE GAZİNO OSMANLlANONiM ŞİRKETİ<br />
Beyrut'ta kulüp, gazino, bahçe ve koşu alanlan kurup işletmek maksadıyla kırk yıllığına 15.000 lira<br />
sermaye ile bir anonim şirket kurulması için kurucuların talebinin kabul edildiğine dair padişah iradesinin<br />
alındığını bildiren 25 Haziran ı 916 tarihli sadrazamlık tezkiresi üzerine Beyrut Valiliği 'yle yapılan<br />
yazışmalam göre şirketin kuruluşuyla ilgili işlemler tamamlanmış ve 28 Nisan 1917 tarihinde şirketin kesin<br />
kuruluş kararı kurucularına tebliğ edilmiştir. Şirketin dosyasında nizanınameye rastlanılmamıştır.<br />
36. BÜYÜKADA LEVAZIMI İNŞAİYYE ANONiM OSMANLI ŞİRKETİ<br />
Kuruluş aşamasında yalnızca inşaat malzemeleri ticareti ile meşgul olmak, ileride ihtiyaç halinde<br />
yakacak, hububat, gıda maddesi ve meşrubat ticareti yapmak üzere İstanbul'da 7 Mart I9ı5 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. 20 seneliğine kurulan şirketin sermayesi beşer liralık 1.000 hisseye bölünmüş<br />
5.000 liradan ibarettir. Genel Kurul sermayeyi 7.500 liraya kadar çıkarabilir. Hisse senetleri hamiline<br />
yazılıdır. 100 adet kurucu hissesi ihraç olunmuştur. Bunlar 5 sene için isme yazılı olacak ve başkasına satışı<br />
yasaklanacaktır. Kurucular kendi aralarında alıp satabilirler. Bu hisselerin hakları mahfuz ve değiştirilmesi<br />
imkansızdır. Yeni hisse senedi çıkarıldığı takdirde yüzde 30'unu kurucuların, yüzde 70'ini harnil oldukları<br />
hisseler oranında eski hissedarların öncelikle satın alma hakkı vardır. Şirketin 6 üyeli İdare Meclisi ilk beş<br />
yıl için kurucular tarafından seçilir. Her yıl iki üye yenilenecektir. Oy larm eşit çıkınası durumunda başkanın<br />
oyu tercih sebebi değildir. Üyelerin en az yirıni hisseye sahip olma şartı aramr. Genel Kurul her yıl hesaplar<br />
kapandıktan sonra 3 ay içinde toplamr. On hisseye sahip olanlar genel kurula katılma hakkım kazanır. Bir<br />
hissedarın lO' dan fazla oy hakkı bulunamaz. Toplantıdan en az on gün önce sermayenin onda birini temsil<br />
eden hissedarlar tarafından yapılacak teklifler toplantı gündemine alınır. Sermaye artırımına karar verınek<br />
için Genel Kurul' da sermayenin üçte iki oranında temsil edilmesi şarttır. Safi gelirden ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 6 faiz verilir.<br />
3
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
o:(J!J_ d;:9l::" • J ... .:;~; .. d ,ı J~...~,;; !..9~~~ 1 J.L~:;. r ._;.~ •:ı)!/_ , ifi". ı_Sı\' ·~;">'. -.;;.._.ıJJ•' ... ~ .r" ~ı--:_,ı<br />
if)\;. J_,;lJI J~.;,;; ı.;:·"'':"iT 1L::,..\ J.Ai ~_~f_hl C~ .ı..: .. ~J cl'"'_L._,.. . 1}<br />
.. :_,.., J,l j,ı'ı( j:ı \'\\O - ff• .. ;_,... 1\:;, "" j'YJI j)t.t... L~ . .!.\:))"; : "'':"":.\( ,: .... .ı.:ll. Jl,..l<br />
.ı.~_,.., )_,i""' ı)_,~l .s.IJ':"I .JI.:i. .• .-~.:~> J')t.L •• tk'-ıJ j,;.l ()\)y_ t.h J.!.; -.;_..,_\c \'\\o- "'f\<br />
"\\U • .ı.j); .;;..I.•J' • .;;Jl:" .:ı..~:.T _:ı,IJ ._,! .. "-•'1.4 • ..\ı.' .-111 (}-::: r"' t:kl~ :_;..ı.;_(~.;_u~l.jl.!.'Gı..!l:)t.L"~<br />
~;- .:J....:iy. ı:..ıl::'."..xı.l -.:,~\,i_( o~.:.l)Y .).,\ o.ljj_ JfT •:,~L._,.- ._r.t;,_l -.,); , )..\.!.~)\ ~,l~ t_i JL.:. JJı)><br />
• J..ı,J.4L,I 0\~-·,j~-IIJIJL>:_I J;""'i j....i Jfl6-ı:L.r • (J..ı_,f'>\ .J..ıd..ı_, ; 1 ) ~':"":~:,. -.:.:,;J..ı ·I:'·;;T<br />
..... :<br />
~':"l:~! J .. :~' :J.; J,,Ji~J "'~.1 "'.L. f~ 1.;;1 L9'1 jy_ ~..lı- d.::'. \!..JI .JJI, .:.ı .<br />
ı.::.ı;y·lij • .-~.:.;,.. LS F~>;, r_' ,;T (.S:':" ı c,ı; .. ___ j.• /'b. u•.lJ..ı.? .::..:ı_,!_ • .:ı..x..ı §:.r "'~ •<br />
..ı. ... l. '"="':~; J ...;ı_,.:J<br />
• ;._:~.) ~- ~'f"i .1 \~;, "\ . ;-'.!.(..,:b:~ ...ı:-L~. 1 J; ,t-· J J: ~ ~::S_;, (iT j: ~ t':; j .. : ..... ..ıl. ~;.!.!.:ı, 1<br />
. ).A.:.J...\ı_l (.:-:1~ -., _<br />
_,li,_, '("ff ,:.,Jl• '\'\ .s•.j':"'-• ~;..,-i.! . .:J..;~t;_l..ı ~,\:.tJai .J-\;,1 jl_;,fl ~.~,... i..ı!;l<br />
...~:-ı .:.ı )1: ..~. .. ; .; § ..1. • .).ı.~\:. \l;.i .!.\:~·~ L" J, ..ı.~ d.l 1<br />
,)-.bj_,l •_)\;JI, j..;l5:'\) •):}; •)if'~ ıS.rz .ı_~,;>-J lS •• ..ıl. ~J. cl'.ı..\;,\l;,i .. JJ..!.A..ı_J;\) ..:;.~.;.lJ'<br />
j:.(ı.~;J J}:.r. ,.!)...,:l.!.tiJ jL<br />
d::'. i!..A.>JI r4:. ~.~-... ,...no .. _ L9"1.o:l .J;K;I.J. J•! _ _;lı~~~ ( \;\•) ı.>.)r, ı.;:""'.L..r·. JJ•_._o_ı<br />
,:.,')l.~_,iJf ~~~· ..ı.A'- )y_ )_,41. d:-.• ...~:: .. }ı..f)-;;1 ~K;I .J,ı_ ...,!\ d::-)>41. .._;;.!.ı)..ı:-Y .• J)i_,) ~UI )_,ı_ı.>..x. •<br />
.:)..~._,\> oJ)M• ı.>Jl~• .ı._:_":L. f'" ;.,..,_ ._;1~1 ":.ı\i •JJ:;":..xı.\ .).-;:_; J:•J. ~~_l...r" .:;..t;/lo •)..I.!J...Iı_ı '( \J;.\<br />
~:.§,..J t,Ç;I) .:.-i;:. • .:ı~-~1 ;...~? ~.\," J'.-~.:.,.. .ı,....,,.. ·J-'S:::--4);--.o.>.ı_l ~IJ;..I ı.f..ı • ..x._..ı.':" .;;')I.!Jj. ".1:-•J.d...,.<br />
• J..l.i; _,.:. 'JI ı.!~L. ,;ı-'~ .. ~ ... ,.. -il:~-,..<br />
~-ı..~.:_ ........... ;ı~._ ... ><br />
0<br />
.;jJI JlJI ;ı., d.'b. '\1:1 L9"•;.ı::.l_ •<br />
;.;-;.. •)_,~i> lS~~ .. \. .. \ •f-...1• J:..ılJI ;f ~·L· J~ .... ,... .;);-,.ıJ;_..\ı_l J,_,i •<br />
. ....;ı .... ; .... ı_;_-'"'\~ .. .;.ı~_ i ....; r"'iJ f:_.;;.; •.JjJI ._;tJI • ..~,:ı;..ı.l)'-:....,;J .Jr:. ~.ı.\_,::~~~ Jı_,.IJ:-IIJI ~ l:? j_,f.l<br />
... ""':...I ,:.,ljl~ı<br />
J _,i ..::...~:,. 0 lı' )1; ,ı. •..ı ' Jb. l)..tl ~::~J_;;• "'::'.\ _ _,... JIJJIJ JJ'.IJ ı}u.J ":"~ yf ::..~:ll> 0~-)\;,,1. o.ı ff'(<br />
tf '-'~~1._;.~ •~Ji. -.:.,_)))~ .::.J_/" L9~JI •~JY. ~)ol._..a,.. v ..... j.• L9.:.ı. JJI .:ıjy_ ~·JU vl~ ._j_,j<br />
. .>:,\ tji .;IJI:ı.ı.._,...,.. .U:"Iı'<br />
• . • J};..\ı_ı J~l .:ı~~':'-;T -". Jı...a;,·
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE"DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi -- •<br />
Yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde IO'u İdare Meclisi'ne, yüzde 15'i kurucu<br />
hisselerine, yüzde 3 'ü şirket ıneınurlarına, yüzde 72' si kar payı adıyla his sedariara dağıtılır. Sermayenin<br />
dörtte birine ulaşıncayakadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam edilir. Faiz ödemelerinde ortaya çıkacak olan<br />
eksiklikler, bu sermayeden karşılanır.<br />
Mali durum, şirketin işlemlere başladığı tarih olan 7 Mart 191 5 'ten Aralık ayı sonuna kadar yürütülen<br />
çalışmaları incelemek üzere 3 ı Temmuz 191 7' de toplanan genel kurula verilen rapor ve hesap evraklarına<br />
göre şirketin harp sebebiyle faaliyetini geliştiremediği anlaşılmaktadır. Bu yüzden önemli bir netice elde<br />
edilememiş on ay süren işlemler sonucunda 6.144 kuruş safi Idr elde edilmiştir. Ödenmiş sermayeye ancak<br />
yüzde 2 kar payı dağıtılınasına kafi gelen bu miktarın sonraki yıla devredilmesine karar verilmiştir. Şirketin<br />
bilançosu şirket sermayesinin ancak yarısının tahsil edilebildiğini göstermektedir.<br />
37. BÜYÜKADA YAT KULÜBÜ ANONiM ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Sosyal hedefler takip etmek maksadıyla kurulan şirketler arasında sayılabilecek olan bu şirket 1906<br />
senesinde İngiliz tabiiyetini haiz olarak 99 yıl süre ile ve 13.750 lira sermaye ile kurulmuştur. Toplumsal<br />
gezi vasıtalarını teşvik etmek maksadıyla kurulup sınırlı sorumlulukları bulunan kuruluş, Ecnebi Anonim<br />
Şirketleri hakkındaki kanunun 15. maddesine uyularak Osmanlı Anonim Şirketine dönüştürülmesiyle<br />
meydana gelmiştir. 1 9 Şubat 1917 tarihli padişah iradesi ile tasdik edilen nizamnamenin bir nüshası 26<br />
Mart ı 9 ı 7 tarihinde kulübe tebliğ edilmiştir.<br />
3 Ağustos ı 91 7' de toplanan olağanüstü Genel Kurul' da şirketin tabiiyet değiştirmesinin, nizarnname<br />
değişikliğini gerektirmediğine karar verilmiştir. Nizamnamenin ı. maddesine göre şirket; sirkler, kulüpler,<br />
kıraat haneler, oteller, lokantalar, barlar, tiyatrolar, kaplıcalar ve sair tesisleri kurup işletmek; deniz gezileri ve<br />
sporlarını teşvik etmek; yelkenli, kürekli ve makineli deniz araçları ve takımlarını sağlamak; kiralamak veya<br />
kiraya vermek; adalarda sosyal tesislerin imtiyazını almak ve işletmek veya bu tesisleri işletmek için ikinci<br />
derecede şirketler kurmak; bu tesisler için ihtiyaç duyulan gayrimenkulleri şehir ve kasabalardan kiralayıp<br />
işletmek maksadını takıp etmektedir. Sermayesi her biri 1,10 liralık (yani 1 İngiliz lirası) 12.500 hisseye<br />
bölünmüş 13.750 liradır. Ayrıca 9.500 İngiliz lirası değerinde 1900 adet isme yazılı tahvil çıkarılmıştır.<br />
Genel Kurul sermayeyi bir misli artırabilir. Ödenmiş sermayesine eşit miktarda, hükümetin izni ile yeni<br />
tahvil çıkarma hakkına sahiptir. Hisse senetleri isme yazılıysa da Genel Kurul kararı ve hükümetin izni<br />
ile hamiline yazılı hale çevrilebilir. Hisseler isme yazılı olduğu sürece, isimleri deftere kayıtlı yat kulübü<br />
üyelerine mahsus olacaktır. Devredilme işlemleri İdare Meclisi'nin takdirine bağlıdır.<br />
Satın alacak olan, kulüp le ilgisi olmayan veya esasen 500 hisse senedinesahip bulunan bir kimse olduğu<br />
takdirde devir işlemine İdare Meclisi onay veremez. Kulüpten istifa eden veya ihraç edilen hissedar, hisse<br />
senetlerini altı ay içinde kulüp üyelerinden birine satmaya mecbur olur. İflas eden veya borcunu ödemekten<br />
aciz kalan hissedarlar ile kulüp dışından hisse senetlerine veraset yoluyla sahip olanlar hakkında da aynı kural<br />
geçerlidir. 6aysonrabusenetler İdareMeclisitarafındansatılırveyakulübünarzuettiğimiktareldetutulupfazlası<br />
sahibine iade edilir. Şirketin çalışmaları Genel Kurul tarafından 3 yıllığına seçilen 7-1 1 üyeli İdare Meclisi<br />
----------~·~ 133 ~-· ----------
.....<br />
":"' ı.;..v ) .<br />
-----------İSTANBUL TİCARETODASI -----------<br />
• ).J..j'; ·~jl ..!lll..~:...~)l..:..ı:.l .ıi~>ı.. -...i.;, .J, ·-0' J,tı'J<br />
•. ·J.NI.:.!I,;;.ı cl~ ı.>J..f'-\..,. """,;..,?. ıJ'.J\..,.. )Jı:lJI .:;;ıı:..> ...ı:-~":'1 Jı~JI • .>l .. 1 'JJ~ •.>..:.:_;)JI uJ~.J..J<br />
~\!.J_;.. ı J'J.ı., lıı=l,._;.t~t ..!.1:5" _r, .:;;I.;....,JJ 0:J •<br />
.:ı, j;\,.... ,.,.j~l, .~;~ ,:.;-,... • ;J.:ı~,:~ .:..~~<br />
O o.:ı)J' • ..:,;~~-... J...o> .J.:ı":iıl.... .:;;~ ... ~ .J)'lt ".;\_,.., .:,;..ı.i.ı..:J,I j\)1 u;"'t~.l..l -._..aso- .!.\.::...~ !J)l.IJ ":~.1 J<br />
... .:.·.ı.;.ı.:ıJı ~ ... ;; , • • .:ıj.f • .:.ıJ!".' u;~4-~;ı .ı.y ... ı o\l..ı c...ı-: .!1:-·.!.:.' -=-"~ıs c-"')• J:H~<br />
;.J ~.f.hı C~ 4..:4...1 1.!.1.'-..L.r" l.S"~;;T J.l:~l". ;~..:l,ıcpi ~I;'J"-""'""' •JıS)_,.i1.;iJT •Jj~<br />
}!..~ı_t.J ll- J;._1 t~l .,.....:J:IJiıs~..:.....'l"''ı ":'ı.....; j>f.' ı$~·J 1.1. !l.:ıı,. J> b v:w<br />
• .:ıJ~ ~41 y, _,;, rili ;.; } ıJ' J .... 0-'s.Ç:--1 !l }>\'JI ~l ... ....:.!.ı).i ,ı •.:ıiJ'. ~~\.. r'" • ~~ • ...1._1 t_':<br />
• )..>)~ --~ı; c.l:....\#1 ;..ı.i ~~~-~ı.' ..,/; J~ ...;...ai .;..ı..ill...ı:l .;ı. J't.ı.: ... ~ .;..\.!l~l J:W ._..;..1 ..:;,<br />
ıf~;,;;I.J .:;;..ı. • ...:...J} ~~·i>Jı\f Y,IJl.:.-4:,•-' _,., •J ,~\~l.t j ,_.....ı),lji,loJ,;:•;\,·•JI.:ıl ..i)!/<br />
• ~~li, ıS.>-"'='y 4.,·~ 1~ ("\'f"\), t.S.>.J~ _,~ ;;:r, rjlj { \'fo•) • .;/Y,:w.J .:.ı)!\ l.ı;l ( 'tf'"''t)<br />
;,;'JJI i.S"~l..,. e~...;_ ..... !lJ-""' • ..ı.::,..t_,.i:.. ;ı_..., .:;;L.}Jıe •<br />
.!X":;t..,. ..Jj- .::.;~1,... ;.;'J,l2~ ~l..ı:.\ ('\A\A) .s_,:... • ..ı.:...L- J;L....,.J .:;;!.,),. ;.,ı!.>l.:ı l..ı:.! ('I'VY"'\)<br />
••• ;Y.:...~ı_l JÇ!.i t.>)·;~l ....ı..Jı ı.r-l...ı:l (\\"''\'o), rJ-"'; .:.ı,_,ıt5-'..ı:.l ('f"\•\)<br />
c.l:.f _r!. •.>"':" _,R .:.l.,. o.)L..ll jc .)~1 t_~l J,ı .).ı.:i.A d.IIJ_,i o.:ı 'f'ff' ıJ' ,:.J.T 'f • 1 }!...1._1 ._;.:;,.·<br />
~~· .;,<br />
...:-~~ .l.t:>-1 oJI.J! JJ; jJ\ oJjJ'. 4;_.l.;.ı.l ~I.J":'I ,:J.~ u;~T o.:ıjJ'. "'.•/.>1 if\~ u;.!ı, .JJI o:>jJ'.<br />
~~JI~ı, d.'l.)b-...~)..lı.'J::iJ.r!~ d.'~l..r"jJI ~_,\0,1 .).;.ı:\;~1. V"'\1..~1 J,~t..>i; • .:ı~~ .J.ı..!.! 0_,1<br />
• ;..~.;.:1.:1.: ~~l.r" t_~l '-:'l...,i 0Jtl.;;') o~ı.L.r .ı.-;:)'. J_,J,I C' ~.o)\.i.... ı.&J:l.l..<br />
u. ,,,. . . 'l.l ı l . ' . • ı. 1.. ,-- • '... ı • . ı • "' •<br />
.> ... .-. .) X j "':""" ..- ••·:J. ""'-~. ı.;.ı,...,~ .f"' ..:;,.,1 f" , ..1'.' 1'~ '"" o.J. • ..,,.. Y' )~ ....... ,.... "":• ,,. ..:;,.,"';!'<br />
• .ı.;._,J• ı_P.-...:IJ'. J~ ~fo •;bl ~~ • ;fl_,l..ı.. • .;.f ~JI ~:_ ... ,_.... .:,ı.)l.:aı:-1 • Jfli .J.J~ 4;;__,.. •
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE"DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
tarafından yürütülür. Üyelerden her sene üçü yenilenir. İdare Meclisi kulübün açık olduğu mevsimlerde<br />
ayda en az bir defa toplanır. Her birinin kırk hisse sahibi olması zorunludur.<br />
yazılı talepleri üzerine olağanüstü toplantı çağrısı yapılabilir. Genel Kurul'a en az 25 hisse sahipleri kabul<br />
edilir. Bir üyenin 15'den fazla oy kullanması kabul edilemez. Toplantıdan 10 gün önce sermayenin lllO'nu<br />
temsil eden hisse sahiplerinin talepleri gündeme alınır. Sermaye artırımına karar verecek Genel Kurul'da<br />
sermayenin 2/3 'ü temsil edilmelidir.<br />
Yıllık gelirden güvenlik ve işletme masrafları, borçlar, şirket vadeleri, faiz ve imha bedelleri, döşeme,<br />
bina ve emlak değerinin itfa hissesi çıkarıldıktan sonra kalan safi gelirden hisse senetlerine yüzde 5 faiz<br />
ödenir. Ayrıca yüzde 10 ihtiyat akçesi ayrılır. Geri kalanın yüzde 15'i İdare Meclisi'ne, yüzde 6'sı icra<br />
heyeti üyelerine, yüzde 1 O<br />
'u olağanüstü ihtiyat akçesine, yüzde 69 'u hisse sahiplerine dağıtılır. ihtiyat<br />
gelir gider hesaplarına göre 36.395 lira olan borçların toplamı; 4.675 lira kulüp binası, 6. ll 8 lira bina<br />
demirbaşı, 20.028 lira merkez binası, 3.324 lira taşınabilir aletler, 1,350 lira malzemeler ve depo mevcudu,<br />
636 lira banka, kayıkhane ve sair kalemler mevcudundan meydana gelmiştir. Bilançoda görülen zimmet<br />
yekununda son yılın safi geliri olan 2.736 lira da dahildir. Varidat ve masarifhesabında yıllık 6.818 liraya<br />
ulaşan gayri safi hasılatın, 3.601 lirasını resmi oyunlar, 1.325 lirasını da oda kiraları teşkil etmiştir.<br />
38. BÜYÜK ŞARK MANİFATURA MODA TUHAFiYE MAGAZALARI<br />
İdare Merkezi İzmirde olan şirket her nevi manifatura ve modayla ilgili eşya ticareti yapmak<br />
maksadıyla kırk yıllığına ı5.000 lira sermaye ile ı8 Nisan ı9ı ı tarihinde kuruluşunu tamamlamıştır. ı913<br />
yılı başlarında toplanan Genel Kurul sermayenin 25.000 liraya çıkarılmasına karar vermiş ancak yaşanan<br />
Yarı bedelleri ödenen e kadar sahiplerinin ismin e yazılmıştır. 5-1 1 arası üyesi bulunan idare meclisi<br />
sayılır. Her üyenin 25 hisseye sahip olması şartı vardır. Genel Kurul her sene Mart ayı içinde toplanır.<br />
On hisseye sahip her hissedar Genel Kurul'a katılsa da oy hald
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
":: .. ;'··J'_,. ... ı_, c:i..t ,~~,w,~ .:;..ı.:..·J\.ı ... ~: ... ~:Çı .:JS _r, \...:ı;.i~;;~·J _,~ _, .. ·"'~:~ -.: _ _._:lt..Jı, .... ı<br />
ı,i~..V.)l} '\l:-~~~ J,.,!: .... l ..!.l;.:ıı:l J'.J ~..ı..\{ JI<br />
.lı~ı -.:.1::-. ~,ı jiJI ~ Y Jl J.ı. ........ .> i J:-..:.! -.:J-;. o~ ..:ı'Yli ıf .;4•..J..J ........... j J:-..:.~ .:J~S!' J \i..o<br />
'~~.:.~ j....i . )..\-:.Lı! ı ... _:.i;,_;~) ~'YJ. . ...... ,... • .A.:P_..ı. ... i ~ ~ ..... ~.:.tli.i . )J..!.l..ı._ı ._,.:..;i. d.,.:. ..::.ı~.l ....<br />
• .ı.:.. ~J.lj:• .J) • ..~::.:i • ..ı.::!-i Jll •.ljY. ~~l. .r" .J..A.!.l..\ı.l ,J!,i .... ':1..,' ..::,1;.:...., J..Jte 4:.~~l.,;ıel .;.) ..U.ı._l<br />
u.J I.J.A •JJ._JJf 1_;ı')l; 1<br />
. p).-~:!.._y. ... "':'yi' .;__~:• .:":'IJ;...I .::<br />
.l.. ~·i.ı_; .• .ı..T ~IJil ';) ·JJ.:.' '-:"~ J. j.ıll..Jd .J.>..i ,j_,ıJ,..j;..!.! '-'.-hl.._,..l~<br />
.. ;•yv:.Jj.<br />
. ;_,:ı,ı r::::!'"; J...~ı.. .!J.-;) -. ... ;_,lJI J ... ı.. t&i; ..::..ı,l_ •• ., • .iJIJ !Jj .... JT t~l .... :.ı:}, ı] ·ııJI-i<br />
~j "lJ(J. ~J'.~,.ı.. •<br />
..ı.:iı),; ~T ,_;lT ..!ı;.,ı d: .. :-v" ~:·'"' -.:l:•. p•j'Y "'.lJI ..!~l. ~-41<br />
..; .... ;ıj ,Jt_~_i: J( ı .. !1; ~;..-~.~ t&.;:.J..ı.; __ j; .:.~l.ı._.J _.'\'':;,:..;~.; )...\.:.. .. ;'.ı_ .... jl dJ JJ'}) ı}t.J_J .... ":. _,,~-.:....~: ..<br />
~...1::-.~ •<br />
.ı._ı.~ı t'·~-hı/ A• l.ı,:! • '\f'\ t .JfT .;.ı.:_,.,_,j\,1-lo~.~i_,J.J.'.i j>f:•Jf":;..! .!.l;~-~l.:..~l-8 .r-<br />
"_...._lt!-1 • ..ı.:;!.J ~ • • :.jy_ ~l..:.iiJ "':-~-L.;.Jt.... .. ı.:;~~ll.,~ıı:-lr..s~J~ Y• 1~;1 AVt.!l;.ı.:t~! t.~)ici,1.J<br />
----------·~ 136
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Mali durum, şirketin dosyasında mevcut vesikalara göre şirketin 2. yıl işlemlerinden 1.67ı kuruş<br />
temettü elde ettiği, üçüncü sene işlemlerinden harp hali dolayısıyla 24.952 kuruş zarar ettiği anlaşılmaktadır.<br />
Bu zarar ihtiyat akçesinden kapatılmıştır. Sermayenin tamamı tahsil edilmiştir. 1915-1916 mali yıllarında<br />
toplam 4 7 6. 190 kuruş safi temettü temin edilmiş, nizarnname gereğince dağıtılan bu kardan hissedarlara<br />
yüzde 20, yani her hisse senedine 1 lira kar payı verilmiştir.<br />
39. PAŞABAHÇE KİREMİT VE TUGLA FABRİKASI OSMANLI ANONİM<br />
ŞİRKETİ<br />
Bu şirket Paşabahçe, İncirköy'de bulunan tuğla fabrikası arsası ile bir miktar araziyi sahiplerinden<br />
satın alarak işletmek; kiremit, tuğla ve benzeri imalatı alıp satmak, fabrikaların işletilmesi ve ürünlerinin<br />
satışı için gerekli her nevi ticari ve sınai işlemleri i cra etmek maksadıyla 25 Eylül 19 ı O tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Elli yıllık bir süre için kurulan şirketin merkezi Dersaadet'tedir. Sair Osmanlı<br />
topraklarında veya yabancı ülkelerde şube açabilecektir. Sermayesi her biri 4 lira 40 kuruş veya ı 00 frank<br />
kıymetinde 10.000 hisseye bölünmüş 44.000 liradır. ( 1.000.000 frank) Şirket adı geçen fabrika binası<br />
arsa ve üretim araçlarını bütün haklarıyla ı5.400 lira karşılığında devralacaktır. Bu paranın 4.400 lirasım<br />
nakit ve geri kalan 11.000 lirasına karşılık olarak 2.500 hisse senedi verecektir. Geri kalan 7.500 hisse<br />
bedeli olan 33.000 lira şirketin faaliyetlerine tahsis edilmiştir. Şirket nizamnamesi tasdik edildiği anda<br />
hisse bedellerinin dörtte biri ödenmiştir. Esham, yarı bedeli ödendikten sonra sahipleri adına yazılı asıl<br />
senetlerle değiştirilecektir. Sermayeyi yüzde 50 oranında artırmaya ve bir misli tahvil çıkarmaya Genel<br />
Kurul yetkilidir.<br />
İdare Meclisi'nde 5-9 arasında üye bulunur. Her iki ayda bir defa toplanmaları zorunludur.<br />
Görüşmelerde ayların eşit çıkması durumunda toplantı ileri bir tarihe ertelenir. Yine eşit oy kullanılması<br />
durumunda başkanın tarafı tercih edilir. Üyelerin elli hisse sahibi olması şarttır. Genel Kurul her yılın<br />
ilk 6 ayında toplanır. Asaleten veya vekaleten on hisseye sahip olanlar toplantıya katılır. Bir hissedarda<br />
ondan fazla oy toplanamaz. Sermayenin 1/lü'nuna sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce<br />
yapacakları teklifler gündeme alınır. Sermayenin artırılması ve tahvil ihracı konusunu görüşecek Genel<br />
Kurul'da sermayenin üçte ikisine sahip hissedarların hazır bulunması şarttır. Şirketin mali yılı Rumi<br />
yılın Mart ayı başında başlar. Yıllık safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz ödenmesine<br />
kafi meblağ ile ihtiyat akçesi için yüzde 5'i ayrılır. Geri kalanın yüzde lü'u İdare Meclisi'ne, yüzde<br />
45'i kuruculara, artan yüzde 45'i de hissedarlara dağıtılır. Şirket 5.000 adet kurucu hissesi ihdas<br />
etmiştir. Hisse senetlerinin kura ile imhası için hasılattan bir miktarının ayrılmasına Genel Kurul karar<br />
verebilir. imha edilen senedere jouissance verilir. ihtiyat akçesi sermayenin onda birine ulaştıktan<br />
sonra kesilmez. Yüzde 6 faiz noksanı bu akçeden tamamlanır. İlk defa 10 Eylül 1912'de toplanan<br />
Genel Kurul raporları ve hesap evrakına göre, kuruluşundan itibaren fabrika tesislerinin ve eksiklerinin<br />
tamamlanmasına çalışılmış; 2.500.000 tuğla imal edilmiştir. Bunlardan 1.136 lira 85 kuruş kar elde eden<br />
şirket, bu paranın 874 lira 70 kuruşunu kuruluş ve inşaat masraflarına, yüzde 20 oranında itfa hisselerine<br />
--------~~~~~>---·~ 137
------------İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------<br />
'\ 'V'f' A·~ Jf':}l~ . p.!.L-':,1 J -':iJ ..;:.\('; tS)}.) •••• ; T ~: ... •-"d~ Jv" J _,_) i ..ı::\ '1'\t. jl~=·Jc..s'"":...,?JyıiJI<br />
)..ı..ö·>' • • ;..ı..:.l.ı._l • ..ılıt;JJ) u '..ı::l r;,, Jt'f..ı:-~_Y_,l.':"..;,._Ji- • ..ı.:...L,..'-'~'.:... (\-,W- \l\\"1')<br />
~~ ... .J.j J~ l..ı::' 1\t. • d J.J ,(,..ı.=-:\-"" ( \'\\i - \\ '\ \ 'f') . J.i.!.~ Jl .JJ:> ~~;T (: .... ";_,':}.~.~- ._;.:; .._;,... 5'J1I<br />
.:..~:'" . p.:.t-': 1 JJ.l ~-J T _,_~; \::• • 5, ... -J..ı.'l...ılJ._I J:j; 1-':j ır'"< A J;.ı.i J 1 tS J L> .:_.\.:.:i .J 'J J~&-JtJ • ..ı.:tl<br />
.:_{'ji~JJ., •...ı).J-4 (J/( J~ j.i,;.l.ı..: 5;. c..s"",')\JJ. ..:f.~:~JJ' .::.,_~A •J\.\IJ_,i .JJf.\ (.,SnJI.:V d:..,J..,..;...<br />
..,_ .. :• _,,., .::.,_~:"' • ..ı.~ j')..\.. ( \ '\ \ •-\ a_ \t ) ,JJ.!-~.1 J~..ı.....,i ~...,_L. r"..l;:'_.:; ~ J J""J'.(-::" _,1' .::.,_~:,. • .l\J'J _,i<br />
1.:1 « At•• $ı.::.\_:) .i"~ ji.i d:.._J:~.:i .::J l;.il 4J:--~_'J 1 .l. "-: .<br />
.<br />
..;,... JIJ,..\ "':.L> JI;J:J .;:,\...\.4!,1 ~.J.J<br />
- 1 - • ,ı 1 - .:i":...\.._ .. ;r:..-' J~ .. ;1 ~; _ _. j.>:'Yli j~ . )J.:.I (})Y .J..ı.:.,"\.:; .ı..~ .... _,-i.J.I ~.S,;J~ ı.!-1:-~; ....<br />
'-'ifJ;I .JjJ' . ._: ... +1 J.\:: ... IJJI • .JjJ'. ı!t~L::. • __ ,)-"'* ,J..ı.)...ıJ;._I jl)l •Jtl:' ;1.>..4.- $'~·.>..1 ~..!.\:~:lA<br />
5 ,ı ~.;.~ ; 1_ ~~ . )_,~.,..~,_1 dj; ..:ı)1.) .......... ~-~-~' .:;,))'_ --=--.J .. _- '"' ... _; .. .s 'f'· • .J;,._ ... :<br />
t!~ ._:~;i.- .t.ı.'oı;L.r. J};_~_..\;1 J"':i;~ •<br />
•Jf-1...ı1 J~l j.ı.: .... +l1\::<br />
.:.Jl..:. .. ı o)!,:, ı<br />
.... ı Jl...a;.· _;.ı~;.)_,;!_,\ ~ii (.5"'4.':"tl.1l::--1 J..l.;-~._~_,ı,ı<br />
'<br />
..~-::'..:_;.; , j..ı.:~>'. ).Js:. o~.:.l.i- . J..l.~ 11 ~l..ı..-1 .,;ı·~- 0'"' .... ;.<br />
If\ ~"~l.J ..,_Jl~ ;:.;':}..\_. tiv"' ~-1hl ..ı.r. ~ı; j_,fl ı..s-~..ı.~)..,L.ti•_, ~~.1 ıjl-~...ı.:o-i .ı.,\,.1 .;:..)r:,.J .<br />
• J.f::-.-.>.:1 ,)\,:.(..,: .. ;, • .ıJ~l;;. lL .ı..L)) .Jbi .. ,.J~ . ..>;./ ...... ~·.ı ı;§./ . ..>_H J;...b ,.:.K.=.ı ..ı. ... A<br />
• ..!.!~1<br />
• )..ı...:.l_,\ tl. -.:_~·_,;<br />
J_,.; tt l..ı:l va_ır- .)}~ ~:• . •. u/ii S,J.-~,_1 ~J-;;. jı.;; -.;,..., 51_,1J j~_l r:_ 1:.\_;-~_1 J.r;, "}Jjo V'r'<br />
"-_1.. r• ;,-:)
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
tahsis etmiş, geri kalan 264 liranın ikinci yıla devrini kabul etmiştir. Bilançoda 11.738 lira hisse senedi<br />
bakiye bedelleri görünmektedir.<br />
1912-1913 yılı hesaplarında harp hali dolayısıyla ancak 58 lira 14 kuruş bir görülmektedir. Bu miktar<br />
bir önceki yıldan kalan miktarla birleştirilerek gelecek yıla devredilmiştir. ı 9 ı 3-ı 914 yılı hesaplarında<br />
görülen 940 lira kardan sene içinde yaşanan sel zararı olarak 328 lira düşülmüş, geri kalanı ikinci yıla<br />
aktarılmıştır, Genel Kurul'un bu toplantısında 500,000 franklık yeni esham ve bir milyon franklık tahvil<br />
ihracı ile sermaye artırınıını görüşmek için olağanüstü yeni bir Genel Kurul'un toplantıya çağrılması<br />
görüşülmüştür. Beş gün sonra toplanan olağanüstü Genel Kurul sermaye artırımını kabul etmiştir. 1914-<br />
1915 işlemleri hakkında Genel Kurul'a verilen evraklara göre, harp hali yüzünden inşaat sektörünün<br />
duraklaması, şirketin 8.405 lira 73 kuruş zarar etmesine yol açmıştır. Önceki yılın kan düşüldükten sonra<br />
geri kalan 793 lira 44 kuruşluk zarar gelecek yıla devredilmiştir. Harp halinin devam etmesi sermaye<br />
artırımı konusundaki kararın gerçekleştirilmesine engel olmuştur.<br />
işlemleri gerçekleştirmektiL Tıbbi malzemelerin üretilmesi için fabrika kurmak veya satın almak ya da<br />
diğer bir şirket ile ortaklık yapmak mümkündür. Kendisi için faydalı saydığı her nevi ticari ve mali işlemi<br />
yapmak kuruluş maksadına dahildir. Merkezi Dersaadet'te olan şirket idare meclisi kararıyla başka yerlerde<br />
şube açabilecektir. Süresi 50 yıl, sermayesi 5 liralık 4.000 hisseye bölünmüş 20.000 liradır. Genel Kurul<br />
sermayeyi yüzde 50 artırabilir. Senetler yan bedeli ödenineeye kadar sahibinin ismine, daha sonra hamiline<br />
yazılacaktır. İdare Meclisi'nin 5 ile ı 1 arasında üyesi bulunur. İlk meclis 9 yıl süre ile görev yapacak ve<br />
kurucular tarafından tayin edilecektir. Üyelerin bir kısmı her yıl değiştirilmek şartıyla 3 yılda bir tamamen<br />
yenilenecektir. Toplantılarda eşit oy çıkması halinde başkanın oyu tercih sebebidir. Üyelerde şirketin 50<br />
hisse serredine sahip olma şartı aranır. Genel Kurul her sene yılın ilk 6 ayı içerisinde toplanır. Sermayenin<br />
en az 40 hisseye sahip olmaktır. Bir hissedarın 25'den fazla oyu olamaz. Tahsil edilmiş hisse bedellerinin<br />
dörtte birini temsil eden heyet, toplantı yeter sayısına ulaşmış sayılır. İkinci davet üzerine toplanan Genel<br />
Kurul için her hangi bir sayı sınırı yoktur. Sennayenin 1/3 'üne sahip hissedarların toplantıdan yirmi gün<br />
önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır.<br />
miladi takvimin ilk ayıdır. Safi temettüden ödenmiş sermaye için yüzde 6 faiz bedeli ayrılır. Bir senenin<br />
faizi gelecek yılın kanndan ödenemez. Geri kalandan gelecek yıl kar ve zarar hesabına kaydedilmek üzere<br />
Genel Kurul 'un belirleyeceği bir miktar para ayrılır. Artan kardan yüzde 1 O ihtiyat akçesine, yüzde 1 O idare<br />
meclisi üyelerine, yüzde 30 kurucu hisselerine, yüzde 50 hissedarlam dağıtılır. 272 kurucu hissesi ihdas<br />
edilmiştir. Hamiline yazılı olan bu senetierin artırılması ya da eksiltilmesi söz konusu olamaz. Sermayenin<br />
beşte birine ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi ayrılmaya devam edilir. Ödenecek yıllık faiz tutarında ortaya<br />
çıkacak eksiklikler ihtiyat akçesinden tamamlanır.<br />
139<br />
Sermaye artırınıını görüşecek Genel Kurul' da, sermayenin 2/3 'ü temsil edilmelidir. Şirketin mali yılı<br />
1/3 'üne sahip olan hissedarların teklifi ile olağanüstü toplantıya çağırılabilir. Genel Kurul'a katılma şartı<br />
40. TİCARET OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ UMUMİYESİ<br />
12 Ocak 191 1 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlayan bu şirketin kuruluş amacı her türlü ticari ve sınai
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------<br />
n ı, J J',l.; ;}u. J .. _..._:• J; .:...~ ~.i .1. ı:ı.-~._ı t Çıı:- ı ..ı..ü. •.l \'f\'" -.:... ...r! l. \ • • \ " w ~~.... ...r! L. "1 orı<br />
..J-,_1 J:.J. ~-l..ı:l .!!:'. 5,1 .JJI .;·~ ı.~.:..n •.l)j • .. :.t ... .,_L. r • ...ı.:i .ıı; ~,: .... .:..U.~I .:...f'_r i .... ~.&ı -.:."~ JJ.;... .,::L ....<br />
ı)~J' . • J..ı.-Ü_I ~,.\; JL .. cJ· l.ı:;l \"\•. \iJ "!~.ı .. Jı_, .... ı_, J~.l J\.;.:!1 4;~\ •• .,:...,\:.iJ ..ı.i' .ı...,\i-~<br />
..~: .... ;ı_, ... t:, \~i .!1:..~91::.. 4:_ 1 ..J..))' JyJA.,~"'';"';' 1 ı::.... ı -.s ... _,.,.;...;ı: .... ı .ı:~ ırı"'•<br />
\tAV~!, .r~ .!)t~IJı;; ,;)-...c ... Li.I.IJ .ı.;~ 1 ..r •• iJL...a );:.V' ,J-J j..ı.::~~l •• ._~ ... ~:..~1 • J.A.t..IJ:I J.~:;<br />
'\\~._;; ._;_...,+ı .l.l:: .. l ~J~"'J'...;,... .!)_;,,_; ~.P ~J'), 1~ M .J~i.J J-l-"'..1 .-111 C.:,· ı.hv;, )iJII..ı:'<br />
.ı ı ·· · · . • 1 ı. \1" ,ı. "L·<br />
'r'" • • ..:S .r':- _. J _,:JJv- .!l.:...ı. .. Y.J J~._;)JI -;ı\~·1 .J1<br />
..!1_; J • .ı.:s _,.;_, 1) •-.ıJL • .i\.i.ı ~-Ç~··.>:Jj,ı ·~-•.! ..<br />
-'; .... t.r' ~~V' .;..ı..!..l..v_l Eı .... ;...l JJ4lJI J.)~ .ı.J.\e... ~J .... ~· •;/ ~:-_,jJ d:._\,1 ,JIJ.;,.., .,...,,.. • J~.j'J<br />
.,. ..... \ ... ..;.ı)ı • ..ı.J:li. 4lJ.i:. ~J 4.1_,.: .. Jı ,~ı_, ..;tJı J,~.:. .. ...ı.._ ı "="t:....J .. _Jtf, .. ~ı __ .. .:.ı~.~.. u><br />
J~ .... - .. ;<br />
. .. "<br />
.... ,';"il J.\~:..1~ ... _,.,.,;.. .!l: ... l_ı:l .:.).:'. j...ı. .. :iJ' .• JJ..! .. Jl.i:": .,_ı~ .!1~. \A,• • • ~Jt .. C' i.- l.}ı.l<br />
. J-'-•"".. 0.....\ı
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sermayesinin yüzde 60'ını teşkil eden 12.000 lirayı tahsil etmiştir. Özellikle kağıt ve nişasta ticaretiyle<br />
meşgul olmuş, harp haline rağmen ı .600 lira safi Idr elde etmiştir. Bu paradan 320 lira özel ihtiyat akçesi<br />
ayrılmış geri kalan miktann nizarnname gereğince dağıtılması teklifi Genel Kurul' ca kabul edilmiştir. İkinci<br />
Cihan Harbi'nin ilk yılına denk gelen 3. sene işlemlerini gösteren hesap evrakına göre şirket 3.200 lira<br />
kar sağlamıştır. Olağanüstü halden kaynaklanan ticari işlemlere yönelik tehlikelere karşı 1.200 lira ayrılmış,<br />
geri kalan 2.000 liradan 320 lira özel ihtiyat akçesine ayrılmış artan miktar usulüne göre dağıtılmıştır.<br />
Dördüncü yıl işlemleri için ı Şubat 19 ı 6 tarihinde toplanan Genel Kurul raporlarında şirketin 9.4 ı 2 lira<br />
75 kuruş kar sağladığı görülmüştür. Önceki yıllarda olduğu gibi 412lira 75 kuruş özel ihtiyat akçesi olarak<br />
ayrılmış, geri kalan miktar dağıtılmıştır. Buna göre harp halinin, bu şirketin faaliyette bulunduğu ticaret<br />
sahası lehinde bir tesir icra ettiği söylenebilir. Nitekim beşinci yıl hesaplarında şirketin kan 18.000 liraya<br />
çıkmış görülmektedir. Bu karın 1.000 lirası özel ihtiyat akçesine ayrılmış, geri kalanı dağıtılmıştır. Şirket<br />
henüz talep edilmemiş yüzde 40 hisse senetleri bedelinin 8.000 lirasını 15 Şubat ı9ı8 tarihinde tahsil etme<br />
kararı almıştır.<br />
41. TİCARET VE İTİBAR-1 UMUMi BANKASI<br />
Merkezi İstanbul' da olan ve sair Osmanlı vilayetleri ile yabancı ülkelerde şubeler açarak her nevi banka,<br />
ticari ve sınai işlemleri ile uğraşmak üzere menkul ve gayrimenkul değerler mukabilinde borç sağlama<br />
işlemlerini gerçekleştirmek maksadıyla kurulmuştur. 1 Mart ı 9 ı 7 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamış<br />
olan bu şirketin süresi 60 yıl ve sermayesi her biri 5 liralık ıo.OOO hisseye bölünmüş 50.000 liradır. Bu<br />
sermaye bir ya da birkaç seferde Genel Kurul kararıyla 500.000 liraya kadar artırılabilir. Yüzde 50'den<br />
fazla artırılmak istenildiğinde hükümetten izin alınması gerekir. Hisse senetleri sahiplerinin arzusuna göre<br />
nama veya hamiline yazılı olarak çıkarılmıştır. Her iki türde senetler bedelinin yüzde ıo'u ödenmedikçe<br />
satılamaz. Hamiline ait senetierin yarı bedeli ödenineeye kadar alım satımı şirket defterine kaydedilerek<br />
altına alıcı, satıcı ve şirket müdürlerinden biri tarafından imzalanmak suretiyle i cra edilir. Şirketin faaliyetleri<br />
en az yarısı Osmanlı vatandaşı olmak üzere 5 'den ı 3 'e kadar azadan oluşan bir meclis tarafından yürütülür.<br />
İlk meclis ilk Genel Kurul toplanıncayakadar vazife yapmak üzere kurucular tarafından tayin edilmiştir.<br />
Genel Kurul' da seçilen İdare Meclisi 2 yıl görev yapacak süre sonunda her yıl üyelerinden ikisi yenilemnelc<br />
suretiyle üyeler değiştirilecektir. Tartışılan maddelerden biri üzerinde 2 defa oy eşitliğinin ortaya çıkması<br />
durumunda başkanın bulunduğu tarafın reyi tercih edilir. Meclis üyelerinin şirketin 50 hissesine sahip<br />
olmaları şarttır.<br />
Genel Kurul'a vekaleten veya asaleten ı o hisseye sahip hissedarlar katılabilir. Bir şahıs ı O' dan fazla<br />
oy hakkı elde edemez. Genel Kurul'da toplantı yeter sayısı sermayenin dörtte bir oranda temsil edilmesidir.<br />
İkinci davetle toplanan Genel Kurul için bir kayıt yoktur.<br />
----------~·~ 141 ~-· ----------<br />
sene işlemlerinde her türlü masraflar ve itfa hisseleri düşülmek şartıyla ı .487 lira 30 kuruş kar elde edilmiş,<br />
bundan 89 lira 24 kuruş özel ihtiyat akçesi olarak ayrılmış geri kalanı nizarnname dairesinde dağıtılması<br />
uygun görülmüştür.<br />
23 Mayıs ı913 tarihinde toplanan birinci Genel Kurul'a verilen rapor ve mali tablolara göre şirket ilk yılda
142<br />
.ı.;H• • ":ı.l: ... • -~ı_;\f .,:.,)i.•l ... ',:....(r~ j.ı._l f-..:..i ,.ı::! i jiJ:._ .1 . • ;jJI .jlJ! .;JlA.-.JJ ~;S ı/<br />
v--h, J:G.i )S'r ._;!..: • • J;Y) ..;..\~_\ ,.J\;.:_.:..1 4.1-_1 ..::_,\,.. J ... ~ ,_;\.:. "-"-~:, •<br />
.•• L· Jyl , "'_,~J.,J "':~'.J)<br />
J..l:.!. \". . ).ı,: .. jjJI J'"'•. J}::-•..lıl .ı\..:..l)":";. •.l";~:~l --'1.:-- ..!Xl~~J ,j> . ;.ı)J c,;).t..- .ı.~tT d'h" ........<br />
._.,...,... •J V .)..ı.l..: __ ;,- ..!.U.~ i . J}!..ı._ı J!Jj. "'.~:L..,I .,:.,!..ı.:~ ô , . .,:.,',.~;_ .J<br />
... (,;..ı..i..>JJ' ...,_.,\; J~ ._.;...,i<br />
.:.~:•Jfl ~.~~ii::•J J~dJI ':"H. ~~.iJ~' \ı.a_,;,, .~;_,. ... 5~·..1ı_ 1 "':"':-;; 6.JI.)I u-l~ t$JJ.i ... :.& ... i dJ..ı..<br />
d;.,. •IJ""' .:ı..ı..(..ıJJ:I .. _..ı\i j ..... i •J"--~ı J~'IIJI ).)~-..b .,:.,ı'"':- • )'"'~~~.~._ı .._J,ı,.. ~.~-',..i .;.~;.,:'J,~t!.''<br />
. J.ı.~.:.i • .j,)\..:..ı;\ .J.Ai •.J. jJ, .:;..~..:.ı. 1.$"')\)u-~ • ,;J)J.:: ... ~"" •J ..ıl u-1~ d:..ı.:-' •JjJI ,jlJI .ı:lc<br />
~:~vA •JJ- .:,.ı,.~,·,l JJ:JJI ..~ı_-'.f "y..,.( •-';.l:;.. .,:., .. vi. ı.J)l.;.ı:-1 •JI..ı\ ı...)'"l:>! j}'_~l _;.l..ı._l ~:·i uJfi ,: ....<br />
(.;(<br />
1~ !l)\.:aı-1 . ,;..~ı_l rı):-1 J . .ıJ d·.ı,,~-.. Jı ı...t ,;J ı} 'c,;JU .._~iJ 5:1 ;}:J\.i::;- """~i J. dl.:.ı:-1<br />
..:..t:ıı. .:,l.;,.l,.~.t:-1 ._;~4)-':,ı:. _tiJ ,,.~;~\4P ı:/'J J -J;J J'"" J:'"\_,;,.1 .,:.,')~~)'.j. . J.A•/Y .J)lJI ..!llL.. -~ı_.-.,u- J'-1.<br />
J-'ir.>J)J J_J.. .. .J. •JI.Aiv-lf. J..ı.ıi 1 : • ._:~ • .-~8\_,. ..:J.:~_,C ı.J:"I.J~ı ı:;,.,'J\, 1 iJ --~::·J~\. -.;..\,.,.ı..lıJ,i ~;._,,;-<br />
._,~~J Li.. !l.ı'.7• Jf-l.:ı .... !.a;,_i'>l•\~, ~:.t .... i, ~-;~!..::_,-'• ..~ı_..ı.;..;..l:)F~ . .J.:ı..l>.ı .ıy~ ,. -':;J • .ıv\:.\J.;i ;ı.)<br />
. P:l \,.a·j\ __,_l,l ._;.L. ... _ 1 ._l::i ..!X-._l.. r~ ._.i .... i o).~:• J.i' .::,_.~:~ J Jf:l<br />
.:ıL~· \t l,;;,;..l.;jJid~l ._fi..\•Jj:;_: u"~L ... ~lc ..;y...l.. • .:,.ıU_,! ı..;~l·-':i_);(.§·":J\.. ~·_...:.1.\!1 ~:)r<br />
..;..\,'~l..r .ı,l{>J J!.».!.;\ST .)..ı.:. . ."~J:s;: J 1 ;J 1 ._;L:. ~~\-~,..., ._:..:\,~~ 'j, ~:"J/ ..::-~:"' j.~l ..ıl.i.il d W~t<br />
.": ... ;ı.» ... .~:.1ı.;ı .:.ı-':;ı .... c:_: 1,;;) \\O..'- ı:A.>..' 0~.b ,_;l..~ı_ı ._ı:....i ($.1~-:ı ,_j::-J~ ut.f( _,.~ U1-~•ı • .ı~·-".<br />
jj ,ı •.))J'_ ~:.-_j~.. .... ,..v--;._, ,_;L.~ı_l ,j;..;-;; ._;_...,_L.r J..l:: .. ı ı,;;ı J ,_jU:~~ J,...ıJ >:e. ,.J J AJ _,(<br />
-------------İSTANBUL TİCARET ODAS! -------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Hisseleri sermayenin yüzde 2'sine ulaşan hissedarların toplantıdan 20 gün evvel yapacakları teklifler<br />
gündeme alınır. Serınaye artırımına karar verilebilmesi için Genel Kurul' da sermayenin 2/3 'ünün temsil<br />
edilmesi gerekir.<br />
Safi gelirden ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz dağıtılınasına yeterli miktar ile yüzde 5 ihtiyat akçesi<br />
ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde lü'u İdare Meclisi azalarına verilir. Bundan artan miktarın yüzde 30'u<br />
kuruculara, artanı hissedarlara dağıtılır. Veya İdare Meclisi'nin teklifi üzerine Genel Kurul kararıyla ihtiyat<br />
akçesinin artırılması, özel durumlar için ayrılması veya sermayenin itfasına tahsis edilmesi mümkündür.<br />
Genel Kurul'un temettüden ayıracağı bir miktar para ile kura çekilerek tedavülden alınacak hisse<br />
senetlerinin yerine jouissance verilir. ihtiyat akçesi sermayenin lll O'na ulaştığında artık kesilmez. Faiz<br />
noksanı ihtiyat akçesinden tamamlanır. Yüz adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Nizamnamenin 36 ve 40.<br />
maddelerinde tahviiierin itfa ve ödeme bedellerinden bahsedilmekte ise de şirketin tahvil İlıracı ile sermaye<br />
tedarik edebileceğine dair nizamnamede bir kayıt mevcut değildir. Şirketin süresini uzatma, feshetme veya<br />
işlemlerini tasfiye etme faslma dahil maddelerin görüşülmesi için Genel Kurul'da sermayenin yarısının<br />
temsil edilmesi gerekir.<br />
Şirketin birinci mali yılı içerisinde gerçekleştirdiği işlemlere ait hesapları incelemek üzere 27 Nisan<br />
1918 tarihinde toplanan Genel Kurul evrakından anlaşıldığına göre sermayenin yüzde 50'si ( 25.000 lira)<br />
tahsil edilmiştir. Elde edilen 1.999 lira safi temettü nizarnname hükümlerine göre dağıtılmış 99 lira ihtiyat<br />
akçesi ayrılmıştır. Kurucu hisselerine yüzde 30 (444 lira) dağıtıldıktan sonra, geri kalan 1.037 lira gelecek<br />
yılın hesaplarına aktanlmıştır.<br />
kollarında faaliyet gösterıneyi ve bunları yürütecek şirketler kurmayı hedeflemiştir. Sair Osmanlı vilayetleri<br />
süresi 30 yıldır. Sermayesi 5 liralık 2.000 hisseye bölünmüş 10.000 liradan ibarettir. Genel Kurul bu<br />
sermayeyi 100.000 liraya kadar çıkarabilecektiL Sermayenin iki katından fazla artırılması hükümetin iznine<br />
bağlıdır. Yeni çıkarılacak hisse senetlerinin yarısını ellerindeki senetler oranında eski hissedarların alma<br />
hakları vardır. Rüçhan haldeının şartlarını ve süresini İdare Meclisi belirleyecektir. Yarı bedeli ödendikten<br />
İdare Meclisi'nin uygun göreceği şekilde taksitle veya bir defada talep olunacak geri kalanı ancak Genel<br />
senetlerle değiştirmeye İdare Meclisi'nin yetkisi vardır. İdare Meclisi'nin 5-11 arası üyesi bulunur. Üç<br />
yıllığına seçilen İdare Meclisi azaları süre sonunda tamamen yenilenir. Yeni kurulacak idare meclisinde her<br />
yıl azanın bir lcısmı değiştirilir. Toplantılarda iki defa eşit oy çıkması durumunda teklifreddedilmiş sayılır.<br />
Üyelerin 25 hisse sahibi olması şarttır. Tahvil ihracı suretiyle ve rehin karşılığında yapılacak borçlanmalar<br />
olağanüstü Genel Kurul 'un onayına ve hükümetin iznine bağlıdır. İdare Meclisi bir müdür ve gerektiği kadar<br />
143<br />
Kurul kararıyla istenebilecektir. Senetler nama yazılacaksa da yarısı ödendikten sonra hamiline yazılı<br />
sonra geçici senetler asıl senetiere çevrilecektir. İlk taksit ödendikten sonra hisse bedelinin yarısı kadarı<br />
ve yabancı memleketlerde şube açabilecektir. 4 Mart 1914 tarihinde kesin kuruluş belgesini alan şirketin<br />
42. TETKİKATI MADENİYE VE SINAİYYE OSMANLlANONiM ŞİRKETİ<br />
Merkezi Dersaade'te olan şirket, ticaret, sanayi, maliye, ziraat, bahriye, nafia ve belediyeye ait iş
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
,J~..:.i ·~·~ \.J<br />
_,c;.:...ı')\.t.A &;,e:~; . .:..ı.ü..ı.:.ıi ·.;:"'.J<br />
.ıl:~~=--<br />
~~\j,<br />
:ı_,.. ( .;..l:-_ L- .J i J \ J '"""',.. ) .:,u._ i JŞ:..!.ı<br />
ı _,.ı<br />
( t'l" )<br />
----------~·~ 144 ~-· ----------<br />
.}. .ı.:~ 1<br />
. ı..ı:ı ·n .v ~=s<br />
.)..ı._l );i
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRI(ETLERİ --<br />
memur tayin edebilir. Genel Kurul her yılın ilk altı ayı içerisinde merkezde toplanır. Genel Kurul'a taksitlerin<br />
tamamını ödemiş 20 hisse senedi harnilleri katılabilir.<br />
şarttır. Ancak olağanüstü toplanan genel kurullarda; sermaye artırımı, tahvil ihracı, şirket mallarının<br />
1 O gün önce yazılı olarak yapacakları teklifler gündeme alınır. Olağan genel kurullarda sermayenin üçte<br />
ikisi temsil edilmedikçe sermaye artırımı müzakere edilemez. Mali yıl miladi senenin Ocak ayında başlar.<br />
Şirketin mali durumu hakkında bir fikir edinebilmek için farklı yıllara ait işlemlerden kaynaklanan kar<br />
zarar haneleri incelendiğinde -harp halinden kaynaklanan zorluklar dikkate alınsa bile- mali durumun<br />
memnuniyet verici olmadığı görülebilir. 1914 yılı işlemlerinde 469 lira 61 kuruş; ı 9 ı 5 yılı 707 lira 94<br />
kuruş 30 para, 1916 yılı 930 lira 19 kuruş zarar görülmektedir. Buna göre şirket 3 yıllık hesap toplamında<br />
2.107 lira 75 kuruş 1 O para zarar yüklenmiştir. Bilançoda alacakların birinci kalemini teşkil eden hissedarlar<br />
hesapları sütununda sermayenin henüz tahsil edilmemiş kısmı gösterilmiştir. Buna göre şirket ıo.OOO lira<br />
sermayesinden ancak 2.750 lirasını toplayabilmiştir. Buna rağmen 30 Haziran ı9ı 7 tarihinde toplanan<br />
olağanüstü Genel Kurul'da İdare Meclisi'nin kabul edilen teklifine göre Frankfurt eym Mayin'de kurulan<br />
Metal Guzeleşfet Kumpanyası tarafından imzalanmak ve ihracı anından itibaren eski senet ile aynı hak ve<br />
imtiyaziara sahip olmak şartıyla 5.000 liralık yeni esham çıkanlarak sermayenin yüzde 50 oranda artırılması<br />
kararlaştırılmıştır. Şirket adı geçen kumpanya ile yapacağı ortaklıktan iyi bir netice almak ümidindedir.<br />
İdare merkezi İzmit'dedir. Her nevi ticari işlemler, özellikle emtiay-ı kantariye alıp vermek<br />
işlemleriyle uğraşmak üzere 1 Temmuz 19ı6 tarihinde kuruluş işlemleri tamamlanmıştır. Sair Osmanlı<br />
vilayetleri ve yabancı memleketlerde şube açabilecektir. 20 yıllık ruhsat alan şirketin başlangıç sermayesi<br />
birer liralık 5.000 hisseye bölünmüş 5.000 liradan ibarettir. 21 Şubat 1917 tarihinde toplanan olağanüstü<br />
Genel Kurul sermayeyi bir misli artırarak 10.000 liraya çıkanna kararı almıştır. Yine sermayeyi bir misli<br />
daha artırmak nizamnamenin, ilgili maddelerini buna göre düzenlemek, şirketin yönetim şekliyle ilgili<br />
talimat hazırlamak için 15 Kasım 1917 tarihinde 2. bir olağanüstü Genel Kurul toplanmıştır. Toplantıda<br />
müzakere edilen evraklara göre şirket 10.000 lira sermayesinden ayrı olarak ayniyat halinde 17.000 liralık<br />
mevcudunu ve işlemlerini genişletmek için gerekli yeni sennaye ihtiyacını dildcate alarak sermayenin<br />
20.000 liraya çıkanlmasım kararlaştırınıştır. Nizamnamenin yeni duruma göre düzenlenmesi için, gerekli<br />
kanuni işlemler yapılmıştır. Bu tarihe kadar elde edilen karın eski hissedarlara tahsisi gerekirken, yeni<br />
çıkarılacak hisse senedi sahiplerinin sermayeyle birlikte kullanılacak olan eski temettü akçesinden sene<br />
hisse senetlerinin sahip oldukları hisse oranında eski ortaklara tahsisi ve ortakların satın almadığı senetierin<br />
145<br />
içinde kazanılacak menfaatlere ortak edilmeleri Genel Kurul' da tartışmaya yol açmış, neticede çıkarılacak<br />
43. TERAKKİYİ TİCARET ANONiM ŞİRKETİ İZMiT<br />
rehin verilmesi, şirket süresinin uzatılması, feshi, işlemlerin durdurulması gibi konuların görüşülmesi<br />
için sermaye sahiplerinin yarısının toplantıda temsil edilmesi gerekir. Ayrıca karar alınabilmesi için hazır<br />
bulunan hissedarların 2/3 oy çokluğu gerekmektedir. Sermayenin Wüne sahip hissedarların toplantıdan<br />
Genel Kurul'da görüşme açıiabilmesi için sennayenin üçte birini temsil eden hissedarların katılımı
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
J-J~ı .:.!!.i ~~\.O._I .:J. .... w ~~-\R.j ..fl-':1 J>:; J:"l_;;..ı i\r"i ~ J'ı.ı;J..!l~ ;:.uı -1\~.ı_, ... uı-1'\ .. "'-:-JI.:.<br />
ı.D:,;.y._>d ~~.1 .;.~:j ı,..r J=· .1. ~ .... L..r . .;(;:.. • .ı...t J_,:; JA_ıı l~l ..:..1::-. ~ JÇ._ t.S-"'.L. .r" .:p:a~..\IJI<br />
:. J..~ •• d.~L. ~:.!.~<br />
t:-.Ji~;J)·"" ..!1•.1.) J..ı._')l! ~"'"'.J.0Jf:l.._.> J~j,l v" ~·ıjH..., ... ~~·J.ı_l ı;,:..l.j_.;.:...,~.,. ... Jı.ıJ;I.:.~~I<br />
"'-s~ ).A.!.I. .J..~::-. J!'i ~;. •)-TJ ;_;tt d. ;,J.;i); .ı,:~ J-~ J~..,>J'. t'J.;.i>:.. J.J...!.l-'.1<br />
.J\,.,.?-.J ;ı... ~~J ı!\_;J ..ı..:.lb. 1} •,sJU .~.J li. ·J;:I.ı' J,..ı.~ j..ai ... : ... v". J..l._l '7'")_j jJ.a~ı J.ı.;<br />
i.J~I _ l)iıi "'.d .. JJ... ... _ ~ ... _<br />
"'~(_, . .).ı...'·e.l;:--1 • .) ... _<br />
... ,.. ,;.~~_,(._\.ltı:. i . J 1 ;!_,1 -'J .,:_. Jl ._._:.,. _,iJ .s .ı U ~.j, ~:_s::-1 . J-'~J<br />
~;::...JjJ'_· c.ı.;..,_ı..r ·~...ı.;_,_ u}J .~~; j..ı.~J'· !lh~"""".t. ·J-":1 .!.ll;:..ı Jö:ijl .:,ijl.. "'.~ ..... ıf\JJI "'4ll..,l.ı<br />
J~ '.ıl _,ı j..).~JU C:.' ~ J._ '• .))\.!.~ .:;..~:~ı.-~:.; ı .:ı .ıL. l$N(~ll. ~:_. , _).)oiJ_l. _r jl:.~ t Ç:::-1 ':"\ .... i j _,f:l "'.l'f'"<br />
.:ı~ .. dJI ;ı)l ~!ı. uj1. d.:r- .:ı,~_ı ~-~~~~ .1\:: .. ı VL' c:~· Ji( ... ~ .... \l..ı:.l Jl.•.)jJ'_ "'-"'.l..r .;.t.ı...l ..._.ı\;<br />
• J}!.>..lt_!J.l ....-ı)i.a~ .... ,.. ıJ:.ı._;"r-_ ,)jy_ ~_.hı~)~ .Ji ,;)y_ .::ı,.~·-._,... .. _;. u:.~jJI • .ıjy_ .;J.::i~ .JJ.,;<br />
,J.>..JJi?l)"\~~1.-ıJ: ... ~I « ur·._;~ J• ":)j » ~ı_,:,.J'. 0C.I J-~1 JSd ~::-·ıJ:" «ıs"'"';,~ ~)J. ~ \ı~<br />
ıJYJI c_ilJ !lJ-ıi~J-.!.J.l$'~·...ı._l J~l_;.jl:~ ..!X~-..-j• s:;ıv"'J tft-.ıJJI ":"'~'"' .J.il.!..'b'~ J_,:ı;-.!. u_"Y,J..<br />
;.)IJI c..\:....~'.ıl_ • .>i.. ~:~1 J!.: .. ~;\~>?..;, _, .... ;;~ t_!t: ... ~·~J\f .. f_j" ..!1;_~ _r..)l_,;ıı- ~;..._;)Jı ..:..•!"V<br />
'~"'"' J_,ı.~ı u ı ... _ı:.l...:ı;_, .. ),,.;..t_,ı ..)\~'-· .:.ı .. '-:.1 .... :J; .f"#:JL. '~"'"' J~u:..r:.i 1\ s~-1\:ı .:ıı;•ı "'."':i'"'<br />
:ı.:k~\-:.: . .;..ı....:.,I~Jı 4}. • .1.i c.5 •• .ıl.. \:.. ~1. l~~ ..j,·,,.l;.\l;.i .ıJ.)) d.ı.:• _,1' .:J..;,. o.ıi.JIJ_,i ...\.t .. :. • ...~:t;)l:<br />
•Jl::"'IJti JY.~.~.RiJ' . .8-~...,\ .. )~.\.:.lki d:).r;J'.J't,ı ._;~ı .._~.!.f • .ı":"l..i.:ıJy ... .>..:~J\o" '!"'C\ ı..t_,:_i.T U<br />
.)\.!.) ) .. : .. -~;. •.)~":'~ .:ij\.c J ·~ ... v ;t .... o)/ .. ;. _,j} ._;~Ali .~~la_. P ;,pNOJ'_,I ;5' ı/ • ).).1,;_ J~ ._;.t-,<br />
.:.~~Ib .. _<br />
.. _L._,.... .>.._~_:;- ı;U' ... ;_,_. ) .. ı~ıı!I::I.J~ı j_,:.:.~ '7'"~./ JJ..·l•~ı Jlı~ı J.t. ~-·_L..rp . J.s:~~::' .. ..~._ı<br />
• J.l)_;~ ')1.., ı.sA';" .},i'<br />
..1.L;,.ı:.,l ~-~.:.t:;.. .:J.•JJ~ .. _i J . • :..ı..ıf:..i j.>l.:.-.1 pi •.c.S~ ıJJI .)..ı._J._':"';..::. ·If.;.,. ~: .. _;lT I.S •• jl.ıı c..rl~<br />
d:.f'.f': • ..ı.:.l.Q, .,:,,l;~,i; c.S.J. v" ı.!).;l.;.ı:-1 , ) ,JJ' J.._..ı.f AJ;)J"" JL).ii~ c.5 • ..ı...., o:ı.)•JJ~ JÇjJ Jl; -.:~ V"'<br />
.,1:_ ... J. .-1).:. ~ .... :._1 0'::-f ..!.l-1~ ... ;~ 1. Jil'i' • ..~.J c..rl~ . ~"''":''.>..\ t_!Ji '-..e> ~.~ll! jy_ .s.>.. o~.:-~ ... ~<br />
·J}~..I._I(~:--1 ....... ;..ı._l ~l..Jl: .j.;L;.ı:,\ ı ... ~L. ()~J' . • ;.>,_16?"1 • ..ıj.?J~..I:lj . .;.~;.)bl ;~ v' ..... ;~E-'' Jil\'<br />
. J..lio.l ._,~.ti 'll:? ~J~~~ !l);)' ,ı dl. ~.._,...,.. ..;· . ..;~ ..... _,.r:..::"'. )...1""':--ıJJV..!.t~~; .;.:ı:._,;, 1;1 •..s_,U<br />
~ .<br />
..s) ...... >)T .J..ı..!.~ .;t._. :...ı..' ~\~.ı J-lJI j's~ ... ,.. ;_ 0'l'JIJ.,.. !l+;~'.ı.;~_~~>-Lu 6ı~ ı!I:--.,~_J..ı..,1' '4JK,<br />
ı..r~- J>l·0§ ,;Ç-_.., jil'.ıl ı).ı.ıı~l J~.\;:1(_, 0\JJI U..ı:.l. )J!::-.• j~§ .;_.;, 2..1io.)ıf_i !ll_;..:\'~ Ji'YJI<br />
.!Jı_;;,ı: .._:~;"' .;)l.{ ~ .:ıl..:. ... _;.. 0 .... ) ljçJ c.S:.,.I.lf JJ;• p ... ,. 0'Jj~~ ,-:ı;;l~ J:~J .. p •. y'i ..!.ll.J_J-..,_•.ıWI<br />
'<br />
----------~·~ 146 ~-· ----------<br />
,. -<br />
~ı_,).;ı.;. • . d:S ;-:,~ j...ı._! ı,:,..l ~4.;.;...-J "':'-IJj '"_J\-f ,,~il.r"'' "':'L. .;ı')'..\ •• tJ'> ~.S_J; ..ı. ... ,;, •<br />
... J;.ıJT<br />
. ~,..ı._ı ..... w<br />
.;.-:..J .J_,_:ı,ı Jl.i..}! .... J-ı.i, J'LA.:~; J:--.ı.IJ:"'_,9.ı J,l :,ı_,(.iJ.ıl .J.;.ı:.l~l ..j,'\)J.., ...... .:;~,1 .;.Ui.. ~:.!.ı.<br />
.. 1. .::.ı)J"' ,.>..:ı_).; ._,...~L •• :_ .. ..,.., ıs-1:•>,r .;;_Ib . )..ı._ı ":-'l~l ı.s·t.ı' .:.ul. .......... ><br />
I.J·"'·'l>· ..,...~yol-''" .:.;ı_s::._ ... .:.;u,ı ı::_t_,,;.ı ı_._ .. L. -:.ı~,. .. ) .. ~_,o:->' ..i-~ .J..: ..... t-_'t 16
--TiCARET VE ZİR/u\ TN EZARET İ MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Yabancılara satılması şartıyla on bin liralık yeni e sham ihracı kabul edilmiştir. Buna göre ,gerekli işlemler<br />
tamamlandığında şirket sermayesi 20.000 liraya ulaşacaktır. Tadil edilen nizanınamenin 5. maddesi genel<br />
kurula sermayeyi bir misli artırma yetkisi vermiştir. Ayrıca çıkanlan 80 adet kurucu hissesi, ilk 15 hisse<br />
senedini satın alacak hissedarlara her 15 hisse için bir adet ücretsiz olarak vermek suretiyle dağıtılmıştır. Bu<br />
oyu tercih sebebi değildir. İkinci toplantıda eşitlik bozulmadığında ilgili madde reddedilmiş sayılır. Meclis<br />
üyelerinin nizamnamenin ilk şeklinde 25 hisse senedi sahibi olması şartı aranırken tadil edilen nizamnamede<br />
bu sayı 50'ye çıkarılmıştır. Genel Kurul her sene Mayıs ayında olağan toplantısını yapar. Vekaleten veya<br />
asaleten 15 hisseye sahip olanlar katılabilirler. Bir hissedar üç oydan fazla kullanamaz. Sermayenin yüzde<br />
25 'ine sahip hissedarların toplantıdan 1 O gün evvel yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Sermaye<br />
artırımı için toplantı yeter sayısı serınayenin üçte iki oranında temsil edilmesidir. Mali yıl Mart ayında<br />
başlar. Yıllık safi gelirden önce bedeli ödenmiş serınayeye yüzde 5 faiz ayrılır. ihtiyat akçesi için aynı<br />
şekilde yüzde 5 ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 15'i kurucu hisselerine, yüzde lO'u İdare Meclisi'ne,<br />
44. TÜRKİYE TİCARET VE SANAYİ BANKASI<br />
Önce Türkiye Bankası unvanıyla kurulan şirket bu ismin Türkiye Milli Bankası ismiyle<br />
karıştırılmasından kaynaklanacak yanlışlıklardan her iki şirketi de kurtarmak düşüncesiyle yapılan müracaat<br />
üzerine, ismini Türkiye Ticaret ve Sanayi Bankası olarak değiştirmiştir. Bu değişikliği düzenlenen layiha<br />
21 Kasım 1910 tarihli padişah iradesiyle onaylanmıştır. 27 Eylüll910 tarihinde toplanan olağanüstü Genel<br />
Kuruluş maksadı her nevi mali işlemler, finansman, ticaret, ziraat ve madencilik sahalarında faaliyet<br />
göstermektir. Süresi yetmiş beş yıldır. İdare merkezi İstanbul' da bulunacak gerektiğinde sair yerler ve<br />
yabancı memleketlerde şubeler açabilecektir. Serınayesi 1 liralık csharndan oluşan 550.000 liradır. Genel<br />
Hisseler hamiline yazılıdır. İdare Meclisi 6 yıllığına seçilen 7-17 arası azadan oluşacaktır. Birinci devrenin<br />
sonunda meclis üyelerinin üçte biri diğer dönemlerde altıda biri değiştirilerek yenilenmesi sağlanacaktır.<br />
Azanın her biri teminat olarak şirket kasasına 750 hisse emanet edecektir. Ayda en az bir defa meclisin<br />
tayin edeceği yerde, yılda en az üç defa İdare Merkezinin bulunduğu binada toplanacaktır. Ayrıca üyelerin<br />
1/3 'nün talebi üzerine toplantı yapılacaktır. Kararlar oy çokluğu ile alınır, eşitlik çıkması durumunda reisin<br />
oyu tercih edilecektir.<br />
Genel Kurul yetmiş beş hisseye sahip hissedarların katılımıyla yapılır. Veldlet ancak Genel Kurul'a<br />
katılma hakkı olan başka bir hissedara verilebilir. 75 hisseyi tamamlayan ortaklar içlerinden birini Genel<br />
Kurul'a göndere bilirler. Verilen veldletnameler toplantıdan en az sekiz gün önce İdare Meclisi 'ne takdim<br />
edilmelidir. V asiler, mecnunlar, yaralılar, bunamış ihtiyarlar ile bütün tüzel kişiliklerin vekilieri toplantıya<br />
147<br />
katılır lar.<br />
Kurul sermayeyi yüzde 50 oranında artırmaya yetkilidir. 30.000 adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir.<br />
Kurul, şirket nizamnamesinde birkaç maddeyi daha değiştirmiştir. 27 Ağustos 191 O tarihinde kesin kuruluşu<br />
tasdik edilen şirketin nizamuarnesi yapılan değişikliklerle aşağıdaki şekle gelmiştir:<br />
yüzde 75'i hissedarlara dağıtılır.<br />
hisseler ilk 5 sene için isme yazılı ve başkalanna devredilmesi mümkün değildir. İdare Meclisi 5-7 arasında<br />
azadan oluşur. Her yıl bu azaların yarısı değiştirilir. Tekliflerde oyların eşit çıkması durumunda başkanın
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
t~~l.ı.4" i.ı..t. ıJ.>,')f'J'ıJI_;:j> "-:--v" ~-:'/ .::..-~:" .)~.!-~ .J.ı.;..l..ı.=-:1 .;.,JI.. ı..J'J;.JJ.4:11.. ~~ ~:.l.r~ ·J~\<br />
. ~- . :; '1<br />
)_,:ı_,ı .::..>~.! ~-~>1 o.)\.liJ_,.i • .l .... :.,.J)J 1 U!u. ~\):. .. __ ,.. .,..~..:. ~J .J_ dl. .. :.ı_; ~:.:ı ... ;~ ......... ·)~,<br />
..:;;~.:.(.-: .J_,:\_,1 J~:.l ... _,,ı;_:,,; jlı.K; J!".U;:ı>i-' JJI .Jj JJ.! j..ı.~Ço:-1 ~}:>l ..... ..;,... tı.J .!ll.>.)<br />
.J:.~ .:..~_ ... \... • J"'ı.. .r; 0:. _,._~ J ~ ... _L. r j\_::~ •->i~:" .) _,.f.l ıi..J.-;:) 6 ~l.. r . jL..ı) _,ı '-!,iJ ._,'~) .).ı.:·J.~<br />
&._:tt..._ıf .::..)\....\.. . J~..ı\~ ,J,Uı..:riJJ _;.f~ ı!.l:.:"}.~_,~_, .,.":.J--i ı!iy_..ı t iv" '"'='" _,..r .J)..& • .J:.o~.~\..,<br />
Li~~j,ı •<br />
.)j_,_ d~~ • ..~s-_;...,.).A(~.N_I_ "'.J--i ı:.·":;oi_T Jll'ı.rb y::.j.f_J L6.;.!'d.~ı . • :.jy_ d~L..r ·~v-ı<br />
o.ı)j"' ~\Jl_,-~,..,>1.§-:UI •:.)J'. •J~_f ı,)>~l ~""';"tl .l.\::,.._1 1.9;~ •.)Jj_ ..:...,_);_,•\~ ;:__f"r 1.6.:.~ •:.)y_ "'."JI,ı\<br />
. A..P _,., ..:ı..j )'"' ..::,.... ~ • .::.r r- 1.5A ....... t..' _, .;ı~:t .:.~ jıl' ~1:" o.ıl.JtJ_,.t .)-"!_! t Çı:-l<br />
. (..Sf.J.!JJ..J._...ı.._l t,V'4ı_Jr;.' ":"J~ ..J;l ..... o!.~,..,_/.Y, J)k:_;,--d~I.J_,f.' 1..5"'~1 .:ı:.ı:.ıjJio.: ..... ı..J'j.; ~(:;,1<br />
"'~,_l_,.....uı·'~:).. ~:..,')\.\,.... ..;_,JI .. :ı._"',\:0: ._p!..Lı._l Jt;.:.l~_,f~~ JyJJI )iJ.4; .. ~ ısAt.:. _,~..J)...a• ":lL.~: ...<br />
ı:_,l~J-;1 t.ı.,; • .ı 'f''fA .1~-..:. 'f.A ·JJ..,....;.I, _;j- ":'L .... J.l.!...oiJ...ı._l (.ı;.::; u.L-""' J.r,;..J ;\( • .J.)o.A(~._;__,.J_,.f<br />
J;; -...:. ,.; vv ı~ t i'· J ,.; '1' • i.;:l_ \ l('f'\ ~ .:ı '1 Jl .J::.;;T J.1: ,.:... .:.ıı! 1 • ; .ı(' .. ::.~L .. .ı..;IL. Li-_;. ~-::. jj .Ji.J .;. ... .:..ı_.{ ~IJ li .. 0 _,.t_,ı._;·Jt.~ 0'-,:ir?ı:~ J.l~L. f""J_ J~-:..f-':.:_1 ..:...!(~<br />
..;_;~!"' Jli:=;ol~ C)..''_;;) ..!\ .... jf'Jiy_ .:,,ı..;..l~..ı.~ .:..~1} .JJ•J~t. ~\#IJ '-'~1;_~1 .... ı~l ~)Y~JI ı.!.l:.::Jo~._...a.<br />
. ;..ı.-!..t.J_J ..:...:>)\ ... ...,_.;l.ıi_L/~ .:ı_,.t_l j,.J;.j .;§''& ı·~:.,_J.J{.. (..Sf)fJIJ J-::11 ..t\:vl:.\l&i ~~:\:..,.<br />
.ı.(~ı<br />
. .)~ .ıy; J' ~)1.5""::'.'-..::. Jl~·_, .{~c ... :.:~~t...<br />
----------~·~ 148 ~-· ----------<br />
)..:_, S.__,(_,..., .:1:.( ~ ,i J!_.AiJI :. j:>:- >• .~ ~· -~,:,..., p s~ ~.i •<br />
Li . ...,j• 4:-.l-->- l_;;l.J .J,f.l ......,._Jr: .)..ı.;.ö~.AJJI J\.a:..;_....l ı,;itiJ• ~=~:" JJ~ .i.~_? u-'l~l .. ~~~<br />
·..:.,;_,t. • .ı.:.(' _,.; .._~,1 .;.)J! _;~..ıl, ı .J\::i-• .:;..ı..::.ıJ.ı.ô• )jJI·•.>).J'_ .;!).H..,.,.<br />
E. Jljy'_,l • .i J>"" joo:4>J.J...:..l;l) '->:"•JI-'1 ;ı~ J.:Li. ";..,.J:~..~.,;.. •J-... _;. •• ..J.;.IJJ! .:..-1) \..i..":!_,~.;,:~,.<br />
- c: j~):;.J;'l _;Ç..V_;_J J'.); .. ;~\b~ı _.:ı't~ ı~ .:.ı:',<br />
ı,).Aij_,, c~ .. :.ı_; 6 .... ~.. f" ı.s·4=:o•.T.1l::,..1(..9f . .ı. j..,~•~ .:::.~\i\ • .,-'2i ..:-)\..,l,.. ._))!..~._,e:.~ J ·)-... j· i.! j ,:_,,<br />
JJI .J..)•:il .. .:..\.:i • ; _,Jy_ ).i.<br />
i;.· • - ~
-----------·~ 149 ~-· ----------<br />
Şirketin mali yılı Rumi takvimin Mart ayı başıdır. Genel Kurul'un her yılın 30 Haziran'ından önce<br />
toplanması gerekir. Hisse senetlerinin 'i4'ne sahip hissedarların talebi üzerine Genel Kurul olağanüstü<br />
toplantıya çağrılabilir. Aynı şekilde sermayenin Wnü temsil eden hissedarların toplantıdan 20 gün evvel<br />
yapacakları teklifler gündeme alınır. Bir şahsın 20'den fazla oyu olamaz. Sermaye artırımı için toplantıda<br />
sermayenin 2/3 'n ün temsil edilmesi gerekir. Gayri safi hasılattan genel masraflar ile her nevi borçların<br />
ödenmesi, tahvil faizleri ve anapara itfası, gayri safi hasılatın yüzde 3 oranında birinci derecede ihtiyat akçe si<br />
ayrılarak safi temettü bulunur. Safi temettüden öncelikle sermayenin yüzde 5'lik faizi ve yüzdel anapara<br />
itfa akçesi ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde lO'u İdare Meclisi'ne, yüzde 5 şirket memurlarına, yüzde<br />
5 ihtiyat akçesine ayrılır. Yüzde 50'si hissedarlara, yüzde 30'u kuruculam dağıtılır. Gayri safi hasılattan<br />
ayrılan birinci ihtiyat akçesi, sermayenin 'i4'ne ulaştıktan sonra ayrılmaz. 5 sene içerisinde talep edilmeyen<br />
faiz ve temettü hissesi şirket menfaatine olarak zamanaşımına uğrar.<br />
Her iki ihtiyat akçesi yüzde 5 oranında ödenecek faiz eksikliklerinin tamamlanmasına ve şirketin<br />
olağanüstü ihtiyaçlarına harcanır. Hesapların tasfiye edilmesi durumunda şirket borçları ve yükümlülüklerin<br />
yerine getirilmesinden ve sermayenin geri ödenmesinden sonra kalan paranın yüzde 70'i hissedarlara,<br />
yüzde 30'u kuruculam ait olmak üzere paylaştırılacaktır. 27 Eylül ı9IO tarihli olağanüstü Genel Kurul'un<br />
evraklarına göre kuruculam hizmetlerine karşılık 33.000 lira mükiifat verilmesi kararı alınmıştır.<br />
Bankanın 1. yıl işlemlerini görüşmek üzere Türkiye Ham'nda bulunan merkezinde ı ı Temmuz ı912<br />
tarihinde toplanan olağan Genel Kurul'a takdim edilen vesikalara nazaran şirket 550.000 lira sermayesinden<br />
ancak 96.000 lirasını tahsil edebilmiştir. İdare meclisi, ı 7 Mart 1912 tarihinde yapılan olağanüstü Genel<br />
Kurul'da kabul edildi kaydı ile 77.892 lirayı 50 yıl içerisinde, 515 liralık demir baş eşyayı 20 yıl içerisinde<br />
imha etme kararı almıştır. İlk taksitleri birinci sene genel masrafları ve zararlarıyla birleştirilip ayrı bir<br />
kalem halinde bilançoya dahil edilmiştir. Hesapların bu şekilde birbirine karıştırılması şirketin birinci<br />
yılındaki mali durumunu anlama fırsatı vermemiştir. Kar ve zarar hesabı tanzim edilmemiştir. Hesaplar<br />
açık değildir. 30 Mart 191 ı tarihinde kesilen ikinci sene mali hesaplarına göre ilk senenin açığı olan ı2.3 ı2<br />
lira 25 kuruş, 4.6ıo lira 77 kuruşa inmiş görülmektedir. Şirket kuruluş maksadına dahil olan maddeler<br />
arasında özellikle imar yatırımları ve imtiyaziarına ehemmiyet vermekteyken ikinci yıl ticaret sahasına<br />
ağırlık vermeyi menfaatlerine daha uygun görmüştür.<br />
1 7 Mart ı 9 ı 2 O lağanüstü Genel Kurul kararlarından anlaşıldığına göre, önceden şirkete m all yardımda<br />
bulunmayı taahhüt eden Belçikalı sendikanın çekilmesi üzerine İdare Meclisi Strazburg'da ilcamet eden<br />
Mösyö Şarl Doramirje'nin vekalet ettiği diğer bir sermayedar heyetin yardımını sağlamak için görüşme<br />
başlatmış ve 30.000 kurucu hisse senedinin satın alınarak imhası şartıyla yabancı heyetin yardımı<br />
sağlanmıştır. Her hisse için ı lira hesabıyla kurucu hisseleri 30.000 liraya satın alınmış, sahiplerinin bu<br />
paradan feragat etmeleri üzerine 30.000 liranın Belçikalı heyet yerine yeni heyeti kurma konusunda gayretli<br />
çalışmaları görülmüş olanlara verilmesi teklif edilmiş ve Genel Kurul'ca kabul edilmiştir. Nizamnamenin<br />
6. ve 30. maddelerinin buna göre düzenlenmesi için İdare Meclisi'ne yetki verilmiştir. Şirketin bundan<br />
sonraki işlemleri hakkında dosyada evrakı bulunmamaktadır.<br />
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALiK-İ OSMANİYE"DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --~
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
1."' Ir.\ ıii-)Jf L,.·ı;ıl'~\c .ı.: .. !t: .... _;1::-~).,l.J ..!»:!"""'~.) • ...,ı:~J:; •J)J\ Jl~\ .~.J\ ...... ;.J t..Sj)~<br />
. "'- . • .,---- • j<br />
.;:.,;.J)J--:-~ ,Jl..P\ qlf-'J ıJIJ..ıl, .~:ı 1 t 'J'ı:ıl' .ı.\e l ..ç.ı.:... ..,....,,.. ...,.. ... _;~;-\ı:. J) ·J.JI~<br />
• ).» .;1 J li:,.. Yı- • .ı.-:;.j J:· .J. ~"'-L. .!""<br />
. ).J.ı.:-tb ;,::4;ı, .. cL;U ı..r~ ._;;..J)J 'llı,,..J )Jıııı ~.~· j'l.ı.: ...........<br />
;,._ Jti y )\.:... ı .;,J;l .>._.;.f ..;1: ..:... v"' ~\.:.ı-1. ;...ı.'fv"' .).J\.:.ı:-1 )....9 .j,4.1. ıJ..ı..!.t ı$ .... ;1..ıl ...,..ı~<br />
:)..ı.S:o:- •..ı.._ı t. ı..;P-ı _,__._ •..~o~o• .ab .:.ı;,...... ..ı.;;~ ~.)L. ,;.... v"' .,*~:·,-" .:..~~.... J..ı.._l ":"\f:l _;~,ı..!,~\.. ..._,.......<br />
.:.ı..ı.ı J-::; ı.;~) ..;;..._t.. r ..il..o.l ,ı 13i; ·A) .:.ı~ J,<br />
. .<br />
!l;l.ıı.__...... -'.. ).~:ı !lı ;.::.ı ,=~~,. t..> J: .... t .........,.. r..f J!<br />
J--j.• 15 .:.i~ ~~~-....... :.... .:!tl~l .;};,,; ~v •<br />
. . .J l.i.. j'l4:ıs::::; j~-ıl,:.ı..,iJ J,l .:.ı§'.:,,l.)...ı.ıoÇ~I !lJIJ, • ..ç.ı 1 _,~ ..J;.. 1 .) ~:l .... t J'>\.l.~ l..ı..;J J.-""'tJ<br />
;.ı<br />
• )~1 '":"lf:i !$•" i.<br />
J~ .. J ..,..ıJ:"", ~~:ı)' ('.lı.. ~"=· j..P eb, .. :-lo.~)!..!' .:J.:~ .. ~~··J c ... ':..; .;.1 .. ~.: ... , .;:; ;lf • .)"="·~ ..:.~lt<br />
15J~\ ı,!.l;~l.J -~ı_;L~ıoi.~'>'·L•• ~-'....J~ .;.)JI jl.JI J;..l.ı uıı"'~\. • .fi)l • .ı.~\&.~~=:--\; J,;;;. J;i-J<br />
J~;~ "'"c .::.ı;l.. '1'\ ~...ı.IJI ;Jl...;.r~ ~i~ :.JI;I A_:.~l .::..:r.V" ..!l:..,....t.\ki .ı.;;b.r • .J..ı.._ı ...,......i; . .ı.lı_..wt.i.<br />
,;;.,..)_,- .J..ı..:,...:li ..ı::-i .ı.;.,_J.-j• "'.ı.Oıs-i.J. J~)'~ 1 O""~ • .).)« Jdi .::-...l/;:-) !$_,. "'~:.l:~ ek:~;;~ ·-'-':-1..)'1<br />
4._.!.~\\r,.,ı.s:! J~·d;l ~1_;-ı • ..ı.:l\.... ~L..r"' J.-:)·. ;.>;.~ .j"J.!I_-it.:.; .)..ı..!.~ ~..:.~ • ..; 117 ~fL. Au dessous de pair .::, ' .J..ı..:.~<br />
.!!.;~,...\ , rlr"'l. ;~~-' • ..ı.!.l;l) ":""'':· >..P .:..~; .. JL .... :-1 ~)J.., ..:.X.r.J ci;.J:,Jo.l J~o;..aı .ı.:.:\- '-''"'~iT<br />
150
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
yapmak ve bu sanatlarla ilgili fabrikalar kurmak, gerekli aletleri ve eşyayı üretmek, ithal ederek satmak<br />
maksadıyla 28 Ağustos 19 ı 7 tarihinde kuruluş işlemlerini tamamlamıştır. Şirket yabancı ülkelerde ve<br />
Osmanlı vilayetlerinde şube açmaya yetkilidir. Otuz yıllığına kurulan şirketin sermayesi 2 liralık hisse<br />
senetlerinden oluşan 20.000 liradır. 40 adet kurcu hisse senedi tahsis edilmiştir. Bu hisseler nama yazılı olup<br />
beş sene süreyle satılamaz. Şirket sermayesi bir misline kadar artırılabilir.<br />
İsme yazılı olan hisse senetlerinin havale ve satış işlemleri idare meclisinin onayına bağlıdır.<br />
İdare Meclisi 5-9 üyeden oluşur. Üyelerin 1/3 'ü her yıl yenilenir. Meclis üyeleri en az ı 00 hisseye<br />
sahip olmak zorundadır. Genel Kurul her sene Mart ayı içinde olağan olarak toplanır. 20 hisse sahibi<br />
Genel Kurul'a katılma hakkı alır. Bir hissedarın ı O' dan fazla oyu olamaz. Sermayenin Wnü temsil eden<br />
hissedarların toplantıdan 1 O gün önce yapacakları teklifler müzakere edilir. İlk yıl hesaplarının müfettişleri<br />
kurucular tarafından tayin edilecektir. Sermaye artırımını görüşecek Genel Kurul'da sermayenin 2/3'ü<br />
temsil edilmelidir. Mali yıl 1 Ocak'ta başlar. Yıllık temettüden önce ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ve<br />
yüzde ı o ihtiyat akçesi ayrılır. Geri kalanın yüzde 20'si kuruculara, yüzde lO'u idare meclisine, yüzde 70'i<br />
bir kısmını ihtiyat akçesi olarak ayırmak ya da ikinci yıla aktarmak mümkündür. ihtiyat akçesi sermayenin<br />
yarısına ulaşıncaya kadar ayrılacaktır. Faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklik ihtiyat akçesinden<br />
karşılanır. Şirketin süresini uzatma, feshetme ve işlemleri durdurma gibi konuları gündemine alacak Genel<br />
Kurul' da sermayenin yarısına sahip hissedarların hazır bulunması gerekir.<br />
46. TÜRKİYE MİLLİ BANKASI<br />
Osmanlı ülkesinde ticaret ve sanayinin gelişmesine, madenierin işletilmesine, halkın ve devletin<br />
menfaatine olan çalışmaların yapılmasına, menkul ve gayrimenkul teminat karşılığında borç verilmesine<br />
ve benzeri bilumum mali kredi işlemlerini gerçekleştirmek maksadıyla kurulan şirketin nizamuarnesi 3<br />
Nisan 1909 tarihli padişah iradesiyle tasdik edilmiştir. Sair işlemleri nezaret tarafından tamamlanarak<br />
nizamnamenin bir nüshası kurucularına gönderilmiştir. Kesin kuruluşu 13 Eylül ı 909 tarihinde<br />
gerçekleştirilmiştir. İdare merkezi İstanbul' da bulunan şirket diğer vilayetler ve yabancı memleketlerde<br />
şube ve acente açma hakkına sahiptir. Süresi 99 yıldır. Sermayesi her biri ı ı Osmanlı lirası veya ı O İngiliz<br />
lirası kıymetinde ı 00.000 hisseye bölünmüş 1.100.000 Osmanlı veya 1.000.000 İngiliz lirası dır. Bankanın<br />
başlıca kurucusu Sir Ernest Cassel'dir. İdare Meclisi'nin teklifi ve Genel Kurul'un tasdikiyle sermayenin<br />
3.300.000 Osmanlı Lirası'na çıkarılması mümkündür. Sermaye artırımı halinde yeni çıkarılacak esham<br />
başa baştan daha aşağı -Au Dessous De Pair- bir fiyat ile satılmayacak, daha fazlayasatıldığı takdirde elde<br />
edilen safi fazla, ihtiyat akçesi hesabına ilave edilecektir. Bu paranın kullanılma şekline Genel Kurul karar<br />
verecektir. Hisse senetleri isteğe göre isme ya da hamiline yazılarak ihraç edilecektir. Yalnız hamiline ait<br />
senetierin bedeli tamamen ödenmiş olmalıdır.<br />
151 ~-· _... ________ _<br />
hissedarlam dağıtılır. İdare Meclisi'nin teklifi ve Genel Kurul'un kararı ile hissedarlam dağıtılacak paranın<br />
45. TERAKKİ-İ SANAYİ TÜRKANONiM ŞİRKETİ<br />
Merkezi Dersaadet'te olan şirket kuyumculuk, dökmecilik, tomacılık sahalarında her nevi çalışmayı
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
J-l'""'..i'~~_..ı\; \.t; J..~ı. ı.;!.i; 1 .;,:,_ ~\c ._;1.6- §J~ .J_,.I.,J.;I L 1>...\ JyUJI J_;,;:d,ı""" .:ıJ;..~._,~· ~ •JJ( ~:..-J)}<br />
. ) .. d, .r~ _;l,l<br />
-J.l:i ı.s~~':"";T .b\~:>1 _:ı,ı ·.:ı)J'_ y,ı .:.ı~~:;~"" .::..ıı .. :;. ;)t~~ -)..ı.:_ı-':...1 _j~·-:.;,·'6 ı.s-·~:ı"' ~:- ..J:S .r;<br />
• .-~;;~-~..;~ o)JJ'. o);l.:ı~.a>l;L· .),1;..\;,1 i\,.ı~\,;:;j ).!..; ~/),1(~ .. :.~) d ~..ı.9J..:. .;..ı..IS.ı ,J;\9 ,_;ı .. ;l.ıl 4..ti~J \,.:ı\;A) r.SJJ.:ı •.;;..T<br />
r:.'l ..,t;ı'Y .J.,f:ı .j ı..;_, .;L:.:..:;.. ı.:fÇ:--ıJ . • i.§ _;.ı . .:ı,ı ,Jil'Y d-1~ ·J}::'.>.ı.._l Cı::"i .;j,l d~_ı 0L<br />
t Ç;--l • ..~.:,.,;_, ',s_,ı __ i . J..~,,;,:. J..:ıoÇ>-1 2).._\; .::..ıJ:ı Jt V s:ıtiı .:J;I)y .. ;.ı..l, .r;: ı.>J_,:a,.. c:0,l..:..ıol<br />
s_:ı) ..::_ .. _,ı ..t;!; ,s_,u ._,,;,T ) .J ı..;_, 0-':C. •J.::-T<br />
• .!..':::..1"1 .1. '~)_.ai ı.~_,, lS"\~1 · 1 ..!1::'. ;~, .1.1.!. L"'L" ...;:""">\.., 01:.)_,1 ı.r\~ • .ı,:l;..l.ı ),.ı<br />
'i$;ı.v~:·i .:J};J'.J '":"""-~ ,&};_..ı.•J ~yi' J.-1•' ...:J:.:'Y..iı. •.<br />
.a> ',SJ:;J 2J..'".,L..r~' ,S.Jiiı:. ~.!.!1;,<br />
.......;;l o...\:~:o- j)\,\A• ":A,d,J ..J;)f'~ 4 J!.!.."") c.l.Jh\ .:_~,;_..,<br />
o;\.!.:\.-1 • .;.;,_,:) _;(J~ )y_.;.• •J-'.ı;lc ".,~)/ J • .!..• ui-~) d_\~. J.l>.J..~ !J:f T t.S_L..:.t:~~"' S:.ı,) .. ~J<br />
JyılJI JÇı:. '\il;;. ;.J..j'Y ($JJI ..:~L. '~~.'""',... ~J! ,_,.:!X•--.. Ş J::-.1 ;.J.i.j_,;;1 :.).:ı,j;l 1<br />
.:..~.• ı.s)_.:..c-1 :...'i.;~i •• J-':l -=..:.ıl.- r.>\iıı_l "":JI.ıl uı~ • .~ı·).-) .... ;.. J:L~J ':r l!).;)\.1-.• J ;_,.ı d;--
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Safi gelirden önce yüzde 1 O ihtiyat akçesi ayrılır. Bu para sermayenin<br />
yüzde 1 O 'una ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. İkinci de hissedarlara yüzde 5 oranında birinci kar<br />
payı dağıtmak için kafi miktar ayrılır. Bir yılın karı bu parayı karşılayamaz ise ikinci yılın karından bu<br />
isim ile bir şey talep edilemez. Bu paranın ayrılmasından sonra İdare Meclisi 'nin teklifiyle Genel Kurul<br />
temettünün bir kısmının olağanüstü ihtiyat olarak ayrılmasına karar verebilir. Daha sonra yüzde 1 O İdare<br />
Meclisi üyelerine, yüzde 22,5 kurucu hisselerine, yüzde 62,5 hissedarlara dağıtılır. İlıdas olunan 2.250 adet<br />
kurucu hisse senetleri hamiline aittir. 1912 1 yılı Ocak ayından itibaren 3 sene zarfında kurucu hisselerine<br />
ortalama olarak dağıtılmış olan paranın 15'le çarpımından hasıl olan miktarı ödeyerek bu hisseleri satın<br />
almaya şirket yetkilidir. Ancak bu hisselerin tamamının aynı zamanda satın alınması şarttır. İdare Meclisi<br />
Genel Kurul tarafından 6 yıllığına seçilmiş 12-16 üyeden oluşur. Bu üyelerin en az üçü Osmanlı vatandaşı<br />
olmak zorundadır. İlk İdare Meclisine seçilen üyelerden altısı Londra'da bulunmak üzere özel bir heyet<br />
kurulacaktır. İdare Meclisi 'nin merkezi İstanbul' dadır. Üyelerden biri genel müdür olarak tayin edilir. Genel<br />
müdürün teklifi üzerine iki müdür atanır. Genel müdür ve müdürler İdare Meclisi'ne karşı sorumludurlar.<br />
Ve kurulca tayin edilen belirli bir süre için atamaları yapılır. Her yıl üyelerden altıda biri değiştirilir. Genel<br />
müdür bu vazifede kaldığı sürede bu kurala tabi değildir. Üyelerden her birinin 100 hisse sahibi olması<br />
zorunludur. Azalar bizzat görev yaparlar. Bir başkasına devir ya da sürekli vekilietle idaresi mümkün<br />
değildir. Ancak merkezde bulunmayan üyelerden birisi arkadaşlarından birine oy kullanma konusunda<br />
vekalet verebilir. Meclisin her 15 günde bir toplanınası ve toplantı için en az 3 üyenin hazır bulunması<br />
şarttır. Karar alabilmek için dört oyun birleşmesi şartı vardır. Oyların eşit çıkması durumunda karar ikinci<br />
toplantıya bırakılır.<br />
Eşitlik yine bozulmazsa ilgili konu reddedilmiş sayılır.<br />
Şirketin idaresiyle ilgili, İdare Meclisi'nin yetkileri geniş olmakla beraber 100.000 İngiliz Lirası<br />
ve üzerindeki bir işlemin yapılması, sermayenin artırılması, hisse bedellerinin tahsili, genel müdür ve<br />
müdürlerin tayini, maaşlarının takdiri, Genel Kurul gündeminin düzenlenmesi, olağanüstü toplantı<br />
daveti, nizamnamede tadilat teklifi, yıllık bilançonun tasdiki, şirketin feshi ve tasfiye işlemleri için<br />
Genel Kurul'un toplantıya çağrılması konularında Londra'daki heyetin reyini almak zorunludur. İdare<br />
Meclisi'nin başkanlığı genel müdüre aittir. Diğer müdürler gerektiğinde yalnızca İstişare için toplantılara<br />
katılırlar. Müfettiş olarak görevlendirilecek zatın 20 hisseye sahip olması gerekir. Bütün üyeleri Osmanlı<br />
vatandaşı olmak şartıyla 6-9 arası azadan oluşan bir İstişare heyeti, bankanın kuruluş maksadı olan<br />
teşebbüsleri gerçekleştirmek, gerekli girişimleri hazırlamak ve incelemek konularında İdare Meclisi'ne<br />
yardımcı olacaktır. Bu heyetin üyeleri Genel Kurul tarafından altı yıllığına seçilirler. Bir istisna olarak<br />
ilk İstişare heyeti bilinen zatlardan seçilmiştir. Bu heyetin her sene altıda biri değiştirilerek yenilenmesi<br />
sağlanır. İlk değiştirilecek İstişare heyeti üyesi, kurayla belirlenir. Heyet üyeleri en az 50 hisseye<br />
sahip olmalıdırlar. İstişare heyeti üyeliği ile İdare Meclisi üyeliği aynı zatta birleştirilemez. Genel<br />
Kurul en az 50 hisse senedini hamil hissedarların katılımıyla her yıl Nisan ayından önce İstanbul' da<br />
idare merkezinde toplanır. Her 50 hisse için bir oy hakkı vardır. Genel Kurul daveti, toplantıdan<br />
153
-----------·~ 154 ~-· ----------<br />
,. • \ .. $ & •<br />
1.;\~ı-1 0-l W~· X \'1""'1"''\,.;'l J~..ijJI ._,.:.:4. _, .. tıııtl • .ı.ı.: ... u~l ol}:.l..r~ .jı:Jl..,_..ı; u•':'\.l.l.lır;<br />
j\_ .. _;;i- 1.1!1 cı'\',"\O'I"" ~}·r ı.!li..ı._l jl..)il ..;ı,..:.J~ .::..ı~jl. ... Jo.r:.!. ._:,., •• ..~c.l::')l,.\u .ı.~l. ~:_ .... ~!~<br />
.JJ.:9\,.. tf l.ı::l 'I'Y"V-_• ,J)'lf J~ •Jr j..ı..;~_;;; l!l,".j\_,.,.J .j;l....,. 1~1 "(A,A'"< J 5!~1 ~A\; .;:..~ ... \...<br />
.;..ı..!.i-"_ILtii ... c~. ,)\)l.ı .. i':>'ı:. l~lV,'\'\\ j\!:•J J~_:;; 1.;:.1 \"\,\'f'\ _;l_,!;t Ja!IJJ ..lı.lz:,..\ .ı.I+~JvL:~\.14!<br />
• )..i.!J.~t).;. I- _,.":;'_1_ .... JI,;JI JJ,;-.:.., r:. ..ıl l;\::ı:-1 ..)..\.:... .. :., \~' t J;\.v "'.ui' ); "7J""<br />
JıP: .)..>._~;.~ ~~~J )JJ.,(:_;':I,I t!_~ "'-'~ \'\'"•V&,. J ~~,'1""A'\ ı>J..,_,.:.. .:..ıi.:.;IJ .;,f",:-!l-.J .:..ı')l, .... ı..<br />
- " . ,.-<br />
(.J~•..I.iJ'_ •J.J;I ..!.\Ht-.l~t;; ~~\:.:... '·l~~ ~:.l ... i ..!.\:) _,..;<br />
'.t~. r+· ... ~:1-!-~ .;:.~o.~ .. !.ı.-..;;~<br />
J:~.f'~:.~· ,.:... _,ç, ... ~: ... •b\4• •J.iJ' ._;l..ıl J ... :.;.~.~ r; )..ı->va ;L-, t.oi
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
bir ay önce İstanbul ve Londra' da iki ayrı günlük gazetede yayınlanır. Heyet azalarından üç zatın teklifi<br />
halinde İdare Meclisi, İstişare heyeti ve müfettişierin seçimi gizli oy ile icra edilir.<br />
Şirketin işlemlerini tasfiye etmesi halinde ödenmiş sermaye hisse senetleri sahiplerine iade edildikten<br />
alınmamış olmalan halinde bu bakiyeden yüzde 22,5 pay alacaktır.<br />
1909 Aralık ayı sonunda tamamlanan üç aylık işlemlere ait ilk yılın hesaplanın görüşmek üzere 5 Nisan<br />
191 O tarihinde toplanan Genel Kurul'a verilen rapor ve evraklara göre banka ilk sene içinde yapılan 4. ı 13<br />
lira 90 kuruş genel masraflara karşılık faiz, kambiyo, komisyon hasılatı olarak 1.594 lira 77 kuruş gelir<br />
temin etmiştir. 2.5 ı 9 lira 13 kuruşluk açık ikinci yıla devredilmi ştir. Bu süre içerisinde bankanın yaptığı en<br />
önemli işlem Londra'da tedavüle koyduğu Şehremaneti'nin (belediye) 1909 yılı yüzde 5 faizli borçlanma<br />
tahvillerinin satışına aracılık etmesidir. Tahvil ve kuponlar, damga ve sair bütün vergilerden muaf olmak<br />
üzere, sözleşmeye hükümet adına kefil sıfatıyla Maliye Bakanı'nın imza koyduğu 1.100.000 liralık bu<br />
borçlanmanın genel şartları şöyledir: 4 yıllık hasılat ortalamasına göre, yıllık gelirleri 59.389 ve 13.079<br />
liraya ulaşan köprüler ve Paşabahçe'deki petrol deposu vergisi karşılık gösterilmek üzere yüzde 5 faizden<br />
ayrı olarak anapara ile uyumlu şekilde eksilmemek üzere yüzde yarım anapara itfa hissesi ödenmek şartıyla<br />
50 senede imha edilecektir. 1920 yılından sonra Şehremaneti istediği zaman itibari kıymetini ödeyerek<br />
tahvilleri tedavülden kaldırınağa yetkilidir. Yüzde yarım itfa hissesi ile imha olunacak tahviller piyasa<br />
değeri başa baştan daha düşük ise piyasadan satın alınacak başa baş veya fazla ise kura çekimi yoluyla<br />
belirlenecektir.<br />
İkinci mail yıl hesaplan hakkında ll Nisan 1911 ve 1912 tarihlerinde toplanan Genel Kurul'un<br />
evrakları üzerinde yapılan incelemeye göre banka 48,591lira gayri safi hasılat elde etmiştir. Bundan Londra<br />
masraflarının yüzde 20 oranında itfası tutarı olan toplam 32,498 lira düşüldükten sonra geri kalan 16.092lira<br />
hesaplarına aktarılmıştır. Hisse senedi bedellerinin 825.000 lirasının henüz talep edilmediği anlaşılmıştır.<br />
Miladi 1911 senesi sonunda kapanan 3. sene işlemlerinden elde edilen gayrisafi temettü 53,504 liraya<br />
ulaşmış ve bundan merkez şube masrafı ve amortisman bedeli toplamı olarak 35.983 lira çıkarılmıştır. Geri<br />
kalan 17.520 lira safi hasılat önceki seneden devredilen 13.573 lira ile toplandığında toplam temettü olan<br />
31.091 liranın nizarnname hükümlerine göre dağıtılması ve 10.000 liranın olağanüstü ihtiyat akçesi olarak<br />
ayrılması onaylanmıştır. Bankanın dördüncü yıla ait işlemleri bir önceki yılda olduğu gibi, tahsil edilmesi<br />
şüpheli alacakların karşılığı ayrıldıktan sonra 61.819 lira gayrisafi hasılat temin edilmiştir. Genel masraflar<br />
Bu paradan nizarnname gereğince yüzde 10 ihtiyat akçesitutarı 275 Osmanlı Lirası ve 100.000 hissenin<br />
yüzde 5 faiz toplamı ı6.409 lira ödenmiştir. Geri kalan 10.274lira olağanüstü ihtiyat akçesi hesabına ilave<br />
edilmiştir.<br />
Beşinci yıl mali hesaplarına göre şüpheli alacaklar karşılığı ayrıldıktan sonra 52.653 lira gayri safi<br />
hasılat temin edildiği görülmüştür. 28.862 lira genel masraflar düşüldükten sonra geri kalan 23.790 lira<br />
nizarnname hükümlerine göre ihtiyat akçesi ve faiz karşılığı olan 16.129 lira ayrılmış, 7.661 lira ortaklar<br />
arasında dağıtılmıştır. 19ı4 yılında Cihan Harbi'nin başlaması üzerine şirketin son üç yıllık hesaplarına ait<br />
55<br />
evraklan bakanlığa gönderilmemiştir.<br />
ve itfa hisseleri için ayrılan 35.125 lira düşüldükten sonra 26.693 lira safi gelir elde edildiği görülmüştür.<br />
61 kuruş safi gelirden ilk sene açığı olan 2.5 ı 9 lira mahsup edilmiştir. Artan 13.573 lira 6 ı kuruş ikinci yılın<br />
merkez şubesinin masrafı olarak 26.533 lira ile imar faaliyeti araştırma masrafları, mefruşat ve kuruluş<br />
sonra geri kalan varlıklar, yıllık karın paylaştırılması usullerine göre dağıtılır. Kurucu hisseleri satın
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
t,fivi"J J.-~1 . .:l1.J d;-.1 • .iy~ (.J_;,. .,fJ ~,-l. t iV> .;jJI JlJI ,_.·.)\...,.,;., ~-·;1.>1 :j.r<br />
.,ı~ J~~ jJ. 1.t1 .f.. ı.IJr '-'"'".~r ,:J.:J.r- Y_ 0J..I f:J •H:-\.; .:.ıı 1 -~ .~~J~ 'ft'r ji .,., .......<br />
• ;_h,•J._I .)\.:.f )~o.)~:~\ .!ij\~J o.)))~;\... S.r';,. ;ıl~.!.\:',.}~ ~J.. ~;.~~-d:'. ,.ı.;:. .. ;i<br />
)..__y<br />
. . ;.ı..:.l..~ı.l.!.ıl·,..~. ... l ..,...._...,... ı..r-... } :.~ jJ'. i!.'l . 1 .ı 1 \~,._)i..., ı.r':•r :.,~~·.ı...:JJ!•.J. \.~}•_~ .......<br />
ı.il..ı.:.. ... ~-. ;..ı.i!'"'-IIJI .ı:ı. .. ~:... •J , ... :.ı.ı:ı_,.r .:i.~., .. ;...~~,} J.~ Jj-J ;_/ ... ~·.,.ı;.,~,.~;... J~<br />
.:;..;..,_;ı ~ı, .. J.lf .).> .. l~l -._..\; .j,ı .:.j.t J J!.ılJI ;.it:· .. ;.~· ..!.1:-..\'1 ı..ı.i ~~:ı~~~ • . .ıi; J~ ._;..;<br />
;L<br />
. .:.ı.>\. .... J~ ~'r' . ;;._;.ılJl .:.ı. d.~~.- (\ı-1 • J , ... .:.ı.ı.; ..... _..\; .!l~l~ ...;..ı . ;..._~<br />
..f j ,J.-ı...:a..ı .ı..ı.i .j ;.ı. .:_ı..ı..:.~ .., •• ;~JI ...,..~ . J ..... :_ ... L;..:i\ ... t~ll.ôi ,_,-l...~.ı.l .ı.~ .)~;1. J!"'o!i-:ı:-T •<br />
..!ll~ 1 J!..ı.; j..i ~;... ..... ı.!.l: ... \.:...1 . ;.ı..!..Cl ,ı Jf.!.i .J..I.~j )- )--~} ·h' ı..r~ ı.!.l\,_1 •• b -~.: ... ,_p • ;.ı._l<br />
. J~l ':"~ı ıJ)lJI ı.!.L. -._ .. -.;;,ı jti'Y :JjL ... I . ;_,JJI J....ı.i- ..,..lif 4~J.J..#<br />
"'· '-:• 1 ,-:.,~,. ı.1 ).1.•\.. ........ ..:;.;;, .;..~ı_l tl.;~ 1 ..ı..t:. • .;. _j'.r ..:.ı:.' .r._ • .ci).: ...,..~L. 4;,....._.,. ,_,,.(:" ,,. .:).•<br />
.)\_!!: ..;J.:• d-a;•J._I • )!.i._~ J . ..ı.--;:_j· ,;.I;~L. r . j~o~.J ,ı t": ~iJ .,~j 0..ı...~ . ;~1 !)IJ_.!-1<br />
..;.L.ı.:_lo~ı.,~ j~ y_,ı 0..ı.:-"':i\ ... ..:;.;l.:i .J)i..!.~ .).ı.; ... ı.ı.:;...l uJl.. ~~-~~~ ~: ..... ;~1 ":"\f:l ~1 J:!i '-!":L.r<br />
..!.1:-~~:..JJ!Ji' ~~ • .ıjJ_ J;~,ı .., ... !'"..tT..ı.t; .... ı !l;J .ı.. t_i t;~· ~::-•Tj\S ..:...u....ı J~ .Jjt. ~_~./""<br />
J~J\ı..r~ ,_,~,J,I •JJ;<br />
.ı,'t_;l,._.,..._,.:ı,J)•.>] 1".-'..t";•;i~:-.ı.::-iT J.l::...l d.l IJ 1 iJ;.ıJJI,ji';.\., ._:L.t;;~~~N c_laiJ c:-iJ .:.,.ı.,. ~ . .ı.i. JJ~Jl J~l~.ı.~ ... c:JT<br />
• ;...~.ı_l ":"\f.\ .!U'_ ı J.ç.i J-A...l Jii'Y .... ı.. .r" .::..~·<br />
ıS..ilf•I_,,_,M(>t:J.,..;..J ı.S.ıl ı.S),.,j.ı..., ~Jii·~·Jl J-U.J .).>\ •• ~J_t.., t__,• ~, "',llv*J.l. ~~~ _,.1..<br />
• d...:l:.~ı, ..!.!~\ ....;:..(, ı$.)1-' ı..r.~ ... .ı:ı.. ~.;\ ... '-""\;...:.1 !J ~-s~ ı.$)~:.1 ~J ,.t;ı~;. J ı ı.!.l~l J\ .. ,...: ... 1<br />
ı.!l:.f'<br />
• ...;:.\.......;.),_,*"h\ ;)<br />
.ı.:....l\:.()~.~ a.ı4~:ıı:-I.J ~~'" ı.!.llll. J.J.-.!~1 f-.::.i .~4.:..W .:.ıJ_,.., .~;\."'ff\"' .JI.1.;~-_ .;jJI JtJI<br />
~~J' .• ;..ıl~l ..!1:', ji. ~~ .)..ı..\r..,\ Jll~ JJI ~..,~_l.f'. JJ._;_ ... jJil. ,)1-11. ~Ip ..::;.ı... • J_ı;,.;i..<br />
:.,(f;, , ;.;._.:,tlJ' ~ .ı!..ı. ... l I.$A_.,.,._ iJ" .... j• ~..1.1- ..:J:::'. )J~ .ı_,\,"j .:;..;,..Jj ~If J;;_ • ..ı~t.)j; .ı.:_ ... ı}-!·~<br />
• J }-:'.-..... \ .ı..;_:/ j!.-./. ..-o~ı.l. f ..<br />
j.ı.:.U\0~L_,I J~,;>J)-'?. ~::":',• ..,..,.~~~~ .!l: ...... l~.\!i.i .)JI•• j..ı.~-'11_,.:.~, ~,~~. JIJ~ı<br />
('.}-l.j-.> .:.ı'j._,_,t 5.r:. •;jJI .!.\ ... ~1 jJLf ı,;i.ai ı,!.I;..,_L..r* u!l ..... \ ~); J.~ı. !l;..~ı.l 0;,•J ı,;--1-~ı-L.<br />
.<br />
-----------·~ 156 ~-· ----------<br />
.r . .!.!~_, ·h 1 J ..,..~..ii Jü..J.\j _;ı..: ..... ~1: ... t ,..._.,. . ~"~-... '-!)T ıJ..'-:·.J.. •• ~ı_,a:- _, 0..ı.." t/ ,/'<br />
.r .ı.lo • .ı.al" ..!.1~1 ~!.i, !ll;:..l ~':ll., ":'"\:..... .-..)f ..::;)i. .. \.. t i~ _;tly ,:.,_.ı. .. ;,.<br />
... \;T, .. :... ..... ;.t<br />
..) ~<br />
4; ... ..;~ 411;:. ._ .......... Jlıl J_.a~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
47. TEŞEBBÜSAT-I SINAİYYE ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare Merkezi İstanbul'da bulunan şirket, işlenmiş ve ham pamuk, ipek, yün ticaretini yapmak ve her<br />
nevi mensucatın üretimi için fabrikalar kurmak maksadıyla 25 yıllığına 26 Temmuz 1917 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Sermayesi her biri 25 Osmanlı Lirası değerinde 1.000 hisseye bölünmüş 25.000<br />
liradır. Şirket sair vilayetler ile yabancı memleketlerde şube açma yetkisine sahiptir. Genel Kurul sermayeyi<br />
bir misli artırabilir. 300 adet kurucu hissesi ayrılmıştır. Bu hisseler beş yıl süre ile nama yazılı ve satışı<br />
mümkün değildir. Bu sürenin sonunda hamiline ait olacaktır. Hisse senetleri yarı bedeli ödenineeye kadar<br />
sahiplerinin adına yazılacak, yüzde 1 O 'u ödenıneden havale ya da satış işlemi yapılmayacaktır. Yarı bedeli<br />
ödendikten sonra hisseler hamiline ait olacaktır. Eshamın Dersaadet Borsası'na ve diğer yerlerde açılacak<br />
borsalara kaydettirilmesi zorunludur. İdare Meclisi 5-9 arası üyeden oluşur. İlk meclis kurucular tarafından<br />
beş yıllığına tayin edilmiştir. Meclis üyelerinin her sene yarısı yenilenir. Üyelerden her birinin en az 1 O<br />
hisseye sahip olmaları şarttır.<br />
Genel Kurul her sene Mayıs ayında şirket merkezine toplanır. Dört hisseye sahip olanlar Genel Kurul'a<br />
katılma hakkına sahip olurlar. Bir hissedar beşten fazla oy kullanamaz. Sermaye artırımını görüşecek genel<br />
kurulda sermaye sahiplerinin üçte iki oranında temsil edilmesi gerekir. Mali yıl Mart ayı itibarıyla başlar.<br />
Safi temettüden önce bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 itasına kafi para, sonra ihtiyat akçesi olarak yüzde<br />
5 ayrılır. Geri kalanın yüzde 15'i İdare Meclisi'ne, yüzde lO'u ikramiye olarak şirket çalışanlarına, yüzde<br />
20'si kurucu hisselerine, geri kalan yüzde 55'in yüzde IO'u alet edevat amortismanı için olağanüstü ihtiyat<br />
akçesine ayrılır. Yüzde 45 hissedarlara dağıtılacaktır. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncaya<br />
kadar kesilir. Yüzde 5 faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklikler ihtiyat akçesinden karşılanacaktır.<br />
Şirket süresinin uzatılması, feshetme, işlemleri durdurma gibi konuların görüşülmesi için toplanacak Genel<br />
Kurul' da sermayenin yüzde 50 oranında temsil edilmesi şarttır.<br />
48. TEŞEBBÜSAT-I MADENİYE VE SINAİYYE OSMANLI ANONİM<br />
ŞİRKETİ<br />
Doğrudan ya da devralma yoluyla maden ve taş ocakları işletme, maden suları araştırma, ruhsat ve<br />
imtiyaz alma, ruhsatları alınmış sanayi yatırımlarını işletme, her türlü maden ve cevher mamullerini alıp<br />
satma, her nevi sanayi için fabrikalar kurma ve idare etme, şirketin kuruluş maksadıyla ilgili ticari işlemleri<br />
yürütme, sanayi ve mali ortaklıklara katılma maksadıyla İdare Merkezi İstanbul'da olmak üzere 9 Haziran<br />
1917 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Osmanlı vilayetleri ve yabancı memleketlerde şube açma<br />
yetkisi bulunan şirket, doksan dokuz yıllığına kurulmuştur. Sermayesi lO'ar liralık hisselere bölünmüş<br />
1 00.000 liradır. Ayrıca 5 yıllığına satılması mümkün o lmayan is me yazılı 1. 000 adet kurucu hissesi ihdas<br />
olunmuştur. Şirket sermayesini bir misli artırmaya yetkilidir.<br />
Menkul ve gayrimenkul mallarından maden nizamnamesinin 6. maddesine göre haciz ve satılması<br />
mümkün olmayan kısmından geri kalanları rehin vererek bedeli ödenmiş sermayenin yarısını geçmemek<br />
şartıyla tahvil çıkarabilir.<br />
157 ·--· ----------
----------- İSTANBUL TİCARET ODASl -----------<br />
:Jı_ d:. ,Ç ."": ... J..z>. 1;.!.1 ~~:-ı ~~.ı cl"'_,:. ... d'- ,;.. __ ; ~J rl:> !!.i~::.. ı ı.s·~\..A ~; Y . • ;J.:.·~'<br />
.;J..I~\f-.1 J~T a;l} J. ~~;S 1 .)1:~ &~:-_,; ~~;"' ~1.,~>1 ~'iu.Ji ·ıi"'·~l J}\>1 ~~ ı).-ıiJI<br />
.;.ı.i-:-dY.J..ı~ J 1 '11JIJ.bl:l.ı_ •JJ ... ;;.ı.: ..... .:.\1 ~.Lh,...; ... i .jl..4);L. r\rl ı)..ı.t-':.1 ~J\; ~,l • .:ı)J'. ı.!tl~<br />
.ı.::'J.: ............. ı?~_}>..! J;ı'Y I.!XL:.."I • ;J:l_,l J!.ı.; u;~l ~J .1. .ı.: ... v" ~~.:.ı~\ • ;.ı.:.iıl,ı ~:..r .)..ı..~i.,~.l.<br />
.S.:..:\:ı: Jü·'Y çX",.,_L..r • .J-':,1 t~:-1 • .ı.8..ı1 ı5T JT .!tt!ı ".:..,v"' ~J~"":' J,r ~~;"" • .).>.ı_l -:Jif.l L9 .. tJI .!UL.<br />
;_,.) ;.. ı;) J:f.l ı.sM"''!'i(.ı.t:: ... ı_, c:"' ı.!.l:r:-.•.>.._1 ~~tS .ı..: ... lk"l ı_9IT .,jy<br />
~1..._;; 1,$-~•A oJjJ' • .. ._,),..a> I.)"'·""Y J,I.JJJ'. ı,!.\;_~il~:. •JJ"' .J..ı.S.ıJ .>.ı_l J~.;Ai 1.9~ o.:.)i_ .!\ .. :i<br />
. .,; .... vA • ;_,JJI tPi ~1; 1 .)~ ...... ~~oJ)-':, ~:;'.)1 1.)"'~ •J.JJI J~ Jl C:.~jf J; .)i.J.AA ı.!.l.-\---1 4:"""J.:.!S' ""}<br />
ı.!.l.:_ .. .ı.';";T 11~1 . ;)!.ı:_J Jouissance J,\4 • .ı..al~""'l ,:Al,. ı l#l . ;}:.•J_J ;1) ~yi' ~ ~)i)l<br />
"1·<br />
o)J ... l.. J"" ......a...i t~\ ";"\..J •.:ıd.:• J)'<br />
J;'ll,l • ..ı.;'.)l ...... ;J lSjS V"' J ..!.l~l..:,..~!.i ~~j~:.l ~;~ J>•IJ l.,~:r:-1 .... .ıtf .,:.)A .. L... tiv" J 4'» .ı.~ IJ Jatlt J~ o.:ıjy• .)~ j.,4.:tL ... .:.ıl..:c' . ;}\.!.~ j.ı.:-l..ı.::-.1 .:.ı,;l .. L9 .. 4.~L. ~~ ...<br />
c_-!)7 . ..-ı.Jl.ı"-.a ... ı?~~ •.l)i_J .. ~..:. .. _;..c?. .JiJI .. .:.ji • .!.L:~L~ • • )1; ... 0J.i"":.l,l jl)l ı?. • .,.)y_<br />
0.,.ı.:i\... .:,~ ... ı_ • ;)JIJ•J.-ılli .)..ıljl~ .)1-A:• '"'!.~~ *"'•.ı.:.:f"~) ~: ... .,.a ~.Jı.M • .1. ,).ı."'\r-·1 ":• J;- ~;"'<br />
4-! 1 J;ı,. ~.4:. ı.!.\:5 f~ ·J}u.J Jouissance ~l~l .:.ıl.ı.:-~k·'!.ı \şı::\ .;}::'.•.t..J ;l) .. :.a:.a;. .;l.ı.A·..r.<br />
;.ı.; ..,_~;~,ı ı..>Jt-.... ~<br />
.. ? ~ .... _L.r t5"~~;T .ı.~::..ı . ).ı.~ IJI .. ~ı !!)4.-a:>- .,'IJ~J>"" .... ~\:-> .:ı., ..... l::' •<br />
":_ .. _,, Jı.) ..:....~1.. Jı, .... ıJ 4:'.L .. ;ı.- .::.ı)\.l ... J ~.:;.t.ıl,l JyO-!.• .ı.I.J . .ı..i~ .)...ı.;. ..... ~jl; ~.,Jo:-Y • ..ı.;'~,..~ ... \ ..... ~.ı.-... _;..y, ı:_,~\tJI .::.J"?"J" .;;JJ. r:;:"" .~\:"<br />
158<br />
. iJr..~l J'ı/;.;..1<br />
.,j_,ı_ "':'\... .:..}\ ... '- • ->_,:lJI jl)l<br />
• ;_,.jJ\ J~t .)J4~T i. jt..Ji .ı. .. f jll ~.~ ... ~)~ ır! •<br />
. ;.ı.~·~' Jtı:.:ı • .,~:....J:;ı, • .ı.~,;, Jt?;l ~) ı.>X~'Il::-_.~ı :Jj • .~;..T ı.i_).:.t." ...,..,.. J--_;.. . )_,lı.~ ı<br />
..w _,t ı)L_~· .ı.;..,v"' 1.9"'":!' yf ,:;;t.;~a • .ı _,j,l ":"~·ı .:ıil.ıb.ı....ıı> .!'\.. ,::ı .ı.:... ._.,.,.. 3-Y. JL:..~I • JJJ,I<br />
JLJ1 J>b • .,~ı.),;..ı .::.ı"Ju.;i • ;}.~1 J~l .:ı.)~T_,_ Jı....üi JT a.)jy_ • .ı.>.ı,.r.:" &~_L.r~ J1i .>.><br />
.;:.,L~~ı J~*'~!,ı.. ıJJtl .J ı;.,. ı.SJI_, .. .J'YJI J>b d-ai J~~ı...,. c..k;_, t:-»J ~ .... ~.J.i dr: •J)JI<br />
.; J"., ~~~~~ J;; ı.l~~> .;bl ~~ • .ı.:.c. ,t, "'ıı..IJ_..ı:i .j~~. ":'!" ,1> ":"~_ .. 1..!.\:.:l;b~ ........ .!llL.<br />
.::..\~- • ;~.!.~ .:ı.ı.:-ı..~.::..ı ..:,.~..ı'' ı5" ... ~ı.. ~:...!:..-S' .r .· .)J.ı_ı !!'»' .ı.:tııı l.o~ ... t... ...... ,.. .:ı,ı . )JJJ-f!"<br />
• ... :~.L. r" ı.fl~l "' . .:.~ j~ ı)J~\o#<br />
J--J· .;ı.,ıl.)"'ı~ .:ı_,.:f~l.:...ı. • ..,:_ .... ~,..ı!~ ~1 • ;.>.ı_l ..f; ,).,\..:aç. 1 ;.ı.i .;_,4.1. ,)~ IJI ... ;bl ~<br />
,. " . ..<br />
.. ·.
159<br />
Rehin verme işlemi imtiyazın sona ermesi veya feshi halinde şirkete ait eşyayı satma konusunda<br />
hükümetin sahip olduğu yetkiyi ihlal edemez. Tahvil çıkarma kararı Genel Kurul 'un 2/3 çoğunluğunun<br />
o yuyla alınabilir. Bedelinin yüzde 1 O<br />
yazdırılabilir.<br />
'u ödenıneden esham satılamaz. Yarı bedeli ödendikten sonra hamiline<br />
İdare Meclisi 5-9 arası üyeden oluşur. İlk beş yıl için kurucular tarafından seçilirler. Azaların her biri<br />
en az 25 hisse senedine sahip olmalıdır. Her yıl biri ya da ikisi değiştirilir. Genel Kurul her senenin ilk altı<br />
ayında toplanmak zorundadır. Sermayenin en az üçte ikisine sahip hissedarların zorunlu sebepler göstererek<br />
yazılı talep etmeleri durumunda, İdare Meclisi Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya çağırmaya mecburdur.<br />
1 O hisseye sahip olanlar toplantılara katılır. Mali yıl, miladi yılbaşı olarak kabul edilir. Safi temettüden<br />
öncelikle bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz ve yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrılır. Geri kalanın yüzde IO'u<br />
kurucu hissel erine, yüzde 20, re ise 2, diğerlerine birer hisse olarak dağıtılınale üzere İdare Meclisi 'ne, yüzde<br />
70'i hissedarlam taksim edilir. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarını tedavülden kaldırmak<br />
için safi hasılattan yüzde 2 oranında bir miktarın ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. imha edilen<br />
eshama karşılık j ouissance verilir. ihtiyat akçesinin kesilmesine sermayenin onda birine ulaştığı bir sırada<br />
son verilir. Yüzde 6 faiz ödemelerinde eksik kalan kısım bu akçeden tamamlanır. Tahvil ihmcı gibi şirketin<br />
süresini uzatma, fesh etme, işlemleri durdurma faslma ait konuları görüşmek için toplanacak Genel Kurul' da<br />
toplantı yeter sayısı, sermayenin yüzde 50 oranında temsil edilmesidir.<br />
49. TENMİYE-İ SERMAYE OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Elli sene süreyle her nevi ticari işlemleri yürütmek, imar işlerine dair imtiyaz almak maksadıyla<br />
İstanbul' da 20 Haziran 191 O tarihinde kurulmuştur. Şirket sair vilayetlerde ve yabancı ülkelerde şube açmaya<br />
yetkili olacaktır. Sermayesi 5 liralık 20.000 hisseye bölünmüş 100.000 liradır. Yarı bedeli ödendikten sonra<br />
senetler hamiline yazılır. 5-1 1 arası üyeden oluşan idare meclisi aracılığıyla şirket idare edilir. Üyeler 100<br />
hisseye sahip olan hissedarlar arasından seçilecektir. Genel Kurul her sene Nisan ayında şirket merkezinde<br />
toplamr. Kurula katılabilmek için 30 hisse satın almak gerekir. Bir hissedarın 6'dan fazla oy kullanması<br />
mümkün değildir. Sermayenin yüzde IO'una sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları<br />
teklifler gündeme alınır.<br />
Mali yıl Mart ayında başlar. Safi gelirden hisselere yüzde 5 faiz ve yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrıldıktan<br />
sonra geri kalanın yüzde 35'i kuruculara, yüzde 65'i hissedarlam dağıtılır. Kurucular temettü hisselerini<br />
başkalarına terk edebilecekleri gibi ölümleri halinde varisierine intikal edecektir. Genel Kurul eshamdan<br />
bir kısmını her sene kura çekimi ile satın alarak tedavülden kaldırmak için safi gelirden bir miktar para<br />
ayrılmasına karar verebilir. İmha edilen senetierin sahiplerine jouissance verilir. Şirketin menfaatine uygun<br />
ise piyasadan satın almak suretiyle hisselerin imhası mümkündür. ihtiyat akçesisermayenin yüzde IO'unu<br />
geçemez. Safi gelir yüzde 5 faiz ödemesine yeterli gelmediği durumlarda eksik kalan miktar bu akçeden<br />
tamamlanır.<br />
Kuruluşundan itibaren şirketin hesapları ve faaliyetleri ile ilgili bakanlıktaki dosyasına hiçbir evrak<br />
gönderilmediği için şirketin kanuni varlığının dışında her hangi bir bilgi mevcut değildir.<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ --
------------ İSTANBUL TİCARET ODAS! ------------<br />
..3), ... J-.• Jil:~' '-;":l.aJI.:~ h:9i .. ~~~,...llS.v\;i-"\>-J J~); 'f"; .~'\..:uı....;.ıı ...<br />
·~' ciJ;..ı .:;.,)\!/- )..\; .ı..:iJ,..j ..::..~·... L.~ ·~y_..ıP: S:~)r cl::,..l .::.. r_,...~ J}-::. dJ 1 J-:)' J':, j lS""'_L._,... ...<br />
.J-'; ,;~ı .J;,;_ı.) uı·•;bl '-'J~. _ı-\:io:--ılJI ~b ~:Li,.. ._f,.., .j.ı.UJ.ıl ... _..ı\; \.ti J-~ı. , ._ı ,...,,. ..ıJ:.<br />
ı..> J,o.>.!ı.,.:\:.:,Jl.:,s:.lı..rl~,;_,v"'· _:.ı..!..i:l Jl 0::~i .:,·.;..; _,1 )--·)•• )>1 ..r·l~~ J~~l . ~·.>.f v _:pl.:,s:.l<br />
•)..\.o)'Y._;t,I-!.U! .. ,:._..~:~'""'"' /; • ~.l'-;;\.,y:f: .<br />
. )""'c,. ... ~..:J Jo!~ .1. "\=-.\ __ ,... .:.lJı ,,:,jy_ JAJı t; ~- ... ,.. ı.sf ..~. "'·"'·l·r Ji-".' ... _}; J-". y,ı<br />
.)..ı.: __ ,:i\_, .;.;;\" \.,.. ,~1 0::_ .. J;...l.ı:. Jl..ı.:a. , _ _,,;;;._ı .:-;,\i.)"'-"· ._..;.ı~,. u;~l:;\_.., .;;;i ... b. ..!),',;_ ... .1 .<br />
..:. 1 _;:. ..::.-t;~~> .J(_"" j.ı.:y . . ) 3<br />
:\ 3\ lf":""'i- ,;__.. '-';";T .1\::>1 .JJI o..ıjy_I_-::'L' • ;}:..~;,1 .,_,__ i<br />
u;-':iıı. cı.;,:!\..,.;.,)\""\,.. \:j~ . J>l: . •..;,_1 J:.); .ı..:_ .....';"iT .1\:;,..1 o,:~ 1 ,.llJ,; .;).li• J • .j,'.ı.:&\"" .:ı)\..,b.<br />
'll:-_.\,;!ı olo..ı\.]IJ)i .:ı)J"" ..!J,-)'\!Jj ~.J 1 j d,'.).ıl ı.)"'l~ J..';"eT Y. , ).\C4:..~;,1 '-""·""'j. .ı.;..,..--~ 0 .. ) ""' • ;.>.A>'-- J r"'> ~ .... AP u:. .ı.. ... ,..,.,.. • ) )'"" ıJ.>. J "·""'.J~ı ...... :.. -". j J L ....... .1 ;-~<br />
.f J>-J J"".':~l)JJJ..ıcl·~.l::..,.;..;,:iıı .• J.. ... .:ı..ı.;_,;JJI J:.ı;,; .-.;,;T (_l:. 't.ı. 1 J. ;}:.J.J Jouissance .. :.._.1._<br />
,._.ı\; ~Jjl;~ .ıl_,;:"·J t.f .!, J: .... _,• .... ~.1 ..!J,. J b •JjJI ..::..~~.ı.~_ı jj\f. -s~ı~ı .J:.~S:.;I d: . ._P. 1.5}::_ JJ~JI<br />
u;-;~l • .:~)J'_ d ance<br />
.... :.._}:>\-"" .loııissance j..,i J·~ .0-&;:--.J .J~i ~:.:.~ J ..\lk ..Al\ .. ._. •• ':"iT .1\::,._1 o.A;:ı.,.. .j)l.l., ~:A..,i<br />
.;15:; ~b o_;_,::'_\-_,_ .:ı')\A \,,) ':ll. Jij> \ ..::..\;) f~ , ).\~;>-~_1) .$.! J \.::.. f"~~ J -.::,ı_J ~t:.-1 J~~ y •.ıj ... l<br />
~>',. · ).))>:>:;• uı·.JfYı~ ,.:!:...\ __ ,.. ':lı.~: ... ~f-.1. .:_A.ı,.l ek; • .ı \'\W' J~l .:.ı.iC'f"\ .;.iJI jl..ı' '~::-·J<br />
~;'); .J) 1 J! \,f-.-_j• .j~l-> )"-:_ __, u;..iJ.I . )..1.!..••~1 ':"U, j_,:t> -s-I~J « \fCVO• ıı d·;.,_l._,... .:•.') J'~ l)al<br />
• J.>..!.~>'-tJ.ı,'§ ~Jlki ı..S.~ (,9"':-;l_,.. JIJJI u;•'-;;~ J•<br />
----------~·~ 160 ~-· ----------
--TİCARET<br />
ZİRAAT NhZARETİ MEMALİK-l OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONİM ŞiRKETLERİ<br />
50. CEBEL-İ LÜBNAN SU OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Cebeli Lübnan Mutasarrıflığı'nın 20 Temmuz 1911 tarihli ruhsatnamesi hükümlerine uygun olarak<br />
Nehrüssalip ve Nebulasel sularını akıtmak ve Cebeli Lübnan ile diğer yerlerde umumi menfaate açık<br />
çalışmalar yapmak maksadıyla 25 sene nıüddetle Türkiye Milli Bankası tarafından ll Mart 1912 tarihinde<br />
kurulmuştur. Merkezi Dersaadet'te bulunan şirketin sermayesi her biri 10 İngiliz veya 11 Osmanlı Lirası<br />
kıymetinde 5.000 hisseye bölünmüş 50.000 İngiliz Lirası veya 55.000 Osmanlı Lirası'dır.<br />
Cebeli Lübnan Mutasarrıflığı'ndan alınan ruhsatname, sahibi Selim Şakir tarafından bütün haklarıyla<br />
birlikte şirkete devredilmiştir. Serınayenin bir misli artırılması mümkündür. İhtiyaç görülmesi durumunda<br />
sermayenin yarısı kadar tahvil ihraç edilecektir. Hisse senetleri bedeli tamamen ödendikten sonra hamiline<br />
ait olacaktır. İdare Meclisi 4-1 O arası üyeden oluşur. İlk beş yıl için kurucular tarafından tayin edilen<br />
üyelerin her yıl beşte biri değiştirilecektir. Meclis en az iki ayda bir defa toplanır. Üyelerden her biri yirmi<br />
hisse sahibi olmak zorundadır. Genel Kurul her yıl Nisan ayında şirket merkezinde toplanır. Yirmi beş<br />
hisse sahipleri Genel Kurul'a katılabilir. -Şirketi yöneten İdare Meclisi'ne aza seçilebilmek için 20 hisseye<br />
sahibi olmak yeterli görülürken, Genel Kurul'a katılma şartının yirmi beş hisse olarak kabul edilmesi<br />
yalnızca bu şirkete ait bir özelliktir.- Bir hissedarın 50'den fazla oyu olamaz. Sermayenin yüzde lO'una<br />
sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali<br />
yılı Ocak ayından itibaren başlar. Gayri safi hasılattan umumi masraflar, tahvil ihraç edilmiş ise faizler ve<br />
anapara hisseleri düşüldükten sonra safi gelir hesaplanır. Bundan öncelikle bedeli ödenmiş sermaye için<br />
birinci temettü hissesi olarak yüzde 1 O hesabıyla bir faiz verilecektir. Bir yılın safi geliri bu faizi ödemeye<br />
kafi gelmediği takdirde kalanı gelecek yıllar safi hasılatından karşılanır. İkinci olarak safi gelirin yüzde 1 O 'u<br />
ihtiyat akçesine ayrılır. Genel Kurul'un ayrıca fevkalade ihtiyat akçesi ayırına yetkisi vardır. Safi gelirin geri<br />
kalan kısmı itfa bedeli olarak ayrılacaktır. Bu bedel İdare Meclisi kararıyla tahvillerin olağanüstü şekilde<br />
imhasıyla şirketin sair borçlarının ödenmesine ve hisse senetlerinin itfasına sarf edilecektir. İtfa edilen<br />
senetierin yerine jouissance verilir. Yukarıda sayılan işlemler yapıldıktan sonra artan para ruhsatnamenin<br />
devrine karşılık olarak 25.000 İngiliz lirasını geçmemek üzereŞakir Bey ile Mösyö Pers Nifolid İstavon'a<br />
ödenecektir. Bu bedel tamamen ödendikten sonra kalan bakiyenin yüzde 50' si jouissance sahiplerine, yüzde<br />
50'si Şakir Bey ile Mösyö İstavon'a verilecektir. Şirket işlemlerinin tasfiyesi halinde ihtiyat akçesinin yarısı<br />
jouissance sahiplerine, diğer yarısı Mösyö İstavon ve Selim Şakir Bey'e ait olacaktır. Şirket hesaplarına<br />
ait yalnızca 13 Aralık 1913 'te kesilen birinci mali yıl bilançosu mevcuttur. Buna göre şirket, sermayesinin<br />
35.750 lirasını henüz talep etmemiştir. Diğer yıllara ait evraklar şirketin kurucusu olan Türkiye Milli<br />
Bankası evrakları gibi bakanlığa gönderilmemiştir.<br />
16
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
.;.,')\.L.. t__i v" t_):• ~;_,.._, ..!.lYI Jl.P\ .;l_.:.i\ t)l) U .... IIJ-- •J)JI _;tJI • .ı."".>L....J; '-'N.;I;I _;S'v'<br />
.;.,)J""•.ı.::J! Jı,:. • i.J.:-!1 ı • .ı.:~;~- 'f"'(A .rtl.\\~-.,~.. •:~L;! ~_,(_ 4-_..ı..ai• ı.!J~_IJ\$:.!.' ~.1 ıf.1 ~..~-~M_ ı ;JJ ,~,ı j;-1-> .ı.:.._.>-,...t. :.,)f:, ~~ ,. J.-.)L. ,_}. ;_ J.ı.u d .ı.. \A~i<br />
;.S.J~J._J J~Ji --':j J'io-J.) J-"'i .!.\;;._ .... ,._ .:J:.ıJ/:;, ).>\~ .:J:;',Lt"J~ .f:._).. 0.ı.-\t"J jl\)J.t, ~*"'.L.f,.<br />
t.J).,,.. .. j..\ı:. •-'::~ c& ) .... l_ .... ._...,,... ..!.! ... .)_ıl 5--lJI • .)._ ...... d~ Cul JL: •. J.A_.:.t,..~,ı ~u~.,,;..; at::ı<br />
~.o:--J-> t,x...'l F~ .:L.j ı..io:-~_)'1.:.~ ... ~\ .. i \.\; !J) ......... ;/(j_. !lJ-J .:Jt;._ı r,---- •<br />
..ı.;:~ __ i<br />
. ;}:-."~T J.ı.~·-=· • ..:..~,.~.!'. v- cl·:~:~!J ,:ç&- ~~\t ..ıı)) cld~ı -ri~ . ;}-:::.>..' f:.._,; ~...ı,•:·.ı.;•<br />
• ) .ı..:.t-_ ı .,p::.r ... ~=-ı..;
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
İMALiNE MAHSUS İS TERA OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
25 yıllığına ı Haziran ı9ı2 tarihinde İstera unvanı altında kesin kuruluşu onaylanmıştır. İdare merkezi<br />
Dersaadet'te dir.<br />
gayrimenkulleri kiralayabilecektir. İdare Meclisi'nin kararıyla Osmanlı toprakları ve yabancı memleketlerin<br />
her bir şehrinde şube açabilir. Serınayesi birer liralık eshama bölünmüş 20.000 liradır. 20.000 hissenin<br />
yarısı kayıt sırasında ödenmiştir. Geri kalan 10.000 hisse ilk hissedarlar arasında hisseleri oranında tercihen<br />
dağıtılacak ve bedelleri yine kayıt sırasında alınacaktır. Ayrıca şirketi e alakaları oranında kurucular arasında<br />
taksim edilmek ve sayıları artırınaya da eksiitme imkanı bulunmamak şartıyla 5.000 kurucu hissesi tahsis<br />
edilmiştir. Sermayenin 40.000 liraya kadar artırılması mümkündür. Serınaye artırımı birer liralık hamiline<br />
yazılı hisse senedi çıkarmak suretiyle yapılacak yine tercilıli olarak hisse senetleri oranında eski hissedarlam<br />
satılacak, bedelleri kayıt sırasında alınacaktır. İdare Meclisi 8-11 arasında üyeden oluşur. Birinci meclis beş<br />
yıllığına ilk Genel Kurul'da seçilecektir. Üyeler her beş yılda tamamen yenilenecek şekilde her yıl bir iki<br />
Görüşmeler sırasında muhalif oy sahibi üyeler, görüşlerini zabta geçirme haldnna sahiptir. İçlerinden<br />
biri şirketin genel müdürü, diğeri murahhas müdür unvanı taşır. Genel Müdür'ün dışarıdan seçilmesi<br />
mümkündür. Şirketin sorumluluğunu gerektirecek işlemler için iki murahhas, diğer üç şahsa karşı daima<br />
birlikte hareket edecektir. Genel Kurul her sene Mayıs ayına kadar toplanmak zorundadır. 50 hisse<br />
sahiplerinin katılabileceği genel kurulda bir hissedarın 12'den fazla oy kullanması mümkün değildir.<br />
Şirketin mali yılı Ocak'tan itibaren başlar. Safi gelirden yüzde 5 ihtiyat akçesi, yüzde 5 ödenmiş<br />
serınayeye faiz ayrılır. Geri kalandan yüzde 1 O İdare Meclisi üyelerine, yüzde 30 kurucu hissel erine, yüzde<br />
60 hissedarlam dağıtılır. Tasfiye işlemleri sonucunda elde kalan ihtiyat akçesi 90 hisse itibar edilerek 60<br />
hisse hissedarlar arasında, 30'u kurucu hisseleri arasında taksim edilecektir. Mali durum, 30 Aralık 1912<br />
tarihinde kapatılan ilk mali yıl hesaplarını görüşmek üzere 30 Haziran 1913 tarihinde toplanan Genel<br />
Kurul'da incelenen rapor ve evraklara göre İtalya ve Balkan Harpleri yüzünden üretim tesisleri zamanında<br />
kurulamamış, şirketin faaliyetleri sınırlı kalmıştır. Adi el tezgahlannda imal edilen tuğlaların satış işlemleri,<br />
yapılan masrafları karşılamış İstera'ya ait gayrimenkullerin şirket namına kiralanması için, ikinci kısım<br />
10.000 hisseden 2.500 adedinin ihracı uygun görülmüştür. Bu hisselerin, hissedarlar tarafından tamamen<br />
kayıtları yapılmıştır. İkinci yıl hesaplarına göre 20.000 lira sermayenin talep edilmeyen 3, 750 lirasından geri<br />
kalan 15.492,5 lira tahsil edilmiş, 73 7,5 lirası henüz ödenmemiş tir. 1914 yılı sonunda tamlanan üçüncü sene<br />
işlemleri imalat tesislerinin tamamlanıp fabrikanın faaliyete başlayacağı sırada Cihan Harbi'nin başlaması<br />
163<br />
ile şirket faaliyetlerini durdunnaya mecbur kalmıştır.<br />
üye değiştirilecektir. Üyelerden her biri görevleri sırasında 200 hisseye sahip olmak zorundadır.<br />
Nizamnamenin değiştirilmiş ı. maddesi gereğince şirket faaliyet sahasıyla ilgili olarak ihtiyaç duyduğu<br />
Genel olarak inşaat malzemeleri imal etmek ve bununla ilgili ticari işlemleri yapmak maksadıyla<br />
51. ÇiMENTODAN TUGLA VE BiLCÜMLE LEVAZIMI İNŞAİYYE
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
•-> \a._\V .._,..~L. '!"\ .:ı_.~l j~L ... ..s),; __ \".\'\J \".\•. ;.A..!.U.,_I J:....i \~ti .... L..r#. ;J..;.li. r\:.;..<br />
,)Jı); Vt l_.ı;l .s..ı.:_ ..)L-.tl. )i. ,p J'J\•\...• \t..\e l.;l.ii .. :,:.;, 0J...~I J:i.ı." "~":'J;P ..::..~~ .. .;~·~~,ı.<br />
• J.,)-':.i• 1~ \M• JYJJI ı.S;_r;. t_~<br />
JL-:~ı .:ı ... :: ;tı.oi .;:.;;Lf J (..;~· 4~· _, ct:..._ .ı.:; ı ->.)l:=ı:- Ji Jı ü' ,~:~ ;.y.))f ~..:.r .ı. .... i .. ct:f'<br />
.ıJ y o.l) )~i' ..!.(...;,l..:_~j J .._,..:---~ .j-(*'..J.If .JJ'.J~ ,jo•\...- ı.iJ<br />
.~.,\..--J.l ı.&jf'/ .J._:~J\; '!""\'' ~;_,.., )i \C ,J.ı.(<br />
r-"<br />
... ılJI .),.) iA (::l..ı..-1 \.&:ii 4_'-'\~AA,;._) ~..ıj.,_\<br />
... ~\.,:..,;._,)J Jl/iı.J)J-"" j ... \•d .:ıiJ. ,jo•\...<br />
4;:;_,..,. ...,-~ .1. "':' ,J.)L-1 p.i l o;b\ Ul? .:>JI •.ı)~ J 1.#~J!)j .U._J\::&-1<br />
-----------·~ 164 ~-· ----------<br />
,i•.siJI . .;1~ .... 1~ *.• • .ı !J":"""'j. -.: ... ı...ı.ı .ıJ,i:. "':.;_ JI1<br />
j)!_,ıJ ... ~ i_,ı.ti...:.- 1 i~. "" .J_,:i:.:.)\{1 J!.ılJI J...~ 1..-ı::l AAA .:J..ı;;);l J~,:~ J:i .J')\;l .... ":"'J:ll<br />
~:...li!..l ct:....\_,._ .jJL...o.• :.J'it_ V;J .:.ıJf.ll.#-lJ •<br />
JJ. .. :i l~l '." J,.. ... : • .J.C:)\.L.• ..,.~:~ ' ... '" .;.A..!l..ı,_: ıf~""i "':,...\i.\.1 ctJ.-~.. )..: ... ( \, ıJ..~'-.) ....;...ı J<br />
~JI • .ıj!l _ _..1..-ı::l t•• -.;_.1.4.1..1 ct:.:J:L,._ .ijJ,0:. ~ J•J•IJ J..ı.. J~:.(L.J •!I.A~I JJ\,.. • ..,)...ı::l j:l_ ~.;:.ı •<br />
..:X~L. r~ . J.üG eY •<br />
..~.~ı. "':'<br />
" "<br />
. . ....<br />
. ;..ı.l ....,lıt-1<br />
.J..:J . J ,:JJI Jlıô-.ı \..,_ -.. ~·j J ;ıl ).i~; Jır:-~ J;# j J I.J _ _I. (.>.i•j §.'ı..{ J~j.ı..~oÇ~ I~IJ \.ıJ...- .)~IJ;:Z • ..;_.J_...ı..:.~<br />
.IJ..:-.1 J~·.Ji~J JJuı"'~t.~; ..... ;..ı..j'i .jiJI J.L!._IJ;!i • ...~.:~!* Jl!ı; ~-._l. .r" .J 1tf_l ,_fi.J.•'"" ..::..(r; -:•.Lı .r" J..-;.:i • J.ll...ı::l ..1-:-. ._p .:nı '-:'c:; ır ,:,.).._. ..1::'. tf! .JJI Jll...ı::l J.J,<br />
.ı..lı' 1.;.; •<br />
.,;L.)t) ;}!~!.ıL~· .ıJ.;IJ..:_ .. ~- J ... l ):..,:;.,. ,:))• .f,<br />
... 0-Ai.J.~IJI ..,_.,i~ ._I.J i_JI ..:.t::'Y~<br />
.... \t..\'\' ı.f'\i '1);_1 1 .r;,.<br />
ct:fr .J.:...~"j.~ .ı.; _ _, !l, .... ;.ui_l j)ıj +.1 C<br />
...i: J-:.. .;ı.ı..:.Çt... j;L<br />
~.1 J:":T ,J J.;. • V l_;;l ' "' • .J.ı._:o.:. .... J 1 .;.~ 1 ...;.:; :i •• ,;J.it.. .;:.; 'i ,j 1 ,) ,~ J' .il; )' .. )_,ı.. .::1 l~.l J
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
İnşaat sahasındaki durgunluk mevcut imalatın satışını da etkilediği için 1 ,260 lira 57 kuruş açık ile sene<br />
tamamlamıştır. Bu tarihte sermaye tamamen tahsil edilmiş görünmektedir. 1915-1916 seneleri hesapları için<br />
zararla kapatılmıştır. 1916 masrafları satıştan kazanılan ldr ile dengelenmiştir. 1917 yılının bilançosunda<br />
şirketin toplam zararı 1.880 lira olarak kayıtlıdır.<br />
ŞİRKETİ<br />
Bu şirketin kuruluş maksadı, tüccardan Sinyasoğlu Miltiyadi Efendi'nin vaktiyle Nafıa ve Ticaret<br />
Nezareti'nden aldığı ruhsatnameye uygun olarak Hamızı Karbon Fabrikası tesis etmek ve işletmek, ileride<br />
gazlı maddeler ve maden suları imal ederek satışını yapmaktır. 28 Temmuz 1910 tarihinde İstanbul'da<br />
kurulan şirket sair yerlerde şube açma yetkisine sahiptir. 50 yıllık şirketin sermayesi birer liralık 15.000<br />
hisseye bölünmüş 15.000 liradan ibarettir. Şirket sermaye artırımına yetkilidir. Hisse bedellerinin %'ü<br />
ödendikten sonra geçici makbuzlar asıl hisse senetleri ile değiştirilir ve hamiline yazılı hisse senedi verilir.<br />
İdare Meclisi 5 - 7 üyeden oluşur. İlk meclis 5 sene süreyle kurucular tarafından tayin edilmiştir. Bu süre<br />
sonunda üyelerin bir kısmı her yıl değiştirilecektir. Her bir üyenin 100 hisse senedine sahip olması gerekir.<br />
Genel Kurul'a asaleten veya vekaleten en az 50 hisse senedinesahip olanlar katılabilir. Toplantı yeter<br />
sayısı sermayenin yüzde 50 oranında temsil edilmesidir. İkinci davette toplanan Genel Kurul'da bu şart<br />
bulunması gerekir. Mali yıl Ocak ayında başlar. Tadil edilen 23. madde gereğince Genel Kurul her sene<br />
Mayıs ayında toplantıya çağırılır. Safi temettüden hisse senetlerine yüzde 6 faiz, yüzde 5 ihtiyat akçesi<br />
ve yüzde 10 İdare Meclisi üyelerine ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 30'u kurucu hisselerine ve 70'i<br />
kar payı olarak hissedarlara dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin Wne ulaştığında artık kesilmez. Kurucu<br />
hisselerinin sayısı nizamnameye yazılmamıştır.<br />
1910 yılı hesaplarına göre ödenmesi gereken hisse senedi bedellerinden 1.005 lira bakiye kaldığı ve<br />
dolu olarak alınıp satılan tüplerin satışından 888 lira kar elde edildiği görülmüştür. ı911 bilançosunda<br />
şirketin elde ettiği 481 lira 3 2 kuruş un yarısı makinelerin yerleştirilmesi için yapılan masrafların ödenmesine<br />
ve diğer yarısı makine bedellerinin itfasına tahsis edilmiştir. Şirket, 1912 yılı işlemleri sonucunda 1.0 ll lira<br />
karın 500 lirasını kuruluş masrafları, makine bedelleri ve gayrimenkul hesaplarının itfasına, 450 liranın<br />
yüzde 3 itibarıyla faizlere ödenmesine ve geri kalan 61 liranın ikinci yıl hesabına aktarılmasına karar<br />
vermiştir.<br />
1913 yılı işlemlerinde devredilen 61 lira ile birlikte 1.7ı 7lira 92,5 kuruş safi gelir elde edilmiştir. Bu<br />
paranın 750 lirası tesisat masraflarına, makine ve gayrimenkul hesaplarının kapatılmasına, 900 lirası yüzde<br />
28 Şubat ı 9 ı 5 tarihinde kapatılan hesaba göre yıllık Idr bir önceki yıldan devredilen 67 lira 98 kuruş ile<br />
----------~·~ 165 ~-· ----------<br />
birlikte 1.402 lira 23 kuruşa ulaşmıştır.<br />
6 itibarıyla faiz ödemelerine ayrılmıştır. Geri kalan 67 lira 97 kuruş ikinci yıl hesaplarına aktarılmıştır.<br />
aranmaz. Sermayenin 1/5i'ni temsil eden hissedarların toplantıdan 20 gün önce yazılı olarak sunacakları<br />
teklifler toplantı gündemine alınır. Sermaye artırımını görüşecek Genel Kurul' da sermayenin 2/3 'n ün hazır<br />
52. HAMIZI KARBON İMALINAMAHSU OSMANLI ANONİM<br />
31 Mayıs 1917 de toplanan Genel Kurul' da ele alınan raporlara göre, 1915 yılı faaliyetleri 597 lira 7 4 kuruş
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
~,1 ıJ.f: 1.;;1 U•'l' •-'(].i. -ı.l_l JJ,/ ~A l_;;l W ;~-A• .:;.,~~ .... 51,1 ._;:;~--~-i. •;§ . .ı.:\_,.. 0)\;~ı.;<br />
ojj~ IS"I.zl 0..•• J ._; _ _.\..i.J,, .._I ;J::. "'.":_ _, tS..i-'_1 J 3,/ t\"" ı_;;l \"'ft .)':ılle"':;,. •fJ~ j.J,; __ I_;;I .:.,l.~j_,; 4i~J ı.5:c- .:ıj.;.:.;;<br />
5ı,ı J~l __ ,.... tS.~: ... ,._,, jUJI J:;..ı; ·::-~:'>)" ..:l_ıı. .J.~J_I t.Ç::-ı ..~.~ı:. ..... :;ı:Jı; \'\\V,;_, v-:l. \'\ J<br />
J _,..ıJ ... :S""L l.PJ_;;ı v·. ~J'.J .;.t'l_;; .v,_ı cJ J _,,;- jj,ı ı.zı "''":. ·""'cı.J. .,ohlvl~ ..!.\;5f'~ . .ı::'T,_p: .J.~,_ı.:_!\..,\ .,:_._..,.> J-'; .ı.:J'ı;:..O:I (;\;<br />
• ).:ı)\....ı,ji-~Jı..i-.)~,)l.:ııv-t~ • .>.ı't..jt.B:"' tS_;.) .:ı,-~.,;. Pşv .J.:ı\.:.ac.! J-'; ... .:.~ .:.ı-\>:-'1 .;j;ı_;ı:'T<br />
. ;-~._ı t.(:--! .;.~.c • ..ı..:; _,1 0l-~ .ı.:~v" '-""':' J)" .:-~:jb • ;.-1.• ;':ıl c>)t,l ..!Ul. ~:._J.:~ •.a>0,1 Ji:)i !l)l.:.."l<br />
J.J. j_,f._l c>.:ı-'"- .. :ul Jr. j:ı)4..a> Jl::• J .:ı,fı ..,..,,.. ..;-~ r.st-';_ J-':.1 .:JI;_~ı ~:~; ... c>)~>\_.,"""',.. ._;ı.<br />
ı..>JA:K.; iJ .),ı 15 b~l -\"" iJ<br />
. ;)\.!~ j-': .. 1 ..ı.::..l .:.,;l. tS""}l. ~:_ ... J}::':t; "'!§ 1.).. 4.\:b ~~ j1J~" J;J J;ı jJ) ~JJI J!ı':ıJ .).Aı:.\,;':;-1<br />
jt}\ '-"~; .. _,Ç .~j_,_ ~t.:i .:.ı,fl J~.!.i (..$'"':;"';\ .1\::,..1 ... ~_ı jJI; ._;ı, .:ıjj_ •)'-.a>- ..::~--:!\_., .:,\.:.ı:'<br />
r.s..:.\ J) o.)))'_ J --~:..ı;,..; __ ,) U'.J)'\• .::_.) F~ J)'\1)1 '.~•1§ ı JJI .:ıjj• ~:--~~~:=• o_,ç:.., j..Ai.;.:]J\<br />
0:_)_,.\. j.Jo_l._;t.:_,.;.~ıT j .... :r.r~ .:.ı_,~ll,l j_,_ı,ı ).ı, .... > o:ıJ.ı. Jj O)jy_ J:~. J,l,.;_J .;;;~~ .... ,_<br />
;..l~ ~A...oi ~ ... L ....... ~·':>-iT .1\.:"'"1 . J•:IJ 1 .ı.:.)i; J .ıJ,ı ,..:r.· ,.;.:~-i .:;\.ıl.• ı..>JK::.-.-~.1 \,>i .:•• ..ı;...:_,J<br />
L· ... ..., """" "' · .t .. "" L • '"• • .. ..,. •<br />
jiJ'.:ı-'.a> '..J'(,.. J.:I-'>JI r-:i ~.a.>ı.fJ(,_ o::.)y_ j_,4• };J)"" JIJ,I ""b .,:;~L,... ":ll..~~...<br />
166
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLl ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Bunun 520 lirası tesisat, makine ve gayrimenkullerin itfasına, 900 lirası yüzde 6'lık faiz ödemelerine tahsis<br />
edilmiş geri kalan 50 lira 3 ı kuruş da gelecek yıl hesaplarına aktarılmıştır. ı 915 yılı temettüünden aynı<br />
şekilde tevziat yapıldıktan sonra artan 334 lira 43 kuruş ikinci yıla aktarılmıştır. ı6 Mayıs ı9ı 7 tarihinde<br />
toplanan Genel Kurul 1916 yılı hesaplarını incelemiş, önceki seneden devredilen parayla birlikte 36.84 lira<br />
30 kuruş temettü elde edildiği hesaplanmıştır. Bu paranın 700 lirası makine ve gayrimenkul hesaplarına,<br />
900 lira yüzde 6 faiz ödemelerine, 150 lira ihtiyat akçesine, 300 lira İdare Meclisi'ne, 330 lira kurucu<br />
hisselerine, 750 lira yüzde 5 oranında temettü dağıtılmasında kullanılmıştır. Geri kalan 554 lira 30 kuruş<br />
1917 senesine devredilmiştir.<br />
53. HİCAZ DEMİRYOLU KOOPERATİF OSMANLI BAKKALiYE<br />
ŞİRKETİ<br />
Bu yardımlaşma şirketi hicaz demiryolu idaresinin askeri demiryolları ve limanlar idaresine<br />
dönüştürülmesinden önce, bağımsız bir müdüriyet halinde bulunduğu sırada, hat üzerinde görevli<br />
memurların erzak ve gıda ihtiyacını karşılamakta karşılaştıkları zorlukları gidermek ve adı geçen eşyayı<br />
daha kaliteli ve ucuza sağlamak maksadıyla ı 6 Ekim ı 9 ı 6 tarihinde kurulmuştur. ı O yıl süresi bulunan<br />
şirketin idare merkezi Hayfa' dadır.<br />
Şirket işlemlerini ortaklarından oluşan demiryolu çalışanlarıyla sınırlamış olduğundan ticari bir maksat<br />
takip etmeyen tam anlamı ile tüketici yardımlaşma şirketi özelliğini korumuştur. Sermayesi ı liralık 2.000<br />
hisseden ibarettir. Genel Kurul bunu bir misline çıkarmaya yetkilidir. Hisse senetlerinin mümkün mertebe<br />
bütün memur ve müstahdemler arasında dağıtılınasını temin etmek için serınaye kaydına başlanıldığı<br />
tarihten itibaren bir hissedarın 2 ay zarfında 1 O hisseden fazla yazdırmaması bu süre zarfında sermayenin<br />
tamamı imza edilemez ise on hisse üzerinde hisse satışına izin verilmesi şartı konulmuştur. Senetler isme<br />
yazılı ve Hicaz demiryolu çalışanlarına aittir. İdareden ayrılan ortağın hissesini çalışanlardan birine,<br />
istekli bulamaz ise piyasa fiyatı üzerinden şirket idaresine satınağa mecburdur. Yalnız ayrılma tarihine<br />
kadar hissesine isabet eden karı alır. Şirketin İdare Meclisi işletme komisyonu üyeleri arasından seçilmek<br />
kaydıyla üç ya da beş üyeden oluşur. Komisyon reisi aynı zamanda idare meclisinin de başkanıdır. Üyelerin<br />
en az on hisse senedine sahip olmaları gerekir. Genel Kurul her yıl Nisan ayında toplanacaktır. Beş hisse<br />
sahipleri genel kurula katılma hakkı kazanır. Birinci beş hisse için ve takip eden her ı O hisse için birer oy<br />
hakkı kazanmak suretiyle bir hissedar en çok ıo oy hakkına sahip olabilir. Sermayenin 1/lO'nuna sahip<br />
hissedarların teklifleri toplantı tarihinden on gün önce bildirilmek şartıyla gündeme alınır. Mali yıl Mart<br />
ayında başlar. Safi temettüden hisselere yüzde 5 faiz ile ihtiyat akçesi için gelirin yüzde 20'si ayrıldıktan<br />
sonra geri kalanın yüzde IO'u ilaarniye olarak şirket memurlarına ve çalışanlara, yüzde 45'i hissedarlam<br />
verilir. Diğer yüzde 45 hissedar olsun olmasın şirketten alış veriş yapan çalışanlara yapacakları alış veriş<br />
oranında temettü olarak verilir. ihtiyat akçesi sermayenin yarısına ulaştıktan sonra ayrılmaz. Bu durumda<br />
ihtiyat akçesine ayrılan oran hissedarlar ile alış veriş yapanlara dağıtılacak olan temettü hesabına ilave<br />
edilir. Henüz 4-5 aylık faaliyeti bulunan şirketin ilk mali yılı hesaplarına ait evrak suratlarİ henüz bakanlığa<br />
gönderilmemiştir.<br />
167
168<br />
ıJ_ ... _L.f ... !1 .• )..\.._ __ Q:. "'<br />
........ > 6:. u:J~ ._;ll .. r) J.J, ı.s""'.l..r. )~._;;._ı v>Ç_:.i •.ı".~:.ki .::.0))"" .-A:t_.;ı:<br />
~ .. :li • ..Ji...? wiJ~ .J.ı.,_l J:G..ı ..,;~•;L,I~,. 7 J::. .ı..\._1 eı:-..-j· . JJ}-'::,._;t., .:..rf·~ •-'-::>" ._._::!~; ı.suı .,j_,_]<br />
r o.:ı.ı.: .. k; .:.OJJ"' .:...,) r~ 'J(J'"" .:ı..~; .• dJI Ji"":>.::..-1 ı.s:.: u:J.: ,:;jy_ 6.ı.:L.r"'. 1 ..~i,.. l:l'~J 0 f.J .. J..l.:.~l<br />
.J >-"" .:ı~T, .ı.~~~ u\G?I).ı._..,> ".(=:-:l:.ı.,_l ... _<br />
_,_; J..ı,_ ......;""·ı • )..\.ı,J.r.:.• Cll.J.:.I ":J-l • ..~.:~_,.;_, ':"'11<br />
. J-':.~1 '-'oÇ_:_) j.ı,"!_,,; ~·· .:,ı..~-::L~· Cı;---}• ı.s·•h\ . .J_,f:! -.:_,.,ı::/ . J..\1":" • ) i -'• ~:,.. ". (:• _,.1' .:...~;Ib .).ı.,_ ı<br />
..~.: ..... ] .:...d ..... ).:ı A;1..ı. ...... ~J-".1--' rL· ~:•ı'>l.!.~<br />
.:...ı..ıi ........ J.:ıj ,_;.LJI )Jff- ~; 'j.ı,"j_,ı_ 0-iJI sıj w'!GI -=..:18) tiJ.:ı .J _,,.., .)...l:..a:.ai. Ab;._,_ c\_:..);J'_IJ.<br />
~:~:..F>i ı.::.ı.; ... ;l.ı.._:-1 .J'YJI i.JJJ.r.;, ~_,;J .~;\,\ •• ..:.!IJJ .. ;..ı.:_.')',_.!~ ~:1.~.~1 JY')J • . \~::'!)<br />
•...i;..,.;\J
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
54. HÜDAVENDİGAR OSMANLI SEYR-i SEFAİN ANONİM ŞİRKETİ<br />
Şirket Bursa Ticaret Odası'nın teşebbüsüyle sahillerde ticaret eşyası ve yolcu nakliyatı için vapur<br />
işletmek maksadıyla 20.000 lira sermaye ve 30 yıl süreyle 7 Nisan 1911 tarihinde kurulmuştur. İdare<br />
merkezi Bursa'dadır. Sennayesi 1 liralık 20,000 hisseye bölünmüştür, yüzde 50 oranında artırmaya<br />
yetkilidir. Kurucular ile İdare Meclisi üyeleri Osmanlı vatandaşı olmak zorundadır. Sermayenin yüzde 25'i<br />
toplandıktan sonra şirket kesin olarak kurulmuş sayılacaktır. Sermayenin V4'ü kayıt sırasında 2. Wü 2 ay<br />
içerisinde kalan yarısı şirketin ihtiyacına göre İdare Meclisi kararıyla toplanacaktır. Yarı bedeli ödenineeye<br />
kadar hisseler sahipleri narnma daha sonra hamiline yazılacaktır. İlk 3 sene için İdare Meclisi kurucular<br />
arasından seçilir. Genel Kurul tarafından seçilecek olan İdare Meclisi 'nin ll üyesinden ilk yıl 5, ikinci yıl6<br />
üye değiştitilrnek suretiyle her iki yılda bir defa yenilenecektir. Meclisin haftada bir defa toplanması gerekir.<br />
Bir konuda iki defa oy eşitliğinin sağlanması halinde ilgili konu reddedilmiş sayılır. Meclis üyelerinin<br />
100 hisse senedine sahip olması şarttır.Genel Kurul her sene Nisan ayı içerisinde en az on hisseye sahip<br />
hissedarların katılımıyla toplanır. Bir hissedarın lO'dan fazla oyu olamaz. Tadil edilen 12. madde uyarınca<br />
İdare Meclisi'nin üç toplantısında özürsüz olarak bulunmayan üyeler istifa etmiş sayılır. Genel Kurul<br />
gündemine İdare Meclisi'nin teklifinden ayrı olarak sermayenin 1/lO'nuna sahip hissedarların toplantıdan<br />
20 önce yapacakları teklifleri de alınır. Sermaye artırımını görüşecek Genel Kurul'da sermayenin yarısı<br />
temsil edilmelidir. Mali yıll Mart'ta başlar.<br />
Yıllık temettünün yüzde 20'si ihtiyat akçesi için, yüzde 8 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 2'si kurucular<br />
arasında taksim edilir. Artan miktarın yüzde 70'i temettü olarak dağıtılır. ihtiyat akçesi için sermayenin<br />
mali işlemlerini görüşmek için 25 Nisan 1913 tarihinde Bursa Ticaret Odası'nda toplanan Genel Kurul'a<br />
verilen evraklara göre, şirket satın aldığı Başlangıç isimli vapurla Mudanya İstanbul arasında taşımacılığa<br />
başlamıştır. İdare-i Mahsusa'nın Plevne ve Nilüfer vapurlarının bu hatta konulmasından sonra rekabete<br />
devam etme imkı1nı görülmediğinden vapur, Dersaadet-Karabiga hattına alınmıştır. İşe başlarken yapılması<br />
zorunlu görülen masrafların önemine ve İtalya Harbi'nin tesirlerine rağmen birinci yılın hesapları 1.000<br />
lira safi temettü ile kapanmıştır. Nizarnname hükümlerine göre dağıtılan temettüden ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 7 kar payı vermiştir. Bilançoda satılmaksızın ikinci seneye devredilen hisse bedeli olarak 4.947.00<br />
kuruş ve hissedarların zirnıneti olarak 697.950 kuruş görünmektedir. Toplam 1.192.650 kuruşun şirket<br />
sermayesinden çıkarılması halinde geri kalan 807.350 kuruş ilk senede tedavülde olan sermayeyi teşkil<br />
eder. Oysa nizamnamenin ilgili maddesinde sermayenin V4 lik kısmının kayıt sırasında 2. Wünün 2 ay<br />
zarfında ödenmesi şart olduğuna göre bilançoda sermayenin yarısının tamamen tahsil edildiğini göstermek<br />
gerekirdi. Sonraki yıllarda şirketin ne şekilde idare edildiğini gösterecek şekilde dosyasında vesikaya<br />
rastlanılmamıştır. Ancak Harbiye Nezareti ile Bursa valiliği arasında cereyan eden yazışmalardan şirkete<br />
ait Başlangıç ve Sağdıç isimli vapurlara cihan harbinin çıkması üzerine askeri nakliyat için el konulduğu<br />
bunlardan birinin hatırıldığı diğerinin de İzmir Limanı 'na iltica ettiği anlaşılmaktadır.<br />
169<br />
dörtte biri ya da yarısı gibi bir sınır mevcut değildir. Devamlı olarak kesilmesi gerekir. Mali durum, ilk yılın
-----------·~ 170 ~-· ----------<br />
~...i "".":.L..r"' ;_,(j, • ..!..\.:i~- .... ,... l.;:l '\O\ .Cb ~1.;\..ı•--J J-,..,j• •J/ ... :•:..NJI .:.;):"' .:_ı~\~1 t•\"'o<br />
.J..I!..l..ı..l Jr,;J ...;.~'6..; ı.s-•J)\r.. ~.ıı_L.r !l;.ı.:l..ı..l (.._;; ..:J .. :iJ', "-:il..L. ;; .. J(' cj.1, •<br />
..ı.: ... ~ı..l 'it • .ıjy.<br />
... J-Jj> ~1 ı.i'.i·~ 1.;:1 U\'\ .. :).r~ ..i'>l·l ... '-~M"'~ ... \'\\0 l...~ki "' .. ":::.L ....<br />
.... t..r~J_,ı .... : •. ;..ı..!..iiJ. c..i jL<br />
J' ..:.,~;/1> ,.1,3....;. ,,.~;;.:JI.' 'ffı' ı..:_.., .:.;;l. \e . J..>-.!.l.ıL;t '\):1 J:':.'i .J. l..ı:;i \ı' O<br />
-'i.; .ıl ,:;l:..ı._l • ...1(1.)_• ~":• 1<br />
• JJ.;_II_,:,..I J~L ... ,:ı'YJI .J.ı.i ·t~l-~ J_,l jj\{ (.$"'":_ .... \~\~ t>..t.<br />
1.)!"'1 .J..ı_; •;f:'i. (,..J\; .J_;f.l J~-IIJI ..:..'l.r~ .Y, •..ıt.>.;, .J.ı),__,..._;. j'}JI ;J":ı..:~ ~:""'~;,~ ıJ.ı.:..:J ... .:,l.l~<br />
, .J..4.;t~.- j.ıl_ı:l t•\'f )..ı-4. JL~.I ~.ıl; 6.'-:.L..r •• ;_,~_,! _;bl-;9 .ı.~.ı ;J";; .ı.~:iJ~ .:.;)I.L ... .J\~1_,1<br />
.j)\•\•• -.; .. y_ , )~.\ .0:1)1 J.ı.:-'" -' .• ..~,;,..,,~\. .::....:•.;.J d:S".r! J-.ı ~jl_, • .J~lf o.l \'\ \t .ı.: .. J,l jJ~'f\<br />
.. _,..P..:..~;"' 0\ı'"'fi;.>l..•..ı 'f'l"• .._~ .... .)ly _ _r \\ ..:..-_;jJI .:.;_,ı-., ~:~1<br />
.j..ı.~ ~1-C:I ,_,f-'>I~JJJ'.I; ,;;l._y_J.ıı_ .. _<br />
• ..ıi,.}IJ_,i •J.hl J ... l.... t_~l'-:'\.,..; I ..:J.C._I JF:..i<br />
J.t:=,...ı jı ... ;; ._;.J~ JT •<br />
.:ı.JY •• ;,_,:IJI cı)i .ıı'IJI.:ıı..-ı ... 0 .;::ıT • .:ıj.J>_ ·)-...,j· jj_,l • .:.jy_ ":,•.JI..ıl u-1~<br />
. )_,;_,; _,) r::_i ·A ı...t ;::_ J J,; \'1"'\,N\o • .ı.:..L_,.. o·"'~L. ~:_..,.:.Ll, ı ..!..1:5' r ·) }~..ı._ı J~l ,J,;,:#._~;T<br />
ON~~· _,J' .::....:; ....... :ı_,l;ı ''~"',." LS~ç .:ı..ı-:_ .. \i_,ı 0 ~ .. =<br />
..... s..;·)\,\ ... s .<br />
..ı..-)) ..!..\:.(~ )" .::..,.';,;"' d.JIJ_,i .;.:;,.:. ,..1,~")~·'\"\"'• ,; _ _..:.;;\.O J!.:ı~·'>\~_,1.<br />
,_\..,. t.>i; o..ıb .J..ı.'JI .:.;'.).J •<br />
":."''!'.JJ'..:..~;". ;..ı._l t_Ç"!"\ ..14». o.ı)'"> .;.;....,1..>:.:1 .:.;;\.. ~ ... ._.,A ..:..t;Jto. jl..I f_a:. ~-. ... ,.. .._,:.)' ..!..I:J.r~ \);,.ı.._.;_,') .A •<br />
.)...l'l...ıl~' .. ); Lı; ...~u ..ı.. jı..ı.:- .., ... ,.. .;.ı .. : ... 0<br />
~\ j..ı. •• ;..ı.:..i }.,ı tf\! 1 ..<br />
_ı.;:ı d:.v: J.; f-A:. ":. ......... d::' .<br />
• .ı..;_._~J..ıoUI o..ı.Jy_ .ıJ~;_,.., ı.!.ll-_1 c'...~;..ı jl.).: ......... ,.. S! ui-":.L..r"' .::..,.(~. J..l.A:--"JJI )..J~ d.6,. .);,_,..,<br />
\.\; l_ı;J d::'. 1.f ;:._ , .)..I.Ç. • ..ı..ilJI ":"lU ... ..ı.:.:~-l<br />
, J};:"!..ı..l [_lj-f ._i-..ı .:.;"'fic)? oll:fj\y ('l-;.iJ ..!..\:P_,'(;.J l<br />
ı...t~Jjl)' .:.ı,tı jlJI ~ ..... ı .. _.).ıl u-1~ ·J.}JJI J) s·-· .:ı~~~J' .. _,;·.;_,ı_; .. ..;.) ~:.\:ı. J..l.rv<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT N EZARET İ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Şirketin hissedarlan peynirci esnafından ibaret olacak, peynir ve benzeri ziraat ve sanayi mahsullerinin<br />
ticaretini yapacaktı. Her bir hissesi 88 lira değerinde 120 hisseye bölünmüş 10.560 lira sermaye ile 7 Ocak<br />
bu değişiklikler 28 Mart 1914 tarihinde çıkan padişah iradesiyle onaylanmıştır. Yapılan değişikliklere göre<br />
şirket hisse senetlerini peynirci esnafına münhasır olmaktan çıkarmış, sermayesini her biri 5 liralık 4.000<br />
hisseye bölünmüş 20.000 liraya tamamlamıştır. Elli yıllığına kurulan şirketin hisse senedi bedelleri tamamen<br />
ödendikten sonra hamiline ait olarak yazılacaktır. Şirket yeni hisse senedi çıkarmak üzere sermayesini<br />
yüzde 50 oranında artırınaya yetkili olduğu gibi hükümetten izin almak şartıyla 100.000 liraya kadar<br />
artırabilecektir. 20.000 lira tamamen ödenmedikten sonra yeni hisse senedi çıkarılamaz. Yeni çıkarılacak<br />
bulunan şirket, gerektiğinde başka vilayetlerde şubeler açmaya yetkilidir. Genel Kurul kararı ve hükümetin<br />
izni ile tahvil ihraç edebilir. ihraç tarihinden itibaren beş sene süreyle isme yazılı ve satışı gayri kabil olarak<br />
1.000 adet kurucu hisse senedi ihdas edilmiştir. İdare meclisi 4'ü peynirci esnafından ve Osmanlı vatandaşı<br />
olmak şartıyla yedi üyeden oluşur. Görüşmelerde iki defa eşit oy alan madde reddedilmiş sayılır. İdare<br />
Meclisi 'ne üye olmak için yirmi hisse senedin e sahip olmak şarttır. Bu rakam genel leurula katılabilmek için<br />
on hisse senedi olarak belirlenmiştir. Bir hissedar 10'dan fazla oy sahibi olamaz. Genel Kurul her yıl Mart<br />
ayı başında idare merkezinde toplanacaktır. Genel Kurul'a katılan hissedarların harnil oldukları sen etler,<br />
sermayenin yarısına ulaştığı takdirde toplantı yeter sayısına ulaşılmış olur. Olağanüstü Genel Kurul için<br />
de aynı şart geçerlidir. Şirketin mali yılı 1 Ocak itibariyle başlar. Safi temettüden önce bedeli ödenmiş<br />
sermayeye yüzde 6 faiz verilir. ihtiyat akçe si olarak ikinci kez yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalanın<br />
yüzde 3 'ü şirket müdürüne, yüzde 7'si İdare Meclisi'ne, yüzde 30'u kuruculara, yüzde 60'ı hissedarlara<br />
dağıtılır. Yüzde 6 oranında faiz ödemelerinde temettü ün yetersiz kalması durumunda ihtiyat akçesinden<br />
karşılanır. Mali durum, şirketin ilk sene hesaplarında 131.895 kuruş 20 para temettü görünmektedir. Balkan<br />
Har bi dolayısıyla Edirne' deki hesaplarının tasfiyesi mümkün olmadığından 1913 Eylül' ünde genel kurul<br />
toplanamamıştır. 18 Mart 1914 tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurul'a verilen rapor ve bilanço<br />
şirketin kuruluşundan 1913 senesi Aralık ayı sonuna kadar olan hesaplarını içermektedir.<br />
Balkan Harbi'nden zarar gören kuruluşların başında gelen şirketin bu tarihe kadar yürüttüğü ticari<br />
faaliyetleri zararla neticelenmiştir. Şirketin ödenmiş sermayesi 4.013 liradır. 31 Aralık 1914 tarihinde<br />
kapanan bütçede şirketin mali durumunda bir gelişme olmamıştır. Şirket bu yılı 125 lira açık ile kapatmıştır.<br />
28 Mart 1916 tarihinde toplanan Genel Kurul' da görüşülen hesap evraklarına göre 1915 yılı işlemleri şirkete<br />
1.4161ira 22 kuruş safi temettü bırakmıştır. Şirketin tedavülde olan sermayesi 4.035 liradan ibaret olduğuna<br />
göre kurucular ve hissedarlara ait olarak 951 lira temettü hissesinin sermayeye nispeti yüzde 24'e ulaşmış<br />
demektir. Bununla birlikte kar payı dağıtılmamış sermayeye eldenmesine karar verilmiştir.<br />
hisse senetleri eski hissedarlara hisseleri oranında öncelikli olarak satılacaktır. İdare merkezi İstanbul'da<br />
1911 tarihinde kuruldu. Daha sonra Genel Kurul kararıyla nizaınnamesinin birçok maddesini değiştinniş,<br />
55. DERSAADET PEYNİRCİ OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
":" _,l ,ı .:.u~~ .J.ı.;.Jı? j _,.;.1. _;~ 1--:;lo t • ~S·:;l ... c_i ..!..\:.'\ .r~ ... d ..~.1; -.:..,i. •J F ~:.:~L::o- ı..S • .ı.: ... \~\i<br />
j\i,..:_..,\ o;bl .:..~;~~>.! .J.J.•J \.S"~';-9\ 1l-::>l .JJ! oJJJ'_J .. ;..i~; .;lT •;,))' \ 0 _,tl \S"'lil.l d:..:~j<br />
..:..~l)j) .::.ul_f oJ(~~~ dl.ı:." i, ..... ı~ ..:..'l"_r, >'. ,j..J,.\ ... :~:.:.r •J"';•ı...; .::.-;_, ... •-';~)~- ~'l'i 4~-- ;,i '1"'\<br />
.)J.!.(~ı..ı.:• ,.,ı._-'""':.i· _;t_,ı J_,•.:.· -~.~_ı .::.-J\ .. 1<br />
•• r>· ... l~ url:..., 1.f1J). ı.>;tf J:l.ı:." •Pi.-' '-f':J~.;.. .::.-;\f-'<br />
.U;--.ı.J.. ... IJ._..ı.f •J),I .j~JI ,.J~.-~.; u;-~ÇI ~'-". o~.:.-v" .;.l.'\.:.r-1. J..ı;IJ<br />
1.!1"'"':• ,.r .:..~:" . _;;K..)'} JlJI d\• .ı.:..-- ı.f ..~(..:.ı:)>, r..SJ.v" j.ı\.;,r-1 . ;J.ı_l ":"lf.l J_..ı; ~'~):_.,ı<br />
':/_,ı ,J..ı"'.>;_. .:A:i. ;_,·J.,ı JL>..ıl ı.f.ı .....4:1\(; .j:--.ı.l.r. t>;~ JJI 0§- ı.fJ; .J..ı.c.~;:-1 j..ı.:;) • .JI;I..ıY&,_<br />
..!..~:~;~~=· .J_,j_,ı .ı:_,-i _y.tı.;..;~ .:.;i.) ......... .:ıJ(:;,. •.ıG"" ıJ..ô'..~i.Aı_ıJ!); "; ..... ':'"il 1lz:,..ı ~;:. • .ı;-':<br />
l;JLiA • .ı.:.:\:• ô)l.:aı:.l oJI.ı\~-' .,-•-':.!.'~" .ı..~)~ ~ ... ~.t.... tA.t.ı<br />
... ::JI •.ı)y_cl~L.r' ~S''':'";T 1\::::.-1 .J)u_J Jouissance ;y •J)JI ..!1~! • ..ı\.4:-1 j.A .. :; ~ ....... ..,;..).>\ ...<br />
----------~·~ 172 ~-· ----------<br />
. : ;_,:1"' .)\_}! J..l.; "'}fi.;ı cı~<br />
.,_ ........ J..~..ı Ju:..:ı • .ı .. :...J~ J\J .... ::~;-' • J.ı;ı..; ı>}J::' .• J.ı.l !Ji • J;..T Jo'-i. !l J--"" _; .. J}.-Aı_l f._a;<br />
-.:.._.)1)1 '':'";T ;.;,i "'.ı.f .)~ •<br />
..ı)J' • .);,":;\ ... .::.-~ ... !,... •J)J\ .j•.J<br />
ı.>iJ ,;,~) j...ı._.:.\. ;..\,_ı .;JI;.:.ı .ı.:~ .. ;;'lJi ...:~L. "".""""'"" .;.: ~,J;ı ':/.)-"_ı CÇ?"'I .AA$- ..... :;); 17 ~l. ..;»v"<br />
cı~,:.;_.,.; ci.:1 .ıl.:;) )"':'_;. • .:ı~:;:-1 ..!Uiı: J•..ıJ~~ _;\_ ..<br />
... 1 *'<br />
J.r"'i .j>- ..:.1:5" .r~ ~:::··.'~>-,. ($...1._.;.~ ~y'\,; ..J_,.t: .. .ı::~ Jıyl j.(l~ !lJ.ı..~.J.ı_l ),;i .jr"' j.ı.:~-..\•l ... .::.-\.:.1)1<br />
Jl j .. ı J .j .f"'ıi • ...: JJ-' 1
--TİCARET VE ZİRAAT N EZARET İ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
1916 yılı hesaplarına göre şirketin safi temettüsü 450 lira 79 kuruşta kalmış, bundan 5.000 lira<br />
sermayeye yüzde 6 faiz, yüzde 1 O ihtiyat akçe si, müdür ve İdare Meclisi hakları çıkarıldıktan sonra geri<br />
kalan 195 lira 4,5 kuruşun geçmiş yıllarda ihtiyat akçesinden karşılanan zararın itfası için ihtiyat akçesine<br />
ilave edilmesi uygun görülmüştür.<br />
56. DERSAADET TİCARET VE ZİRAAT SANAYİ ŞİRKETİ<br />
OSMANİYE Sİ<br />
13 Ağustos 1916 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanan bu şirket, Osmanlı ülkesinde ticaret, ziraat ve<br />
sanayi sahalarında faaliyet göstermek, yol inşası, orman yetiştirme, sulama, bataklıkların kurutulması,<br />
kiralama yoluyla çiftlik işletme, fabrikalar kurma ve idare etme, dış ticaret yapmak maksadıyla<br />
kurulmuştur. Nizamnamesinin 1. maddesini değiştiren şirket gayrimenkuller karşılığında borç verme<br />
işlemlerini yürütebiirnek için hazırladığı layihayı bakanlık aracılığıyla Ş urayı Devlet' e göndermiştir.<br />
Gayrimenkul karşılığında borç verme işlemi, şirketi kredi bankasına benzer yeni bir kuruluşa çevireceği,<br />
bunun nizamnamenin yalnızca bir maddesini düzeltmekle mümkün olamayacağı yönündeki Şuray-ı Devlet<br />
kararı şirkete tebliğ edilmiştir. Gayrimenkul üzerine borçlandırma işleminden vazgeçen şirket, yalnızca<br />
yeni gayrimenkul kanunu gereğince tasarrufhakkına sahip olabilmek için yeni bir müracaatta bulunmuştur.<br />
Şirkete bu konuda yetki verildiğine dair dosyasında her hangi bir evrak bulunmamaktadır. Merkezi<br />
İstanbul'da bulunan şirketin süresi 50 yıldır. Sair vilayetlerde ve yabancı memleketlerde şube açmaya<br />
yetkilidir. Şirket sermayesini 25 liralık 2.000 hisseye bölünmüş 50.000 lira olarak açıklamıştır. Yüzde 50<br />
oranında sermaye artırımına yetkilidir. Yarı bedelleri ödenineeye kadar hisse senetleri isme yazılı olacaktır.<br />
5-11 arası üyeden oluşan İdare Meclisi üyelerinin her sene 1 veya 2' si değiştirilmele suretiyle yenilenecektir.<br />
Görüşmeler sırasında iki defa eşit oy alan madde reddedilmiş sayılacaktır. Üyeler 20 hisse senedine sahip<br />
olmak zorundadır. Genel Kurul her sene Mayıs ayı içerisinde toplanır. Beş hisse sahibi hissedarların katılma<br />
hakkı vardır. Ancak hiçbir hissedar 5 oy dan fazla kullanamaz. Toplantı gündemine idare meclisinin teklifleri<br />
yanında sermayenin yarısını temsil eden hissedarların toplantıdan 20 önce yapacakları teklifler de alınır.<br />
Yıllık gelirden önce yüzde 20 ihtiyat akçesine ayrılır ve hissedari ara yüzde 5 tutarında faiz ödenir. Geri<br />
kalanın yüzde 75'i temettü olarak hissedarlara, yüzde 25'i kurucular ile İdare Meclisi üyeleri arasında eşit<br />
olarak paylaştırılır. Kurucuların bu hakları başkalarına devretmesi mümkündür. Vefatlarında varisierine<br />
intikal eder. Hisse senetlerinin her sene bir miktarını tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde 20'ye<br />
kadar para ayrılmasına Genel Kurul tarafından karar verilebilir.<br />
İtfa işlemleri kura çekmek veya piyasadan satın almak şeklinde yapılabilir. Kura işlemi ile itfa<br />
yapıldığında hisse sahiplerine ldir payından istifade etmek üzere birer Jouissance verilir. Sermayenin yüzde<br />
1 O 'una ulaşan ihtiyat akçesi artık kesilm ez.<br />
----------~·~ 173 ~-· ----------
------------ İSTANBUL TiCARET ODAS! ------------<br />
iJJ.• )'1. \A' JlJ<br />
..\,O.:~ ~;:, .)')J)<br />
Jc·L..., ı..i.J:.;.I;I<br />
'-! .... ı.. .r .r!ı:.~..:_ç,_,<br />
.::. 'f~ A ._;.., .)\_;)> '1' \<br />
.:.~~ı 1 _1 .r"'><br />
~:"'-:;; d::lLJ ~ ... ~;~..ıli<br />
":-~l:. .kil.r! _j<br />
iJ} J ., E_~J. }J~)J""' \\;!1 o)},J':'"J\<br />
,Jl~·JY.<br />
l.S"-i J..:.;:, LS.;,I_ıl<br />
... ~ı_):>\_.., 0.Jtl !.1;\.x:- \_.;...ı<br />
. ;..\:J.; ... J"'\Jj<br />
... ı.;ı .ıJ.:--~-~J.l<br />
-..ı.; (} y 'J.') ~-u~l J:ki "<br />
..\.i..~~ • .:ı 'f '('. ...;.... .:.ı ı .J.):>- '1' ·, •<br />
ı<br />
\. d...,..::..p.:,lJI jUy •.-~:...,.;i;:,l..:..i<br />
•• •<br />
j iJ _,~-::-' ,i~:.._L,..<br />
'f• • JA,;I<br />
.J..\-'.\;\..),;1 ( J.:ı "i' •••<br />
'\ \<br />
ıJ ~:ft . ~·<br />
Jı..\:_... "-..ı> 5:. J..Aı:. '. • Jll ~ Jl.l.f J~<br />
-r::ı T & ..<br />
_ı<br />
,),~1 ... _L..r-<br />
J;-<br />
...:.~)~-"' .<br />
tS-' ~::.l--><br />
d....<br />
(ov)<br />
Banqııe<br />
,;J.} T Jl-; ı)<br />
imperiale et<br />
174
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEfvJALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
miladi yılbaşıdır. 4,5 aylık ilk hesap devresi haldeında İdare Meclisi tarafından 6 Haziran ı911 tarihinde<br />
Otel Kroker' de toplanan Genel Kurul'a verilen rapora göre; şirket bu süre içerisinde Selanik ve Suriye' deki<br />
sermayenin ikinci ı ll O<br />
'nu tahsil etmiş, üçüncü onda bir için hisse darlardan talep geldiğini bildinniştir. 4<br />
görülmüştür. Ancak tüzel kişiliklere tasarruf haldcr veren gayrimenkul kanunu henüz tamamlanmamış<br />
olduğundan bu çalışmalar neticesiz kalmıştır. İdare heyetinden Harun Ayizizal Efendinin Suriye'deki<br />
çiftliklerinden bir kaçını uygun şartlarda oldukça uzun bir süre için şirkete bırakması ile açılan faaliyet<br />
sahasına, iltizam suretiyle birkaç bahçe ve üzüm tesisi eklenmiştir. 4.000 dönüm arsası olan çiftiikierin<br />
bir kısım boş arazi, diğer kısmı portakal, zeytin, badem, okaliptüs ağaçları ile kaplıdır. İstanbul civarında<br />
ayrıca iki çiftlik sahipleriyle müzakere başlatılmış, sermayenin yüzde 50 oranında artırılınasına ihtiyaç<br />
gösterilmiştir.<br />
ı o Temmuz ı9ı3 tarihinde toplanan üçüncü Genel Kurul'da Balkan Harbi dolayısıyla bir önceki Genel<br />
Kurul' da alınan sermaye artırımı kararının uygun bir vakte tehir edilmesi ile birlikte diğer teşebbüslere de<br />
ara verilmesi kararı alınmıştır. 9 Temmuz ı9ı4 tarihli Genel Kurul'da ise ı913 yılı sonu itibariyle şirketin<br />
idaresinde bulunan ı 4.945 dönüm arazinin bir losını kendi hesabına, diğer bir kısmı iltizam suretiyle şahıslar<br />
hesabına komisyon karşılığında işletildiği görülmektedir. Birinci kısım 4.350 dönüm gayrimenkulün 300<br />
dönümü portakal 1.795 dönümü zeytin ve bademlik 60 dönümü üzüm bağı, 195 dönümü okaliptüs 2.000<br />
dönümü ormanlıktır. İkinci şekilde işletilen 4.000 dönüm arazinin 500 dönümü portakal bahçesi geri kalanı<br />
zeytin ve badem ağaçlarıyla kaplıdır. Geri kalan arazi kısmen ziraat edilmekte ve fıdan dikimi için hazırlık<br />
çalışmaları yapılmaktadır. Sermaye artırımı için daha önce alınan karar bu defa yürürlüğe konulmuş, her<br />
Başlangıç sermayesinin henüz yarısı tahsil edilmişken sermaye artırımına gidildiği görülmektedir. İlk<br />
Kuruluşundan itibaren biriken kir toplamı 18.803 franka ulaşmıştır. Çalışmaların güvenliği için bu yılda<br />
57. SELANİK BANKASI<br />
Kurucular arasında Paris'ten Le Jonp Toip d'Escomte de Paris; Viyana'dan La Banque Imperial Et Royale<br />
Privilegiee Des Pays Autrichicns; Budapeşte'den La Banque Des Pays Hongrois bankaları ile Selanikli<br />
Karatelli Alaytini vardır.<br />
175<br />
Her nevi banka işlemleriyle meşgul olmak maksadıyla Selanik'te 8 Mayıs ı 888 yılında kurulmuştur.<br />
kar dağıtırnma gidilmemiştir. Sonraki yıllara ait şirket evrakları dosyasında bulunmamaktadır.<br />
defa ekilen bağlar ve çubuklar meyve verıneye başlamış, yıl içinde 6. ı 52 frank safi hasılat elde edilmiştir.<br />
biri 25 liralık ı .000 adet yeni hisse senedi çıkarılmıştır. Bu senetierin tamamına müşteri kaydedilmiştir.<br />
Bununla birlikte eski hisse senetleri için altıncı yüzde lü'u için hissedarlam ödeme daveti çıkarılmıştır.<br />
Temmuz 1912 tarihinde toplanan ikinci Genel Kurul'da şirketin faaliyetlerini ziraat işlemlerine hasrettiği<br />
arazilerini satmak isteyen şahısların teklifleri ile müzayedesi yapılan mahlul arazilerin şartlarını incelemiş<br />
Yüzde 5 faiz ödemelerinde açık çıkması durumunda bu miktar ihtiyat akçesinden karşılanır. Mali yılbaşı
....,. _______ _<br />
176 ......<br />
• J.ıJIJ)J.J. JJf.l ...... > J-~ ı.t'.J·!.~r: ı!XIJI.>(..a> ~~~ !ll;.:.l ":.·J-Il •. J.>l.):o-- '/'ı.t.r ~_P.:I ~IJI.ı"-<br />
Jail6 J.ı ..<br />
.ı)f. ":.~l..r ..;l.~l "' • .ı~ VJI ~~J...,' c:_i .;')\_.:.~ ~..ı.:....l~l J~·~_,;tç uf-J11.5"':ll.. .. :...<br />
o.ı)J'. J!}>" ~J!:.II$.,i,.~j\ J.,~..,.\ j;l o.>)!. ı!.l.::il;=~ •)!_,.,. ~».ı-:JJI j\)1 C-! ~.~1 ~\.t.,) .,;...lJ.&,l<br />
.<br />
~_,:., ..:.ıiJ..t:ı~ $':..ı.:.a .... };!.' • ;_,1!~1 .)ı.;. • .>1_,. J_$.l.ı oiı.."•I.')J; ~l..:lJI;L.:.,..ı ~_P.:l t~:o--1 -f-.J<br />
• ;..~ı.,l '-!lf.l<br />
~IJ.-i-' ~t..ı_l JfT . J..l.!.t)li::::- ~..~,:ı.~. ... ..:f!. ~.!,.~; • .,ı.. ,_i .1, t.t'.J~ t.S~ o-LJl • J~ » ~\.1.::!(_,<br />
ı.!.\:o;l.ı\ ~ JJ~jl d.Jijı:. 4;_...,./' .:.,~!'. );_A-. .. ~1 !li;!.l 4'!;.;_'> c>): ... ,..; J~J ı.!.\:.;l..., ..:.ıL. ... j.t,<br />
~J-'. ~UL.v."'.L.r dJ l..1.&-l.. ~.ı.'_,ı:.,)J~l u-~ • ;~1 6~1 ..1.A&. ... ~:ıç,._, ~L.j~..\).;1 ~~<br />
.:.15\...ı.. .. :._.L·)JJ tÇ:-1 t! .• JJ.:.l-'1 ~J',) 4.1;.~~1 J)~Jid.JIJ_,; ..:.~·.ı~;)JI ~ &1;1.>.._..._,.. .ı..ı...:.<br />
1.!,.\;IJI.>.......,.ı.!Ul. ~.~.t...,... C~ J •;4~ ..1ı_l ~').&.1 ~.J. ~.ı)~,;)> J';;.:.. • ..~. .... ,;~' J J~l:....\ J;l dj .1, .... () .J, ~.1<br />
.)~lt_\;?'"1 -.:....JjJI ~Jı:...ı r.i.J. ·JJ~Jl J:.;..ıl ~yL'jJ; • .ıjli:ke; ~.J . •<br />
..1..!.\ .!.1.\ .... t ~I:JJ\ t:,_I..J$.1 •.ı"-:!' JR .:..t:J'<br />
~_,_1,1 o~. .. ;_,~J\..; ~l.r ;1..\.4. J~~~ J::i •.>~_,R d;J" ı:,l.'')\~,1 .;_,'".ı ~;1 o~.-~\ _; .... L~\ ~~ ..1..-J',<br />
•<br />
~.ı.' ı ;b.__ ... ,.. ft.,.. J*" J!' j:VJI :;ı... ui4,.. ı.!.l.~l !ll;_.:.l .._4-:' _,.r .:..t;" • ;..~ı.,l J(:.i .u[l;!.l !lj;V _,1<br />
..!.U~I jiJ.' ~_.;~.ıı \..6"" jO:V... .,:;,..IJ "...! ;..\,jJ' t.t' ,j •->.ı..~:... i lıJ "-·-{'- ı.!U~<br />
.. . .. .. . . . ... .. ..<br />
t.S)•->~.J.,i '('f ' "' ' , ... ~1 ~JI V • '\ ' o • '(" ' '( ı!.\~ ... LI-..\:.lJai '11;1;..11;1 ~V~~ ;.>\.....; r .-~..:.t>-<br />
.Y.~ -..uı Jldi') ;j1. rlr-' •<br />
..),;..~~ ~ı _;~ı f_!.i ~ı "'.~.J-r Ji'..~* ~_,:1:-- &ı r·':..<br />
4.:•J,r .:..~."'J _;L~I t_~l -..,-!) ~,:1:!' ı.t'.~( 1.5"":.\,.r ~ı~..~._.i ı.!.\: • .>l .. ~!.!.~1 ~(' ı.iJ.:lJI<br />
·J.>;..~~ d·b-rlr-1 .;..~.!..l.J) ~'). .. ':.:-A-:.:i ;..1.; .;il) ~,.J.::o ~ı cl~L.r • .)....;,) .ı..1....: .. ~J J. *;')<br />
• ..~.:;_);...:... t:,.JI ~. ;4",r ~.>L:aı:.l ;..1.i •)..(. ~_,1 ~~~ '-!J..:... ı) •. d_). ":"JR.:..~!' 1.5"";1.ıl '-""~<br />
Jlli ,..~,:_ ... ~·;, &~~ ~~JJ•\~ ~.~..o L~l..;ı. ;_,j_,\ J!..~.; ı.>;I..U...J. ~.:>I..Aı:-1 ...: ... .;ı •J:iJI ı.!.\~1 .ı.J/<br />
~-IIJ'. V'' ":'.J1..;ı ~.~.:i). ~1.; '['1 ~.ıl-.~.~.1J -..h .1. ·-0 . ;..ı;J:~ ,~1 c;.) i~-...,... -.sijl .;jJI<br />
.~,;, 1) ·ı>_,u . ;.~..ı. .r ı.>;J:- ~;ı(_, b~~.»~ I.!X\.:.ı:.ı.;! J.il v ~,tı ..:..l)ı~ . _,~;_,~ 6:o--'<br />
;~ ~-.rlaı-1 »- J .ı..l.'- ı.!.\.'\_.:aJ:.I .;jJI ı.!.U~I J~..l.....i ~4~ y .:..~~ .;l..ıl '-""l~ • ;.~~ı_, .;i;.;;._;;<br />
JtiP~)J•tJ Jt;•.J/"J t.t' ~ .J • ..~,p o..l.:_;~" j~l,l;j ~\:\j\ .>\.ı.J oH,o\:..\l;J ~·.;1.:>1 '-""~. Jy; .. ~~ ..~..;',.}<br />
.;..~.:>rA'" J!...IIJI .~Jl..1.:il ;;~.> ı.!W~ •:Jt ... ~i; J-l.... ;l.ı..4 .. J ı,;J=.;--~J "":.ı;J ~;J !l);J'.-' ~..ziJ<br />
~')...,J J,• •;'.ıl u.l~ $1,1 t_.ri ., •<br />
.ıl..J', J..ı.... .:f .!.\.!X • .ıl.. ,./-);41 ~Jl ( t • ..);; '~ o.)L.)<br />
~L. ~.,_..,.,.. _;ı. t.t' _5... J.il V 1.5"':" yi' df> . ;.ı.J;:• ı,;~-1)_,1 enumeratit ı.G.ıl..~,..j '-! J:tJI ı>~.>..t<br />
..).;.-V~ cl-..~u.;i . _;.J..!h_l<br />
~'1 $!-ll.lı.l J;i ~.>\.....;.> t.$~.;1.>1 ;S.r ~>:-J 1.5••->\• ~~JI J~~l Jt..ı.J •<br />
-----------İSTANBUL TİCARET ODAS! -----------
--TiCARET VE ZİRAAT NEZi\RETİ MEMALlK-i OSMANİYE'DE OSMAN U ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Sonradan değiştirilen nizamnameye göre merkezi İstanbul'a nakledilmiştir. Sair Osmanlı vilayetleri ve<br />
yabancı memleketlere şube açmaya yetkilidir. Çeşitli tarihlerde toplanan genel kurullar ile esas nizamnamenin<br />
şekilde özetlemek mümkündür. 5. maddede yapılan değişiklikle banka idaresinin İcrasına mahsus her türlü<br />
gayrimenkul üzerinde tasarruf yetkisine sahiptir. Her türlü mali işlemin yanında ticari girişimler, sanayi<br />
kuruluşları, imal projelerine katılmak veya bağımsız girişimlerde bulunmak iltizam ve taahhüt işlerini<br />
yürütmek çalışma alanlan içerisindedir. Şirketin süresi kuruluş kararını onaylayan padişah iradesinin<br />
tarihinden itibaren 50 yıldır. Başlangıçta her biri 500 frank eshama bölünmüş iki milyon frank sermayeyle<br />
kurulmuş iken daha sonra esham lOO'er franklık kısımlara bölündüğü gibi sermayesi yirmi milyon franka<br />
çıkarılmış, Genel Kurul'a bir veya birkaç defada sermayeyi elli milyon frankaçıkarma yetkisi verilmiştir.<br />
Esham hamiline yazılıdır. İdare Meclisi Genel Kurul tarafından tayin edilen 7-18 arasında üyeden oluşur.<br />
İdare Meclisi'nin 3 yılda bir yenilenecek şekilde her yıl üyelerinden bir kısmı değiştirilir. Her üye görev<br />
süresince banka veznesinde kalmak şartıyla 50 hisse senedi teslim etmek zorundadır. Ayda bir defa veya<br />
üyelerinden üçünün talepte bulunduğu her zaman toplantı yapınağa mecburdur. Müzakere için üyelerden<br />
5'nin bizzat veya vekaleten hazır bulunması şarttır. Görüşmelerde eşit oy çıkması durumunda başkanın reyi<br />
tercih sebebidir. İdare Meclisi Genel Kurul' da onaylanmak şartıyla üye sayısını üst sınırına kadar çıkarabilir.<br />
İdare meclisinin nizamnamede sayılan görevleri arasında genel müdür, ikinci müdür ve memurların tayin<br />
şekline göre İdare Meclisi'nin hak ve yetkilerinin sınırı olmayıp bunların sayılması enumeratit olduğu<br />
açıklanmıştır. Genel Kurul en az 25 hisseye sahip olan hissedarların katılımıyla gerçekleşir. Vekalet ancak<br />
Genel Kurul'a katılma hakkına sahip başka bir hissedara verilir. Vekaletnameler toplantıdan en az sekiz gün<br />
Vekaletnamenin tasdildi olması şartı değiştirilen 21. madde ile ortadan kaldırılmıştır. Ancak yetimler,<br />
kadınlar ve sair kuruluşların resmi vekilleri heyete katılabilirler. Genel Kurul her sene normal olarak İdare<br />
Meclisi'nin tayin ettiği yer ve zamanda toplanır. İdare Meclisi'nin yapacağı davetten ayrıca sermayenin<br />
W ne sahip bir veya birkaç hissedarın talebi üzerine de Genel Kurul olağanüstü toplantıya davet edilebilir.<br />
Toplantı günü ve gündem maddeleri ile birlikte bir ay önce İstanbul ve Paris'te yayımlanan gazetelerden<br />
biriyle ilan edilecektir. Sermayenin W ne sahip hissedarların ilan tarihinden bir ay önce yapacakları teklifler<br />
gündeme alınır. Birinci davet üzerine toplanan Genel Kurul'da çıkarılan eshamın beşte biri vekaleten<br />
veya asaleten temsil edilmiş olursa görüşmeler muteber olur. Bu sayı tamamlanamamış ise ikinci çağrı<br />
ile toplanan Genel Kurul'da temsil edilen sermaye miktarı ne olursa olsun birinci toplantı için hazırlanan<br />
gündem maddeleri görüşmelerde ele alımr. Alınacak kararlar bütün hissedarlar için yürürlüğe konur.<br />
Görüşmelere katılan hissedarların her biri 25 hisse için 1 oy kullanabilir.<br />
177<br />
Mali yıl Ocak ayı başında başlar. Safi temettüden öncelikle ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ayrılır.<br />
Geri kalanın yüzde lO'u ihtiyat akçesi, yüzde lü'u İdare Meclisi, yüzde 5 müdürler ve memurlara İdare<br />
önce İdare Meclisi 'ne verilmek zorundadır.<br />
ve azli ile görev dağılımları, maaş miktarları ve tahsisatları görevleri arasındadır. 19. maddenin tadil edilmiş<br />
2, 3, 5, 6, 7, 12, 19, 21, 23. maddeleri değiştirilmiştir. Yapılan değişikliklere göre nizamnamesini şu
-----------·~ 178 ~-· ----------<br />
• )_,.,. .:ı .. s-·-11: 1 J;); _,..,.,_L.r 1'-::,..ı.J."'t:.bfcnds dı:; prcvoyanoe •.:..t~~ ı.S::"..G.:_..,~~jd) '1',• • •<br />
JI;J\.!.1.'._:.., .:.ıJ:ı ..;..ı.i._:_.;_, \li\ •A .J J""' .:_ı..:J' .. J..ı..:.l-~ı_ 1 ':"":-;, ı.SJJ.ı " • .ı..:..., ..s-i..J.I -:J;,'\) AV\AV ,h:~<br />
.)..ı.: .. ,:;\.., ..:;t.:; 2~ .ı,;,'l) VO••O"' .!.~.'~~--':, j...ı.;,'\"J ..ı:'b .ı.:...\_,...• 0;}•:_. S..l,l \),;,.i ·~L·J .;l:lJI J:i_.; "-":""~ ... J,r .::..,~-!" .J-':_Il14.il<br />
\'\"ti -._Dı, Jil} '\'VO'\tO • .1'(_,.., j...ı.;_.\..1":'1 ,:...\.!jj J_,...,}hjı:. ·J-'·Ü.l J .... b.. L:; J;l.) \'1"''\'A~\'ı'<br />
-_:~-\:~ .,:.i_, ıJ.;,J .ı..i::ki e_, • .!l;l) .}....ı.:A> J:_.ı.~ .;ü;..., Jl;il) )J'. ~~'r-I . p .. :.L"..I ;J~ ,; ..... .ı.: ....<br />
J,... ..:ıu,ı ..;.~ ..:1 1 1J~.-. • ..ı.:-4>- ..s· .. ..Q""' ı· ... .!.1.'-:L..r- Jil) j_,:l:· .:ıJı ...~.-:<br />
' . r<br />
..ı)>'.<br />
.. :.:".;..ı.!..!:' Jl ~;.:;<br />
·ı •<br />
.J--'!_1 ':"\f:l o.)'.P\:.\l.O.i JJ:f.l J.,.,..:,.J ~> ...ı.::'.:i )...\;;,;i\) 0_,:1:• \,'ı: "'.l...r- j..ı.:.>.,..\l.>o.\ c!_J J\;..<br />
• ;...ı..!...cıl ..:.i i.S.I.):ı:-1 d:'')l,...~. .. i )-JJ' .<br />
• J-'~l_,i \01\'\0•\ ..s·4:;\__ ,:_,ı,.:{ ~; __ c\'\" •-'(j.!. oı.L_I t_i JJJ• Jil) '\'V0'\\0 _)..))Ib<br />
"(YVV•\ .J<br />
1<br />
... .)..ı.U-~ı_l c:.Ji )- jı::..J . J . • .)j'J'.J _;.i\i Jı. t. J~ii)\\V•\VA)'YG j~ '.J( 1 ..,jJ.:<br />
. J)::'.~~]JI J~l j.A:-"-';"'il.1~:,..1 J\~<br />
.;..ı..\(,_,_,;-- )'•--';._;\;• "-:-JJ ı.S};J_,..,Jib'J ..ı:1c .. :-... _,:_..:;~l->J..!.i"-:-~:-\~•"' .)X-~l; .,:.~1..\ı ;!.~;,;ı'~<br />
J ... ..;..ı.;,' i ).:ı -':1~ • ..:; p i.S"".L r _;t..~ı_ 1 ... ); ..!J:J.r~\ .ll;i1 ._,(>-"" .)...ı.i...ıJJI t~ •:..:...t. •-A-.!.! ~ ... _L.r _;1-"'.1
--TİCARET ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Meclisi'nce belirlenecek oran miktannda yüzde ıo'u katılım derecelerine göre garameten (oransal) taksim<br />
edilmek üzere kurucu hisselerine tevdi edilir. Geri kalandan Genel Kurul 'un gelecek yıla devretme veya<br />
olağanüstü ihtiyat akçesi olarak ayrılmasına karar vereceği miktar ayrıldıktan sonra artan kısım hissedarlara<br />
dağıtılır. 5 yıl içerisinde talep edilmeyen faiz ve Idr payları şirket hesabına zaman aşımına uğrar. ihtiyat<br />
akçesi ödenmiş sermayenin beşte birine ulaştıktan sonra Genel Kurul bu hissenin kaldırılması ya da<br />
azaltılmasına karar verebilir. Faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklik ihtiyat akçesinden karşılanacaktır.<br />
Bankanın kuruluşundan 1903 yılına kadar işlemleri hakkında dosyasında evrak bulunmamaktadır.<br />
Ayrıca ı 903 yılı biHinço ve İdare Meclisi raporu içeriğine göre şirketin ödenmiş sermayesi 4.000.000 franktır.<br />
800.000 adi, 1.200.000 olağanüstü olmak üzere 2.000.000 frank ihtiyat akçesi vardır. Banka 455.624 frank<br />
safi temettü elde etmiş ı 902 yılında devredilen 80.460 frank temettü ile toplam 536.084 frank kar yapmıştır.<br />
Bu miktardan yüzde 5 faiz dağıtılması ve yalnız 1903 karından nizarnname hükümlerine göre kuruculara ve<br />
idare meclisine yüzde 1 O, müdürlere yüzde 5 ödenmiş, hissedarlara yüzde 4 temettü verilmiştir. Geri kalan<br />
112.178 franktan 25.000 frank banka çalışanları yararına kurulan Fonts de Prevoyanoe adıyla bir ihtiyat<br />
sermayesine ayrıldıktan sonra artan 87.187 frank 2. sene hesabına devredilmiş tir. Şirketin dosyasında 1908<br />
yılına kadar 4 yıllık evrakı mevcuttur. Bu dönem için şirketin safi temettüsü 750.053 franka ulaşmıştır.<br />
Bundan ıo.OOO.OOO frank sermayeye yüzde 5 faiz ile birlikte kuruculara, İdare Meclisi'ne ve müdürlere ait<br />
hisseler ödendikten sonra 187.540 frank temettü, ı907 yılından devredilen 167.609 franka ilave edilmiştir.<br />
Toplam 355.149 franktan hisse başına bir frank temettü dağıtılması ve geri kalan 255.149 frankın ı909<br />
senesine devri kabul edilmiştir.<br />
1909 yılı hesapları için 4 Mayıs 191 O tarihinde toplanan yirmi birinci Genel Kurul'a verilen evraklara<br />
göre banka Samsun, Dedeağaç, Beyrut, Edirne ve İskeçe' de birer şube açmış Drama' da bir acente kurmuştur.<br />
Şubeler arasındaki ilişkilerin kolaylaştırılması için merkezin İstanbul'a taşınma kararı alınmıştır. 100.000<br />
işlemlerinden biisıl olan 899.92 frank temettüden yüzde 5 faiz, İdare Meclisi ve müdürlere ait hisse ve yüzde<br />
1 hissedarlara verilecek temettü ayrıldıktan sonra geri kalan 263.734 frank ı 9 ı O yılına devredilmiş tir. ı 9 ı O<br />
yılı işlemleri için ı O Nisan 191 ı' de toplanan Genel Kurul evrakına göre bir önceki yıldan devredilen temettü<br />
ile birlikte bu yılın mali işlemleri 1.328.2ı2 frank temettü hasıl etmiştir. Usulüne göre dağıtılan temettüden<br />
275.645 frank ı911 yılına devredilmiştir. Eshamın 500 Fanklık senetlerle değiştirilmesi hakkındaki kararın<br />
uygulamaya konulması uygun bir vakte tehir edilmiştir. Artırılan 10.000.000 frank sermayenin 40.000<br />
hissesi hakkında eski hissedarlara tanınan tercih hakkı kaldırıldığından, sermayenin 20.000.000 franka<br />
kadar artırılına hakkını elde etmek için nizanınamede değişiklik yapılması kararı alınmıştır.<br />
Yukarıda zikredilen 275.615 frank devredilmiş temettü ile birlikte 191 ı yılının safi temettüsü 1.586.50ı<br />
frank olmuştur. Bundan yirmi milyon frank serınayeye yüzde 5 faiz ve yüzde ı temettü ve geri kalan<br />
hisseler dağıtıldıktan sonra 277.701 Frank 2. yıla devredilmiştir. Banka iki sene içinde ihtiyaç görülen<br />
birkaç yerde daha acente açmıştır.<br />
179<br />
hisse senedi daha çıkarılarak sermayenin yirmi milyon franka çıkarılması ve hissedarlardan çoğunun<br />
talebi üzerine ı 00 franklık eshamı 500 franklık senetler ile değiştirilmesi uygun görülmüştür. 1909 yılı
----------~·~ 180 ~-· ----------<br />
.ı.ı:.I;~IJ;o\JJI o,)\.liJ_,i .:_~:A o.ı.ı.:..._;jJI~,l.. d~.,ıU•b. 4 ... > jy_ Jı .. ;.-~ı_l C\;;--1 ..ı..C&- • .ı.,.\.!. • ...1.;j...ı,l.. .Jl-i<br />
a..ı.:::.=. • jl.Y ..:...~•. J_,.:IJ\ ~J"~<br />
\." L:....l • ) ...... ) ':J .5 ç~ 1 ~ .. •..) [.li .J •<br />
.. :... V' ._, ... ":,· ,, .:.-~:.. • .)J,• j 'Y ($_t J 1 ..: .u l. .. :.,·ı ..ı.:- ...... ,... J~ Ll' J..t ,,;! ..<br />
.;jJı_;t,ı • ..ı..l;, ($;S' V"" .::_.'1 r:.J . .JU _,ı bt;"=-:)-..... _;.. •<br />
.ı.~;\," \"'W . .11~ W ı.;K.!.i •.l(:.ı..; .:.ı;_, ..<br />
d~.ı .).ıiJ v-~J; J~;,./1! '-"'>··""'~ .ı..:Jl.PI ~:::-\.:-) .> 1 _,. ty'v"' • .i.);S> ıS):._':/; ":"6-; .:.ı;~~' ~.JJj)'I!JJ::-.U•'-1<br />
~($..ı.:9ı ($/ ~-· ..ı.:r j.ı.ı..:lı:..:...lJJ ..J), "-':'"::":'J" jk 0L.) J~..ıb· f'I!.V ":"::--J \V f.l ~,.:_. E_JI .:.~1 ô.l.J.'- J.ı . .;~1<br />
J~ı:. .J. J;.ı.l..ıl .k:~- ı.;~.!. jl;l..ı~.-. :.ı_,:tl J,.~, .._.,. ... .Jr. • ..ı.;.ı.:l_,\ l.;..\ l.l'l~· ..!.l.:S'r~ ~tl._~ ... ;..ı.-4;--~:.l;l<br />
o.ı.k;-;; ı.$1 T<br />
J yi]JI 1~1 r;.. A •-"'} $Ll ı/" l.ı:JE.,IJl::•J .... ~~·->:' f.u-' lk&-1 ~ .... : .. ;.";;~ J;(ı;. i\:. ı.s"''.;;l<br />
.ı '11JIJ_,~ -.:\ ... '"'" • .Jı J-""' ()..ı.) ..ıl.>.ı_l ":..:.l; .-~~ . ....;.-4lui.A:..- ~ ....... J..ı.).:;.J.ı_..~ı_l ~J-i \,.\i 4..ı.:;).; ~: ... ..1.<br />
• .ı._T d-ı~ • J):\ _,ı Jt-~~ ($JI..ı..Q .. J. ~; ... ı/" ~\~ı:.l • ;..ı.f"ll"' j..ıl.Aıı:-1 0JI ~~ u-;J .1. ı.s ... ;ı,)ı ..ri~<br />
($~JJJT c ... ti-~ J\ı.-5.-' _;LJI ;\:. :.ı..::.ı,_ ı.s~._ç\,. :;ı.QJ~ \;t.:..J u.f·· ~\l:.._l j)'l.\.. ~.$"'~ \0. W<br />
Jii.1\'\U."\A~ ~~l_,.. ":,.,y. "':'";~J~ ...ı.!b.. J!-ÜI ._;j._l..ı.~j ı_$i}l•t J~L.~d.li .:;~ !l)(~.;, .)..)J~<br />
-tt;!-,._ (.:{IJ.ı ..!..~:.,.I j\:il~ .;_ij.;....l.l •.ı;l..ı.;P JJ..V •J._; __ s;:ı_,i •<br />
\ '\ \ t v-!l. ". :.ı 3 ~ J"J\. t ... .,<br />
.ı.:O:l: .. (:_tJ. 1.4t , J-'~\i 4_1 jL.. {:_C<br />
...... :.. \ '\ \ \"' . p._:..lnJ "7"-l:.. ($J JJ .... ..:- t.S..i f.ı \.• i \1-t:: ..... l d..:i -".<br />
\i; "".c::-:.,ı> Jı_,,..ı •Jf"::b:~ "::'.\ __ ,... ..;ı~·J :_ıv_,ı _;t.-~~_ı ._;~...;";--"::ıR~ .. 0~1 ;\..wl .~;1."<br />
.J. t.S"" J""";...J JlJI __;!_,;,).; -.._(.ı;_,.,..l._,f Jı 1 ,..ı_, _;1JI J...,\ı,. tf Jilj \•"'\"\•\"'1\' ,j-.> •-'~;..Jı; ._.....,:!,<br />
0Jf:•.!, :_ı..ı..:i [J?: 2~ "~1) \'•t\\•••"\ • ..ı.Cı.:. -.lı.\;( JJJ.• ı)H~. SJJ! •JJJ1 ,:..1}_1 ~;.i ..b\::,...1<br />
":"!J..ai ôJJ:.-.._o~.:_ ... lS..iJ_I..!.\~1) i\\• .. "\ Jt::• !l;
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Avrupa'sındaki şu belerin hemen tamamen faaliyetlerinin durdurolmasına yol açmıştır. Buna rağmen banka<br />
hesaplarını 1.144.683 frank safi temettü ile kapatmıştır. Bu miktara önceki yıldan devredilen temettü de<br />
göre, harp haline rağmen yıl içinde 1.266.302 frank temettü elde edilmiş, hesap edilmeyen durumlara<br />
karşılık olmak üzere yeni bir ihtiyat akçesi hesabı oluşturularak önceki yıldan devredilen lcar ile birlikte<br />
2.411.006 franka ulaşan toplam kardan bir milyon frankın ayrılması ve geri kalandan yüzde 5 faiz ödenerek<br />
artan 411.006 frankın 2. yıla devri uygun görülmüştür.<br />
için tekaüt sandığı mahiyetinde, kaynağı çalışanların maaşlarına yapılan zamlar oranında iç tüzükte<br />
düzenlenen şekilde- memurlar ve banka tarafından yapılan ödemelerden karşılanmak üzere bir ihtiyat<br />
sandığı kurmuştur. "Caisse De Pension Des Persennels"<br />
58. SURİYE BEYRUT HALEPVİLAYETLERİ CAM VE BiLLUR<br />
Kesin kuruluşu 11 Mart 1911 tarihinde kurucularına tebliğ edilen şirketin merkezi Şam' dadır. Suriye,<br />
Beyrut ve Hal ep vilayetleri merkezinde her nevi zücaciye maddelerine ait fabrikalar kurmak ve idare etmek<br />
maksadıyla 4 Ağustos 1909 tarihli ferman ile Devleti Aliye tarafından Muhammed Müslim Örneri Efendi 'ye<br />
verilen imtiyaz sözleşmesindeki taahhütlerin icrası için 20 yıl süreli ve 22.400 lira sermayeli olarak<br />
kurulmuştur. İdare Meclisi'nin uygun gördüğü yerlerde şirket adına şubeler açılabilecektir. İmtiyaznameye<br />
göre şirkete verilen imtiyazın süresi 8 yıldır. İmtiyaza göre şirket 8 yıllık imtiyaz süresi sonrasında geri kalan<br />
12 yıl için başka bir imtiyaz almadığı sürece gelişi güzel bir anonim şirket olarak faaliyetine devam edecek,<br />
ancak aynı maksatla aynı bölgelerde başka şirketlerin kurulması mümkün olacaktır. İmtiyaz sahibi Mehmet<br />
Muhammet Müslim Örneri Efendi imtiyazdan doğan bütün haklarını şirket sermayesinden kendisine verilen<br />
4 liralık 435 hisse senedi karşılığında devretmiş, imtiyaz işlemleri için Osmanlı Bankası'na emanet edilen<br />
300 lirayı da şirketten nakit olarak almıştır. Genel Kurul şirket sermayesini yüzde 50 oranında artırmaya<br />
yetkilidir. Hisse senedinin 165 adedi ilk üç sene içinde İdare Meclisi'ni teşkil eden reis ve üyelere 15'er adet<br />
ücretsiz olarak verilecektir. Şirket sermayesinin tamamı imza olunduğunda her hisse bedeli için hissedarlar<br />
birinci taksit olarak bir Osmanlı Lirası, Şam Osmanlı Bankası şubesine yatıracaklar ve geri kalan 3 lira her<br />
2 ayda yarımşar lira olarak bir yıl içinde 6 taksit ile tamamen ödenmiş olacaktır. Hisse senetlerinin yarı<br />
bedeli ödendiğinde hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi bir reis ile on üyeden oluşur. Üyelerin her sene bir<br />
kısmı yenilenir. Meclis ayda birkaç defa toplanmak zorundadır. Üyelerin 25 hisse senedine sahip olması<br />
gerekir. Genel Kurul Nisan ayı içerisinde Şam'da toplanacaktır. 500 hisse sahiplerinin talebi üzerine Genel<br />
Kurul olağanüstü olarak toplantıya çağrılabilir. 15 hisseye sahip olanlar Genel Kurul'a katılırlar. 5'den<br />
fazla oy kullanılamaz.<br />
-----------·~ 181 ~-·----------<br />
FABRiKALARI ANONiM ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Cihan Harbi 'nin başlamasından itibaren banka Genel Kurulu 'nu toplamamıştır. Banka kendi çalışanları<br />
dahildir. Balkan Harbi'nin devam etmesi sebebiyle bu temettüünün ihtiyat olarak tamamen ikinci yıla<br />
devrine karar verilmiştir. 1913 yılı işlemleri için 20 Mayıs 1914 tarihinde toplanan genel kurul hesaplarına<br />
1912 yılı işlemleri İtalya Har bi ve ardından çıkan Balkan Savaşı 'ndan zarar görmüş, bu durum Osmanlı
-----------İSTANBUL TİCARET ODAS! -----------<br />
J;ı':J ~-A-~~!""1 ı.!J,;i.;IJ~ ....... ..!QL. ..:.:,.t, .-A~ ı,!.\;~\...f"" • J..\l. .... ı... t:_Ç!""I ~1.....1 ~-... ;_,:IJI J::c· ~.L.r .!.X<br />
.::...Wi • ;~-.!~ ~..ı.: •. h:.:ı .::...;\.. tr~IL. ~:_., . ;)~ _,; ~· J I.V •JJIA:IS:.; J:.: 'i J:" _,;J JJI 0§ ~ ~<br />
-._'(? J; • J~.r:.c. .:.~:... t.. .r" tr ... ~ .ı.... ..!t.... ~::-;T<br />
-~.;_;J ..t. ~ ;b..:....":".\ __ ... .::...}lo\ .. ~_, "JL. Jı_,...ı r.>.J. (J..ı.:.i(_.!.i .:.ı.'~ .. 1 ..ı.(?""~::-. ~~~ J~ı ı:.ı.l~T<br />
• .i-'~.~ t::..t~ ı.S •.lJ!""J• ""~; l.!,l:.(_r "'~ ..iı...ı.::ıJ'.• ~~. ":.. J.ı J";)'""<br />
•;iJI JLJI.~.ıt.. ..... ;.ı ı.s)"'v" .:.J.r-:, 1 . ..)..~:_l ':"\f:l ı.S.ll..ı.~i •..ı.:.."\:p .:.ıl-....._;.• .J.>.;\ '":"'~'.i).,_~ 15~?""1<br />
Jt:.:!.l ~;;lf .;f .i.~ .llyJ JLJ'I ı.s.)ı_,~ ..ıf:-~~~ .);J'_J 1.!-\~l.;l.l!J l.!.il jl.~~J JjL:· • ..ı.t_r ~=:--_,,r<br />
't'Y"''"ı.r~l. '1''\ ~ • ...l...a4" ı.!.ll>_ı~I;.!.IJ ~!.i .,_4:1\..~J . .. ..:;.;1.1:1>:.; J?""'YJ-f'jJ<br />
_;ı_,&ı ~,~..:.~ • .ljt. ı.!.L.:i ;§ ~ .:ı.l:' r.s·~::-;T .ı.t:=,...ı J c~ ı.!l:.:·~l ~~~.> ... ~_ .... \l...ı:.ı JT .,jJ'_ ~o.:,L.r<br />
' )--.... J.• jj Jl o.ıj-':. ı -.::ı .ı.;__ .ı,.,._,.. Jll •Jj~ & .._.;1:.1 (.)"!~ ıJ .J(._ o:.),._ t$"l .,i\. ... ~ "-!1 j,l .;:.LlS .. .ı..:..\ks:-1 J T o..ı..i-". "-!\..,<br />
~;L':" ..ll_,:p O:u..lJI.:...;iiJP ~~· ct:;IW JL) ~\; .1, ..J:I )} •.)'..ll J~i 4:•JR .::..~ ı.>~l ...e~ • ..ı.:;t);<br />
H ı;.ı; .... ı....t"' .ı.l;lıl Jt .. ~l .,ı..; C> .. &b~ .J~JI ;,....r ı:.ı_,tı r,J'"J\ ... IJ t='"'i o.)~j l....ı ..!..\:.) r ..\odVo<br />
.;.~..!.~i J"'i .... lf.l ı.si.):-IJ J~T ~·'>' d.~ yr ..:-~• j_,f.l J)\1
Toplantı yeter sayısı sermayenin 1/3 'nün temsil edilmesiyle gerçekleşir. Sermayenin llS'ne sahip<br />
hissedarların toplantıdan en az 20 gün önce yapacakları teklifleri gündeme alınır.<br />
Mali yılı 1 Mart itibariyle hesaplanır. Safi temettüde yüzde 15 ihtiyat akçesine, yüzde 15 idare meclisine,<br />
yüzde 70 temettü hissesi olarak ortaklara dağıtılır. Genel Kurul senetierin her sene bir kısmını kura çekerek<br />
tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde 2 oranında para ayırabilir. Kura isabet eden senetler için<br />
jouissance verilir. ihtiyat akçesi sermayenin lllO'na ulaştığında kesinti sona erer. Sermayeye ödenecek<br />
yüzde 5 faiz temettüden karşılanamadığı takdirde eksik kalan kısım bu hesaptan tamamlanır. Kuruluşundan<br />
beri mali işlemler ve hesapları hakkında dosyasında hiçbir evrak bulunmayan şirketin varlığını sürdürüp<br />
sürdürmediği araştırılınaya muhtaçtır.<br />
59. ŞARK İTTiHAT SiNEMA VE TiYATRO OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
Genel olarak şarkta tiyatro ve sinemalar inşa ve idare etmek, bunlarla ilgili maddeleri imal etmek ve<br />
ticaretini yapmak, bu salıayla ilgili ticari, sınai ve mali kuruluşlara ortak olmak maksadıyla 29 Mayıs 1917<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. 25 yıl süresi olan şirketin sermayesi 2 liralık eshama bölünmüş<br />
10.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilir. Şirket gerekli gördüğünde ödenmiş sermaye<br />
miktarınca tahvil çıkarmaya yetkilidir. Sermaye artırımı halinde çıkarılacak yeni hisse senetleri öncelikle<br />
İdare Meclisi S'den lü'a kadar üyeden oluşur. Her yıl üyelerden biri değiştirilir. Her bir üyenin en az<br />
50 hisseye sahip olmaları zorunludur. Genel Kurul mali yılın ilk 6 ayı içerisinde olağan toplantısını yapar.<br />
teklifler gündeme alınır. Mali yıl 1 Temmuzdan itibaren başlar. Safi temettüden ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 6 faiz tutarı ayrıldıktan sonra ihtiyat akçesi olarak yüzde 5 ayrılır. Geri kalanın yüzde 20'si İdare<br />
Meclisi'ne, yüzde 50 hisse senetlerine, yüzde 30 kuruculara dağıtılır. Hisse senetlerinin bir kısmı her sene<br />
kura çekilmek suretiyle tedavülden kaldırmak için şirket karından bir miktar para ayırmaya Genel Kurul<br />
yetkilidir. Kura isabet eden hisselere jouissance verilir. Şirket eşyasının değer kaybı karşılığı ayrılır. ihtiyat<br />
akçesi sermayenin 1 !4'ne ulaşması durumunda artık kesilmez. Safi gelir yüzde 6 faiz ödemesine imkan<br />
vermediği zaman eksik kalan miktar ihtiyat akçesinden karşılanır. 7 Temmuz ı 9 ı 7 tarihinde toplanan<br />
genişletmek için tasavvur edilen yenileşmelerin hayata geçirilmesi amacıyla sermayenin 44.000 liraya<br />
çıkarılması kararını almış ve gerekli işlemleri başlatmıştır.<br />
-----------·~ 183 ~-· ----------<br />
genel kurul, birkaç aylık faaliyetin başarılı olmasından cesaret alarak, şirketi ıslah ve kuruluş maksadını<br />
25 hisseye sahip hissedarlar Genel Kurul'a katılma hakkı kazanırlar. Bir hissedarın 20'den fazla oy hakkı<br />
olamaz. Sermayenin yüzde 30'una sahip olan hissedarlar tarafından toplantıdan on gün önce yapacakları<br />
eski ortaklara arz edilecektir. Yarı bedelleri ödenen senetler hamiline yazılabilecektir.<br />
Toplumsal gayeler takip eden kuruluşlar arasında sayılması gereken bu şirketin merkezi İstanbul' dadır.<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
________ ...._.~ 184<br />
ı_r.fl~J~,~~·~ ı..s~-lT...\.QA~>d:f">y.Ji'Y..ıl ._;.t_\J{!.i •.l';•k; ;:..,;_,..; • ...~;~)~ '1"'1''\•;,.., (J'_,:_i\ \A<br />
.;ıl..ı..:..,Jdl)\•;~~- .ı.4l:~.;:..l.,\~ J~Jfl;..:..l • ..ı.:l: l;i."~~~·<br />
~.ı.:ll.J "-:ı-l:_ ... _, ~;\f .;:..~.\ ... t-'.._AI~ Jl,.:. •};i,-' Cl.~:) •-'J":"J ':'-1~ .... ,::..,1_ • .-).o tiv"'J 4~ .ı.Jl ... J<br />
.p(~-I):'."J:\..ıl..!.) )"-:-:. •J~;t....~\.ı!' '-;':}JI o..lı • .lla,.,J.l tSNo;\.l\ j·Çı/', J~IJ_,:,...I ı$1.,j..a;_ ı.!.l~_l ı_,.o:-1<br />
J->J'-' r.i-;!"'J\""' • ..~.-:)· J:~ J_ • ).)ı~ı cı:_ :;y_ ri:. ~.~ ...... cı:-. ı..{ J~ Jlı~ .r:.~. .:ll-'1 ı.!Ul. .ı.~..ı.:..., ._...,. .... UIUI tSJ.ı/' ~l.:.aı:-1 • ;..ı.,..~ i; ~i; .:.J_..;J • ..ı.~s. _,;_,<br />
.s}:,._\..,..,...,.,._ t$JL• "':..)_,iJI .,j_,._ ı.!X'-~ı.L. r .;..~ı_l t~~~ ..ı.ie- J;'ll11 • .ıt.l1jı:- .:ı} ı/' • ..ı.:i ); .sT JT<br />
• .;.f.:.dJI .;:..Jı.:. "'-~\ J;~..ıl • ..ıWIJ_,i ..:.l;~~> ..:.:,;j..ı\ ':"'U. J:>-'ilJ~ı:._,;_, -1);:-\•;.ı "!":"Y ":'1: .... 1 jJ.:j_}><br />
. .<br />
....A.K; ;..ı.i •f..ı:l ;\)~ttı • ..ı..:.:.,.....;:.~>:.; .J\l..ıl tÇ:::-1 "-:"!-"" "'::" _,.P .:.-t:"' .,)l~lı J_,i .:ıı;~~J.ı. ~;_, ... J',<br />
.sl..~o:-1 J;.UJI.:;ı,... ~-:L" .f:K;I • ..~.;:lT ı..{L' « .)IJ.ı.l.P J~ ... ~--..ı..ı."l ~-~:· _,; » • ..ı~·jl -.)~;.)~..ıl S_;;, Y.<br />
r.·_,.·T "'~o:-ı J?;lı" ~~· ~:_.., J~· .J:.r:.l ,.. • ..:ıu..ıı J::kiJ .r_j \~;.1 ı.!.I.::S"_;;, uı:o:-1 .J\l..ıl • ..ı.C~I -~i•l ...<br />
J;ı.& ol}:~o:- ı.i!iJı .r=-ı:~ ..... ~~~.& ..:ut.c J;ı..l ... 1,}'\..-1 l.o:ii ...: .... ..~\. J":..:.~ ,:.u ı d_,:~ c) • ..ı.:.. ... .s):S .r;<br />
uı*•)..ıl}.v" ·J"'!.~_ı...,ıs:~i •·H:•ki ;:..,;r- • ..ı.:~;l." '!"''\"'\ Jj:l \V . ..ı;.=.Kı..~:• 'li:-~_IJ_,i ~;:).r; (J'·T<br />
...: .... u;~\ J.ı... Cl.:S .r! .;..ı.~4;:-_..-~._ı .ı\.:.)).,~.;. ı.f..ı • .;;_)l~ ;1.... d":·~._ ı.!U\t o;jJI J1J1 • .ı: .Jr. ~.jl<br />
ı.S.JU~ ......A....ıi • J..ı;\..ı.~~ .... o.J.-;:.J ~t:•.f. ~-...L. .r• · J.ıi~l ~:-: 0JI "-:"') v" .)..ı.•lı-"1 ._;JI~l ._rı. ~~...,.\... .r~J<br />
cl'l.:..ı:\ .J;.f ı/' .).ıl.:..ı:-1 ;..ı.; •.f,,:JJI .)..ı_.!.ı. ~.,.;\.ll r..r~ . J..l..:.)_Fı.. ;:..,l .. :i ~J:t:ı LS-'~" ı.\:: ... ı_,<br />
6<br />
... jıç· .. :...\k.--1 tS..I._<br />
.,,. } ı$};-'-'~ ..ı:. ~; .... v"' .:_!;.."ı..ı..;,.. ~ ....... ;_,:ı_,ı t!)i ..;ı_h.ı. ........ ı..s.:ı . .J\-
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
60. ŞARK İPLİK VE MENSUCAT SANAYİ ŞİRKETİ<br />
Bu şirket öteden beri İzmir' de Company Endüstriyel Dulövan adıyla İngiliz tabiiyetinde olarak faaliyet<br />
göstermekte olan yabancı şirketin 30 Kasım l9ı4 tarihinde yürürlüğe konan Ecnebi Anonim Şirketleri<br />
hakkındaki kanunun on beşinci maddesi gereğince faaliyetleri Osmanlı topraklarıyla sınırlı olduğu için<br />
Osmanlı Anonim Şirketi 'ne çevrilerek kurulmuştur. 30 Eylül 19 ı 5 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır.<br />
İdare merkezi İzmir' de bulunan şirket diğer Osmanlı şehirlerinde şube açmaya yetkilidir. Süresi elli yıl,<br />
karşılamadığı durumlarda eksik kalan miktar ihtiyat akçesinden ödenir. Harp hali sebebiyle bu şirket<br />
61. UMURU TİCARİYE SANAİYYE VE MALİYE<br />
diğer merkezlerde şube açma yetkisi vardır. 50 yıl süresi olan şirketin sermayesi S' er liralık 20.000 eshama<br />
bölünmüş 100.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Şirket gerekli gördüğünde ödenmiş<br />
sermaye miktarınca tahvil çıkarmaya yetkilidir. Sermaye artırımı halinde çıkarılacak yeni hisse senetleri<br />
öncelikle eski ortaklara arz edilecektir. Yarı bedelleri ödendikten sonra senetler hamiline yazılabilecektir.<br />
İdare Meclisi 5'den 12'ye kadar azadan oluşur. Her yıl üyelerden bir kısmı değiştirilerek meclis üç yılda bir<br />
yenilenecektir. Oylamalarda eşitliğin bozulmaması durumunda reisin oyu tercih sebebidir. Her bir üyenin en<br />
az 50 hisseye sahip olmaları zorunludur. Genel Kurul her yıl ilk altı ay içinde merkezde olağan toplantısını<br />
yapar. Bir hissedarın 20 'den fazla oy hakkı olamaz. Sermayenin yüzde 30 'una sahip olanhissedarlartarafından<br />
gerekçeleri açıklanmak şartıyla yapılacak istek üzerine Genel Kurul olağanüstü toplantıya davet edilir. Bu<br />
şekilde toplanan olağanüstü Genel Kurul'da toplantıya sebep olan teklif hakkında karar alınıncaya kadar teklif<br />
185<br />
3 ı Ağustos ı 913 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmış olan şirket teminatlı ve teminats ız menkul<br />
gayrimenkul arsa ve gelirler karşılığında şahıslara, hükümet dairelerine, belediyelere farklı cemaatlere borç<br />
verme, ticaret senedi çıkarma, ıskonto, genel esham, ticaret malı alım satımı, imar işleri ve madenlerle ilgili<br />
imtiyaz çıkartma, üçüncü şahıslardan imtiyaz satın alma bu imtiyazları hayata geçirme aracısız veya ortaklık<br />
suretiyle demir yolu vetramvay nakliyatı işletme, sanayi kuruluşları vücuda getirme ve bunlarla ilgili bütün<br />
ticari, sınai ve mali işlemleri yapmak üzere ruhsat almıştır. İdare merkezi İstanbul'da bulunan şirketin<br />
OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştır.<br />
sermayesi 5 liralık eshama bölünmüş ı 0.000 liradır. Bu sermayeyi bir misli artırabilecektir. Yarı bedelleri<br />
ödenen e sham hamiline olarak yazılacaktır. İdare Meclisi 5-ı ı arası üyeden oluşur. Üyelerin dörtte biri<br />
her yıl yenilenir. Genel Kurul her yıl Ocak ayı içinde toplanır. İdare Meclisi'ne üye olmak için 20, Genel<br />
Kurul'a katılabilmek için ıo hisse senedine sahip olmak zorunludur. Sermayenin dörtte birini temsil<br />
eden hissedarların toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınarak müzakere<br />
edilir. Şirketin mali yılı ı Kasım itibariyle başlar. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 7 faiz<br />
ödenir. ihtiyat akçesi için yüzde 10 ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 5'i İdare Meclisi'ne, yüzde 95'i<br />
hissedarlam dağıtılır. Hisse senetlerinin bir kısmı her sene kura çekilmek suretiyle tedavülden kaldırmak<br />
için şirket karından bir miktar para ayırmaya Genel Kurul yetkilidir. Kura isabet eden hisselere jouissance<br />
verilir. ihtiyat akçesinin son sınırı şirket sermayesinin yüzde 40'ıdır. Yıllık hasılat yüzde 7 faiz miktarını
.ı.\ı.l - ~. Jl. JJI Jll,z\ r!l. _,M .... l.. r~..!.t) r<br />
..._<br />
_ı.._..... Ct::~ ı ~..ı.~.)~· J.!JY..:..~ ,6: ... \J.~! ~) JJ',IJ • )J) 1 ...ı..::>)\ ... .s: ..;._ı J.o;:_:i \.t.J J!-.J, 'll-;i~iiJ. J\....,..:...1<br />
_;ı. r.fJÇ j.ı.:lS:.!.i ..!.l.)_,.; • 1 ..~.1...ı.r!• dl..ı.._l J.!..l.; ...... :Ll .::..l...ı.:_ .... .ı.:;J • .::..l.ı.: .... , lla~l Jo!~ ,_;.ı, •..ı..iJ.<br />
d>-*..ı.._ı J!__,~·'":'lJ<br />
•. ~ -.; .... ...,...c>J;'IlJij!\.i.j~~~-J _,..1 u~J~•J)i_-'~)l.;_;~·.ı..iY. ~~.\. _,....,1jJI J~')l..:~ ._,C": ..<br />
~ .... Jf::".~.->:1 l::l .;.ı.:,. o\-4,.. J-· Jlla~Yı)..~ JJ-~.~..1-~\i j..ılJI~ C;_,. • ...._;_ .... 1 \...ı...i. _,ı '1.1:~•-':~f"-.ı:.)<br />
.:5 _,..:, . J}-!.Y.J •. P=-- c:.:· Aetion de Jouissance ~:..l>'!-"1 .:.ıl..ı.: ..... ..:..!\....1 u.) . J...l~~~~ı_,ı l~ı 1.5~-4ı_l. r<br />
.::..IJ..ıl_ı.:ıW 5:--":1!\J~;...)ı .J.;.:--N ...,~ı 1 .J'S' 5,...~1 ....;r ... -' .J..ı.:... .... 1 •J_..ı.:~ ~k o~.::;Lı.;i "!..;1: '~,\:--'"')\ai<br />
._: ... J' • .ı.U;i.IJ .;..~:S J_J,ıa:~ ~)~,J 1 JJI .:ıc -.: ... ;~.ıl J_,.ı ı.$..\:s". J...l.;l •• ;)4 .... ) :J..~f".;l .... , rjl.iJ<br />
j-. •• .:..J ~l;.. .ıl.ıl S:"":.t.rA.i ..ı.....!.\:)_,.:. ,,;;J...p ı-l::...;.ı).;,,_~.,. &1 Jiı'r:;.r·J.-.,rJ ,....J Vf; .,;Juai<br />
; p .. .. • • \ t<br />
-----------·~ 186 ~-·~---------<br />
.<br />
• ;.ıl--.. JJ ..... ;1.,1 j~ ./ ..!.1:5 f'~ • J~.V.::-.;.:\.!.~1 Ji.'-' ·.>.:.:'~.ı .... l::•iiJ• d.ı. ... l,;.. 4:..:>· ...... ;~)\.;..ı..;. .i<br />
- .!.\ .• j.!.! ı ) i,l J o).;l,..l ..t~ .ıJ.) )J § o .1<br />
• .),;,.S J .!..\; )\...<br />
•J...I..!.~ JII.T~~~ .,1." J..• .,; ... J~ J~ ı)..\:;.;~ .::_.~~,. j~\ JŞ:.!.i ı$-'•JiJiı.r~ ,.;!.),;..,_~;.. .:J' _r ı)l..jJI • ...ı..:;t.J<br />
• ..ı.::~. L:~ \:~ ıJ.>.:,I .::...f'.f•· .. .:..L· •Jf:j._ • .::...~:" .ıJ-_1 c.>..l._:;ıi.Tiı,;.Ji );~· .. :S ~-... ı....~),;.. jl~:.l ":" ... L ...<br />
§J~.l!JI ~kı .ı.:_\.r~Y.\r~,.: • ..:.l ... :l!:l ;-".'-' b..ı;. ... ıJ ..... J )1§ J;.IJ ..,_...L.jl::.l.ı.~:=>Y ,.L.'IlJ\.t• ..ı..&.: •<br />
!ll;!.l.G;A .S).l~l.... (A> ı..>__,(,_ ,J.ti'Y. JJ:lJI..k4> •.ı);J_,_~,.. s-~~:ı._ı.:ı;ı c.l:.f.r~ .;) ... ..a> d:..:J:>l..<br />
•,j\4~ J~~_,, c'"' JJ\ ı:.ır ı:.ı_,ı .:ı ...... ç:--' ..!).'!h;._ .... ~l.. .. ._,_;_,;J· • .ı)..r_ c.~: ... _L._..... • ;};.·..ı...\<br />
. ;}~ ,; ... _.JI.i. •<br />
• .ıjj_-4ı_~l....r"' _;t-~ı_l ..,_); j~ ı).ı.ı.:il..a.::.. ,.:i . J~A.!.~ j..ı.;-l..ı.~l J~'jy't( l..ı t1:• Jt( ~~-... llaı:.l _;.n; _;ı.<br />
ı) J:f:l l::l jt.;<br />
.... {'"; Y. '11:-•-':.:..f "''-) ~--..,...c> • ; _,.:1 Jl t~ j_,i .S.:\JI.ı"-..a> Jl-.i1 • ..ı)J'_ ..,_ •. h\ ~~ JJI<br />
. J}...;_.douissance .),.,..~ ıJ..ı.._l.::..~l ... l "") .J.ı; 1 .J.::>~~ .:..~:"' ,G:.~ı .)1)1 J-'-' ._~,ı •.ıji_ .:ı~y. .... ~<br />
J.l .::..~ltf .., _<br />
_,:_ ... .::..)\ ... \,. "~--lbı:.i .;.: • .ı)J'_ . J.,lc..ı.._l ._;.:;i ı.s~"-~;T ..bl::,.. ı J.J.; "'--_.1 . • .ı:_,ı ~ .... L. .1'"<br />
~· ı:.ı~ı .ılA.il • .ıt .. ıı Jc. •<br />
.ı ,~u ı:.ıı~ •• ..i,.. r• . J-'-(::--4::-: .... ~~~ J~ı .:.;...ı..: __ ... ~;T ..b\::>1 Jı...a~ '--!'<br />
ı.Y'-:".A,' .:!).;)\Alv JlJ ı.P J-'j ~:~J~ ~\f J..ıl ıJ.i\(f\ j..ı..'l.,r_;~ \V \_,ki .ı.jiJJ 1 j\:lJI J:j; •.l~Jj'<br />
~.!.t:ı_,.ı.t·T j_,..:,. 1 ..ı.." 1 l:"' ıJ.ıJ\;.:..:.1 -~,~: .. :ı;.; ~;.ı~J.; .... ;ı...ı..:.:ı .:..\::.:S • 1 )..ı! .!..\~1 ~~.!.i"'.'";~· 1 _,..ı ...fı·ı.<br />
j\.....,..:~1 ..s~•...ı.d_. ~[:. /> ,..ı.;..,,..a;.__,)__,:;-1 .:,ı\;4.!..) if•I.J ~-~-l; .s~'-.i1.:~ _)JJ.;,.;,J, o...l;-!jiJ> ~J:~<br />
Jı_,,..ı . ı.ı • ...ı.~~L.:..~T 5..ıJ-~ı_l J:.ai _ ..s .. ı,;:l
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sahiplerinin hisseleri şirketin göstereceği sandıklarda korunma altına alınır. 20 hisseye sahip hissedarlar<br />
genel kurula katılma hakkı kazanırlar. Sermayenin yüzde 30'una sahip hissedarların toplantıdan ıo gün<br />
önce yapacakları teklifler görüşmeye açılır.<br />
sonra ihtiyat akçesi olarak yüzde 5 ayrılır. Geri kalanın yüzde lO'u idare meclisine, yüzde 90'ı hissedaTlara<br />
dağıtılır. Hisse senetlerinin bir kısmı her sene kura çekilmek suretiyle tedavülden kaldırmak için şirket<br />
karından bir miktar para ayırmaya Genel Kurul yetkilidir. Kura isabet eden hisselere jouissance verilir.<br />
Sermayenin onda birine ulaşana kadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam edilir. Safi gelir yüzde 5 faiz<br />
ödemesine imkan vermediği zaman eksik kalan miktar ihtiyat akçesinden karşılanır. 30 Haziran 19 ı 4 'te<br />
olağan toplantısını yapan Genel Kurul'a verilen evraklara göre ı 7 Haziran'dan 3 ı Aralık ı913 tarihine<br />
kadar beş aylık işlemlerin neticesinde bazı imar projeleri üzerinde keşifler yapılmış ve programların<br />
tanzimiyle meşgul olunmuştur. Doğu Anadolu'nun güney bölgesinde bir demir yolu bölgesi kurmak ve<br />
keşifler yapmak konusunda hükümetten izin alınmıştır. Sermayenin yalnız yüzde ıO'u (10.000) lira tahsil<br />
edildiği görülmüştür. Harp hali bu şirketi de kağıt üzerinde bırakmıştır.<br />
62. ŞİRKETİ HAYRİYE-İ HAMİDİYE (SEYRİ SEFAİ ŞİRKETİ)<br />
7 Mart 1888 tarihinde yayınlanan ferman-ı ali ile Hazine-i Hassa narnma ihsan edilen imtiyazın, Selanik<br />
ve Kesendere körfezleriyle sahillerinde vapur işletme hakkını hayata geçirmek için ı Eylül ı 916 tarihinde<br />
vaktiyle şirket-i Hayriye İdare Meclisi'ni teşkil eden heyet tarafından yetmiş beş yıllığına kurulmuştur.<br />
İmtiyaz sahibi Hazine-i Hassa adına bakan Ohannes Efendi ile Şirketi Hayriye adına hareket eden Ziya<br />
Paşa arasında imzalanan sözleşme gereğince imtiyaza dahil olan körfez ve sahillerinde vapur işletme hakkı<br />
yalnızca bu şirkete verilmiştir. Şirket bu hat haricinde Hazine-i Hassa'nın onayıyla gerektiğinde vapur<br />
işletebilecektir. Şirketin idare merkezi İstanbul' dadır. Başta Selanik ve gerekli görülen diğer yerlerde<br />
şubeler bulunacaktır. İmtiyaz fermanından doğan bütün haklar bu sözleşme ile yetmiş beş yıllığına şirkete<br />
Şirketin sermayesi 5 'er liralık ı 5.000 hisseye bölünmüş 7 5.000 liradır. Bu sermayeyi Hazine-i Hassa'nın<br />
onayıyla bir misli daha artırabilir. Vapurların işlemeye başladığı tarihten itibaren yüzde 5 faiz verilmesi ve<br />
Şirket damga resmiyle Bahri ye Nezareti 'ne ait şamandıra vergisinden ve sarf edeceği kömür le dışarıdan<br />
ithal edeceği alet ve edevatın gümrük vergisinden muaftır. Kendi idaresinde kullanılacak para çantalarını<br />
kendi vapurlarıyla posta nezaretine hiçbir vergi ödemeden nakletmek yetkisine sahiptir. Şirketin süresi<br />
sona erdiğinde tasarrufundaki idare ve şube binaları, eşya koymaya mahsus depolar ve gayrimenkuller<br />
187<br />
geçici senetierin asıllarıyla değiştirilmesi şarttır. Şirketin kuruluşundan yirmi beş sene sonra başlamak üzere<br />
sermayeye yüzde 5 faiz ve yüzde yarım amortisman karşılığı olarak her sene ayrılacak paradan tedavülde<br />
bulunan hisse senetlerinin faizleri ayrılarak, artanıyla kaç adet hisse senedi imha edilebilirse kura çelane<br />
usulüyle o kadar senet tedavülden kaldırılacaktiL Hazine-i Hassa'ya emanet edilmek suretiyle sermayesi<br />
imha olunacaktır. Kura isabet eden senet sahiplerine Action de jouissance temettü senedi verilir.<br />
devredilmiş tir.<br />
Mali yıl ı Ocaktan itibaren başlar. Safi temettüden ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz tutarı ayrıldıktan
""\(
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
yarı yarıya bölüşülecektir. İhtiyaç üzerine çalıştırılacak olan teknik memurlarının dışındaki bütün çalışanlar<br />
Osmanlı vatandaşı olacaktır. Şirketin nakliyatma engel olmayacak şekilde mevcut vapurlardan bir kısmı<br />
zayiatları hükümet tarafından karşılanacaktır.<br />
Şirketin süresi dolduğunda işletme hakkının uzatılınası için sermayenin yarısına sahip hissedarların<br />
kararıyla beş sene önceden İdare Meclisi'nce talep edilirse ve Hazine-i Hassa'ca bu işin bir şirkete ihale<br />
suretiyle yaptırılması uygun görüldüğü takdirde padişahın iradesi alınmak şartıyla şirket eşit şartlarda rüçhan<br />
hakkına sahip olacaktır. Esas hükümlerden ayrı olarak işletmenin idare usulüne, nakliyat ve tarifelere dair<br />
şirket sandığından verilmek üzere- şirket bünyesinde bulunduracağı bir komiser aracılığıyla kullanacaktır.<br />
Şirket çalışanlarının maaşlarından kesilen yüzde 5 ile idare edilen bir emeklilik sandığı vardır. Süre<br />
İdare Meclisi'nde 4'ü hissedarlar heyeti tarafından, biri Hazine-i Hassatarafından seçilen ve diğeri<br />
Şirket-i Hayriye müdürü bulunmak üzere altı üyeden oluşacaktır. İlk altı sene için işlemler bu şirketin<br />
kurucuları ve Şirket-i Hayriye'nin idare meclisini teşkil eden zatlar tarafından yürütülecektir. İdare Meclisi<br />
Görüşmelerin geçerli olması en az dört üyenin bizzat toplantıya katılmasıyla mümkündür. Üyelerin 50<br />
hisse sahibi olması gerekir. İdare Meclisi gerektiği takdirde sözleşme süresi dolmadan önce tamamen imha<br />
edilmek üzere Genel Kurul kararı ve Hazine-i Hassa Nezareti'nin izni ile 50.000 liralık tahvil ihracına<br />
yetkilidir. Şirketin genel masrafları, hasılatın yüzde 62'sini geçemeyeceği gibi yıllık gelirin 30.000 lirayı<br />
geçmesi durumunda masrafların bu sınırda tutulması gerekecektir. Yıllık hasılat bu miktara ulaşıncaya<br />
kadar Hazine-i Hassa otuz dördüncü madde gereğince isabet edecek kar payı dağıtımından başka, gayri safi<br />
hasılatın yüzde yarımını alacaktır. Her toplantı için İdare Meclisi reisi üç ve azalar birer buçuk lira alırlar.<br />
İstanbul'da toplanır. Her 30 hisse için bir oy kullanılır. Bir hissedarın 35'den fazla oyu olamaz. Genel<br />
Kurul'a Hazine-i Hassa Nazırı ve onun yokluğunda İdare Meclisi reisi başkanlık eder. 300 hisseye sahip<br />
hissedarların toplantıdan yirmi gün önce yapacakları teklifler üzerinde görüşme açılır. İmha edilen hisse<br />
senetleri ile mübadele edilen temettü senetleri karşılığında actions de jouissance alan hissedarlar Genel<br />
Kurul'da hisse senedi sahipleri gibi oy verme hakkına sahiptir. Şirketin mali yılı Mart başında başlar.<br />
189 .®--....,.<br />
_______ _<br />
Sermayenin 1/3 'ne malik hissedarların katılımıyla toplanacak olan Genel Kurul her sene haziran ayında<br />
üyeleri, Osmanlı vatandaşı olacak ve her yıl ikisi yenilenecektir. Haftada iki defa toplanmaları şarttır.<br />
sonunda bu sandık mevcudu, kıdeın ve hak edişlere göre emekli olanlar ile çalışanların sayısına göre taksim<br />
edilecektir. Şirketin nizamnaınesine göre senetierin nakite çevrilmesinde, İdare Meclisi'nce belirlenen<br />
miktar üzerinden Şirket-i Hayriye hissedarlarının tercih hakkı olacak ve şirket idaresiyle Hazine-i Hassa<br />
dörder yüz hisse satın alacaklardır. Sermayenin ilk yarısının ödenmesiyle şirketin kesin kuruluşundan 3<br />
ay sonra diğer yarısı da ödendikten sonra hamillerine asıl senetierin verilmesi şarttır. Sermaye artırımı<br />
halinde çıkarılacak yeni senetierin satın alınması konusunda rüçhan hakkı Şirketi Hayriye-i Hamidiye<br />
his sedariarına ait olacaktır. Kurucular adına 100 adet kurucu hissesi çıkarı lacaktır.<br />
bir şirket şartnamesi vardır. Şartnameye göre Hazine-i Hassasahip olduğu teftiş hakkını -murakıp maaşları,<br />
askeri nakliyat ve sair olağanüstü hizmetler için devlete kiralanabilir. Vapurların kiralanına sırasındaki<br />
Hazine-i Hassa'ya devredilecek deniz araçları ile nakli mümkün eşyalar, nakit para şirket ile hazine arasında
190<br />
~~; ~;, 1) t\'1"'1' J)ii~\ ... 'l"'f'• . J..I.!.J...\ıl if.,\; ... i\..,. .:ı)l ... b. 1) f.M'\ o.ı '1"'1'0.. J 'i•tf • .ı f'I'A<br />
.. " .. .. .. .. ..<br />
~!\"" .;:.,)ll ... ı.... 1~1 "f'I"AV """'~-t,. "';• J,f JAa• l~l W'\ o j.ıl..r} '\ V .. 'l' .))/,ı j"}...,ı.,... .ı. ... :!~ 1 'T"f'\'<br />
. ).ı..!.~\;<br />
, ;jJI ~1 JAI- c:_i Jl... l..ı;l \.ı\\'1' '-""JJ;\JI J";; ı,>)~..ı> l.il.l ~~~· o.ı.J~J'., .ı;!~<br />
.... ,( J:l./ ~~<br />
. ;;.<br />
U" _,:-~1 \Q..f;J }tJ§ "-"J J.,..ı._l \);;\ .ı.:.:~p:) JY,IJJ ~:-.L,..J';JI .ı J!"" _,-._;L.j~')\•\••,}!..ı._l 1.;~1 J..l;<br />
""<br />
..!.~! ..ı._IS \.a..ı 1~ o\Yf<br />
ı.9ır,. .. ;.ıl.-:l f,ı"'" ...;;t ... J ı.ıJ o,,., ..:.ı)ll ... ı... ) .... ; ~--~."' ji '~"'"'. ).J.!j'..ı: .:ı')i. .... ı.... ',;;l t'\•<br />
..::.,)_r. J(ı:. ..!.1:':>\- & ._,,;..'y~ .jl_,.:e. ol),)) ':"J..r .,:.t;,.. J.ı.!l..ıl J..-\... ,:.,l.ıJIJ '\L:.:.i 1~ '\',t'\A .~T<br />
J.t_._, ~ ... .s-1 7 1 • .ıjb>. ..::.~.r· J~.l !J_f •<br />
j_,.i f'l''\. ..ı. • ...~.:.~ S26B S 26ct ı.:r;;, .)<br />
.. _,._<br />
..~J;...I.ı j~l ~ .. \ .... :JJ( ı.!.\:.(.r~>' . .:ıu,ı J:.,i.; t J.r;, ı.!.\:f'.r~ ı.S.J. .).J.::._l--1: ""::'-:~· j)/Jl '-\..,\,..<br />
'\'•'\'1' •JJ(.,~ ... ,;jıJ. 'f''I'V )..ı.ii•J .• J.ı..!.'-_1 "'.!~! '1'\,YAA .::.f·r ~~L..r- •JJ) -..: ... J..;~~ 'I"'I'A .;}F>iC'I<br />
lC<br />
__,..!.<br />
y> 1 ..!.\:(<br />
J"" j.:.l.ı .ı.:..)l~~ 1 ~ ... ~- :~:":ıs ~-"':1 L. J 1<br />
_, J~':ı_,ı (._;; .ı.:.._;.:ul Jı..ı.:_ ........ ,.. ..Jl:ly_ .JJI..~ı' J':l..ı._ .JJ.a;~ J1_,~1 -\.\1:-~_, .... ;;<br />
.;.AÇ~_J:I (..'"';; .. ~4 ... l:. oJ..;;~'-'}:>\.., jl..ı.;,.., 4....t>-1.~.1 """\;. ~ _;,;.. 4,.l,a;_y. "-"J..\ı.1 ~\ ... 1
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Safi gelirin yüzde 15 imtiyaz hakkı olarak Hazine-i Hassa'ya, yüzde 8 kurucu hisselerine ait olacak,<br />
yüzde 12'si ihtiyat akçesi olarak ayrılacaktır.<br />
Geri kalan yüzde 65'in yüzde 15'i Hazine-i Hassa'ya, yüzde lü'u İdare Meclisi'ne, yüzde 75'i<br />
hissedarlam dağıtılacaktır.<br />
şirketin imtiyaz sahasına dahil olan Osmanlı sahillerinin kaybedilmesiyle neticelenen Balkan Harbi 'ne<br />
5.173 liraya ulaşmıştır. 1909 yılında gelirler toplamı 9.557 lira, giderler toplamı 9,096 liradır. Şirket ilk<br />
defa bu yıl 460 lira kazanç elde etmiştir. 1910 Temmuz sonuna kadar hasılat 5.90ı lira iken masraflar<br />
3.432 liraya ulaşmış altı ayda şirketin kazancı 2.468 lira olmuştur.Genel Kurul kararıyla Selanik Osmanlı<br />
Şirketi Bahriyesi adını alan şirketin, gerek imtiyaz sahası dahilinde gerekse diğer serbest sahalarda deniz<br />
taşımacılığı yapan Kesendire, Haver, Müşteri, Seyyare, Katrin, S 26 BS 26 ct isminde yedi vapuru vardır.<br />
19 ı O temmuzu sonunda şirketin mali durumu aşağıdaki gibidir:<br />
1906-19ıO seneleri gelirleri, şirket sermayesi olan 52.928 liradan düşülürse yalnız 2.560 lirası nakit<br />
olmak üzere bütün varlığının 25.173 liraya düşmüş olduğu görülür. 1911-1912 yılı hesaplarıyla birlikte<br />
kuruluşundan itibaren şirketin zarar hesabında 63.328 lira, k'ir hesabında 8.473 lira kaydedilmiştir. 1912<br />
yılı bilançosuna göre şirketin sermayesi 21.788 liraya inmiştir. Bu rakam 1911 yılı bütçesine göre 2.092<br />
1912'de 6.034 lira, 1913'te 4.586 lira safi gelir elde edilmiştir. 1914 yılı işlemleri 4.132 lira zararla<br />
kapanmış tır.<br />
elde edildiği görülür. Bu rakamdan itfa hisseleri düşüldükten sonra 1.8ı2 lira safi gelir gerçekleşmiş olur.<br />
191<br />
19 ı 6 yılında işletine hasılatı olan 9.182 liradan 6. 795 lira genel masraflar çıkarıldığında 2.387lira safi hasılat<br />
lira daha azdır.<br />
kadar yapılan işlemlerle ilgili mevcut raporlara göre; 1 Eylül 1906 yılından Şubat sonuna kadar yapılan<br />
masraflar 2.6ı9lira, elde edilen gelir ı.ı83liradır. Şirketin hesapları bu dönemde 1.435lira açık vermiştir.<br />
1907 senesi umumi masraflar 21.516 lira hasılat 11.090 lira olarak gerçekleşmiş bu senenin açığı<br />
1.425 liraya ulaşmıştır. ı 908 yılı hasılatı ı 6.318 lira olurken masraflar 21.391 lira olmuş şirketin zararı<br />
Vadesinin dolmasından itibaren beş sene içerisinde, talep edilmeyen faiz ve temettü ilan edilen süre<br />
içerisinde de talep edilmez ise şirkete mal edilecek, aynı şekilde kura isabet eden hisse senetleri ilan tarihinden<br />
itibaren yine beş sene içerisinde şirkete teslim edilip bedelleri alınmadığı takdirde bir ay sürecek ilandan<br />
sonra bedelleri şirkete gelir kaydedilecektir. Bu senetierin iptal ve kayıtlarının terkin edildiğini gösteren<br />
bir ilmuhaber Hazine-i Hassa'ya verilecektir. ihtiyat akçesi ayrıca bir bankaya emanet veya güvenli esham<br />
ve tahvil satın almak suretiyle tenmiye edilecektir. Gayri safi hasılatın yüzde 62'si genel masraflar arasına<br />
dahil ödemelere yeterli gelmez ise eksik kalan kısım ihtiyat akçesinden karşılanacaktır. Şirketin tasfiyesi,<br />
feshedilmesi, süresinin uzatılınası veya diğer bir şirketle birleştirilmesi Hazine-i Hassa'nın iznine bağlıdır.<br />
Tasfiyesi halinde gayrimenkuller Hazine-i Hassa'ya terk edileceği gibi nakitler ve menkul değerlerin<br />
bedelleri, tedavülde olan hisse senetleri üzerine pay edilecek ve hisse senetlerine hakiki değerlerinden fazla<br />
isabet ederse, bu fazla Hazine-i Hassa ile senet sahipleri arasında yarı yarıya bölüşülecektir. Mali durumu,
----------·~ 192<br />
_,;tT ._;·ı.,.~;_~ .ı._""',. J~"ji (li-1 Sı .•. dı... .ı.ı_l.r .>...:) . ;};-.•...~,_ı ..ı.-:)· J.>.; "'.l~l ...!.~:: . ...sUl '-!."".l...r~<br />
. J""Ç-.ı.~ı_,\} c·:":; !,$) ........ )-. ..-.,;• s--ı •<br />
.>..;,..,_,....;..<br />
C .J..ı.(~.._ı .1 .jl.,.~~~l J)..,_lc jLJI J _,;..!.,. .=-:ı.\. r..;:l~· ...IJ~ıJ;:~· ._ıblü.l~ .J_,f.l ,:__,J-~ ...:.ıt 0 1 ._ı.Al. /;, Ji.ıl .J~._:ç._ ~.-:·J ,jJ,_ı\f '-:'~;ljtJI l..aı:-1 ı _ı.>.._lj(..:.r<br />
,.ı.ı:Ç?"If!_J' l 7 ila: •. _ı_,:IJ' .>.._..ı.:f .:.)yl.~_...~,_ı J:-'~ ~; ..!)..l;.._IJ. •>"-:..- (!i:lvz. _;..ı.:.b_l 1J ~:•d>:-•-".1<br />
• 'ı . J < .ı. • J..ı..,j'J' tS-tJI J~.l -:..ı\..\~· L" ":'yP .::...~:• .ı..:~ • .Jp; ;! ... 4 • .;, J; ,/ .J. Jı o)jy• ..;_.._;..., -:.l.\~1 .JJ:. (.)_.ı:iJ..::._I.>... •Jy'l ... ~p Jf.';!u. '1"'\"''1'<br />
• J.I.,!Ü .s·, J:" « ~ .~.: ..... ~: ~;.. .::...~> » 5-'<br />
vv<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
İdare merkezi Konya'da olan şirket, gerekli yerlere şube açma iznine sahip olarak kantariye eşyası,<br />
yapağı, tiftik, deri, koyun ve sair maddeler alım satımı maksadıyla 12 Haziran 1907 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Yirmi yıllığına kurulan şirketin sermayesi birer liralık 30.000 hisseden ibarettir.<br />
Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilecektir. Hisse senedi bedelleri tamamen ödendikten sonra,<br />
hissedarların elindeki geçici senetler asıllan ile değiştirilecektir. Esham nama yazılıdır. İdare Meclisi<br />
6-9 arası üyeden oluşur. Azaların ticaret erbabı ve Osmanlı vatandaşı olması şarttır. İlk beş yıl için idare<br />
tamamlanır. Faaliyet yılını doldurmayan şirketin mali durumu hakkında bilgi verilememiştir.<br />
64. TAŞOCAKLARI OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ UMUMİYESİ<br />
ı 3 Mayıs ı 9 ı 1 tarihinde kurulan şirketin merkezi İstanbul' dadır. Yeni usulde bir imalathane inşasıyla<br />
Çatalca sancağının Kabakça İstasyonu'na yakın mahallerde Malta Taşı ocaklarını işletmek ve bununla ilgili<br />
ticaret ve sanayi ile meşgul olmak gayesiyle kurulmuştur. Süresi 50 yıl, sermayesi birer liralık 10.000 hisse<br />
olan şirket senetlerinin tamamı işin başında 8 kurucu adına kaydedilmiştir. Sermayenin yarısı ödendikten<br />
sonra geçici senetler hamiline yazılı asıl senetler le değiştirilecektir. Hükümetten izin almak şartıyla sermaye<br />
50,000 liraya kadar çıkarılabilecektir. Sermaye artırımı halinde yeni çıkarılacak hisse senetlerini almak için<br />
eski kurucular hisseleri oranında hak sahibidirler.<br />
193<br />
meclisine belirli şahıslar tayin edilmiştir. Her iki yılda bir üyelerin üçte biri değiştirilerek yenilenir. Haftada<br />
en az bir defa toplanması gereken İdare Meclisi 'ne mazeretsiz olarak üst üste üç toplantıya katılmayan<br />
üyeler istifa etmiş sayılır. V e yerlerine başkaları tayin edilir. Genel Kurul her sene ağustos ayında şirket<br />
merkezine toplanır. İdare Meclisi üyeliği için ıoo, Genel Kurul'a katılmak için ıo hisse sahibi olmak<br />
gerekir. Asaleten veya velcaleten her on hisse için bir oy kullanılır. Hisse sayısı ne olursa olsun bir hissedar<br />
on oydan fazla kullanamaz. Sermayenin yüzde lO'unu temsil eden hisse sahiplerinin toplantıdan on gün<br />
önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Şirketin mali yılı Rumi takvimin Temmuz ayı başıdır. Safi gelirden<br />
hisselere ödenmiş sermaye üzerinden yüzde 5 birinci kar payı olarak ödenecek miktar ile ihtiyat akçesi için<br />
temettüünün yüzde lO'u ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 5'i kuruculara, yüzde 3'ü idare meclisine,<br />
yüzde 92'si hissedarlam dağıtılacaktır. Şirketin kurucuianna ait yüzde 5 temettü hakkı ölümlerinden sonra<br />
varisierine intikal eder. Kurucu haklarından istifade etmek için kurucuların 500 hisse senedi satın almaları<br />
ve bedellerini tamamen ödemeleri gereklidir. Hissedarlam ait yüzde 92 kar payından olağanüstü ihtiyat<br />
akçesi olarak bir miktar para ayırmaya Genel Kurul yetkilidir. ihtiyat akçesi serınayenin ~'ne ulaşıncaya<br />
kadar ayrılır. Safi hasılat birinci yüzde 5 lcar ödemelerine yeterli gelmediği takdirde ihtiyat akçesinden<br />
1916 yılı bilançolarına göre kuruluşundan itibaren şirketin zarar hesabında 48.489 lira toplanmıştır. Şirket,<br />
merkezini İstanbul'a taşıdıktan sonra tekrar Şirketi Hayriye-i Hamidiye ismini almıştır.<br />
63. SADIRLAR TİCARET ANONİM ŞİRKETİ
194 .......... _______ _<br />
IJ.J,.J\;..J; 1 o.)jj( .!1 ... 1::'."..\ı.l ,\,5 J~-;-.!. o.l,;-U.? ;::.:. o.J.:Jı.,. ıJ,lf.IJ Jl.JI .;.~ jJ),)• ı.>;;Sı/<br />
-·• .. ı,;>J)J J\rl _;ı} Jr·• ıJ.J.;ı,~.~.ı.. r> .... ıı Jı:.J _,:.:!"' • ..:.:; .... ('. o4l.i~14:-... ~J.ı. ..:. .. "j.,.<br />
•:..ı.:-1; .;;;.J"' o.J.~;~- \\"Y' ı)l~ \'1" .:.,.( _...!.Y, ~.J.. ~ .. .1. (.5UI l;l~:.,ı ~.J.;~.J.....i t_.Jı; .!1~_ .. .,.\.:..~i<br />
jı.....: ... ~-..:ı> • ;.ıl~ cl~ J~0JI ":")o/ j.ı~.- )JI. J.! ı!.l: • .;~ Jil~ rf-!1 ..,.~L. r . .J.J.!.~I j(:..i<br />
, ' "' . .,<br />
' ;:..JI.J.::>)I ... .:.S .r:. ~.ı ->-::.i J!.o.J'. ~.J.ıb If..;; ~"'.L..r" -...;;._1 '-:'\f.l • .;.J.!.l..ı._ı ~~-i ı..ı.c_, W.ı<br />
ıJ.ı\.:..,.1.:;;;.) ıJJI .;j ,ı JlJI .J.ı4;ı._:ı. ~.~ ..;.ı.; E'' JiiV ~.1 ~; '1..9·•;l.ıl ı.rl~ . JJ~b ~\... Jl..ı.:.....<br />
J;-llı_;tı:=:- jjJl \.;1~~' ~..l;ı:.J~ G..ı.::..l .§':..i .!.l:S' J"<br />
_rP\... .::.ıi..:U~..!XL:..ı:-1 J:; • .)<br />
... J--j·J<br />
1f.1 .:;;ı)ı.;, • .);.ıJJ~ ,6: .C..ı c:..ıi ı;k .ı...a> j}.J\ ..:.ij.J.J clS_r. •JiJI<br />
..!.l~.J:""L...ı....~ .:.ı,ı JJI'Y .., .. ~:·Y' .:.-~: .. . ;)Jı e=--; J;. ı!.I-Ç; .~~.J;J ı} ·ı;,lJ .;.ı....i'Y ..,.Ji.<br />
ı)..1:" J.... ıJJJ,I ..... J)JI.; ı.>.ı.J.s- !l).ı....,.. J!_..ılJ' Jı.,. "'4.\(J ~J "4,\t..,l o.!.!~.:.\ J •• .di.! • .J~I t,Ç~I ~~~~<br />
o,)..iJI. •}-• jP ~JI o.ıjJI. ıJ.ı":''- .:.ıl..:i • ;)t:.~ j.J..:....I.c..f .;:.ı;L. ..r":JL. ~ ~!.\:_)~ , ,)1..'\IJ\ ~i) •J~j<br />
ı..f_. .:.ı"J.ı.~i .ıJ:l.;-!- J!JI r.HL-• ~~L.r J,ı..ı.:.._, ıill.l Jl ...... : ... l • .u:.\ __ ,. ~.J.~~(.. .i..t_.J.;; ~\f.l<br />
IS"";I.)I 1.)"'~ • ;.J._:..';} _,ı .!JI.J..P-1 ~..,_..,.... ~.)"'""" J• ı!.l:. $!1 ıf ~.j. •}-... y 4.4~ (JJ.·i .• ;}:_ • .;\~":<br />
~ ~Jf.l ~,;_ .... JT o.!.l\!1 • .;~1 ~; 0.ıt..:.~ı J.ı.i •.1. 0JI 0.ı)JAJ. •JiJI Jl-'1 j.ı4:-·~ :_.; J).)\<br />
.;_,:l.JI J~~ '-'"'L:a .. ı~ı ~J .ı . ...:. ... ..- l!l,'.).ıl 1.)"'~ ·.fr• ıJJ4;.. JT . .).J.~I ._p:'.:.r ıJ.ı}-Y. .;l.ıl<br />
•J;Sı/ o.ı.:.i./1,} .::.ı;l.. .ı.;...v" ı.s·'-:"Jr ..:.~:• . ;.J.~LJI ..!Ul. .. ~ ... -. ...... j~ Jil'Y ı!.\:J_,..!. tS.J.v" ıJ.ı~l<br />
~\ .... jl..~i ~L •.)~; 0.J.:• .;Çı!.\;~.!(. .. ;}::~' ~ı;..!.l d=- ı>J~'- o.-...a ... ı..suı JiiV .;~1 t~l<br />
ıJ~'>I~_,l. ~J)JI .;;_,ı.ı ~~!1 • ;.ı..j'Y JlJl _;.l~l J::C. ıJ...i cl'":l.r •.J.~ ıJ,:f.l JJ-- ~~~<br />
T.ı:.)' J,ı ıJfr.#J::. J;ı',v j ...... Ç:--1 ~l;l.ı4 ...... ıJ.ı.:IJfi 1.5-':.·}::. o.ıJr. ~ ... ı..J" • • ;.ıdjl ı)JJ.:v~ ~<br />
~,)~~.)~·~- .::.ıl.:i . ;')l!~ ~.J.: .... ı..c:ı .::.ı;L. 1..9"~l. ~ ..... .J}~; .. _<br />
YA<br />
• ./'lı~. ~.lı'JJ; ı>fl:'b..; J~"'~J·J<br />
ı.r~ J ı;;~ ... o.ı)i. ı!.\.:.c" ıJJtl (..9" .. ~T -11-:= .... ı J _;.~ • .ıj_,ı. JJ'IIJI Jaili ~;)JI ~L..r" ~..ı..l<br />
~l;l.ı.,..a> ..,-~UI • .ı)i) -.,__),_.. 1.)"'·-->• _,-~Ul • .ı)_,ı_ 1!1.'~ •J.Jo#~.J.Lu;._l J!,)ı'.JJI • .ıj_,ı_ ıJ.f!:lo.Jbl<br />
&"'.L.ri..9"(~T .J..\:=ı--1 . « .JJ._;J~ 1.5-l~ r'""";. ~:.._)-J• ..!.\.lr .. l .~l.ı .lJI.r:.Y., • .;~J.:I (jjf<br />
• ;.J.(~o4l.;".o~~ı_..ı._ı J~l .:>.ı·A.r Jı...;.· Jaili _;.~ .,j_,._ . ).J:li ....A}i ; .... ; ... ~..f}Jı ı;,L.• ~~ • .J._~<br />
'ıJJf.! ıS~L;il ;\,} o...\:4> );J".J ı.I"•J l..i... !l.ıly J;.!.l .ı •• ;,~j'Y J~i. f';;,ı.,. tS);""l ... .__ tSJL~ 4;':'-'1 o.J-.!.~ Jiı'Y cl~_L.r oJ~:-" J" .:.1.:"<br />
~>;ı~ j..~:...ı.:' ,;ı.; .:.. •<br />
.ır._,. ı!.l:S .r- ..,~tJı ~..t;J. f .; ;Uai ı!.l:.._;;) J' ..<br />
0 ;~·., 0<br />
1.: • ..:~":.l-.. .::.ı')tot ••<br />
• ;-1\.~.ı ~:at~JI.<br />
-----------İSTANBUL TİCARET ODASI -----------
TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Gerektiğinde hükümetten izin almak ve tedavülde olan sermayeye eşitolmak şartıyla tahvil çıkarabileceklerdir.<br />
Ayrıca kuruculara ait 2,000 adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. İdare meclisi ekseriyeti Osmanlı vatandaşı<br />
olmak şartıyla 9- ı 1 arası üyeden oluşur. İlk altı yıl için üyeleri kuruculardan ibaret olacaktır. Altı yıl sonra<br />
İdare Meclisi'nin her yıl bir veya iki üyesi değiştirilecektir. Kurucuların her biri şirketin ı 00 hissesine<br />
sahip olmak zorundadır. Genel Kurul her yıl Mart ayı içerisinde 50 hisse sahiplerinin katılımıyla merkezde<br />
toplanır. Bir kişinin 20'den fazla oyu olamaz. Toplantı yeter sayısı için Genel Kurul'da sermayenin<br />
yüzde 50'si temsil edilmelidir. İkinci davet üzerine toplanan kurulda bu şart aranmaz. Sermayenin yüzde<br />
20'sini temsil eden hissedarların toplantıdan yirmi gün önce yazılı olarak sunacakları teklifler toplantı<br />
gündemine alınır. Mali yıl Mart ayı başından hesaplanır. Safi temettüden ödenmiş sermayeye yüzde 5 ve<br />
ihtiyat akçesi için yüzde 8 meclisi idare için yüzde 10 ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 50'si kurucu<br />
hisselerine, yüzde 50 hissedarlam dağıtılır. "Bu şartlar içerisinde senetierin yalnızca kurucuianna ait<br />
olması zorunlu hale gelmiştir." ihtiyat akçesisermayenin llS' e ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
Yüzde 5 faiz ödemeleri için eksik kalan miktar ihtiyat akçesinden karşılanacaktır. Şirketin feshi ya da<br />
suresinin uzatılması, işlemlerinin tasfiye edilmesi konularının görüşülmesi için toplanacak Genel Kurul' da<br />
sermayenin beşte üçünü temsil eden hissedarların hazır bulunması gerekir. Şirketin kuruluşundan itibaren<br />
hesap evraklarının bakanlığa gönderilmemesi sebebiyle şirket hakkında kanuni varlığının dışında her hangi<br />
bir bilgi bulunmamaktadır.<br />
gerçekleştirmek maksadıyla nizamnamesinin tasdik tarihinden itibaren elli bir yıllığına 26 Mayıs ı 9 ı O<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Sermayesi 2 liralık 7.500 hisseye bölünmüş 15.000 liradan<br />
ibarettir. Hisse senetleri bir defada tamamen ödenmiştir. Gerektiğinde sermayeyi kademelİ olarak ya da bir<br />
defada iki misli artırınaya yetkilidir. Senetler hamiline aittir. İdare Meclisi, Başkanı ile birlikte en az %'ü<br />
Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla 14 üyeden oluşmuştur. İlk meclis 4 yıllığına kurucular tarafından teşkil<br />
edilmiştir. 4. yıldan sonra kurucuların yarısı kura ile çıkarılacak, yerlerine genel kurulca yedi üye seçilecektir.<br />
Ardından 2 yılda bir dört seneyi tamamlayan üyeler çıkarılıp yerlerine yenileri seçilecektir. İdare meclisi<br />
üyelerinden biri ya da bir kaçının istifa veya vefatı halinde yerlerine aynı seçimde en çok oy alanlar tayin<br />
edilerek vefat eden üyenin kalan süresi tamamlanacaktır. Üyelerden her biri ve kurucular, şirket kurulduğu<br />
tarihten itibaren 3 ı gün içinde görev süreleri boyunca satılınamak şartıyla şirket sandığına otuz hisse senedi<br />
vermeye mecburdurlar. Görüşmeler için en az 8 üyenin bizzat hazır bulunması zorunludur. Oylamada eşit<br />
oy alınması durumunda reisin tarafı tercih edilir. Genel Kurul en az 1 O hisse sahiplerinin katılması ile<br />
toplanır. Bir kişinin asaleten veya vekiUeten sahip olduğu hisselerin sayısı ne olursa olsun 20'den fazla oy<br />
kullanamaz. Şirketin serınayesi Mart ayından itibaren hesap edilir. Safi gelirden yüzde 1 O kuruculara, yüzde<br />
195<br />
65. TRABZON TUGLA VE KİREMİT ANONiM ŞİRKETİ<br />
Merkezi Trabzon şehrinde bulunan şirket, gerektiğinde diğer vilayetlerde şube açmak üzere "koşan<br />
bir at" rumuzuyla tuğla, kiremit, çimento ve hammaddesi toprak olan kap kacak imal etmek ve satışını
-----------·~ 196 ~-· ----------<br />
•;;,ı cl..i:,-..~ı,.l ~w-)~.:. •J ... .u~ lL .J..~ı,.l ":"lf.l, Jl,ı • ..ı:.)ı... .... ;, ı.>.;S"v- .:..f _r. c)':.ı.:~T .:ııJ:.ı.J'.<br />
JW• ~~~l.a·J•:A,~·JJiL.,.,;.~:::-1 ~l.r.--J ~).;,)> ..)~1 ;\.:.A.'I • ..ı.:i)•v" ~~;Çı:. ı.!~lı:, • ..ıl,~l: .... l<br />
lot"'".L..r" ;~_1~ •.)'-!"l...;.:;..;J .... ..ı.:~.ıı; \"'\'VJl-".:r:.ri\ • Il.f"~.a:>- ı.)" ... ;.,)..!.$. ı!.l:; J-! o\,\ı,;\) o;bl '-""~ .J>f..l<br />
,j} .),.# .J..ı.i..li;l 2~ ~.f~ ı.!X~l.r lot .. (::JI .ı..t~~ .. ı . ~""'-*' U"':•::b .ı..:J }o~. ...... 1. Jf} .J J.,.<br />
oJ~ ~l.ı., :.ı.~:~ -.:~~li,..:.,.:".;,J ctS _...; •JJ:'.o\,\ı,.lı.l J~\ .j.lo;~J'. JL.aii Jaili ..;ı, o.)jJ' • • j.lı} jl}l<br />
JI;JI J.ı..J.J •""'.,~-". ~~ .t..P ~:" .J""'.,I tı;.;.ı •J'I"'I"\" JJ~~~ y \ ;) Jtl J:i~ J'~~- -.:.... J.ı. l;\~~~<br />
•;jJI j.JI ":~-~ J;l..a• J-JvP '\'\,A•V ~~-~-~: ... c \'ı.\'1"'- \'ı.\Y • ~U!I •;f ..::~;~:.. ":'.'--<br />
« ''"-''""'' • Jj~~.JF•J.tf'ft. $!..ıJ~ı J~ I.S'Ii ~-~L..r-. ;.ı..:.iy o\)ı_\ J:o:T J-Jr)ı '''"ı<br />
• ;.ıd~.! J.J~ }..ilJ!.;\i J-,.,; 'I"''I",'I"'AV ~~:_ $-IJI {:_i ..ıl_,: • .J.ı.;..")\.o\.. lot" .. .:...<br />
J;~IJI c_-:i 4- J.'. J~l •JjJ'. J~ •fJ ... .)..ı.i..ı.:JJI J~}ı· -~ı:h' ı..r1f Jı. aJjJ'. ~:-~ı J..l;>l ıJ;:_<br />
;..ı..i:--.ıj,t(""*.!.\.:...~L.r ~_,.; t.i ~ ...... ~..~ı,.ı ~ı. ..... ;;_);~: .... J} 'L~ı .;.c~.:s (_;\." .;.,:ıJt e:Pi<br />
~..ıki ~ ~··h' \J"'l~ ..sJ.._..,, • J,ı .Jj ~.Iç .)~:ı.~ ı ~\· ,..P .::..~: .. d;...J!P"l... ·- j.,._ c.r.<br />
lot"~~IJ..\f,..f .;.,:JJIJı,;..)t "'!.;)'ı.A~~•L'jJ; ~J.A:~~~-\!J:"JiJ ı!l;~l j!J,I •-\~ ~.r,>Jf-J rf-i~·<br />
J~ .:,_,~-'. ~J \;ı.l ~J J~_;:; .!l;I.Al. .)l;l,ı J~)i' ..: .... v" .JJf_l ,~T i .• .)~ .;~;..ıı_,ı t'_~ .ı.;:i; ı.!X
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Kuruluşundan itibaren 40 sene içinde talep edilmeyen kir payı şirketin sermayesine ilave edilecektir. 500<br />
hisse sahiplerinin Genel Kurul 'un toplanmasından 20 gün önce idare meclisinin belirleyeceği bir yere<br />
hisselerini teslim ve ilmühaberini meclise göstermek şartıyla yapacakları teklifleri toplantı gündemine<br />
alınacaktır. ihtiyat akçesi sermayenin üçte birine ulaştıktan sonra kaldırma, düşürme ya da aynen devam<br />
gösterernemiştir.<br />
İstanbul ve Osmanlı Devleti'nin diğer bölgelerinde neşredilen yerli ve yabancı gazeteleri satmak,<br />
basın, yayın ve matbaacılıkla ilgili her nevi faaliyeti yürütmek gayesi ile İstanbul' da 23 Kasım 19 ll<br />
yetkilidir. Çıkarılacak hisse senetleri öncelikle kuruculara teklif edilecek, onlar talip olmadığı takdirde<br />
halka satılacaktır. Yarı bedelleri ödendikten sonra hisse senetleri hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi<br />
için kurucular tarafından teşkil olunan idare meclisini Genel Kurul'un onaylaması gerekmez. Üyelerin her<br />
sene 1/3 'ü değiştirilir. Müzakerelerde oy eşitliği durumunda reisin oyu tercih edilir. Üyelerden her birinin<br />
50 hisseye sahip olması şarttır.<br />
Genel Kurul her sene İdare Meclisi'nce tayin edilen zaman ve yerde merkeze toplanır. Vekaleten veya<br />
mali yılı bir Marttan itibaren hesaplanır. Safi gelirden önce hisselere yüzde 6 faiz, ikinci olarak ihtiyat akçesi<br />
için yüzde 5 ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 1 O İdare Meclisi 'ne, yüzde 30 kurucu hisselerine verilir.<br />
yetkilidir. Artanı kar payı olarak dağıtılacaktır. Hisse senetlerinin bir kısmı her sene kura çekilmek suretiyle<br />
tedavülden kaldırmak için şirket karından bir miktar para ayırmaya Genel Kurul yetkilidir. Kura isabet eden<br />
hisselere action jouissance verilir. İdare Meclisi kararıyla 5.000 adet kurucu hissesi ihdas olunabilecektir.<br />
Bu hisselerin daha sonra artırılması ya da eksiltilmesi mümkün değildir. ihtiyat akçesisermayenin lllO'na<br />
ulaştıktan sonra artık kesilmez. Faiz ödemelerindeki eksiklikler bu paradan karşılanacaktır. Mali durum,<br />
kuruluşundan itibaren beş senelik hesapları incelemek için 21 Ekim 1917 tarihinde toplanan Genel Kurul<br />
evrakına göre 1912-1913 senesi hesapları 66.807 kuruş tesis masrafları olmak üzere 99.194 kuruş açık<br />
ile kapanmıştır. Bilançoya göre sermayenin tamamı tahsil edilmiştir. 1913-1914 yılı faaliyetlerinden bir<br />
önceki yılın zararı olan 33,387 kuruşun karşılandığı görülmektedir.<br />
----............ ·~ 197 ·-· 4llllllllllliil----<br />
Daha sonra İdare Meclisi'nin teklifi ile Genel Kurul bazı olağanüstü haller için ihtiyat akçesi ayırmaya<br />
as aleten 20 hisseye sahip olanlar kurula katılabilir. Bir hissedarın 40' dan fazla oyu olamaz. Sermayenin beşte<br />
birine müsavi hisse sahiplerinin toplantıdan yirmi gün önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Şirketin<br />
üyelerin reisi ve üyelerinin en az yarısı Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla 7-9 arası üyeden oluşur. İlk 3 yıl<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Gerekli gördüğünde diğer vilayetlerde şube açabilecektir. 40 yıl<br />
süresi bulunan şirketin sermayesi 1 liralık eshama bölünmüş 10,000 liradır. Sermayesini bir misli artırmaya<br />
66. MATBU AT ACENTESİ OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ UMUMİYESİ<br />
ettirme konularında Genel Kurul yetkilidir. Şirket hedeflediği çalışmaları tatbik sahasına koyma başarısını<br />
20 ihtiyat akçesine, yüzde 5 idare meclisine ayrıldıktan sonra geri kalan yüzde 65 kir payı olarak dağıtılır.
----------- İSTANBUL TİCARET ODAS! -----------<br />
... > ••• ·.""<br />
\1\ \'\- ''\O J ,;.tı:.ı J.P "'!,~;... ~.J_I ..ı~ J-_,r) \\,VAY ıJ~J.ı.l ı);,.\; • ..ı.~.ı.;..., \ıı,. \O- "U<br />
• .ı.:.ı~\- ~: ... \'\\"\ !lJ ... J _;l~l ~~.ı.:,., uı-i.J_I•;J§ı t/ ı)}IJI t~ -..:._,v- '\'"\,e'\''\*•:,· d:~~: ...<br />
..::.._IJ.ı.4_..ı. .... j. d~_, .:.,;...,..,oJ ~J JVI ı;;ı, • .ı:ıc .. ;J .... I.r ... •Jj,l JLJI • ...:.)t ...... ).ı ı;;( v" S.r!Y.<br />
..!..\:'. ı)J\ • ..ı.;.:'"':j J' J~ ..ii J! ..iJ'. IS_;~ u;•.\.. .r,. o.!.l:J r i .,.hi • ..ı:.J\..:• o)\:ıl ~ı:= ,;~16~\ o.>•;l.ıl §> • .ı..:;) .. .:ı;\.. .ı.:_..ı/'4:,A)R .:..t:•<br />
4.-- uU !ll !J}; :1, 4:._;.) ,ı )1} ~4J.J t_Ç~ }'~ .;. ):~. jlfı•.-. ı.S J 1 -• ~f~ 0:41. L. .r"' o:ı_;_..ı.;.·<br />
.::.ı_,ı.:ı~~~~ ı.J_"';';.i' .:..i!" 4.1 .:ı')~-"' J.ı......,. !iJJ.ı_l ..:;..-:>lv" ~;U..i ~;lf ~:A.... ~J .;:..1.3 J'iJI ~,...1.....<br />
.ı.:- _,.r ~!" .:ıWIJ ,; • .ı,:._;..iJI Ja:--V ~_.JI.:ıl ul~ 1.!.\;.,.fr.L.. .ı._.- J:ıl..• ..:.~; ,:X 41.l.. f" • J }:'!-"!.1<br />
..iL.-IIJl<br />
~ •• ;bl ~f ~ .... 1..;., ı_, .r;; ).l(, t . .f.l~ • );J.ı_l !JI;;.t d;"" •:.b· ıS;~ j• ı>): ...... ; JŞ-; .:.ı\-.~ j•<br />
~4lJ:ı:._h JJI :.J,(ıJJI Jiı}l j.ı.ıı.Ç~I .:.l.'l;b4. • ...a:ı- 0~_1 J.:e· JJ •<br />
.ı.!..ı. ci'l;ı<br />
.;l.:ıl lo)"~ • ;)\_;.~ j..ı.; __ ı..ı.:...ı ,j\,'jy'\S' uı".ı.:::L.- ~.:... o.!..\:.f,..; • ;_,:!_,1 JIP-.:.1 ~ıfı~. ~.~),; Jlıi:JS:;<br />
. 1 4.~1 .:ıw-ı4.~_ı ;.;,)> ı..S""'ufJ ı$"~) .j_, .... .:,ı..S;ıJ'_..ı.;.,_ı J~..ı. ... ; .J:..Ai•4; ... :~:: >h~.t.·-0 JTV"<br />
.)...\io~-~IJI jl}l ,j_,\ o.>)y_4:iJ . .)_,f.l I.Y'4.';"';1 .l.\? ... IJ J-ı .• .ı..iJ'. f:.l ~ ....... )iJ!J. };\IT ,S_.;,;.... .ı....- ·.ı~) 1.-.ıJ ..i.iJI .!.l:.(f'~<br />
.).:ı~l... .;:..)1...,1..- .:,ı _,tl J'.J •<br />
..ılli j .. ı)JI..ı." 4.' ~) ~.;IJ..i. 1 • .ı.;...,v" ..!.i;..:'l..ı.:,., •.....ı.... .;}JI "':Q;._.;,;.)..._,· ..__<br />
98<br />
r;PJ ~1;\.:ı....,.,.. tJ;JI .;i:JI o:.jy_J '--~)i j;J .ı\il t'(, J;
--TİCARET VE ZİRAAT NFZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRXETLFRİ --<br />
1914-1915 yılı içerisinde temin edilen ı1.787 kuruş kar ikinci yıla devredilmiş, 19ı5-1916 yılında elde<br />
edilen Idr ile toplam temettü 26,526 kuruşa ulaşmıştır. Şirket bu hesabı da sonraki yıla aktarmış, son olarak<br />
1916 yılı hesaplarında şirketin toplam karı 39.933 kuruşa ulaşmıştır.<br />
67. OSMANLI İTTİHAT SERAClLlKANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirketin merkezi İstanbul'dadır. Seracılık malzemeleri üretmek, ithalini gerçekleştirip satmak<br />
maksadıyla 6.500 lira sermayeyle 28 Aralık 1911 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Sonradan<br />
13.000 liraya çıkarmıştır. İdare Meclisi kararıyla 5, 10 ve 30 adetlik hisse senedi çıkarmaya ya da<br />
sermayesini bir misli daha artırmaya Genel Kurul yetkilidir. Sermayesini tamamen tahsil ettikten sonra<br />
şirket gayrimenkullerini teminat göstererek sermayesinin yarısını geçmemek şartıyla tahvil ihraç edebilir.<br />
Hisse senetlerinin devir ve ferağını İdare Meclisi reddedebilir. Bu durumda satılmak istenilen senetierin<br />
piyasa değeri üzerinden şirketçe satın alınması mecburidir. Nizamnamenin 8. maddesine göre yarı bedelleri<br />
ödenen senetler hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 2 sene süreyle 5-9 arası üyeden oluşur. Özürsüz 3 defa<br />
toplantıya katılmayan üye üyelikten düşürülür.<br />
Meclisin 15 günde bir toplanması gerekir. Üyelerden her biri şirketin 30 hissesine sahip olmalıdır.<br />
Genel Kurul her sene Mart ayında idare merkezinde toplanır. İdare Meclisi süre sonunda Genel Kurul'u<br />
toplantıya çağırmadığı takdirde sermayenin lllO'na sahip hissedarlar aralarında toplantıya karar vermek<br />
üzere içlerinden en fazla hisseye sahip olan zatın başkanlığında Ticaret Nezareti'ne müracaat ederek tasdik<br />
edilmiş ilanname ile Genel Kurul 'u toplantıya çağırabilirler. Sermayenin dörtte birine eşit hisse sahiplerinin<br />
İdare Meclisi 'ne müracaatları üzerine Genel Kurul olağanüstü toplantıya çağrılır. 20 hisse sahipleri Genel<br />
Kurul'a katılabilir. Bir hissedarın 5'den fazla oyu olamaz. 20 hissenin yarısından fazla hisseler için bir oy<br />
haldcı verilir. Çocuk, mecnun ve sairenin vasi ve velileri ile tüzel kişiliklerin resmi vekilleri, müvekkilleri<br />
adına katılırlar. Ancak bu vekiller reis veya üye sıfatıyla idare meclisine giremezler. Sermayenin beşte<br />
birini temsil eden hissedarların, toplantıdan en az on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine<br />
alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocakta başlar. İdare Meclisi her altı ayda bir bilanço hazırlayıp müfettişiere tasdik<br />
sermayeye yüzde 5 ve ihtiyat akçesi için yüzde ı O ayırdıktan sonra geri kalanın yüzde ı O<br />
yüzde 15 'i kuruculara, yüzde 1 O<br />
'u İdare Meclisi 'ne,<br />
olarak Fatih İttihat ve Terakki Kulübü'ne, yüzde 63 'ü hissedarlam dağıtılacaktır. Temettüden bir kısmı<br />
idare meclisinin teklifi üzerine Genel Kurul kararıyla ihtiyat akçesine ilave edilebilir. Şirketin 30 veya daha<br />
fazla hisse senedini alanlar, bu 30 hisse için kuruculuk hakkına sahip olarak kuruculara ait ldr payından<br />
yararlanırlar. Hisse senetlerinin her sene bir miktarını kura yoluyla tedavülden kaldırmak için safi gelirden<br />
199 ~ ... ----------<br />
'u memurlar ve şirket çalışanları ihtiyat kurum una, yüzde 2' si eğitim yardımı<br />
ettirdilcten sonra resmi ve gayri resmi gazeteler aracılığıyla ilan edecektir. Safi temettüden bedeli ödenmiş<br />
nizamnamesinde tadilata giden şirket, sermayesini her biri 130 kuruş kıymetinde 10.000 hisseye bölünmüş
------------·~ 200<br />
, J_,:J_,I ~:ai >\~oJI.ı\ ı.)"~<br />
Jl::O .;.\:_:ı .ı.:_., o~,..a,.. J ,1 (.;...ı.:c _,; J ':"ll. .~• .ıJ..I~ .;_i "'.L.r -t\;)) d; ... ~:~J..P ..:.-~!' .:.ıı;ı~., ... ,_ , J.A.!.;_ı f.!.i •.ı: .. k;.;:..;_, ....<br />
.;:..p 5 ... 1 • ..ı.: .... _, ... ;.. .:.J.~.I ı;.:.ı .ı..~.ı Eı.);...l •j ı,$'ı..ı..:.... ( .... ,... 5, J;>-dJI E_l.i·-i ;.;_,_.>.;; u,.;..-::.J ..:!X~_L...f"'<br />
.... _, "':ı::'Y<br />
JıJ.:ı .)_ı;;)JI s;l..~._. _;.L~.I ":..ıt .!l::.;U.-1; • jl..ı.:_ ... ",d> • J...ı..!.Ç_,ı. .j\,. • .;..ı.~ ...... J :J;f'.;t<br />
-ı.IJ".>. .... :....jiJI o)jJI JiJI J_,;..!.,.ı.,l~')\.la• ,j,'~ t J4alljı:. ''!"'-::'!"' _;•
-- TİCi\RET VE Z[Ri\AT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMi\NİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLER1 --<br />
yüzde 4 miktarında para ayırmaya Genel Kurul yetkilidir. Kura isabet eden hisse senetleri yerine sahiplerine<br />
intifa hissesi verilir. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. Bu<br />
para güvenli yerlerde işletilecek ve neması üzerine ilave edilecektir. YüzdeS faiz ödemelerinde ortaya çıkan<br />
eksiklik bu paradan karşılanacaktır. Şirketin mali durumu, şubat ı 916 sonunu gösteren bilanço dikkate<br />
alınırsa 65.000 lira sermayenin 7.516 lirası henüz tahsil edilmemiştir. Temettü olarak gösterilen 1.792<br />
liranın nizamnameye göre 179 lirası ihtiyat akçesi olarak ayrılmış geri kalan miktar yine usulüne göre<br />
dağıtılmıştır. Birinci tertip hisse senetlerinin ı 917 senesi içinde tamamen satıldığı, 30 Ekim 1917 tarihinde<br />
toplanan olağanüstü Genel Kurul'un evraklarından anlaşılmaktadır. 30 Aralık 1917 tarihli olağanüstü genel<br />
kurulda alınan karara göre şirketin faaliyet sahasını genişletmesi gerekçe gösterilerek sermayenin bir kat<br />
daha artırılması onaylanmıştır.<br />
68. OSMANLI İTİBARI MİLLİ BANKASI<br />
1 Ocak 1916 tarihli padişah iradesi ile bütün banka işlemleri ile uğraşmak maksadıyla 30 yıl süreli<br />
anonim şirket halinde kurulmuştur. Merkezi İstanbul'da bulunan şirket İdare Meclisi kararıyla yabancı<br />
ülkelerde ve Osmanlı vilayetlerinde şube ve acente açmaya, muhabir bulundurmaya yetkilidir. Hazine<br />
tarafından satın alınacak belirli sayıda hisse ile devletin kurucular arasına katılması, bu şirketi devletin<br />
resmi ve milli bankası haline getirmiştir. Böylece banka Rayhisbank Fransız bankası, İngiltere bankası gibi<br />
mali kuruluşlara benzer bir hal almıştır. Bankaya verilen imtiyazlar ve tanınan muafiyetler hakkında 21<br />
Şubat 19 ı 7 tarihinde çıkarılan kanun gereğince bankanın sermayesi, ihtiyat akçe si, temettüatı, işlemlerine<br />
başiayabilmesi için gerekli olan gayrimenkulleri ile depo ve mağazaları gerek mevcut gerekse daha sonra<br />
konulacak vergilerden muaf tutulmuştur. Aynı şekilde hisse senetleri, haberleşme ve sair evrakı; damga<br />
vergisinden ve Hicaz ianesinden muaf olacaktır. Tesislerin kuruluşu için dışarıdan getirilecek kasalar ve<br />
sair mobilyadan gümrük vergisi alınmamıştır. Hisse senetleri bedellerinin ödenmiş kısmı üzerinden resmi<br />
dairelerde kefalet akçesi olarak kabul edilecektir. Haberleşme, para ve sair gönderileri üzerinden posta<br />
ücreti de alınmayacaktır.<br />
Sermayesi 10 liralık 400.000 hisseye bölünmüş 4.000.000 liradır. Hisse senetleri 1, 5, 10, 20, 50,<br />
100 liralık olmak üzere 6 tertibe ayrılmıştır. Sermayenin yarısı ödendikten sonra kesin şekilde kurulmuş<br />
sayılacaktır. Hissedarlar Genel Kurul kararıyla sınırsız şekilde sermaye artırımına gidebilirler. Sermayenin<br />
artırımı halinde çıkarılacak hisse senetlerini fey ihraç ile satın almak konusunda, eski 400.000 hissenin<br />
sahiplerinin rüçhan hakkı vardır. Bu hakkın kullanım şartları ve süresine idare meclisi karar verecektir.<br />
Hisse senetleri isme yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına ait olacaktır. İdare Meclisi henüz talep edilmeden<br />
önce hisse senetlerinin geri kalan taksitlerini ödeyen hissedarlam bu taksitlerin vade tarihine kadar yüzde<br />
4 faiz verebilir. Hissedarlar İstanbul'da bir ikametgah göstermek zorundadırlar. ikametgah belirtmeyenler<br />
bankanın İdare merkezini ikametgah kabul etmiş sayılır. Bankayla hissedarlar arasında ortaya çıkacak<br />
anlaşmazlıklar yalnızca İstanbul mahkemelerince görülecektir.<br />
201
-----------·~ 202 ~-· ----------<br />
ul~ ıJ_,,r .J_-'' • J-'""'?'"ıJ ~~.J -:L~; • .;..I._J.J;-:0 jc)\_,1 ,:.._;)JI __.lı. 6\_.:.,;.\ w;~ . J..~,_: t_Ç':'"I<br />
.:J;;'),f·.J.-'• .;..I.J.J.r_:• G\i'_lj!;i' ~.(:i- ~~1) .:!_;,'.._..1._ 1 j:..>....ai' C\,. 1 ~ ·~jcJ;) Jt?<br />
E.'ı ~;S,,ı .. :~v" ':' _,..r .:..~: ... .:.ı.~\ı_,ı dlL. ""-"--""" Jı_ 'd}::_ J;ı-y )-';> .!J. Jii'Y G\:S .;·~ .:.:y;_ı jlJ' \.:.;.i '"_,)~\ ._<br />
;r' v' .!1 }.;, .J;;_, . pıo _,:: _:;-~. .;. 1 _,/"-~;T '-':L ',~.jl-':~,_p: .. \.'ı.Aı·~ . .;..- J J:~•;.l_,_\.:,_.ı.; __<br />
)C_~ .;:·:A,. ... ~,:;;~, .J~~<br />
.:.-.J_;_,ı._;_,'f; .Jy:IT, p . .:..::i • ..s-l~l rJ~:_, .\(:.\i • .>.;_; .:ı~_,~l~ :_;Uy .;'.f;.J ,;:,..T. ··~·-..: ~-' .))<br />
- p • ~ • • •<br />
..:.l:l_p ~-' J-l~ı ::_'>' _; .... :-i)• _IJ~ . J _,J__,ı ı_,:-ı 4.\;;) J-~ ·~)Y_ ,);ı ':J ~L)"":~::;,_ -.::..~:3 .;:_,\_.;.ı..Jjı<br />
.:{Y JJ 0 L. 'y'l'~ ' tS.::'. J;_ .;:,jy_ G\:.:\::9 "--; j_ SJ J :._.,_,') .J, ~:...) )J' .;:.,)\~_,i) t',.._l :_;':ı') 1 ; :... ._s:Li.S"'<br />
.ıl -\·1 ·ı '1 ·ı ::..ı.\'. __ -,-1 -., •·j..... .:.. •' '')\ı· . ı ' '<br />
• .Jy-:.~ ı_) -A• _ _,g "))) 1._..,1 .... ~-~~~ .. M )Jr<br />
(_9 ..... ::- O.))..;; .. '-"-:. ....... ~~..l_, ı....-...--"'~ ·.:ı;_..~ _ _ J.;,, ~.)1A:~ ı,.;..ıı. •• _)~ j"'-ı<br />
~_,iı·~ jyi)Jl .:_,,;:,;; . ;_,.:)Jı ._fı)ı o..\: .. d) ,_.:ı J; .~)j_ ,.:..~ r'J '-',;__,_i .].~~ ..:..i:.._).:.;i ,:__;)Jı ._A:.I<br />
· . ( ., - : 1 J 1<br />
ı.!.l;: .. ...ı..~=-· ('_., ... J~ ,~:..~_.J..:~~.A '-:'""'~-> ~~:.- .. )~..a.c-i ~)!~ll,_.,. • .J~ ,).J..•j\'-.5_.~~~. j_,t~:~ ~~~,ı ..:.;:..._.)~.>.~J_,<br />
5':1.:..~1; .._l:k J'~j~_,ı -!=~· ~.' ~~.:...ıc_:l ..!..\:! .. ,:_ ..:.1~-\"_..ı.._ı_,L.i>:u . _;..-,.ı,_' _,''"i _,;;_1 0 ı_,_;_ 0 ~ı.,. c.5-\~.ı<br />
. .<br />
ı: ı ( ' . . • ..ı .- ·ı ' . 1. 1 1 1 \.?ı l 1 ' . '<br />
4.,,.~ ,jll:lJ..J~f..S a__..:.- ~' ~_,:.,,.ç,..,!.}J9.;_;J"!)'~ ~_i _ı._,_.J..-2::>- ,,'_,~)'- /.SJ, ı.)_j\...:z• ~Jı .)..l.ı_·'-:' ·- {..,$-' r.$J&>0La: .. 1<br />
.<br />
'"J' ı ~.,-, ı 1 ' .. • ı ., ı . 1 ' ı ' .ı 1<br />
~-~-.)) ~).)lS -\ı-\-~:' ..._.'l.d...:ı ~.:~~·-"<br />
... ~ 4-J-\\ J)\'1 t..S.J. ı).:_;'.ı::..,·_,.:~' ,),...\,;_ oJ..:.!.J ~4.~:-.f.J. •.J}-;:.~~J<br />
. - .1 ı - 1' ~- ('" . lı ı . '' 1. - ı ' .ı ----:: .• . •/' - ,; -ı ı ı . . i' ... 1<br />
>~ '"')'\lj -·"·:"' •Jj' _,.~ _, • ...ıy;_· t5''.:ı.:'- ~:.._..ı;_ '-'J'--•.J;..a~ ._'\>-' i,.)~ ~y-Jc_;\>- ._)..\.. ,,. __<br />
J<br />
_,...-_L;,ıl ı": ,,--ı\ -···-'ı-.;.,\)'. 1 ı '\"ı.- '·ıL'<br />
f.SJ..,.J '~.J.t<br />
.. ~ u)•.a .~e.}:~·~ t__Y~ .. ........,~_ L-:....:;:ı7- \..S _ __r..aJ.!J L" ._ı_~~_,,....-'~ i"'" •L-- ... _ :~~-'...ı.>- ~--·yA..~\ ..... >-<br />
.l·....-• 1· -·ı ........ ·• ,,_. -,;-ı. ·L" ı--\ 1T- _; l ·\ .ı ·ıı<br />
...l .. _).r,.,JA ~.)>7- ~ .. 9 • .....,\.ı· L.-\.,a..OJ .._})··~ • ..__._. _)jJ .i._ıo.~ J)'A ~J.C ..-;~ ~_!} _,)\~_:-7-j ~,--..-1 >\-: ._>- - .... f>- ~J<br />
·ı ~, . 1 ' i - 1 1 1 'ı - \ • :ı -1 ' ·~ 1 ... ' •i -.' 1·· ••<br />
J J>.J r \:.- J tAJ_ ~"~ . L<br />
.. ._.,),Ac,,A,Il i_,. ........ ~~~ .ı~,ı_ .... :"""--'_; _, ___ _, .. _..1 --J .1.-.'J) • ._ı ... _ .......... ~ )ı. ..... J ... P- .,...,.....~. .... :.-~_,<br />
~.:~ı tY.? :_:.."}_,' ÜA:-"'-· j>v .•• • ;.;~ .._.t...,l-·.ı ~.:~l .. kilt? _j>ı:y?J i\r-.1. ,),;., 3':"'':'-'' c:_~~;"-'=--)<br />
• ' ,,·. L \ \ ·ı ., . . ' i -. . If 1 ,.....-\, \' 1 • -,.,"'i' •, .•. < .. 'c ı ı<br />
4.;a..\ __ ~4..QJ, u--~·,.. • .....,.~_;''
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ i\!IEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERi --<br />
şirketin faaliyet alanına girmektedir. Yalnız gayrimenkul üzerine borç para vermek işlemi bankanın faaliyet<br />
sahası haricindedir. Ancak para tahsili şüpheli bir borcun alınması için gayrimenkulü teminat olarak kabul<br />
edebilir. Bankanın iskonto edeceği ticari senetler, kanunca yasaklanmamış olan bir işlemle ilgili olmaması<br />
ve vadelerini üç aydan daha fazla geçmemiş olması gerekir. İdare Meclisi üyelerinin, hesap müfettişlerinin<br />
ve diğer bütün çalışanların imzalarını taşıyan senetler iskonto edilemez. İskonto edilecek senetierin 3<br />
imzalı, geçerli ve muteber olmak şartıyla en az 2 imzayı taşıması gerekir. 3 imzadan biri yerine hisse<br />
senetleri, tahviller, konşimento veya emtia gibi bir rehin alınabilir. Poliçeyi keşide eden veya cerantelerden<br />
biri iflas ederse, o poliçeyi satan kimse bedelini derhal ödemeye veya bankaca geçerli başka bir imza<br />
bulmağa mecburdur. Banka kendi senetleri karşılığında borç para veremez. Borçluların ve borç para alacak<br />
olanların İdare Merkezi, şube, acente ve muhabir bulunan yerlerden birinde ikamet etmesi gerekir. Altın ve<br />
gümüş üzerine yapılacak borçlandırma işlemleri, gerçek değerlerinin en az yüzde 5 altında yapılır. Devlet<br />
tarafından çıkarılmış veya devletin kefil olduğu esham ve tahviller üzerine bir gün önceki borsa fıyatının<br />
yüzde 75'i, Şehremaneti,valilikler ve belediyeler tarafından çıkarılanların yüzde 70'i ve diğerlerinin yüzde<br />
60'ını geçmemek şartıyla borç verilebilir. Emtia üzerine kıymetlerinin ancak yarısı kadar nihayet yüzde<br />
75'i oranında borç verilir. Teminat olarak bankaya bırakılan esham ve tahviller veya emtianın kıymeti<br />
ile borç alınan para arasındaki fark yüzde 25 oranında azalırsa bir miktar esham veya emtia ilave etmek<br />
veya o oranda borç ödemek gerekir. Yabancı esham ve tahvillerin kabul şartları idare meclisi tarafından<br />
belirlenir. Satılan eşya senetler borç alınan parayı karşılamaz ise 42 gün içinde borçlu tarafından aradaki<br />
farkın ödenmesi fazla geldiği takdirde yine aynı süre içerisinde banka tarafından sahiplerine iade edilmesi<br />
gerekir. İdare Meclisi 7-12 arası üyeden oluşur. Genel müdür meclisin tabi üyesidir.<br />
203<br />
Üyeler Osmanlı vatandaşı olmalıdır. Meclis üyeleri en az 100 hi ss eye sahip olmak zorundadır. Beş<br />
senede yenilenmek üzere her yıl üyelerin bir kısmı değiştirilir. İdare Meclis başkanı üyeler arasından maliye<br />
nezaretince yapılacak seçim ve teklifüzerine padişah iradesi ile tayin edilir. Haftada bir defa toplanacak olan<br />
meclis 4 üyenin ayrıca talebi üzerine toplanmak zorundadır. Başkanın oyu tercih edilir. Genel Müdür İdare<br />
Meclisi tarafından seçilecektir. Bu seçim Maliye N ezareti 'nce tasdik edilerek padişahın onayına sunulacaktır.<br />
Genel müdürün aziedilmesi ve değiştirilmesi de aynı şekilde icra edilecektir. İlk on yıl ayrı tutulmak şartıyla<br />
genel müdürün de Osmanlı vatandaşı olması zorunludur. Müfettiş seçilecek şahıslar en az 25 hisseye<br />
sahip olmak zorundadır. Genel Kurul her sene ikinci üç aylık dönem içerisinde merkezde toplanacaktır.<br />
15.000 hisseye sahip hissedarlar, gerekli gördüklerinde olağanüstü toplantı isteyebilir. Toplantıların<br />
Bütün ticari senetierin iskontosu, altın gümüş alım satımı, bu işlemler karşılığında yapılan borçlanmalar,<br />
esham ve tahviller, ticari emtia ve konşimentoları karşılığında borç vermek, emanet olarak eşya ve emtia<br />
kabul etmek ve bunlara karşılık varanet tahsis etmek, vadeli vadesiz mevduat kabul etmek ve cari hesap<br />
açmak, içeri ve dışarıya para nakletmek sahibi hesabına para almak, esham ve tahvil temettü faizlerini tahsil<br />
etmek, her nevi kamuoyu işlemlerini yapmak, kendi veya başkaları hesabına esham ve tahvil alıp satmak,<br />
imar, ziraat, ticaret ve sanatın inkişafına yardım edecek milli şirketler ve teşebbüslere katılmak ve yardım<br />
etmek, devlete ve sair resmi kuruluşlara ait bütün mali işlemleri ifa etmek, mahkemelere ve resmi dairelere<br />
verilecek para, es ham ve tahvilleri muhafaza etmek, özetle banka işlemi özelliği taşıyan her nevi işi yapmak
.... ___ _<br />
----~-·~ 204 ·-·<br />
•.ı'·: .. ki .::.ıJJ"" • .~:~Jr f'W ,:_ .... jı: ü:..r..:.; \V • .>.~:lT ı)\_,.·-. _,ı. •JjJI .jLJI ._.._~ _,; (.$ •• ;1.:;1 ;(if<br />
'll_,~;. Jıyı 1<br />
_, •• ı~ J..~. •• ıı...f\;,.., :;,1 uı_ .... ı, S:.ıkl ~:•·ı ı.S~""_ı.; ı.!..l.C._ı Jl;.:~: ,~ı ..::..)1.\ ... ~~IS J.l.:. o~ı_ 1 jl..ı.;..., 5: j _,f_l .)..;:",.:j J.".L. f"' o).l)l..\;::>)\""' .... -:;',; )..\.<br />
·)·s:,~.~lıJ;:•i "':"•;l.ıl..rl~ j::.bi J.)l..r~ dA>! .. J..l.l~..JJI ;ı,.. ji>:-J j>- o..A:...,_,...,;... _;l.l ..;)~..,,..<br />
J..ı.. jı.;_: _ _. ..:~L. .;;ı.;.:,.., .ı. ... ,... - dl. ...,_ ~ ... ,. d::-'. ı,)JI ,J;I\1 • )..\• jl l$~l], )' J(..:>;> L:..;, !i )lJJ . J-'.' .:J·;!.I (;~:-"' L.c<br />
':',_ı.., •JJ_..>.t:.r. , J.>._JJ;~ J~)l ":.'·'L.J..i; ..!..1.'\.i:JS:; .JLIJI (:U,j ..,_.;1~1 ul~ 1-'i '-.~Ir ..:ı)!... .:.'..ı.:!) ..<br />
J..>.; ".~ ... ,.. )1_ J-\ • .ı'-:• J..f ..:.~."' • 1..ı.._l ":"\f:l C\~1 .:..~:·i Jr_, ~J jlJI .r.;,b. o . .d~ J;l:ı~ .... ,... ....A:K;<br />
ı.!..l:~~r:. jl..d_,l e ..sL •<br />
.:ı~j .)...I.:UI • Ph ~i) J. d:~..:> l..>uı )y_ s~ıv"' .f_,,., :.·i!J ~~.,.. .... )y_v"'<br />
. J_,JJI jl)l JJ'IlJI (.$~'':"';1 .1t;:>l (.$.::.\ .:ıjy_ ı.!).;~~il_..., ..::.ıt.:i . ;)\.!.~ :y-::;~·::,;j'( r../ )1 \..S"~~L. ~:#<br />
,;ıJI.:ı,..._,._ J;'\JJI ti ~"'"" i.$f 1 . .).ı•:~ . )~ı ._;.~j ._;~ •<br />
.:ı)J'. jiJI '-fJ;It~ -~..~; .;..l.. ... _L.r" •;~-" .<br />
.:;-~:t .. :i .;To;: .... b": ... .:;_,fl ),:~o;~ı .:.~t..i_) ... :ji ~" ..... ,...._;~ •:...i_,ı.J~. jvi .)_,:ı,ı t:j:J J-\ ... j_,._<br />
~:--J,.ı(:.!~· j\;ll j.ı,;_.';"';ı .1~: ... 1 0Jf.l _;i~; J_J..r.;, (:~ J, ..:.u.:-).J_,.:ı_,ı -.;:;;o)§'~~~> JJ~ J;l<br />
.JJI o.ı)J'_ !.l;l..ı..i • .J\1\! • .J()"" .)..1:;, • ..1; ı.!J,;,· '-..a> l..>f J, , ;},..ı.._l del ,;~'-';"'jl .b\~:,.. i ._;.;; ,:1~ _;.ı.:.:\.:;<br />
. J_,.l3l c-:..i.i ...-ıJI~.ı._..,,.. J)'ll~ı (:_i~ ..... ,... ı.!":.Çı t.S~;UI • .ıj.'J'_ '~: • ..~:..:... ,ı,,)!_ ..,_.; 1 JI ,_rJf tS:~<br />
._:,.., J-: i)::;.\ j..ı..'~\·:• •J)JJI if~...,j. ,:ı;(.!.j (.$"
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
geçerli olması için sermayenin en az üçte birine sahip hissedarların toplantıda hazır bulunmalan gerekir.<br />
100 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Vekillerin ayrıca hissedar olması gerekmektedir. En az on bin<br />
hisseye sahip hissedarların Mart ayı sonuna kadar İdare Meclisi'ne verecekleri teklifler toplantı gündemine<br />
alınır. Teklif sahibi hissedarların toplantıda hazır bulunmalan veya vekilierini göndermeleri gerekir. Genel<br />
Kurul'da 500 hisseye kadar her yüz hissenin ve ondan sonra her iki yüz elli hissenin bir oyu vardır. Elliden<br />
fazla oy toplanamaz. Şirketin mali yılı miladi Ocak ayından itibaren hesaplanır. Safi gelirin yüzde 5 'i ihtiyat<br />
akçesi olarak ayrılır. Bu para sermayenin dörtte birine ulaştığında artık kesilmez. Geri kalandan birinci<br />
temettü hissesi olarak hissedarlara yüzde 5 ödenir. temettü atı yüzde 5 hisse dağıtırnma kafi gelmeyen yıllar<br />
için gelecek yıllar temettüatından öncelikle bu kısım ayrılır. Bunun gibi bir yılın zararını kapatmak için<br />
ihtiyat akçesinden alınan para, diğer yılın gelirinden kesilerek ihtiyat akçesine ilave edilir. Birinci temettü<br />
hissesine ayrıldıktan sonra kalan miktann yüzde 15 'i idare meclisine yüzde 3 'ü banka çalışanlarına yüzde 5 O<br />
ikinci temettü hissesi olarak hissedarlara dağıtılır. temettü bakiyesi genel kurul kararıyla olağanüstü ihtiyat<br />
akçesi teşkiline tahsis edilir. Vadesi dolduktan sonra beş yıl içinde alınmayan kar paylan banka lehine<br />
zaman aşımına uğrar. Devlet memurları ve diğer banka müdürleri ve murahhas azaları İdare Meclisi'ne<br />
alınamaz. Ticarethane ortakları ve üçüncü dereceye kadar akrabalan birlikte İdare Meclisi üyeliği veya<br />
müfettiş olamazlar. İflas veya borç ödemesini durduran üye ve müfettişler istifa etmiş sayılır. Genel Müdür<br />
İdare Merkezi Konya' da olan şirket bu isimle 30 Kasım 191 1 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır.<br />
Borç alma, borçlandırma, mali, ticari', sınai, madeni bütün menkul ve gayrimenkul değerlerin ticaretini<br />
yapmayı hedefleyen şirketin esas faaliyet sahası banka işlemleri olduğu cihetle itibar şirketleri arasında<br />
sayılması gerekmektedir. Şirket gerektiğinde Konya'ya bağlı yerler ve sairvilayetlerde şubeler açabilecektir.<br />
5 O yıllığına kurulan şirketin sermayesi her biri 2,5 liralık 40.000 hisseye bölünmüş 100.000 liradan ibarettir.<br />
İlk hisse bedelleri tamamen ödendikten sonra sermayeyi yüzde 50 oranında artırmaya yetkilidir. Sermaye<br />
artırımı için yeni hisse senedi çıkarıldığında, eski hisse sahipleri yeni hisseleri alma konusunda rüçhan<br />
haldona sahip olacaktır. Bu hakkın kullanılma şartları İdare Meclisi'nce belirlenir. Şirketin kurucuianna<br />
temin edilen Idr payı vefatlanndan sonra varisierine intikal eder. Hisse senetlerinin bedeli tamamen<br />
ödendikten sonra senetler hamiline yazılır. On beş yıl aranılınayan temettü şirket menfaatine kaydedilir.<br />
İdare meclisi 9-24 arası üyeden oluşur. Meclis üyeleri en az 50 hisse serredine sahip olmak zorundadır.<br />
Kurucular en az iki yüz hisse alıp bedelini ödemedikçe kurucu haklarından yararlanamazlar. Kuruculardan<br />
dört kişinin her yıl İdare Meclisi'ne alınınası şarttır. Üyelerin Osmanlı vatandaşı ve ticaret erbabından<br />
olması gerekir. İlk meclisin süresi sona erdiğinde seçimle iş başına gelecek İdare Meclisi 'nin süresi altı<br />
yıldır. Her iki senede üyelerin üçte biri değiştirilir. Meclis on beş günde bir toplantı yapmaya mecburdur.<br />
Müzakerelerde oylann eşit çıkması durumunda reisin tarafı tercih edilir. İdare Meclisi kendi üyeleri<br />
arasından beş kişilik bir idare komitesi seçer.<br />
ile mütehassıslardan geri kalan çalışanlar Osmanlı tabiiyetini taşıyacaktır.<br />
69. OSMANLI İKTİSAD İ MİLLİ ANONiM ŞİRKETİ
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
c:ı..ı.:-:1_. 0 .t:.~ı "-\:iı:'f:; d:~::"_,; . JY>':' .:,~:·i •:--lf cS}:.,_J>•:P ;:.;..ı... J ~ı ..:,ı•• _, ,_id;_,J J_,i,_.;.ı,·,=:• _,;<br />
.)--':;_), 0 .Ş::~1 .:;~L:.;.I -~.~1 0 -;J ,)~1 l1"'1~ ;J! ;:.; 1 ..ı.4r.l ~\)" _ı."ı., • J_,:J_,\<br />
. 1 J"l\1 )<br />
1<br />
..._,..,.. u.l 9 ~ ' ! t._"'"': ı· ı .;.~&-<br />
. ' 1 (' • • c. ı \ ·ı<br />
•O:,•) ~ _; . ./ o.k ··--v"' ~:· y• . - . )·~ ..::ı:t<br />
C'-' J,i if Y. 0.;.~\;:-! d:...:J:>l ... ~ ...... cSJL~· ,:...:;-:.:>- d~L. r . J;Jı.,_ ~~,._ ~;~~ ... eS}:,_\..,<br />
ı.> JJ ı.s·'=".\_,.. ~: .... d:S' ;-: ;t.. .. :ıJı t"'' .;~j .:ı..~._i J .JJI J _,.ı -'ı Jı.;. ,ı .,_.-'n.:v ' jJJ eS JA.:.K.s J=:- 4l ~ı<br />
lS:.~ • .;,jy_ .;..~,·'-:~ .• ).J:i_ıl j\)1 Jı. •;j-". ,J_,~ı ı.s·•:-i' .1\::,..1 .J.:>.ı.:;ı ... ;:.;l.:i. ;)\~~ 1\!X) ..<br />
'-'-:..r:.:." .;.ı,· .. _l..r 0 .+1.11:: ... 1 ·J}!-':.1 C:.~jf ,;\).:> 1..9-~il::•.ı "':).ıllJ"'ls! Jf-5:1 .;jy.' •J-~;·<br />
'-":"',;;,· 0<br />
. ;_,1,..~>_1 Cı;:·i '"':•J 1 .:>Il1"'1f Jl~,: .. l .::...Jy" 6,~ >' . • J_,:IJI ....;._;_,· J.J.t<br />
• .ı.;_..., ~'f • ~ .)J;j '-'. "':--.l~> .jJb J .:> .J:-J' d:.) .r~Y • .j\~1 Jı .ı~ '~~:•~ \.SA~~ ,ı\_ .... :91 J• .ı_;"'.Jj<br />
j..ı.::;.\,\~.w\J 5-..ıJ!I J:.ai J-ı-.;::1 J~ V"\,t'\V d'. ''="':"': _,. ~.l.:.. \ki . ) }:J J J~..ıl_,ı ı.S:i J _,~<br />
, ;.J...:.i:J Jl C;~jj ~~)~.ı..a> _,.ı-'21 t • ,•'("• ":,o).:ıl .;.,~;"' i.S"'-1.} \ •'("\<br />
\ \' 1 •• ı ·"" 1 • ı ,,· '\ ı .. ·r .,, ,ı\ . L l' '' - 1 . ..-<br />
...::- lı.ı:. J ..l.> c.J..J -'.' ı..'J.,·'"" "'-'~•J ~J•JJ""''::"' J J )"'•'S}~>\"" '--">0JI<br />
'":"\;il._':"';~;t>4);.1 j> -siJ cSJ;(_,v;J •:•/ .::..t_ıo .J..A•.:ı'ıi jl;I._;.Lı._l • o.J.:~;lh Jl: -.:l'o~ı_l.. r 0Jf1<br />
"'."'p~·)JJ .ı.:iL .. .::...l .. :i . J>\~~ .:ı..ı.:-'L·.:,ı_,y ı.;;i )! i.S·"':t __ ,. ~:- d:.S".r: . J,ı_,ı Jı..:-"'1<br />
.1~: ... 1 p.; .,·_,ı •J)J'_ ,j..ı,..:.~ •Jjy_l.i:l.i ~:~_J"""i d:.;l.ıl l1"'1~ \_;.X t:' d"':•..N_l ..:..~\,1) ...;..,\k;. i Jı . • ~)J'.<br />
206
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ ME!vli\LİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Komitenin hakları, görevleri, maaşları ve görev süreleri meclis tarafından belirlenir. Komitenin teklifiyle<br />
üyeler arasından bir genel müdür tayin edilir. Şirkete ait bütün taahhütler İdare Meclisi reisi ile iki üye<br />
tarafından imzalanmak zorundadır. Genel Kurul her yıl Mart ayında İdare Merkezinde toplanır. 1 O<br />
toplantıdan bir ay önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Bir üye on oydan fazla toplayamaz. Mali yıl<br />
yüzde S'i kuruculara, yüzde 2,5 idare meclisine ayrıldıktan sonra artanı hissedarlara taksim edilir. ihtiyat<br />
akçesi sermayenin onda birine ulaştığında artık kesilmez. Bu paranın kullanılma şartlarını İdare Meclisi<br />
düzenler.<br />
Konya Mili İktisat Bankası adıyla bilinen bu şirketin mevcut evraklarına göre ı9ı4 senesi sonunda<br />
sermayesinin 76.497,5 lirasını tahsil etmiştir. Banka işlemleri sonucunda 7.474 lira 34 kuruş ve ticaret<br />
şubesinden 1.626,5 lira, toplam 9. ı 00 lira 30 kuruş kar elde edildiği anlaşılmıştır. Bilançosunda ihtiyat<br />
akçesi olarak 1063 lira 47 kuruş görünmektedir. ı915 yılı hesaplarında tahsil edilmiş serınayenin 76.500<br />
liraya, safi gelirin ı 5, 725 lira 64 kuruşa ve ihtiyat akçe si 1,556 liraya çıktığı görülmüştür. 617 lira 24 kuruş<br />
ı914 yılı temettü bakiyesi olarak kayıtlıdır. ı9ı6 yılı bilançosuna göre sermayenin tamamı olan ıoo.OOO<br />
ı 9 ı 7 yılı bilançosunda şirketin toplam alacakları 2 ı2.000 lira borçları toplamı ı 66.507 lira olduğuna göre<br />
45.492 lira 90 kuruş karın elde edildiği anlaşılmaktadır. Nizanınameye göre bu paranın 2.274 lirası ihtiyat<br />
Hırdavat, kurdele, attariyye, iplik mamulatı, manifatura gibi ticaret mallarının toptan ve perakende<br />
alım satımı ile meşgul olmak için kurulan şirketin İdare Merkezi İzmir' dedir. 50 yıllık ruhsat alan şirket<br />
9 Temmuz 191 ı tarihinde kesin kuruluş işlemlerini tamamlamıştır. Şirket diğer vilayetlerde şube açmaya<br />
yetkilidir. Sermayesi 5 liralık 4.000 hisseye bölünmüş 20 bin liradır. Genel Kurul kararıyla bu sermaye<br />
40.000 liraya kadar çıkarılabilir. Hisse senetleri hamiline yazılıdır. 1.200 adet kurucu hissesi tahsis<br />
edilmiştir. Bu hisselere verilen haklar değiştirilemez. 7 -ll üyeden oluşan İdare Meclisi 'nin 1/3 'ü her iki<br />
yılda bir değiştirilir. Özürsüz olarak toplantılara dört ay ardı ardına katılmayan üye istifa etmiş sayılır.<br />
Üyelerin her birinin elli hisseye sahip olması şarttır. Genel Kurul her yılın ilk üç ayında nonnal olarak<br />
toplanır. İdare Meclisi 'nin göstereceği gerekçe ile olağanüstü toplantıya çağrılabileceği gibi sermayenin<br />
llS'ne sahip hissedarların talebiyle de 20 gün içinde toplantıya çağrılabilir. On hisseye sahip olanlar<br />
genel kurula katılırlar. Bir hissedar yirmiden fazla oy kullanamaz. Görüşmelerin geçerli olabilmesi için<br />
sermayenin üçte birinin temsil edilmesi şarttır. Genel Kurul'un başkan ve katipleri toplantıda gizli oy<br />
ile seçilir. Sermayenin dörtte birine sahip hissedarların teklifleri toplantıdan yirmi gün önce yapılmak<br />
şartıyla gündeme alınır. Mali yıl ı Ocakta başlar. Safi temettüden önce hisselere faiz olarak ödenecek olan<br />
yüzde 5 ayrılır. İkinci olarak İdare Meclisi'nin onaylaması şartıyla yüzde S'den yüzde lü'a kadar ihtiyat<br />
207 ·-· -
•)":•hiv))"" ·-'~J\."f'l''\ .1\~! \'\ "-~~.c. ~.~ • tS"oJ 1 .ılu-\~ • J..l.:i~ .f.J.• ı.};..Q.~I i\J.ı .:J:)"f:, j>J'. J _ı..ı:! Jlii:;.;\ ;,:.:_p;'J o-':..7\&J<br />
.J.$:-~:?"1 ~JI l~il.: •. J_,:ı_,ı ._\;..ı.; j.ai ,j;\~.-.1 .ı.:-~vıı. J~l ":"'')_} (JJ~.:-1 J..>.i .j_,A.l. j.ı._;..ı. , •J)JI<br />
..ı.:K. j '} JlJ'..!lll.. ~:.:J.:- (.a,...(.Sijl ı.!.\;5 f;, LGJ.ı?' .J.ı\..:...:-1 .) _,:ı _,ı ..~., j·=-· La..c.l .J\Y -"· .r.;,l,.. w).>... )\~<br />
~J:., ":iJL..,I ~.> .. ~·~;;_, .J..ı.._l 6?"1 .ı..i;. J;JJ_,I • ..ı~u/\c .:;..,_ı_,..a •.l;-'lı/ ... :;); u-!1.. .ı.:~v" ı..;·";>.Jf' d:"'<br />
..,,...<br />
.... ;...jl_,l J_,;.;.. '11; 1~.ı..<br />
.;L;.._,; 1 ..ı'...rl~ 0 >'f:'J;\:1 "".1~! d:- j_,i 5 icl41_l... r -ı.\:":'"I.J;..!J!-': ...<br />
"'-..a:.-S::..ı...ı..c-,;.1::'. 'l.~_ .......... .t. t.:~i._$';1.l.~ • .~:.'ll;. •-';.:JJ' .. (.).!.;_1 ._;. .. \~ _,; -:ı...~>ı~_,. ).!.;~:;.:)~- \'\\'\'-;..,<br />
(""" " - ' .<br />
\~\'\ ·J-'!.~..ı12~ 4>_1..ı.:1 '(cH • 'ı.;;""'.L..rd:.ı .r~":l;; .t:.: .;..~.!.b ... V:JJ~i J~·.:.L,.;t..ı...'c_l)>- 1 Jı_,_;,...<br />
._:~-". l...~w .. ~~ı·_, 0 u_,ı J:;..; '":"-:• )? ..:...~."' .::~)1~,1 ·-':s:._)~-'" w .ı.:-- ..:o) .. '~"· J_,f-1 J~t_,.. tS ... : ..<br />
1) O\ J ._:.!ji ,.::,· J 3,); %.1\ l) ff'l'\ l..\.el. .J..ı.i;\ __ ; J );ri> !lj~; __ ı.}.l..ıl ,.;; .Al_,: • .J-':,."'f•tv<br />
• ı..... • • • l.<br />
C:~jy' J ..!.~~~. JJ~,, _;.i~ J-' . • ::,)}'_ ..:ı_ıı..ı, ... ,.. ı..r-t..ı.._ı<br />
0<br />
..\~JJ~ t• ~~~~ '1''\A J •).J . .!.• J_,~ 4.'1" l~l \'\A J J~...1A," ı.;;"':";\ .11:>' JJ,)> ._;.: .. :JJII~~ 'f''l"'l'<br />
. J.A!.;;.ı_,ı "" . .li; "".·).ıl<br />
.'l~. "; .. _,.i'...;) ..... ._$};\c-i;_,.T ... ;ı..~~ ı ,:..L: .. i;_, ,::.J::.!..ı; .::Sf:,. J-'..!.1"".1<br />
ıJ_,f'--;f'" . )..ı..:.~.\ J~.;..ıı .ı.: .<br />
(_'-• ~ ....... ..!.\: __ ~it::~ J ~-;._.J_.A• J,l o.)jj_
--TJCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLJ ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
akçesi ayrılır. Geri kalanın yüzde 15'i idare meclisine, yüzde ıo müdüriyete, baki kalan kar payı olarak<br />
yüzde 67'si hissedarlara, yüzde 33 'ü kurucu hisselerine dağıtılır. ihtiyat akçesi kesintisi sermayenin üçte<br />
birine ulaştıktan sonra Genel Kurul kararıyla kal dm labilir. 3 ı Ocak ı 9 ı 3 tarihinde tamamlanan mali yıl<br />
hesaplarına göre şirket 20 bin lira sermayesini tamamen tahsil etmiş ve yıl içinde elde edilen ı .040 lira 85<br />
kuruş safi gelirden nizarnname gereğince ı 04 lira 8 kuruş ihtiyat akçe si ayırmıştır. Şüpheli alacaklar ve<br />
olağanüstü haller için ihtiyat olarak 600 lira ayrılmış, geri kalan 336 lira 77 kuruş ikinci yıla devredilmiştir.<br />
Şirket kuruluş aşamasındaki tefriş ve tesisat amortismanlarını genel masraflar arasına katmıştır. Cihan<br />
Harbi'nin etkisi olarak 1914 yılı içerisinde 2.567 lira 58 kuruş, 1915 yılında 626 lira 21 kuruş toplam<br />
3,ı92 lira 79 kuruş zarar karşısında kalmıştır. 1913 Mayıs'ında toplanan genel kurul kararıyla 2 bin hisse<br />
senedi ihraç ile sermayenin 30.000 liraya çıkarılması için İdare Meclisi'ne verilen yetki şartlar uygun<br />
görülmediğinden 25 ağustos 1916 tarihine kadar kullanılmamıştır. Bu tarihten sonra perakende satışları<br />
geliştirmek düşüncesiyle bin adet hisse çıkarılmış, başa baş olarak tamamen satılmıştır. Böylece şirket<br />
sermayesi 25.000 liraya ulaşmıştır. ı9ı6 yılı hesaplarını görüşmek için 30 Mart 19ı 7 tarihinde toplanan<br />
genel kurul evrakma göre, yıllık temettü geçmiş yılların zararlarını kapatmakla birlikte ayrıca 3.321 lira 48<br />
kuruş kar payı dağıtınayı ve 51 lira 98 kuruş ikinci yıl hesaplarına aktarınayı başarmıştır. Adı geçen 3.321<br />
lira 48 kuruş nizarnname gereğince dağıtılmış, hissedarlara yüzde 5 faiz olarak ı .000 lira, kar payı olarak<br />
1.000 lira dağıtılmış, yüzde ıo hesabıyla 332 lira ı5 kuruş ihtiyat akçesine ayrılmış, ı98 lira 93 kuruş<br />
müdürlereve 298 lira 40 kuruş idare meclisine ödenmiştir.<br />
Şirketin kuruluş maksadı 23 Mayıs ı9ı6 tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurul'da tadil edilen<br />
nizamnameye göre; yabancı ülkelerden lastik ve kauçuk mamulleri getirip satmak, menfaatine uygun<br />
gördüğü her nevi ticaret mallarını üretmek, fabrika inşa edip idare etmek, iç ve dış komisyonculuk işlemleri<br />
yapmaktır. Şirket faaliyet alanları için ihtiyaç duyduğu arsa ve binalarm tasarruf hakkına sahiptir. İdare<br />
merkezi İstanbul' da olan şirket 50 yıl süreyle kesin kuruluşunu 1 Mart 1914 tarihinde tamamlamıştır.<br />
Sermayesi ı liralık hisselere bölünmüş 10.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir kat artırınaya<br />
yetkilidir. Sermaye artırımı için çıkarılan hisse senetleri, şirketin ilk 10.000 lira sermayesini temin eden<br />
hissedarlara hisseleri oranmda tercilıli olarak teklif edilecek, kısmen ya da tamamen reddedilmedikçe<br />
yabancılara satılamayacaktır. Hükümetten izin almak şartıyla şirket tahvil ihracına yetkilidir. Hisse senetleri<br />
yarı bedelleri ödendikten sonra hamiline ait olacaktır. Kurucuianna ait haklar vefatlarında varisierine<br />
intikal eder. Bu haklar şirket devam ettiği sürece bakidir. İdare meclisi Osmanlı vatandaşı olmak üzere<br />
5-9 arası üyeden oluşur. Üyelerin yarısı her yıl yenilenir. Özürsüz olarak üç toplantıya katılmayan üye<br />
istifa etmiş sayılır. Meclis üyeleri şirketin 50 hissesine sahip olmalıdır. Vekaleten veya asaleten yirmi<br />
209<br />
71. OSMANLI ANONiM LASTiK ŞİRKETİ
.:.ıl::•\; ; L~, .::.ır,.~»ı/ J .::..l':Y..ı "~ .... ı;.;.IJ c_-:--: ...;.l .. -J, LSd;~,~ ı.,;:; ı/<br />
.-~:;ı.:)ı· '"'"V J~i)f~'\ -~.~_..I. .... A• ~~.' J\;::;,1 ... ~_ı "::"IJ)J (:t:-l: ... , ,,..;ı;J_,.I tiv·-"J ~!)ı ''!"';T • .~,;tl; ..<br />
. J};•:-".1 .ıl:..'\ J~:•.! • .ı,'J.Ll~ .J-"_1 '";"\f:l ..:..\:4..:Çc ..:.fj\.C ~_;\} c;\..ıl ui~ , ).J..!.~_I ._,t(.:j •J"':Ab; 0Jy"'<br />
o..ı.-::) ;..ı.! ..,_1.1') .!\:". )J' • • ;..ıl~ d:'. LS~\ ._f'ı/ ,j..ı,,\ 1 .\ jll.::l JJ, LS""".l...r"' • ).J,:_,... i.Sijj ı,;(IJ.J w..l..o<br />
uı·-:}• "~;.) b.)..l.:• ı.>t:l ~.ı.ı:. ~- ........ c:) . ).)~"' ~:ı. ~c. jı...~.:_ ..... _,.,> . J.l;ı...\=:>'J..., LS"":· Y" .::...t:lh<br />
.;,..ı.. ,_;,...dJI ~:-i .. ~.;'.ıl t.rl~ _;·ı..ı.;_,. .. _ ... ,.. Sc J:--.ı.:!JI cı_,;.\ o.J.: 1 b- ı..>...ı.-::J cı: .. _L. f" ' ;..1.1.,)".: •<br />
. J..l.~> .J.ıl.:...c.l j_,;l. uı·•)l.ıl ı.rlf . ).J,i,..'llJI j.\... Gl""'?") j> ~l).ı._ ....... 5-~1 .J,:f:ı JLl •• d);<br />
a..c.) \.;.~\ J:--~_JlA.;': ":_. ~:5:~1, ui.J.. JJ:IJI..Iı_...ı.f ~1:'.1 . ._:_.,..._, ";'l;;:·ı -~.L·...ı., ,:_E,-'\ .}.:ıl u-lf<br />
• J..;J0 J•l-!- ":•JI.>I ui~ ..!.Ll~l ı...-t(!.~· ,J...ı.:9), )-.-)• .J_,f.l .. :_ \!.. Jl ~..J.f J_,...,IJ'., JyJJI 0::•! ~-1<br />
• )..lı_; .J:~ tÇ:--1 .ı..L5~1 ,Ji IV • ..~ıJ . ;...ı.:ıı,\ :/:,.. u_"::>.Ç" ..::..:·~\ı", ...:~t.. -.:.._..J.:-"-..a> J~ J'i:. - .;_,:1,1 riJ.ı .ı. 1 .ı,.l.:;y"'J' .• J~_;l~l djy' "':"'::?"'J' .._,\;,.li;i t; jl..., ,JJ.) ,j~<br />
..,_J- (:_; ooiH :_;)'_,ı ,J..,b. • ..ı.:-": .... \"'"''\' . ;.J..!..LI,_I JJ~ .,_.,: .. uı-iy_l r::_i ~Aı. ıJJ.) \Vi\J J~.ıl<br />
.J>'JI J•llJv_l e;!.li lkl:: ... l,h'l.l;,ı. jl_,.!); .. :_~~ı.J,.::~ .:..ı:~ .. :.\ ~.ı.:lJ\ ,.Ji>' ().ıj):, ,:,., 5-'J..ıl<br />
.JJ'.Ji JJı/J'. \!.. Jl ..,·l;l.ı,...:ı> .:;.,;;_,) .f~.\ J.;ç; J!)i ~.!;~VA'\\ • \.~ 4.1:"'•J~t:- ..!.J.:;,J~ 'n''\'\0<br />
ı.!1"'.l..f'~, p.!..~JI JJ..ı ..,_.,;_..., 1.$-iy_l c:_i ~:~ 1 }Jj- VAO. J..l.-..!.iJ_J t_i \!, Jl ,:ul oJ.)y_ \.. .... ...ı.:\!lii.<br />
• )..~.:..~ J ı -:-·u" uı-' ,.;;ı o\" .. o:ı ı<br />
..<br />
~:-M \b.c.l (:_i ,;.ı . • .ı) y_ • J~-a> 0i JJ.J' "'-l.. r _;ı ..~ı_ i .,); J..~ı . .J..ı4.~L.. .. :.ıt.:i . .))\~~ .:;..ı.: ... ,!. .. =-: 1 .:.ı ;t<br />
:1_,1 J~c;..ıi..,_..Jn:;_. ~.L'.JJJ ·~->J.
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
beş hisse sahiplerinin katılımıyla Genel Kurul mayıs ayında merkezde olağan toplantısını yapar. 25<br />
hisseye sahip olanlar Genel Kurul'a katılır. Bir hissedar sekizden fazla oy kullanamaz. İdare Meclisi'nin<br />
tekliflerinden ayrı olarak şirket sermayesinin yüzde ıo una sahip hissedarların toplantıdan on gün önce<br />
yapacakları teklifler gündeme alınır. Tadil edilen 38. maddeye göre şirketin maLi yılı ı Mart'ta başlar. Safi<br />
gelirden bedeli ödenmiş serınaye üzerinden hisselere yüzde 5 temettü ve ihtiyat akçesi için aynı şekilde<br />
yüzde 5 ayrılır. Geri kalandan yüzde ı 5 kuruculara, yüzde 75 hissedarlam dağıtılır. İlk yılın temettüsünden<br />
İdare Meclisi ve kuruculara ait hisseler ödendikten sonra geri kalan miktarın tamamen ihtiyat akçesi olarak<br />
ayrılması şartı getirilmiştir. Bu para sermayenin yarısına ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilecektir.<br />
Hisselere ödenecek yüzde 5 temettüünün açıkları ihtiyat akçesinden tamamlanır.<br />
ı 5 Mayıs ı 9 ı 5 tarihinde toplanan Genel Kurul evrakına göre şirket, ilk mali yılında sermayenin<br />
yarısını tahsil ederek işlemlere başlamış, Bursa'da bir bakkaliye mağazası ve makama fabrikası kurmuştur.<br />
Bunların gelirleriyle kuruluş masrafları dahil toplam masraflardan 26.725 kuruşu imha edilmiştir. 2. yıl<br />
elde edilen temettüden tesis masrafları bakiyesi olan 687 lira imha edildiği gibi geri kalan 83.344,5 kuruş<br />
safi gelir nizarnname uyarınca dağıtılmıştır. Buna göre ihtiyat akçe si hesaplarına 4. ı 67 kuruş kaydedilmiş,<br />
1.761 kuruş temettü bakiyesi olarak ikinci yıla devredilmiştir. ı9ı6 yılında elde edilen 55.644 kuruş<br />
temettü, denizden nakledilecek emtianın sigorta karşılığı olarak tutulmuş, ihtiyaten dağıtılmamış olan<br />
22.965 kuruşla birlikte toplam 78.610 kuruşun dağıtılınasına karar verilmiştir. Bu şekilde hissedarlam 3<br />
numaralı kupon karşılığında toplam yüzde 13 teınettü verilmiştir. 785 kuruş temettü bakiyesi ikinci yıla<br />
devredilmiştir. Serınayenin 5.300 lirası daha talep edilmiştir.<br />
72. OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ MÜTEŞEBBİSESİ<br />
Şirketin idare merkezi İstanbul' dadır. Gayrimenkul alım satımına aracılık etmek, rehin ve teminat<br />
karşılığında borç vermek, her nevi imar, sanayi ve ziraat işlerinde faaliyet göstermek üzere ı 9 Aralık 19 ı ı<br />
tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. İdare Meclisi kararıyla diğer Osmanlı vilayetlerinde şube açmaya<br />
yetkilidir. Elli yıllık süresi olan şirketin sermayesi birer liralık eshama bölünmüş 50.000 liradır. Genel Kurul<br />
kararıyla serınayesi 100.000 liraya çıkarılabilir. Hisse senetleri hamiline aittir. Hisse bedellerinin dörtte biri<br />
kayıt sırasında ödenecektir. Serınaye artırımı halinde çıkarılacak yeni hisseler için İdare Meclisi'nin tayin<br />
edeceği süre zarfında eski hissedarlam öncelik tanınacaktır. İdare Meclisi 9 üyeden oluşur. Üç yıllığına<br />
seçilen üyelerin her sene 1/3 'ü yenilenir. Birinci ve ikinci yıl değiştirilecek üyeler kura yoluyla belirlenecektir.<br />
Bu usul kurucular tarafından teşkil edilecek ilk İdare Meclisi için geçerli değildir. Üyelerin her biri 75 hisse<br />
sahibi ve Osmanlı vatandaşı olmalıdır. Her ay en az iki defa toplanır. Görüşmelerde oylamalar sırasında<br />
eşitliğin bozulmaması durumunda reisin oyu tercih edilir. Genel Kurul 25 hisse sahiplerinin katılımıyla<br />
her yıl Haziran ayında şirket merkezine toplanır. Sermayenin dörtte birine sahip hissedarların talebi<br />
üzerine Genel Kurul olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Sermayenin selüzde birini teşkil eden hissedarların<br />
211
----------------------------İSTANBULTİCARETODASI----------------------------<br />
,;ı<br />
"" ,,.;:.·~o.c<br />
•., j 1 . • ~ ~ .. ~; 1_...,<br />
-- ..._, ;.L.~ '":"'·f 1<br />
.!tLH ~)Jı ~~-J )_.,i ~,: .. ~_,ıı;, ;~! :::·~,J<br />
il._ı:l;..} I.J" ~~J _._:, !!i_:.i._~! j:ıt k,;ı,.;:!.e!..!tt:'r'"'l<br />
J.t~.:. \o .;1"1 ,_;..-'~<br />
).,...• .. ır'l''l' .;!;.\..!"": :J) ......... ,_, ..;.:...ı,~ 2~. {'r.'i"~"ı.·) &.ı.M- tıj .. ..,;ı..<br />
• \OOV\ • ,jfl ''l"l'Y ~:- 1' .. .::< \lt ;:.. '"::..!"'" ..:,t. i ,<br />
• .ı.;.J,;. . ,.;. ; _.1 [_,.1 ' i) .... g o<br />
..ı)ı., •<br />
~:•:?<br />
C::'!ii
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler müzakere edilir. Bir kişinin lO'dan fazla oyu olamaz.<br />
Sermayenin bir mislinden fazla artırımı, ruhsat süresinin uzatılması, nizanıname değişikliği, diğer bir<br />
ş irketle işlemlerini birleştirme gibi hükümetin iznine bağlı konularda karar verecek Genel Kurul' da sermaye<br />
sahiplerinin yarısı asaleten veya vekaleten hazır bulunmalıdır. Mali yıl Rumi Mart ayında başlar. Safi gelir<br />
gayri safi hasılattan yüzde 5 ihtiyat akçesi, şirket borçlarının faizi, genel masraflar ve anapara ödemeleri<br />
için gerekli meblağ ayrıldıktan sonra hesaplanır. Bu gelirden yüzde 5 ödenmiş sermaye için faiz ayrılır.<br />
Geri kalanın yüzde 20'si kararlaştırılacak şartlar dairesinde şirkete verilen tevdiat sahiplerine verilir. Yüzde<br />
40'ı kar payı olarak hissedarlara, yüzde 25'i kuruculara, yüzde lO'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5'i<br />
şirket çalışanlarına verilir. ihtiyat akçesi sermayenin ~'üne ulaşınca ya kadar kes ilir. ihtiyat akçesi, yüzde<br />
5 faiz ödemelerinde ortaya çıkan eksiklere İdare Meclisi kararıyla olağan dışı ihtiyaçlara ve Genel Kurul<br />
kararıyla kura çekimi sonucunda imha edilecek hisse senetleri bedelinin ödenmesinde kullanılır. imha edilen<br />
senetierin sahiplerine intifa hissesi verilir. Sermayenin yarısı kaybedildiğinde şirketin devam ya da feshine<br />
karar vermek için toplanacak Genel Kurul'da sermaye sahiplerinin dörtte birinin hazır olması yeterlidir.<br />
Ancak sair durumlarda sermayenin yarısından çoğu temsil edilmedikçe şirketin feshine karar verilemez.<br />
İkinci davet üzerine toplanan 28 Kasım 1915 tarihli Genel Kurul evrakına göre şirket 1913 yılında 49.801<br />
kuruş safi temettü kazanmıştır. Sermayenin ancak 11.887 lirası tahsil edilmiştir. 19ı4 senesi geliri ı5.907<br />
kuruş ve sermayenin tahsil edilen kısmı ı2.036 liradır. 1915 yılı sonuna kadar 23.989 adet hisse senedi<br />
satılmış, sermayenin yan bedelinin ödenmesi talep edildiği halde harp hali dolayısıyla bazı hissedarların<br />
ödenmesi gereken taksitleri ödeyemedikleri görülmüştür. 1915 senesi sonuna kadar ödenmeyen taksitler<br />
için nizarnname gereğince yüzde 6 faiz uygulandığından bu faizlerin tutarı olan 27.826 kuruşun ilavesiyle<br />
yıllık gayri safi hasılat, 231.440 kuroşa ulaşmıştır. Bu paranın 11.572 kuruşu ihtiyat akçesine, 88.490<br />
kuruşu genel masraflara ayrılmış, elde kalan 131.377 kuruş safi temettüden nizanıname hükümlerine göre<br />
yarı bedeli ödenmiş 22.989 hisseye yüzde 5 faiz olarak 57.472,5 kuruş verilmiştir. 29.562 kuruş yüzde 40<br />
hesabıyla hisse senetlerine, 18.476 kuruş yüzde 25 hesabıyla kurucu hisselerine, 14.78ı kuruş yüzde 20<br />
hesabıyla fazla ödemede bulunan hissedarlara, 7.390 kuruş yüzde 10 üzerinden İdare Meclisi'ne, 3.695<br />
kuruş yüzde 5 üzerinden şirket çalışanlarına taksim edilmiştir. Buna göre bedeli ödenmiş sermayeye iki<br />
kuruş yirmi para faiz ve elli para temettü verilmiştir.<br />
1916 senesi hesaplarına ait İdare Meclisi raporuna göre 28 Şubat ı9ı 7 tarihine kadar satılan hisselerin<br />
adedi 23,560'a ulaşmış ve bu hisse bedellerinin 1916 Eylül'üne kadar tamamen ödenmesi istenmiştir. Buna<br />
rağmen harp halinin zorluklan yüzünden 28 Şubat 1917 tarihine kadar ancak 15.571 lira ile bu hesaba<br />
mahsuben farklı şekillerde ödenen 384lira ile toplamda 15.955lira sermaye elde edilebilmiştir. Şirket Haliç 'te<br />
bulunan arsası üzerine inşasını tasavvur ettiği fabrikanın kuruluşunu, harbin sonuna bırakmış yalnızca gıda<br />
maddeleri alım satımına yönelmiştir. ı5.955 lira mütedavil sermayeden iki, üç bin lirasının henüz tahsil<br />
edilmediği ve beş, altı bin lirasının gayrimenkuller ve orman şirketi hesabında olduğu halde elde bulunan<br />
--------..... -·~ 213 ·-· ----------<br />
yedi bin küsur lira ile ı 0,624 lira ı 8 kuruş gayri safi hasılat elde edilmiştir. Genel masraflar düşüldükten<br />
sonra 8,599 lira 63 kuruş safi temettü kalmıştır. Bu temettü nizarnname hükümlerine göre dağıtılmıştır.
-------------İSTANBUL TİCARET O D ASI-------------<br />
• JjJI Jl..ı._l •J~I,..\ııuJJ.) o'f,\~\ ._;.!.) \\,oV'I' f/ .. ı..: _ _,f;A~ ~:-Y, JAJI -.9·":;-9· 1\::,..\<br />
• ..ı..J).ıl .ıJ_,4:~ J;.~ ,,ıl_,.\ ...:J:S ;~ ,;;,':' J,.F .:..~~fA ,;;,l_~liJ_,; .ı.:: .. ~ .. o.\:;?_;~ \'r'f ... _..., u.k. u:;.:i v,A<br />
.).\!..~ JIJ~ y" -~>.-l...., .ı..a ... (:L ~:.:_,ı • .ı~'-"- ...:.ı:~_L.f""' ,:M:-l.aı;.\ "-:•J)' .:..,~;.,<br />
-J.aüt ... .:ıt.:' .J)\..:.~ .;..ı.: ... '.(;...ı _;~·.:ı,;&L9 ... :ll. ~: ... ..;.;.:S;~. J_,.:ı_,ı Ji.;...;ıl .,_._fı:ı.. ~.~·JJ) •:>:..>):)1;;,\ u-l~ rJ: ,ıo)jj_J • )-. .-} -.9-~(1 ,)j-". c,~;._;;;, .• J J'"" -J..ı.i..ı,' }JI )1)1 ı.$:.~<br />
;}:. ~~'"' ).;i.j f'""j..ı.i:ii. J:,...,.:;..ı.i.;]) ı c~ .. :-:) ~~.: .... _L. f"L9'·~il.1\_:,.: .;};..ı._\~}jf .:'h"'_..,_j_.\)_,·c:ı:·<br />
.J_4..,,.1,\,; S:)•;:JL. ._.;; ); .;,:_~ dl,l .:_,.(f;, , )..IÇ~..._~ .ı._\ J'Ç 1 .).>.,~ily, J\..._flı' t:f :..4> ~,./· -'. J: o)jy_<br />
•))J'..:.l~_..ı.._ı--~:\:. ~ı .... ::.._ ı .-~., • ..i ;_.J.:(_, ,j\:.).) >f.' (..$~·)\.~~ ~.:.~1 j_,ı ,jl .J, .;.ı; .. ~..r.\; • ;.1.!..•.}_ .... ::.._1 J'Ç ı<br />
-..l.r tı_; L~;i ~:.:)) ":".,;. J,~;P> .,l,)lj_,; ..ı.AA: •• ..~.:;t_J6" 'f"!V J}c\ t 4..\;JJ"" Jl) ~~J .;.ı;,;,_;_\;<br />
..\::.;_ı<br />
._;..)\.:.~ .S::L.-~.:..:1 *; .. ~ ... .- Jl • .;J_,lcl f'l' A ._;fT ,;,_;_t; •JF .ı.:~-~,~.:;\5\ .)..ı.:.:~)~• ..:..\;)~\~\c .. : ... ;,:..,<br />
~;,J."* • ..ı.:i .)ı; ~ s~ ı !.i,., .;.ı; .. ~ .... J >-"" .:ı.;.;J_,), 0.: .. : ..... , ı ,},;;. F j..A: .. ~.;_ı.; )~·~· ); s:; .,~K_; ı_,<br />
. . " r "<br />
.ıJ-_1....;; •• nı? \A'f'ft JJ.!..• j;'I"W l)~i -llJ-A:- .JI::• J,9;\..ı•J .:ı 1 .ı)J .. ~ .... ~:_)..J .J-~..:.. ... 1::-."'.'1.\!.!_I U,i::.<br />
• ..ı..:_,.A?"P 0<br />
~\ • .ı)J'. ~·.,_L.r' (J)f' ~l:;,..j ._;,.-'.\j . J..\,:.lJ! ,J~I..- .jJI.__,, jJ.) Y,'I''I',Y'I'i. J .:;.;!->J\J<br />
.ay~-~ tS.!.;;-) • .;.ı;,_L. r ~:~1.,.~>1 1 1r.ı.:;ıı,.,:ı .r~ ~ ~~:~"j:K; .J\' _,ı cı_, 6.;1->lu-~ .-~.·...., J""";. ı.s.>._-_;<br />
214<br />
,J J.)'f'(O...AV • .;]\,.. Jl.ı!JI J~l.ı .>.t:J 1:.!1 Jy•• ..ri-) J_, ... u .jl.:.J; \ •V, U o ,ı JJ.ı ,;_..,; ... 'fY,'\<br />
'I"'(A • ;; • ..ı..i ... l:.;ls' 1 ıJ~~L', .ıy': _,. J:..ı..:lı ..;:..ı..ai .;._~-~:" .::..~:--"_; ~-ıl..ı._l ..:.:~i .. :.;..1.)•:.-ı ·A •<br />
•J.>t, ~A:i Jy{,l (.$"·~il 1'::>1J c:· .J..ı._l ~~:il -.9"'\kı;.\ •..l:-~' c:.;~ ... ;><br />
Uii. -', J~ O)j)'_ .. :_ .... \.ı: :J)~..a><br />
. .) .>f.l • ..,,.. .)) ı ...ır:<br />
'<br />
l..ı.ıol. .)..ı.:.."t;~t;-./ j.Jb ...:.\_;) c.A;ı;. ~~ij ı} 'ôJ'._i o.ı•J 1.!_. , J..l.._\ C~":\ u-l~ ~ .. i.;ı .t,<br />
. J.\:~t_,ı ..:.ut.. - J~ ı.> .)ç ..:.\:S' r<br />
u-->• };.ıı_l .ı.:_, __ [ _;l..ı._ • ..~.: .... ~::"' .::,~JI ':"}:j~ )i.ı~....,,.. ~ .. ;.;ı ... _..,,"",.. .Jy. 5:1 ~!ı..ı._. ;..ı.~L..ı._l ~>\:1<br />
P v<br />
Jı:-i, .JJ~\ .• ._~_,\.:_) ·~·~ • ..ı..Jt\,;: _; l_~ .. ~\;ı:. ..:,~\ıtJJL.ıl ._,~,-.ı\ ..... J.ı ı.s .// ,L_--'""-~'" ..:..\t_l ,)..ııJ v~~ı;<br />
'ı" )<br />
c$5' ;~ l;.! 1 .) l:_)_, '::"~ 1 J; ~&. ( V
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
ihtiyat akçe si olarak yıllık bilançoda kayıtlı ı ı ,572 kuruşa 53,131 kuruş daha ilave edilmiştir. 28 Kasım ı 917<br />
tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurul şirketin gayrimenkuller üzerinde tasarruf hakkı kazanabilmesi<br />
için nizamnamenin beşinci maddesini değiştirme kararı almış ve gerekli işlemler başlatılmıştır.<br />
İp, sicim, halat çeşitleri ile kanaviçe, dikiş ve keten bezleri ve ketenden mamul eşya imaline ait bir<br />
1 .1 00 adet hisse senedinin 100 adedi ücretsiz olarak kurucu Fuat Bey' e verilecektir. Genel Kurul<br />
sermayeyi yüzde 50 oranında artırabilir. ı 7 Temmuz ı 9 ı 7 tarihinde toplanan olağanüstü Genel Kurul<br />
kararıyla nizamnamenin 5. maddesi değişmiş, sermayesi 2.000 hisseden oluşan 20.000 liraya çıkarılmıştır.<br />
Başlangıçta 200 hisseye bir defada hissedar yazılıp belli sürelerde bedelini ödeyenler kurucu sayılmıştır.<br />
şirket hesabına gelir kaydedilecektir. Haftada bir defa toplanmak zorunda olan İdare Meclisi 4- ı 1 arası<br />
üyeden oluşur. Görüşmelerde oy eşitliğinin bozulmaması durumunda reisin tarafı tercih edilir. Üyelerden<br />
her biri en az 25 hisseye sahip olmalıdır.<br />
Tadil edilen nizamnamenin ı8. maddesine göre İdare Meclisi, şirket çalışanları ve arnelenin emeklilik<br />
haklarını korumak için bir emekli sandığı hesabı tahsis etme hakkını almıştır. Genel Kurul her sene Şubat<br />
ayı içerisinde merkezde olağan toplantısını yapar. 1 O hisse serredine sahip hissedarlar toplantıya katılır lar.<br />
As aleten veya ve kaleten toplantıda hazır bulunan üye her ı O hisse için bir oy haldona sahiptir. Ancak bir<br />
sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Mali yıl ı Ocaktan<br />
itibaren başlar. Safi temettüden hisselerin tamamına yüzde 5 birinci kar payı adıyla ödenmesi gereken<br />
para ile ihtiyat akçe si için yüzde 5 ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 2' si kuruculara, yüzde 3 'ü İdare<br />
Meclisi'ne ödenir. Baki kalan ikinci ternetili olarak hissedarlam dağıtılır. Sermayenin Wne ulaştıktan<br />
sonra ihtiyat akçesi kesilmez. Yüzde beş birinci temettünün eksiklikleri ihtiyat akçesinden tamamlanır.<br />
Şirket ilk yıl içinde Maltepe'deki fabrikayı tamamlamıştır. Bir an önce üretime başlaması için keten ve<br />
kendir gibi maddeleri satın almak üzere fabrikanın vefaen ferağı suretiyle 17 Eylül ı 911 tarihinde toplanan<br />
olağanüstü Genel Kurul sermayenin dörtte biri oranında borçlanma kararı almış, Genel Kurul bu kararı<br />
onaylamış tır. ı 9 ı 2 yılına ait evraka göre fabrika ancak Eylül ayında el tezgahlarını işletmeye başlamış,<br />
İngiltere'de Komyabar fabrikasından gönderilen ustanın gelmesi ile senenin son iki ayında ancak düzenli<br />
üretime geçebilmiştir. İkinci yılın varidat ve sarfıyatını gösteren cetvelde ı 9 ı ı yılından devredilen ı 8.334<br />
kuruş nakit ile 1913 senesine devredilen ı07.ı45 kuruşluk mamul ve gayri mamul eşya ve nakit para<br />
karşılamak için sermayenin yüzde 50 oranında artırılması konusunda İdare Meclisi 'nin teklifi Genel<br />
Kurul'da değerlendirilmiştir. Genel Kurul ya beşer liralık esham ihracı ile sermayenin artırılması ya da<br />
215 • .,..... • ....,. _______ _<br />
dahil olduğu halde 32.987 kuruş varidat ve 222.724 kuruş masraf ortaya çıkmıştır. Fabrikanın ihtiyacını<br />
hissedar en çok on oy hakkı kullanabilir. İdare Meclisi'nin teklifleri yanında sermayenin yüzde ıo'una<br />
Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. Satılamayan hisse serredine ait kar payı<br />
fabrika kurmak ve idare etmek maksadıyla İstanbul'da elli yıllığına 12 Haziran 1911 tarihinde kurulmuştur.<br />
Sair mahallerde şube açmaya yetkilidir. Sermayesi 1 O liralık eshama bölünmüş 10.000 liradır. Çıkarılan<br />
73. OSMANLI İP VE KETEN EŞYA ŞİRKETİ
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
A'l<br />
r.r\~ rJ!:·J d}'J, 1 ..:.,. .. ;:. J;J 1 ,. ~~~p ..!l_,>~,; ~~L.f''" .J!..VJI f.t:~ ..!.\~(...r~ -J;J_,_,. ..rı,.~;. ı ~·A;t<br />
•JI~II.TI~, J.ı..\S'~ ~J": y ~:-.l-> JIJJI~ Jf'Jı~ ~\c~_.:...., ~:::-JI , J..l . .!.l-':,1 J_,:; rJ'\:lt.; ..j;_'\.r~ •.>f.SJ;>.IJ<br />
\): .:.ı~ 't''t'• J J.,P \A \ eV'\ jl.ı;' J ff\<br />
JJ..i..Jo .J.ı•~-~· $"-1_,1 ~~Jj- V'f' \M." o.ıjJ.A~ .j;\_...,,.J ~:..V.ıl (_4 .;.Jj oV'f \"\'\ o;.JJI .jLJI J)..!.."<br />
$!..:,._I.J.)\i ~.1 ..:..ı'.>)J JJ.._.:..tT •J'} .::..i. lA.ı.~i •J § IS' 1 .!.\:_ .... .,;ii.: • .,1> • .!~:~.b lı.;i J ~'>~ 1 ~~~~ ..!.1::-. ı.f J..~ -~.~_..ı.::-..J l .... .ı<br />
\!_V" ~;"IJJ-I• ~: ....... .J.;_I_, $.lJI .!\:., _,:.., .jJ~.ıı•J ~I.,;IJ J;"':lJI o..ı.;.ıs::;_ _,'f-)1~ l.d'_,J'ı.!X"-:.l-> ji;JI<br />
.J'YJI._;L~\ J:.ııtJ J§~ .!l:f.S)~:a~;. ... .::.., ... :; ..!.\:_(r~ Jı_,.ı J _, .. :.. ~Ç.J J Joz: .. ı./ ~~J...._i;,)l(l ı$.) 1 .>..~ ..<br />
{_i~....... .~.~:"' ~~;ı_,, ... > ).J..i ~ı.>..>.. .._;,.:..).r:.. jl ... l!.>lST ı.S;ı......a. !l;.r.;. ~_, )ı; .:ıl',ı j)'l.t .... ~F<br />
• J..l..j)l ı$'-;ı;.:: Ji-'iı~ .1. ı..S'Jj' ..!.\~.;,.§ tS""'~~t.. Jl)~ı . ;.ı..!..~~ı t!):i<br />
"'·ı.;..hl .~):_Cı, uı:-::-1, .~.;.ı.t~ lL ... dı".ı.;Çı:. d\ı!' _, _;t_,ı • ..:.ıi .. _ .... J.ı c.sjS .r "~~~~d .r~Y<br />
•..>..:~)~-~w ..:... .:,ı;_? \\ •.;;.::lT ur~· ,-.;ç._ ~;;tf .::J rt' •JjJI ..!.1.. 1::.-~1 ı.r~...\; )":";,j~\.;.A.:;--T J<br />
J:ı;.,., .:..(.r~ _, .;t~ı ... Jc.ı.ai .;.,ı_,. J_,::- .1• ..!.l:..... ~ .. t:.utı.ı •.;>~)!~ ı: .. Fı..l ..;~ı f-!.i •-''-:·ı,.; .:;..;)_,."'<br />
ı.i?-1 !\.;(J;Çc !l.. f\.9~ ... ~ .J....ai• : t'.ı._l~ ... ')~;. •J_,f o~:J..>..,. ._ıÇ;.t$....,\;,\l;.i • ;.J...!.lT ._$.1 _,:ı:. « lSN'~~ ~ ;tf<br />
\lrp\ J \.;~1 ._;)\.~... .;.:~ t_,;_,.... ~;J_, ... .!JI;_;.\ ">;.~ J ~:.:L-:.- ..);.TU"';.,;, ~J ~~~~.~·):.Cı,<br />
1.!,.\;"':;l.r~-' ~Jl.. ~~-..... ;~ iJ""..liJ., ı.!Ji;:.l.)'-.atl. J •-';.'V". d~\ • .>..,ı:).> ı,;">J) J ı::_l.;;.\ ~'}~_,i_,<br />
):S'>: . .:.ı_,f.l uı.l.;~l ı!);.),) i .. ..:.,1 ... _, ... ;.._,\.cı_ı j~.\ .. ~ tiV> c.s);~_~;ı.) o~ı_~_,A: .. JıyiJ t:~l: ... ~Jlf<br />
.J~-.: ... ~.SUI lJ\:=#1 .).J..:~!.i f >~ j.;. • . J..>..Ç-J:' .J..>...: ... I.;:--1 JJ'_Jı I_,A .;,...'\ r . J~Aı:. .)~)\.1.,. ,/ JŞ .!.i<br />
~.SUl •-'JY. ı..?,":l. .r• "-;• _,..F..:..~:A • J.ıl~l ..!.\;' . .JJ'. f-1.:. "'.~..a> ..!.1::-. ı.f j., _{\c .ı.J.~.J Jll.;:l .r~ u;.,.,._l...r"'<br />
~)\ui•Jj_,l ı.!.\~_1 Jl .... -:<br />
.... ! • ...ı..t-L• .:,..~..:. _,J d·•~.l .JJ\( .g4 ... i..:!1..~:.·..ı..._I..~..::-. .J' •<br />
.>..: ... -.':'"J,)<br />
. ) }::!.J) )) .ı.:~l.;>l<br />
. }.t.J.i-,) t..i .)"-'a,... Y .... r $',.>.. •• ~1 JJ ı~jl..~..: .... .._..._,.. .)\~_, 1-sJI..- ır .r-;, JiJ....:s:"~..ıl..ı..._l ~_,i; Jz: ... ı:;,·<br />
.J-.. j• J.ı.:>\: • ..ı.::!_; j~.A::·"'·""'"' c.s};~JI ı.t~L. c.s)..~..;..., .ı,..a ... ı.r ... ;, • ..ı:~c d .. ~ .ı.ı..c:. ..!.1:;-:.}tl ,:,.l~..ı..._' ..:,..1,.~.,..\<br />
-----------·~ 216
alınmasını İdare Meclisi'ne bırakmıştır. Üçüncü yıla ait bilanço ve hesap evrakı mevcut değildir. İdare<br />
devredilen nakitler ile eşya bedelleri toplamı 1.049.149 kuruşa ulaşmıştır. Masraflar 181.579 kuruş gelecek<br />
yıla devredilen nakit alacaklar ile üretilen halat ve ip bedelleri olmak üzere varidat ile dengelenmiştir. ı 9 ı 5<br />
yılı gelirleri 181.579 kuruş önceki yıldan devredilen, 19.912 kuruş borçlanma, 72.703 kuruş ikinci yıla<br />
aktarılan meblağ olmak üzere 573.219 kuruşa ulaştığı halde masraf cetvelinde 73.ı83 kuruş bir önceki<br />
yıldan devralınan borç, 92.868 kuruş gelecek yıla devredilen nakit, alacaklar, eşya bedeli olarak varidat ile<br />
dengelendiği görülmektedir. 1916 yılı işlemlerini gösteren gelir gider cetvelleri aynı şekilde düzenlenmiş<br />
1.254.99ı kuruş gelir gider gösterilmiştir.<br />
bilanço şeklinde olmayıp yıllık gelir giderin bir önceki, bir sonraki yıla devredilen hesaplarla iç içe girmesi<br />
mali durumun açıkça anlaşılınasına engel olmuştur. Toplam sermayenin tahsil edilmiş yekunu anlaşılınadığı<br />
gibi şirketin menkul gayrimenkul mallarının hakiki kıymeti de cetvelde görülemeınektedir. Şirket bu tarihe<br />
kadar hissedarianna kar payı vermemiştir. Mali durumu gösterecek bir genel bilançonun düzenlenmesine<br />
ihtiyaç vardır.<br />
74. OSMANLI TİCARET BANKASI<br />
Şirket başlangıçta merkezi der saadette olmak üzere ve Osmanlı topraklarının sair yerlerinde ve<br />
yabancı memleketlerde idarehane, acente ve şubeler kurabilecek şekilde Şirketi Ticariye-i Osmaniye adıyla<br />
24 Haziran 191 1 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Daha sonra nizamnamesinin birçok maddesini<br />
yeniden düzenlemiş Osmanlı Ticaret Bankası adını almıştır. Yeni nizanınam eye göre kuruluş maksadı gerek<br />
Osmanlı ülkesinde gerekse yabancı ülkelerde bizzat veya başka şahıslar hesabına veya katılım suretiyle her<br />
mali kuruluşların ticaret, sanayi ve menkul mallarla ilgili yaptıkları her nevi faaliyeti gerçekleştirmek, bunlar<br />
için gerekli şirketleri kurmaktan ibarettir. Şirket heva oyunu icrasından men edilmiştir. Süresi kuruluşundan<br />
itibaren elli yıldır. Sermayesi beş liralık hamiline yazılı 20.000 hisseye bölünmüş 100.000 liradır. Genel<br />
Kurul sermayeyi yüzde 50 oranında artırabildiği gibi sermayenin yarısını geçmemek ve hükümetten izin<br />
almak şartıyla tahvil çıkarabilir.<br />
Taksitleri ödendiğine dair şerhi olmayan hisse senedi, tedavüle konamadığı gibi bu hisselere temettü<br />
de verilmez. Tahsis edilen 2.000 adet hamiline ait kurucu hisseleri sahip oldukları hisse senedi oranında<br />
ücretsiz olarak kuruculara verilmiştir.<br />
217 ·~· ----------<br />
nevi banka işlemlerini yapmak, esham ve tahvil çıkarıp satmak, müzayedelere ve münakasalara katılmak,<br />
1917 yılı hesaplarını inceleyen 17 Temmuz 1917 tarihli Genel Kurul sermayenin 3.500 lira artırılarak<br />
20.000 liraya çıkarılması ve nizamnamenin buna göre düzenlenmesini kararlaştırmıştır. Hesap evrakının<br />
Meclisi raporunda şirketin faaliyetleri anlatılmış ancak mali durumu hakkında bilgi verilmemiştir.<br />
11 Mayıs 1916 tarihinde toplanan Genel Kurul' da 1914-15 yıllarına ait hesaplar ele alınmıştır. 1914 yılı<br />
gelirleri; bir önceki yıldan devredilen 303.902 kuruş, 62. ı34 kuruş alınan borçlar, 73. ı 83 kuruş ikinci yıla<br />
tahvil ihracıyla şirketin ihtiyacı olan paranın karşılanması şıklarından şirketin menfaatine olan kararın<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
• J;;,.>.ı_'Y ~.tÇ~I ~...iJJ. •J4:a,. ...:L\~ . J"':! ··/fl tS.>.ı_.~f J' • • .ı._:_. E )i ..:.U~<br />
,_;t,ı ..:.ut.. ._:._..~.; __ "~>(.Sul j_,_ )\.:.e-1 ._,bl cr\~ • J ;K.j 'i<br />
JL\:;,..)\ ... ~:-\_,':"I.:J,;._,Ijlcri~ .).;-' • .>._1\_,,..\ .._(,\~, ~ _,) J, .:_.(.r~J_;'(j ô)i..ılJII";' J-:•<br />
),_( i• emumeratif ,_,,.~, _,!..ı..ı ":" ;:tJI limilatif ->:.;i- If(,. d'.cl .. J":. J.,_ ~~,J;ı..\ •• J J _,.ı J:.ılJI<br />
lt~_y· ..:L.ll.iı.iJ lf:.;IJ; » • .;.:_.,~'i ,;,. J!'"' dJ 1 ~:·i "->: ":• _,1'<br />
.;t~:ı;.l )ai A.z:-oJI.ıl u\~ C!!J ':'lk . J)-:. •.h_l • ..ı.,.l '":"ll • .).ı.J\..>1 u-1~ .s-t..ı.,_l.;:,; _,u ~~":"1 .!X':. ;J'<br />
• .ı.;;_,ı.; -.>f .;1 T 0..~:,ı '":":A..r -s·\:;. cJ:,;_w ~ ":'JJ' .:..~: .... J ).Aı_l ..:...~.t.r .; _,tJ ı.S~:~~> .::..ı:ıı~ ~--~~ _;GT<br />
j:K; diJI.ı'l.a ... J._ J·:J d'..,_L..r~ l..ı.>-1.. 0.4:11 !l}.!.ik).ı .. ....,.. J, J,;:, J-~1 !ll;;.\ -d: ... .ı_,;.~ .s.J, .:.ı;.)fl<br />
• .ı.:K_;. J;....,. d • .ıl. -". ı.>JI) ıJ .J\::1; .:.ı_;S 1 .:ı.~ı_l L.;,:tl 0Jf.' ~lj-1 ;:.;y.~_,i ~ -.>.>.:) d'-:l..r<br />
o)ı!).··Jy(.l. ,;).., , .... ;. 4...-)_,ı Jl .> y~- J' tÇ~I ";'i .ai ..ı\..JIJ~ .:ı J\:,;; v-'"'.ı.. f'' G) ~:],;. :t.; . J.A-.!.L;l-4:~<br />
. ).l5ı.:- (.$•• 5 ı.:-.<br />
J!J;;' l5~~>.:9l J,l_;,._\ .JJI o.ıj_,ı \IJI .)J"·;\.,.. .:ı\..:; , )')\.!~ j.;.;_\.ı.;:.,l J' j!f( \S"dl. ~: ... .!\:5 f~<br />
'rf .. .. M C ..<br />
jl)l c:· 0~ 1 L~;ı j_,f:ll5Jkc1 t::.='' ~-.a>- (./-.Y, ... ı.;:~_ı J\ •.ljf_ ..,_ .. _L.r J-L~_ı ..,_j; 1:~·. J)~ı,ı<br />
.;,jJ'_ "::_..;,.;,.,:_~ (.$!~ • .ıjJ'_ ""_>JI.ıl crı;_:. (.$-~· J:! . .lj,ı_ ":..:.J~,.Q,.. u"" j• ı.rı. CJJI • .ıjy_ ı!).'.,:; .• J 1:1_,\<br />
rJ,;>;.~,<br />
15<br />
-a:.a.;j. _, (:~ "; __ ,~;\ .1\::::.-ı (.$..,,_ ... ;..~_, t>.ılc "'':":~:"' '-:..,_JjJ' j:K; .)) crl~ ~~<br />
• .ı.:~. ,:!Ç ı.J"l;._;,l ~J ~l_,l.ı~ ... ,.. 4.\:)> . J.l.Ç'I.i:."-:lJ! .ıP.,._,; _ _. ,5_ ;:,y~-~, dj-"' ..;ı.>l~.ı,.,..,.. Jy•JJI<br />
\'\ \" d\!1 .).~ı_l 1_,:,.1 ..;·')1.\.,. ,;~_i J:f: 5'!1 ..:..~:5 .r:, . J-':Sl? wJl • ...,p ı.i)J (!ll" cl!_,.ı:.;;, .:.ı .. ~.<br />
s:..~.:i.;.!; .::.ı.>.•J',J JL"..I ,J:-""',i lS"!.;:l .:.1::: "(o ı!).'.,._L.r • .;..: _ _,l.;.::...l ~;..., ~:5:!1 ._,_,) .ı.::~L-> 01 .~;~<br />
"'.~:-..- ı..sjy_l ._,~ J') Jily. c:_~· Jt., JJ,/ '\O l~l to .J"" j.Ai.>.:l;i j;(..,,. Jl.zl ,J...a,...:. 0->.:)\.l ••<br />
j_.('..ıJ..~,_ı .)!.;;,; l~l j_,_ J! JJ.\JAj\.,-;,J~ w~jb,. J"ı::.:. .J)I.l ...... :<br />
.).;.:;.l-11-'IJl..ı.,_l J:.ai 1~1 .:.1-:. jy_ .:.ı'YJI ~\,· ..:..~ı·..,_l...r". J.>..t.~y.J t'. jı .<br />
• ).A.;ı ..ıl )).J<br />
.... ı.;.·~ ;i ,:J\~; • .;.;i._~ \\ \\"'<br />
..,J_,,)> -ro lı;! AO\ • '•.;C<br />
l~l>t'\AJ.j~_,;,; JJ.ıJA, • .ı.~;T..ı.l::,...ı(.$ ... 1~1 AO\ J-ll!(.$.1~1 C••• -11;:-:l... ... J-ı, • .ı';y_ -ilt->J\Al:Pll.iı.ij.ı..:iJ',<br />
.;.>..t.l~_ı ~j_,· ... ~ • ..~;..:_~ J _,; a,.o l.t:.l Wf. -:•.>1;:,\crl~ J _,.;. M t~l cf\ ~·..,)"""""u'"' j..J Jr) M><br />
J~ .J J'"' .)Jo).;l crl~ d\; i 0.>:1 \.:,:91 LS-t.>.ı_<br />
4_\;J J"" .:.ll.~ i J;.ı.~ if""'; J . ._:~~ ..:..1:-:)l..:.ı:;l •JI.:ı 1 0<br />
, J~_l '-:"\J .).;l.;,ı;-1 ).ı.; ojii. .).ı._.:_~ 4.\:J...r:, Jtıl 0->~~Ç,;; ~.; • ..\11,.,,... j·.:.) \.$"';1.)1 ,_,.J~. )..1.-t.Ly_J<br />
. " .<br />
~-~ )\,i)._.~.:~\:;,.. ._:~EJJ •J..lA?'""-~JI~:Ai .j.>.:.J:~':;~'- ~.~ r.f;:, ~~-~"":~•J lJ_JJ'I" l.ı.ı:;\.. .).Jj..ı.a;..:.<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VI' ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE" DE OSMAN Ll ANONİM ŞİRKETLERİ --<br />
İdare Meclisi yarısı Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla 5-9 üyeden oluşur. Uzmanlardan ayrı olarak memurlar<br />
ve şirket çalışanları Osmanlı vatandaşları arasından alınacaktır. Üç yıl sonra tamamen değiştirilmesi şart<br />
olan İdare Meclisi'nden sonra üyelerin her yıl bir miktarı değiştirilerek her 3 yılda yenilenmesi gerekir.<br />
Haftada bir kez toplantı yaparlar.<br />
Oylamalarda eşitliğin bozulmadığı durumlarda reisin tarafı tercih edilir. Üyelerden her biri ı50 hisse<br />
senedine sahip olmak zorundadır. Üyeler İdare Meclisi'nin oy birliğiyle kendilerine izin verilmedikçe<br />
gerek kendi hesaplarına gerekse mensup oldukları diğer bir şirket hesabına şirket ile hiçbir şekilde iş<br />
yapamazlar. İdare Meclisi'nin yetkili olduğu işlemleri gösteren 20. maddenin hükmü sınırlayıcı limitatif<br />
değil tadat-belirleyicidir. Emumeratifbu maddenin dosyada mevcut ı 3 Ocak 1915 tarihli düzenlenmiş ikinci<br />
layİhasında "Kanunlar ve Nizamnameye uyarak gayrimenkul karşılığında avans, borçlanma, borç verme<br />
işlemlerinde bulunur." Fıkrası eklenmişse de gereği İcra edilmemiş bu konuda padişah iradesi alınamamıştır.<br />
Hesapların teftişi için Genel Kurul'ca tayin edilecek müfettişierin 30 hisse sahibi olmaları gerekir. Acil<br />
durumlarda müfettişler Genel Kurul'un toplantıya davet edilmesini İdare Meclisi'nden isteyebilirler. Bu<br />
talep İdare Meclisi'nce dikkate alınmazsa toplantı çağrısını doğrudan müfettişler yapar. Genel Kurul her<br />
senenin bitişini takip eden altı ay içinde idare merkezinde toplanır. İdare Meclisi ve müfettişierin talebinden<br />
ayrı olarak sermayenin Wüne sahip hissedarların teklifi üzerine Genel Kurul olağanüstü toplantıya davet<br />
edilebilir. Davetİn gerekçesi ile birlikte ı/4 oranında hisse senedi gösterilen yere teslim edilmelidir. 20<br />
hisse sahipleri genel kurula katılır. Ve kal et aynı zamanda Genel Kurul'a katılma hakkına sahip his sedariara<br />
verilebilir. Bir kişinin 15 'den fazla oyu olamaz. 20 hisseden daha az hisseye sahip üyeler aralarında<br />
ittifak ederek içlerinden birini ya da toplantıya katılma hakkına sahip bir hissedarı vekil tayin edebilirler.<br />
Nizamnamenin 31. maddesinde sermaye artırımı ve tahvil ihracı için karar alma yeter sayısının üçte iki<br />
çoğunlukla olduğunu belirten hüküm yeni düzenlernede kaldırılmıştır. Bunun yerine sermayenin dörtte biri<br />
Şirketin mali yılı 1 Ocak'tan itibaren başlar. Safi gelirden önce yüzde ı o ihtiyat akçesi ayrılır. İkinci<br />
olarak ödenmiş sermayeye yüzde 5 oranında birinci kar payı verilir. Geri kalanın yüzde 15'i kurucu<br />
hisselerine, yüzde 20'si İdare Meclisi'ne, yüzde 5 'i şirket çalışanlarına, yüzde 60'ı İdare Meclisi'nin<br />
teklifi üzerine Genel Kurul'da adi veya özel ihtiyat akçesi hesabına ilave edilmesi veya Idr payı olarak<br />
hissedarlara dağıtılması ya da ikinci sene hesaplarına aktarılması kararı alınabilir. Ş irketle hissedarlar veya<br />
üçüncü şahıslar arasında ortaya çıkacak anlaşmazlıklar İstanbul mahkemelerinde çözüme bağlanır. Şirketin<br />
iki buçuk aylık işlemlerini gösteren ı 9ı2 yılı hesaplarına göre ikinci yılın başında sermayenin 25.000 lirası<br />
tahsil edilmiş, bu süre içerisinde yapılan işlemlerden elde edilen gelirler masrafları kapattıktan sonra 45 lira<br />
19 ı 3 yılı üçüncü yıl faaliyetleri sonunda şüpheli alacaklar karşılığı olarak 500 lira ayrıldıktan sonra<br />
olduğundan bu karın nizamnameye göre yüzde 5 hesabıyla 5.000 lirası faiz, 85ı lirası ihtiyat akçesi olarak<br />
ayrılmıştır. 398 lira 85 kuruş kurucu hisselerine, 53ı lira 85 kuruş idare meclisine,124lira 95 kuruş şirket<br />
çalışanlarına dağıtılmıştır.<br />
219<br />
8.51 O lira 35 kuruş safi temettü elde edilmiştir. Sermayenin tamamı olan 100.000 lira tahsil edilmiş<br />
95 kuruş safi ldr bıralanış, bu para ikinci yıl hesaplarına aktarılınıştır.<br />
temsil edildiğinde sayılan hususların görüşülmesi mümkün olacaktır.
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
'\'\'\'"\ ı)\'_,1 J ... \,.. !J;.ı,.~.~ı.loJ"J.'- JJı? '\'0 l.ı;:\ C"'\ JJ .. V .)..>.;..,.,_;»\~\'\' .ı..t::-_1_ ... .1 . • .ı)J'_ I.S.ı.ı::l ..!.!::-. 0..ı.!. ,ı); c. '1' ı~<br />
'1\:A..ai 6-~ı_L. )"'~ j")..\.~ ,;.,. ~: .. (~\ \ ~ \ '\' . )..l..!.l.lı.l ;J..ı ..!.t~l (.:_j; '1\i~J ı.$:" ~~;\..., c:_i .:ıJ~t: .)..ı.!.)r} '\O 1.;::1 fC.A'(' J u!l.ı:l .1),;;<br />
ı..!.l=:JI .. i :;J.ı ..;~1 ,.;:> .. !.S.Iı_ ;J.; ~? L:. I.S"'::".\_,.. ~)}..) \'\\t J.ıl .... ~; ..... : .. dl,ı ..!.\::·~ '-;''.;><br />
o.ı.J,f._l .:,~}k• !Jl:.!.. J:.,..j ,;,'~ ·~\.-..J' • . ;.;_.!.i\} .J:_It._r." j\..., ıf!ı); Vi. l.ı;:l '\'1'4,\ J;.ıJıii.SA~:i.'<br />
,)...\~./ Jy\lJ'ıJ,j f'A l.ı;:\ \'l'i.\ o.ıyf'}~ 1.5~~:"-;T .J.\Ç,_I u(U;.i , .)..1.!~.. 1 J!.;~ J,j A'\' 1.;;1 \0'\f.<br />
-.:,..,i. ,~_1 ..s:i ~~d." .. ~ ... SJ,ı §·J~..ıl,t ;,J.• .:ı.ı~:... 5-IJ' 1.;;! \ ••• .ıJ:·L· 1.5~"':"-;T .1.\::,..1 o..)l.lıJ_,.~<br />
" . .<br />
!S JJ.l .:!-1 ::.ı; l.ı..:.o.: .. ::.ı..)f'.::S_r<br />
t__,.,;._, .. •·'•'\...; J.Jr~' .!.\...:l.:.tl .ıJ:-l.!.i! 4_,::. •Jt~·J ':>-\;..., .:,\_...,;._, .:.ı~.l ;\~:;....ı_,<br />
1<br />
ı;ıı .).ı...• t-"'v>-'<br />
'-')f .:,")..\.... } ).l ./' ._;t.:• ..... ) _, d~_ i J )"..i ..,_.oJ_,:.:.. ..ı::~ Jı >'' $!.ı;:_..l::._ı \.;,,:;ı ..!.1:5'.r;<br />
, ;.>.~_1 Jı..ı.; .. ı J)":i.; ._; ... .!.ll: ô.:•i> 6.ı. .. ;~· ;_,.ıi.S.~\..:..'ı" _;UJ.>.:::-J .ı::"l..i .;Ut:;_, .;~ .ı..\ı.l -:.~\,..:!1 _,<br />
.s·':"_,.r ..:.t:.~~> "'.~l..r"' -'::-J J:•.J .. ;.ıl~ d:-. 0JI (-.t~. ":'-.a.> )Y_ S!' Jll.ı::l .r!~~l t5.;r: uı•.:J~t<br />
-.:..,_..ı.:-.ı..a,.-JJiı..!.l:S .r~ t5.J/.).ıl.:..,ı . .J.ı.lı_ 'Yr..ff\;::-1 d..Jf .1 • • .;; §' ,_;.~.:,_,! .;_,.jJIJ~..ı.;uı_ş:;_ı ~J J . .. : .. ./'<br />
..,_.._ ... ,...J\ . .;.~ı_l tÇ~I..ı.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
1.000 lira, yüzde ı hesabıyla hisselere temettü, 1.000 lira olağanüstü ihtiyat akçesi ayrılmış ve geri kalan<br />
ı26 lira 92 kuruş ikinci yıl hesaplarına aktarılmıştır. 1912 yılı işlemleri sermayenin yarısıyla çevrilmiş ve<br />
devrede 9.291 lira 74 kuruş safi temettü ile kapanmıştır. Bu hesaptabanka şüpheli alacaklar için 1.564lira<br />
ihtiyat akçesi olarak ı .000 lira önceki yıldan devredildiği gibi devredilen temettü bakiyesi ile bu yılın temettü<br />
toplamı olan 9.4ı8 lira 66 kuruş harp hali sebebiyle dağıtılmamış ihtiyatenikinci seneye aktarılmıştır. Bu<br />
"Bila istisna bütün hissedarları Ermeni vatandaşlarımızdan mürekkebtir. Binaen aleyh, banka Ermeni<br />
ticaret bankasıdır."<br />
Şirket merkezi İstanbul' da olmak ve imparatorluğun diğer vilayetleri ile yabancı memleketlerde şubeler<br />
Şirket üçüncü şahıslar veya tüzel kişilikler ile ortaklaşa ya da tek başına çiftlik, orman ve sair gayrimenkuller,<br />
maden iltizamı kiralamak; sanayi kuruluşları ve inşaat alanında, şehir ve kasabalarda şirket faaliyetlerinin<br />
gerektirdiği gayrimenkullere tasarruf etmek ve sayılan işlerle ilgili olarak her türlü ticari ve iktisadi işlemleri<br />
yetkilidir. Yarı bedelleri ödenen hisse senetleri hamiline aittir. İdare Meclisi üyelerinin bir veya ikisi her<br />
sene değiştirilecektir. ı 5 günde bir defa toplanır. Üyelerden her biri şirketin ı O hissesine sahip olmak<br />
zorundadır. 5 hisse sahiplerinin katılacağı Genel Kurul her yıl yılın ilk 3 ayı içerisinde idare merkezinde<br />
toplanır. Bir hissedar ancak iki oy kullanabilir. Sermayenin W üne sahip hissedarların toplantıdan 1 O gün<br />
önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocaktan itibaren başlar. Safi gelirden hisselere<br />
bedeli ödenmiş sermaye üzerinden yüzde 5 faiz verilir. Aynı şekilde ihtiyat akçesi için temettünün yüzde<br />
çalışanlarına, yüzde 65'i kar payı olarak hissedarlara dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine<br />
ulaşıncayakadar kesilir. Yıllık gelir yüzde beş faiz ödemelerine yeterli gelmezse noksanı ihtiyat akçesinden<br />
karşılanır.<br />
olduğu için faaliyet sahaları hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Kuruluş amacı sanayi, zirai ve ticari<br />
birçok salıayla ilgili olduğu için şirketin sınıflandırılması bu durumda zorlaşmaktadır.<br />
Nizamnamenin diğer hükümleri genel hükümler çerçevesindedir. Şirket henüz kuruluş aşamasında<br />
5'i ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde ıO'u İdare Meclisi'ne, yüzde 20 'si kuruculara, yüzde 5'i şirket<br />
yürütmek, nehirleri ıslah etmek, kanallar açmak gibi imar faaliyetlerinde bulunmayı amaçlamıştır.<br />
Sermayesi her biri ellişer liralık 200 hisseye bölünmüş ıO.OOO liradır. Genel Kurul bir misli artırmaya<br />
ve acente bulundurmak yetkisi ile 50 yıllığına 24 Ağustos 1918 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır.<br />
75. OSMANLI TEŞEBBÜSAT-I İKTİSADiYE ANONiM ŞİRKETİ<br />
tarihten sonra bankanın Genel Kurul'u toplanmamıştır.<br />
82 kuruş ayırmıştır. Normal ihtiyat akçesi bilançoda 1.249 lira 38 kuruş olarak görülmektedir. Olağanüstü<br />
3.983 lira 65 kuruş safi temettü aynı şekilde taksim edilmiştir.<br />
Cihan Harbi'nin ilk yılına tesadüf eden ı914 hesap yılı harbin başlangıcına kadar geçen 7-8 aylık<br />
Geri kalan ı .593 lira 35 kuruş ı 9 ı2 yılından devralınan 53 ı lira 25 kuruşa ilavesiyle 2. ı26 lira 92 kuruştan
222<br />
• ) _,.;J-' i 1 u-lf ı>.!. J.• d:) f';<br />
;L tJ:_. ~!_,~_.. d:Jr;-' ~':':1-".' JıJ_,\ •.J.~ d;S f~ •J),ı _;t,ı ~;::ı._. lS')··~·-ılJIA• "i.J_,;~ ...<br />
.).ı.:§J1 (.r:.i. j.ı..: ... L.:..ı:l •JI,)I u-~ • ..ıl:.... J.~..ı.·dJ') ô.J, .)-A:-l.:..-'- 1 ı.S~:IA ._:,)bi l.ı.cl. j.ı.J_J.,. c..ı;ı;,l<br />
t,$1 T<br />
c.tı~l ..;.ı;._:,..,v"'":• ,.r ..:..i:"' .J..\1-Jp:.• jlJI .ı.::--'1 .. .ı'J)· J, d;I)JIJl~:. '~~.•1J i'!'"' ,.)..I._J J:~ tS-~ _,ı L;..l<br />
'-:"":.!.~jfJtJ..ı. ... ~1 ,:)IS, '6T ~Y. -J..ı.: .... L.;.ı:-1 ·hi ı..rl~ jl..j -i:J.•dJ'<br />
ya ü..ıı.~..,J..ı .. :.J'f'~ Y. ·~~!"" y uı-:-\. ... 1 ~ .. \:,Iki J~..ı\; 'f•A •. ; .... u-tl. \~ r;,.P:• • .>:)/ ,l!A ~""J~<br />
•lll~ ,ı('" \• • • . J 1 ı('"".· ... L . /·ı ;1 • • • ,ı ·S .<br />
._,,. :.Jj lS~..-' .ı...,.ıt •• )..1.-::.f.yJ V:".;..l .;;.ı. •• .;- ı.SJJ~Y."'•.J ;:---Jp .;'-··~J VII. Y.J lS~--_,- ı...~ .• f""<br />
d;)l. ı ... -.ı.;_,;.: ... u·v- "'IS";..:.p -~.~):s·>:. -.ı.)> .. =<br />
..... .<br />
J;..ı~J '~~.lS'~ _,1 .::..~:~ _,1 ·.ı~~~ ::ı:-1 A,) ;J J .J~;ı;ı:.<br />
•1.;_,:.:-'"' "':.:_;)JI ..:ı\:,... J ~·~~ Jıyt __ ,;.. d~.~~ .iıi ,:;_.;u;; l>'..1?; l>'.t , .)..ı.~.;>"';...~,;.. J l.S"'IJ~I<br />
. . .<br />
• J ;; )._ç. .) .;; .ı.:4ı:.<br />
j';._;~· n\ 4.~..., JJI.)J;\S' '(O, J}:-."'JY. ô)"';•:;, ,..ıj:.S:.J.:; J.: ;\__,. ;..ı,..\1)~\:~1 "l) ~J:l~<br />
"!_..ı~ t.G...ıU->: .....A.ai .::.,1-'~-- • ;.;.i:ı:-o\IJI Jt~ J j> d~.}l•l..- ..::.ıi..ı.: _ _, ({,.,ı ... .:_ ... J"'"';.. jlT _;·ı..ı.:,.. ~ .........<br />
.)..ı \_..;.ı;.\ j_,Jil, ":";...::~ 4,~(:• J/- ._~ll> UIN";\~1 ı.,rlf • )..\t~-.:1 Y. ) _)if. o)j)\ jlJl d,.\.. • ..J'(.J ı.).A'l.ıJ-':1<br />
c.ıt,l . J).;. ,..,_ı.;.-;:_:.;" ;..ı.; •,;-L.JJI ..5_:>-A>- dl.:..r-1 (:• J.r .:.~;ll> ~:..:_;jJI ~:.\S,_; ı.::).',JI.:I ı..r\f • p .. ~f V'<br />
~;,·~ .;,)' ..)., f.l ...;...., J-ı.<br />
".;;ı_§ l..i. •• JJJJI J~..ı.:-· Jl:' ~; .... v"' .:!1\..:.ı:.l. lS-':!J~.I u~.!.i ;.).)\..:.,.! ı..9IT u:.i:-'JI ~::"'iJ '":'ı;i·ı ıJ..ı..:.t)·<br />
-!lll. .ı.:.:.>..:,., o~...:ı .... .ı..ı..>- )1_$,1 c.J.:.'\_r. tS.J.v"' ı:;~\..:.ı:.ı .;_,:lJI e·~r::-i j_)• d-f; 4..-;J>:"J;J 1} ·tS,U<br />
;,_,:; c.J.:)f~ T)~i ü..ı.~· f-.: ı.::;; • .)~ uf ;-.J\ .... J.~.>..IJI )t.. ~.JI.ll u-1~ . J...t.:lt_,ı<br />
J<br />
j.ı.J_.A• '1.1.._1 ..:ıl~ ~1 s:-~·~.1 J:'i i ~.>..: .... \_.:..ı:.! J~_l0::"iı.Sll .... : .. ı..::.ı 1 , ... ..i •<br />
.ı _,.~ _,..<br />
'".•hi ı..rl~ ):-;, $~.ı;J)'t,j .J_,f.l
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
76. OSMANLI SİGORTA ŞİRKETİ UMUMiYESi<br />
Mukavelemecmuasında kayıtlı olan 3 ı Mayıs ı 892 tarihli esas nizarnname gereğince bu şirketDersaadet<br />
Su Şirketi'nin kurucusu Temo Bey ve Banker Mösyö Renebodovi tarafından kurulmuştur. Kuruluş gayesi<br />
gerek Osmanlı ülkesinde gerekse yurt dışında doğrudan doğruya veya diğer sigorta şirketleriyle ortaklaşa<br />
olarak her nevi sigorta işlemlerini yapmak, özellikle yangından, kara ve deniz taşımacılığından doğacak<br />
hasarları karşılamak ve hayat üzerine sigorta akdi yapmaktan ibarettir.<br />
İdare merkezi İstanbul' dadır. Şirket gerekli gördüğü diğer mahallerde şube açabilecektir. 7 Ocak<br />
nizamnamenin tasdiki tarihinden itibaren 30 yıl faaliyet izni almıştır. Sermayesi her biri ı ı Osmanlı veya<br />
vardır. Senetler yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi Genel Kurul tarafından<br />
seçilen 9 üyeden oluşur. İdare Meclisi'nin teklifi ile Genel Kurul bu sayıyı 18'e kadar çıkarabilir. İlk 5 yıl<br />
için İdare Meclisi Şirketi Umumiye-i Osmaniye Bankası vekili Temo Bey ve Mösyö Renebodovi ile banka<br />
tarafından seçilmiş altı üyeden teşkil edilmiştir. Üyelerin üçte biri her yıl değiştirilir. Oylamalarda eşitliğin<br />
bozulmaması durumunda başkanın tarafı tercih edilir. Üyelerden her biri şirketin 200 hissesine sahip<br />
olmalıdır. İdare Meclisi'nin sahip olduğu yetkileri açıklayan on sekizinci maddenin tadil edilmiş şekline<br />
nakite çevrilecek tahvilveesham satın almak şartıyla değerlendirecektir. Diğer kısmını şehir ve kasabalar<br />
içinde her türlü emlak ve akarın satın alınması ya da kanunlara uygun olarak rehin alınacak gayrimenkuller<br />
karşılığında -ferağ-ı kati ile tasarrufuna geçinnemek şartıyla- borç vermek yoluyla nemalandıracaktır.<br />
Şirketin her sene idare meclisinin gizli kura yoluyla üyelerinden vekalet vereceği iki zat ile müdürden<br />
suiistimallerini öğrendiği memurları azietme veya işten el çektirme ve durumu İdare Meclisi'ne bildirme<br />
yetkisine sahiptir. Nakit paranın kullanma şeklini belirler. Deniz ve kara zararlarının karşılanması için emir<br />
verir. İdare Meclisi'ni gerektiğinde olağan üstü toplantıya çağırır. Şirket işlerinin daha düzenli hale gelmesi<br />
için gerekli gördüğü tedbirleri İdare Meclisi'ne açıklar. Meclisin Genel Kurul'a vereceği layihalar ile hesap<br />
muvazenelerini düzenler. Bu heyet haftada iki defa toplanır. Teftiş heyeti üyesinden birinin bulunmadığı<br />
zaman İdare Meclisi'nin üyelerinden biri ona vekalet eder. Şirketin müdürü İdare Meclisi tarafından tayin<br />
edilir.<br />
sorumluluğunda olan diğer evrakın, müdürün dışında teftiş heyeti üyelerinden biri bulunmadığı<br />
zaman İdare Meclisi üyelerinden birisi tarafından imzalanması zorunludur. Sigorta evrakının bir<br />
tarafının Türkçe olması şarttır. Genel Kurul her senenin ilk altı ayı zarfında merkezde toplanır.<br />
30. maddenin 13 Ağustos 1914 tarihli padişah iradesiyle yeniden düzenlenen şekliyle 35.<br />
223<br />
Sigorta sözleşmeleri ayrı tutulmak şartıyla şirket yazışmalan, poliçeler, şirketin<br />
mürekkeb bir nezaret heyeti seçecektir. Teftiş ve murakabe görevi yapacak olan bu heyet teftiş sırasında<br />
göre; şirket sahip olduğu nakit paranın en az yarısını bankalara mevduat olarak vermek ya da kolaylıkla<br />
10 İngiliz Lirası ya da 250 Frank kıymetinde 40.000 hisseye bölünmüş 440.000 Osmanlı Lirası tutarında<br />
400.000 İngiliz Lirası ya da on milyon Franktır. Genel Kurul bu sermayeyi yüzde 50 oranında artırmaya<br />
yetkilidir. Yeni çıkarılacak hisse senetlerini almak konusunda eski hisse senetleri hamilinin rüçhan haldcı<br />
1914 tarihli padişah iradesiyle nizanınamesinin 13., 19., ve 35. maddeleri yeniden düzenlenmiştir. Şirket
I.J!\ '\'O • • ..j-J J;4J Jl Jl _,.;,)i ,::.,bllo.• Lh~;, oJ.:..\• .1,\_::,... \ • pl~\ \ '\,'\' \ \" IS"~'!"'j! j,\::>1 ~-·<br />
..!.\:_ ... .ı....,~(:._-;,· .,;..:..\• ,::.,l.lJ;"-J" ı..ı.._ı\.. j.>.·J' •. ;.ıl~\ \Vl,l•O ~:; ,::.,':}.!_,t'J i\r'"l_,,_,.~_, ... ;.ı;IJ<br />
oJ)-'1 JLJI 21~ .)U ...ıl J>i)l JU~ .ı.;J.;~>; S..>.:-ı;:..l<br />
.)..;.:.:,':}..\ .. , \ 1,. w .JJ•.>.(i; .... _,.)ı_;;l \"'\ •ft '\ J;o\1 ,ı J..ı.: ;l.ô,;o. J !J)Iı.l S,..;.:; r .. i .:<br />
.. .i· d: S' r~J \ • ,cc.<br />
,jf. \\ 1 .;::1 'l'f•C.'I"'t ;,;\~;_ ..... _,) .~L .... \a..\'l' c_~· j\.., JJ_; Jf. 'I"'A 1.;::! \ ••V'n ,J\;lJI ~.i;<br />
• .>.: ... ~.)1,. \'\\t .;..ı..!.~JI ;j.ı ~~: ... _,...iy_l j~j .JJ). V'l' 1~! \f•'l"'"\\ Jl~· !l;._l<br />
.. l<br />
.:.ıl: ... -' 1.;::1 \\", 'l'o. IS" ... :"il 11::,._1 ~..?"'_; J!y· "":").ıl .::....:~ ($j)...ı._;.. lf""'<br />
J,~~ ... I.;..ı..:. .. -.~.l J.>.; ..ı;;l..ı.i• ..,_Lr ;,/'hı _;l...~ı_I,J;....i .;§"~:...,J'i--y,~ ~.~: ...... \'\\~. ;..ı • ..ı.Al.JI jl:~-•<br />
.1\~: ... 1~_; ..:..ıt:>J _;.~! ... _l...ı:;l \\,'IT\ .}\::>1 ~--; J!.) ... . ;..ı._.!.l~ J;.ı.l,l 1.;::! '\•'1"'• ISN"'.l..rrii"J<br />
S:~'_,j ;:::-- .J~;jJI ~\:; ., __ t-::. (;.;.,:.:, F .!l_,. ... ... ~..\:~:_, • ;..-_::. ... .G:ı;- ~-~~i \V,o\"'\ l5"':";T<br />
S'Y_,:~J·J ...... :;_:ı.; .. :_~J'. '-:")JI 1_,~1 \V,\"\"{ ;S.:ıy•:J-• ..;._p; • ;.::. 1 ..1!1 "''··"· _; ... ~; .J,(.~ cl':}.!_,i_,<br />
J: .... t l)ii ~~ .. -.;jl_,.. \'\\\"'. ; .. dJI t~ ~ 1 _;;1 '1'\",Wo .)~)C-'"~ .:.."b:~ _,(-"}.~ J!..ıl-'1 :ı_,.::-)• ..:..ı)\,,~J i\r-IJII_;;l n'\,V\"'l j..ı.l'y •<br />
•J~)J-'~! lf.J-; .:.\);~ ... ,....J. ·J,.~,ı.:.ıı;;..l J;YJI dl. ~.~ ...... L-,:.! lf§! ._,l;ıY "'.4:•J?.::...~_,,~;~":'"Y d ..<br />
d._'J.!,iJ r'r·l .Jl'Jı J-1->:1 -. .. ~ı; . ... ~sf~.;)\.:~ .:.ı..ı~~ı..ı.=-:1 J6'.Ji~ ul""~:!L. ~-- d:Sf~ . .)l.(ı./-_,)j Jlı.!U,Ij_,;f!,<br />
lf J" .::.)y_ ı.!.\.''Yt; r.S.[" .J._.a j..-;..ıı_,_T Jı-'~• ..:..1:--.,.~,_ı .::..,\;) ~;_.,.\..;.ı-1 Jaflj ._;~ •J):f_ ~.~.L. r· _;l.,~,_ı<br />
.,::.,JJ-•\PJ J_J.." ..;.~ •.:>JJ'. *'~;T<br />
._,~..?"'_; }:.<br />
•<br />
.:> ı.!.\.'~L.r ..;fT . J""4:-"~.Z..ı.!.l)) '>:-":·_,? ;:.):"' 5~·~1 '-:"l-f-_1 J~JI J~..ı~ ·-'~-i..;,<br />
j,;..:.!.~ .:;,1 • .:ı)y_ ;..-; "'.(f)JI (~ .ı.:~.ai ı.!.\.'"'.L.r~ J.a,..: ..• l$"~';'"-;T .1.\::>1 .ı._ .... ;_,:lJI "="u • .:;..ı.:ı;~.), ..... ><br />
;ı;.,&- ..:.1.:. -~.l}> f"~ J·UJ! .>.-::)'~,..~\i .s.;l..ı.i ... ;-'i.::-·dJI .>.:.:i.:;..-;; _).• ":•J·r d_"" •JjJI J•t_tJ 1 .JJ~<br />
d".t_J.§,jJ, • ...ı.:.i>-l5~~lL.Ji,.. d:f.r~. ;.:ı..:ı.: .ı.·i.\... .j-J ..:...1..\~~J'. ';..ı..:.;.J_,ı ~1.>.>! ı.Jı..ı.:..- """'> v--J·<br />
, _;~ • .~ı. i ~:.)\ ~K~1 ..,_.,");... ı.i·~_,:e;! 6·:::1~=-- J'JJI ..{Ic .,_.ı.JL. :..:.., 1.9ıT !l J"" i;'.~:ı:J,J.:ı \O..\\ o;)JI<br />
.._;_~J'. , ;J._.!.Ji· •,7,. 1.;::) \"'CC'\A .;;l;y:-l)..ı.i. iJ';'"-("-;..\ __ ,. .::..,.) r'-'J". j_;)~bJi·:-- J! .. i>- •.l \'\\ \<br />
;...ı.9 .,::;._t~ ..,: _ _.. ;.A!.~_I Jr::.: •• .ıl .. !IJ_,; •J:~ .• .s:J, . .Jı),;t;._,; .ı.t.;_,":"" ..J..!J _,tA !l_,.;-: S...-:;,;.ı;<br />
.Jı_l j:_'(r~ J.:.:ı •<br />
.Jc ... j~J' .. ;..-::.; _,&, 7.'\ l.;::l O•A'f'• Jt:: ... :..i JY,.~,_ J!J""' J~...IJI )J'!!" -~.::---.:..i ...!.1:5'' r':.<br />
s._,~;~" d k . ;.>..!.1..1._1 J~~-.!.i .;~ 'J J o.>.~; .,ı; JJ !] _,_ ... .(; .;"; ~,, Ji..l._l ..ı..-::) ;.$ ;;\; ._ı.)>":"" ,.ı..)..l..t.<br />
,..ı.j ).: ... : _ _,, ~-;..:...\:"" .:..~:.:)\• \ .. ~ .ı.J.. J J~:-- . J-'> r""" • .>,; ,_ıJ •J'.:ılvl~ J•,--11 ,ı 2~ . a.c, \ ı.SJ-'" .!l)o~.::;--T<br />
~ ... .:..iJ,.I,_l.;::l \'\CC, ~L~ı..,_,_.J b..U,ı .J.il;'f• ~~~=--Jr;,, J\5 ·J-'.!.~ ..t.JI ... ti ı}J,;i- )_,SI.;::I t•'\<br />
.::..,..~ .j J j 0.. '1' 1.;::1 '\'Y'I' of • ). ... C:M)..ıJ...~ı.l ._,~_;.:; i ...ı:;\ U HV .:_,k,-': 1 .j:J'i J Jtl J~k; _,;.:_, rSJi.c: IJ"Ç~ -> j..ı~ ... 5'JJI j.>,J', fSJ_,:'...;~_,(<br />
• ;..ı.. .. .!.i.>._t J:-...i J.ai .!..~ı'..,_L. ~ • ;.>..!.:J _,1 JJ:. ~_c .... IS~i..t.l .)~)i. • ;.>._14J:; J~..ılJI.j,_). \A l.;::l<br />
------------iSTANBUL TİCARET ODAS! ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZi\RETİ MEMJ\LİK-İ OSMJ\NlrTDE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
madde geregınce Genel Kurul'a en az 25 hisse sahipleri katılabilirler. Bir hissedar 25'den fazla oy<br />
kullanamaz. Mali yıl 1 Ocaktan itibaren başlar. Şirketçe satın alınmış olan esham ve tahviller 3 ı Aralık'ta<br />
piyasa fiyatıyla toplamı, bilançonun gelirler kısmına kaydedilir. Safi gelirden ödenmiş sermayeye yüzde 5<br />
faiz tutarı ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 25'i ihtiyat akçesine, yüzde 15'i kurucu hisselerine, yüzde<br />
5'i İdare Meclisi'ne, yüzde 5'i müdür ve memurlara, geri kalan yüzde 50 temettü adıyla hissedarlara<br />
dağıtılır. Sermayenin dörtte biri tahsil edildikten ve ihtiyat akçesi 44.000 Osmanlı Lirasına ulaştıktan sonra<br />
Genel Kurul ihtiyat akçesinin kesilip kesilmeyeceğine ya da hangi oranda kesilmesi gerektiğine karar<br />
verir. Ancak sermayenin geri kalan kısmı hissedarlardan talep edildiği takdirde ihtiyat akçesi sermayenin<br />
yarısına ulaşıncaya kadar yüzde 15 'den az olmamak üzere Genel Kurul tarafından artırılacaktır. Sayısının<br />
artırılması mümkün olmamak şartıyla bin adet kurucu hisse senedi tahsis olunmuştur. Senetler hamiline<br />
aittir. Şirketin mali durumu hakkında bir fikir vermek üzere 1911 yılından itibaren 6 yıllık hesap evrakı<br />
üzerinde yapılan değerlendirmeye göre ı911 'de yangın sigortalarından şirket hesabına geçen ücret 35.568<br />
lira 64 kuruştur. Bu yıl içinde yaşanan büyük yangınlar diğer sigorta şirketleri ile birlikte bu şirketi de büyük<br />
ölçüde zarara uğratmıştır. Yılsonuna kadar şirketin ödemek zorunda olduğu yangın bedeli tazminatı 50.830<br />
lira 49 kuruştur. Bunun üzerine diğer şirketler ile birlikte sigorta fiyatları artırılmış yeni tarife vilayetlere<br />
bildirilmiştir. Osmanlı ülkesindeki acente sayısının 991 'e ulaştığı İdare Meclisi raporunda açıklanmıştır.<br />
Hayat sigorta işlemleri yıl içinde 406 lira safi temettü bırakmıştır. Kar zarar hesabı 30 Aralık'ta ödenmeyen<br />
ı .959 lira bedel tazmin edilmiş, hükmü cari sigortalar için ayrılan 14.227 lira düşüldükten sonra 22.253 lira<br />
92 kuruş zimmet görülmektedir. Önceki yıldan devredilen 2.358 lira 73 kuruş çıkarıldığında ı 911 yılının<br />
zararının ı9.895 lira ı8 kuruş olduğu açığa çıkar. Bu zarar ikinci yıla aktarılmıştır. Yıl içinde sermayenin<br />
yarısı tahsil edilmiştir. Şirketin cüzdanında farklı çeşitlerde 216.734 liralık e sham ve tah vi lin bulunduğu<br />
bilançodan anlaşılmaktadır. 1912 yılı bilançosuna göre tahsil edilen sermaye miktarı değişmemiştir. ihtiyat<br />
serınayesi 6.030 lira olarak kalmıştır. Yangın kısmı ihtiyatı ı ı .226 liraya inmiş, hayat kısmı ihtiyat akçesi<br />
17 .536liraya çıkmıştır. Senenin son gününde piyasa fiyatı üzerinden cüzdandaki esham ve tahvilatın toplam<br />
değeri 216.520 liradır. Nakit mevcudu 1.733 lira olan sene içinde yapılan işlemlerden kaynaklanan 4.038<br />
lira zarar ile toplam zarar 23.935 liraya ulaşmıştır.<br />
ı913 yılı bütçesine göre tahsil edilmiş sermaye ve ihtiyat akçesi miktarları sabit kalmış, yangın kısmı<br />
ihtiyat akçesi 13.250 lira, hayat kısmı ihtiyat akçesi ı9.2ı3 lira olmuştur. ihtiyat arasında şüpheli alacaklar<br />
karşılığı olarak 2.500 lira vardır. Eldeki esham ve tahvillerin değeri 174.405liradır. Ayrıca taksim arsasının<br />
ortaklık payı olarak 19.600 ve gayrimenkul rehinlere karşılık verilen borçlandırma toplamı 10.550, şirketin<br />
tasarrufundaki emlak ve akar bedeli olarak 31 ,349 lira gösterilmiştir. Şirketin 1913 yılı işlemlerinden<br />
temin edilen 10.722 lira 38,5 kuruş safi temettü, 1912 yılı hesabında gösterilen 23.934 lira 11,5 kuruştan<br />
düşüldükten sonra geri kalan 13 .321lira 72 kuruş zarar ikinci yıla aktarılmıştır. 1914 müvazenesinde sermaye<br />
ve ihtiyat sermayesi miktarı sabit kahrken yangın ve hayat kısımları ihtiyat akçelerinin 13.028 ve 21 .264lira<br />
225
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
JlJI c'~· 0\:IJ\ ıfi)\ ~~J..iJI .UJ.t: • .t;.~ Jıy' lS~-'.i· j_,i_,ll.t;,l \\"'•t'\'1" d:l.:ıJ>:-J• ;}.>..;§ J:..ll_,l<br />
.!l':J\.1 _;L..:..,Je. vıı.. ı.t:.ı 'f'ııı \1\\ J J:-ll>l ,J .,_;. ..ii ,ı ı.t:.ı " •• • t" \ C~ ..;-:.; ..:.ı':}u_,i:; rtrl • ;.)_,\<br />
.)..ı.:..:')\.\_ ... \'\U • J.ı • ..ı.i...l_.!)\{1 .:,..ı.::b::? _,{y.~ J!-'~-" . .ıJ::- _, • .ı.ii ,JJj. '\"\ 1--'!1 '1''1'•"\'I''J ;tii'J<br />
Jr::, ~;;._ ıJ ,). VA l.t;,l A't'A'f' JJdJI ~;; .:_,..~,·!..i ;J..ı..• ":"-:~-". c_~;· ,JJJ'- a.e l.t;,l tA W .J\:lJI ~~\;<br />
... ı._:..,_ ı,.g·~l.r 1\:->IJ }:...~<br />
• .)..ı..:..,~_ı..ı.._ı; •.ı...s"":.l.. r 1t::,..l ...ı:t't' J~..ıl_,ı J-•ll.JI J ... ı.... c:.ı:·d~.Qı-~1 tP; .... .:;)~ J"'~-".J ı.r.-~t..ı.._l<br />
f\.,..1 .j;y.,i ..!.l?'"-~~1 J: ... :!J 'ü'V"\c _}~:,..ll1" __ i JLı> !l;..~ı_l .>.:,1; l~~>.ı jl.;: ı.S)"';'";ı .1\:::ı-1 J.!.ı<br />
. ;.ı}.!.l,l t~ t • .ıjJ'_ "'.'~~.\....!"" J-L·~.I ... .)~ .)J._;.Jj '::-, .. ~ J:ll .::5 .rY. "':~"·t::<br />
:ı..ı.ı:.):;_ .. .rı . .:ı .l:l J-.. -J ... J}::' .• ..ı...\ ,;.-;_:i \•.ıY,. .1. ıJ .J.:ıl.ai'l • ;.ı~ ':1 t~' w.ı $;1 Jil':l • ..~ıJ • .) ,:ı ,1 J~,;.~ ıj\~ I.!Xi~l .ı.:.,ı/' • ;~1 ":"'(;<br />
• .t;.;':ti~;L...~~_ ... J'.ı\ ;,-(/ d:Sr • ...~~;); .r!l. ,:,...ı/' lS·.,:'J..P .::.,~;"'. ;.ı.:itJ ~Ul. .:._..ı..~.,....,,... tf.rc_<br />
• jt...V,ı IJ}) ·.ı~j .J.ı..:..ı. !l;l,ı4.a> .J, • .).>:;ı... J'> !lı;.;.ı .... ~ ı.>,;.\l.4ı.... .ı..-. ~<br />
226<br />
..;f'_,...; f. ,;T J;Ç., ..:.ı;tf \'f Jb. (vv )<br />
..~ı.l J.;-.ai i.S.J.<br />
i./ J;.UJI ;I..LA. :;<br />
. ;.ı 1
227<br />
olduğu görülmektedir. Mevcutların 13.463 lira 30 kuruşu gayrimenkul üzerine borçlandırılan tutar olmak<br />
üzere esham ve tahvil kıymetiyle birlikte toplam 200.461 lira 30 kuruş olduğu ve 35.191 lira 79 kuruşluk<br />
emlak ve akar, 22.621 lira 96 kuruş nakit mevcut bulunduğu bilanço içeriğinden anlaşılmaktadır. 1914 yılı<br />
işlemlerinden elde edilen 4.827 lira 95 kuruş temettü bu yıla devredilen zarardan düşü1dükten sonra 8.338<br />
lira 78 kuruş zarar bakiyesi sonraki yıla aktarılmıştır. 1915 bütçesinde sermaye ve ihtiyat sermayesinde bir<br />
artış görülmemektedir. Yangın veya sigorta kısımlarının ihtiyat akçelerinde bir miktar artış yapılmış 13.365<br />
Lira 96 kuruş ile 23.483 lira 32 kuruşa ulaşmıştır. Şüpheli alacaklar için ayrılan 2.500 lira ihtiyat aynı<br />
kalmış, bütçede biri tahsil edilecek kuponlara diğeri esham ve tahvillere ait olmak üzere 2. 718 ve 1.022 lira<br />
tutarında iki ayrı ihtiyat akçesi daha gösterilmiştir. Mevcutlar arasında esham ve tahvilatın yekunu 177.844<br />
lira, gayrimenkule karşılık yapılan borçlandırma 1 O. 773 lira, emlak ve akar kıymeti 44.1 86liraya ulaşmıştır.<br />
Nakit mevcudu olarak 36.082 lira gösterilmektedir. 1915 yılı temettüsü olan 9.085 lira 57 kuruştan 8.383<br />
Lira 78 kuruş devredilen zarar kapatılmış, geri kalan 701 lira 79 kuruş temettü gelecek yıla aktarılmıştır.<br />
Son olarak 1916 yılı bütçesine göre mevcut esham ve tahvil bedelleri toplamı 175.759, gayrimenkul rehinler<br />
karşılığı yapılan borçlandırma 24.345, emlak ve akar kıymetleri 59.867 liradır. Vezne mevcudu 54.952<br />
liraya ulaşmıştır. Sermayenin diğer yarısı henüz talep edilmemiş ve bu yıllar içinde dağıtılacak temettü elde<br />
edilememiş olduğu için ihtiyat akçesi miktarı da artmamıştır. Diğer ihtiyat akçeleri bir miktar daha artarak<br />
yangın kısmı 24.765 ve tahsil edilecek kuponlar esham ve tahvillere ait ihtiyat akçeleri de 7.044 ve 1.057<br />
liraya ulaşmıştır.<br />
1916 yılı işlemlerinden elde edilen 15.096 lira küsur temettünün önceki yıldan devredilen 701 lira<br />
küsur kuruşun ilavesiyle toplam temettü olan 15.794lira 20 kuruştan, ödenmiş sermayeye yüzde 4 hesabıyla<br />
dağıtılmak üzere 8.800 lira ayrılmış, 5.000 lira yeni kurulacak olan hayat sigorta şirketinin teşkilatma tahsis<br />
edilmiştir. Geri kalan 1.994 lira 25 kuruşun 1917 yılına devri kararlaştırılmıştır.<br />
Şirketin daha sonra toplantıya çağrılan Genel Kurulu'na İdare Meclisi tarafından verilen raporlar<br />
incelenmiş, şirketin işlemleri durdurularak tasfiye edilmesine, şirket alacakları ve borçlarının yeni kurulan<br />
Milli Sigorta Şirketi'ne devredilmesine karar verilmiştir. Şirket hali hazırda mevcut değildir.<br />
77. UŞAK NECMİ TİCARET-İ OSMANİ ANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirketin idare merkezi Uşak'tadır. Her nevi ticari erzak ve mensucatın alım satımıyla meşgul olmak,<br />
hükümet ile sözleşme yapmak fanila, çorap, şiyak gibi mensucat imal etmek ve satmak, komisyonculuk<br />
yapmak için 25 yıl süreyle 17 Mayıs 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Gerektiğinde farklı<br />
yer ve memleketlerde şube açabilecektir. Seımayesi 5 liralık 2.000 hisseye bölünmüş 10.000 liradır. Şirket<br />
bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Kurucular için 500 adet hisse senedi tahsis edilmiştir. Yan bedelleri<br />
ödenen hisse senetleri hamiline yazılır. İdare meclisi 5-8 arası üyeden oluşur. Üyelerin her yıl üçte biri<br />
yenileniL Meclis ayda en az iki defa toplanmak zorundadır. Üyelerden her biri 20 hisse senedine sahip<br />
olmalıdır. Genel Kurul her sene mayıs ayı içerisinde şirketin idare merkezinde toplanır. Beş hisse hamilieri<br />
Genel Kurul'a katılma hakkına sahiptir. Bir hissedar beşten fazla oy kullanamaz.<br />
--TiCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANiYE' DE OSfvli\NLI ANONiM ŞİRKETLERi --
ıi:>-)1.., d~_ ı .;.ı;ı ·;~ •<br />
' ;..\..!..~) 1 tY~ ı ':ı~ d:-. j Y. s, ı r-a;' "'. ~"""'" d:-: J ""· Jll..::l<br />
\ ' \ • ' " v '\ • )<br />
• ....:;,.. .• ""':;'"' .J J j.H:lı:..;:.. _!.)<br />
.ı.::'.L"" J J>l _,:k .o.:...)•:- \ a. \'ı" J \ a. \\ ;-(lk ;S-~ .ı.~:-. .ıJy .• .A:.::ı:. "-:--J.ı .J Jf.l..:!.l ... ı=' .• .ı,_ i J..,b. ..ı(; .J,<br />
J""i .;.~ı·"'.l.r ı..ı::J ~. J~ ı..:r...ıÇ d'--"'\~\\ . ;.o~..:.tJI J ... l.:.- J_Jx~ &_i l..i:Sı '*'"'"")b-..;-~_,:?<br />
• ....: ..... ;ı~~,.\:.U;..i t_i :1 • • ;..\ı,l ~1;1 ~•;..IIJI J ... b-(i jL.. Jil) ·n. i~ i .:_ı..ı.;..;)l•l ..... :...J',J $;-l).ı,_l ':.ı\;<br />
------------iSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
JJI 0 f (J,I Jil'1 ,)J..•~:;-1 ~l).ı.ı,,.,.. ~~ -.:!.ı. ~ .~'(;. o.))j_ d:a._L. r J-~ı. :.l) ->)LılJI J•I.:.<br />
(J.ı..:..-l..ı.=-;l..::..ı;l. l.S • .ı.)L.~: ... ..:J;_(_r. .J,~ı,ı J\.;..~ı .. : ... .~('ı:;.. ~.i,'jJ) ~~:-_,?._!;" LS).i)C; J:;-41J~"';'<br />
.!.l:ı;•-".1 ..:..ı,l,.t) ,:-\kt\./1 .ujy_ .).ı..A> i _,f' (J.Iı.JjJI ..,_L. r~ _;Lı,_l ~.ı\; J.ı,. j.>.: ... ~:il.., .:ıl.:i. ;')\.:.~<br />
(.5----;. (.5-~j T .::..!1 • .;.~ı\:• . • .)r:;_,_., 0_,;...\~ı_,ı ;ı)ı (..$:.: • .ı;y_ .!.\.:i .;)J! Jt;' (.54'':'-;T .11:: .. \J b•<br />
C.~jy" -~ı' 1 i.)4...,.> Jyı),l t_i ~.4> 0\-.iJ. o.ıj-': j\~:.. ._:~~J \.;,ı;.\ (.5";) o).ıl ._r-1~ r.$J).) ol)~ A.:.)._..,.,._<br />
•JJJ'. -.:_..:.~.ı...,.,.. -~ı _<br />
_,: .. .:ı':}. .... \:.- . J);)JI jl)\ J..\t "'.~f-hı [b .._;.~J .;..~,·~ı..r" &"'':";\ 1l:>l. J_,:J,I<br />
• ,.,... lt" -- . • ~ ("' -<br />
"'·--~tl:!.!,:"' .:..ı.r~. ;.>.~~'\.l;-"':ı,ı J' ):,_\..,. ~.4 ... _;~ı..:r.)Ç. J.>._' tç:-ı ~:.;5v- ..... ;;..tı; ..,...~ı..<br />
.J..ı_-~~:-1 .!.\:l;'.ı~.a> .J'l..ıl 2~ .. :.../ .. ..ı.:Jı ~~L.f4 if)tf: !l}'--·'"'"' -s)i..\\J' J .. \ı,.. • jL..ıJ,l ~i; ·:ı~j<br />
j.ı.~_ .... l..ı.::..ı Jb' .:_ı;r, ._, ... ~IL.~:_..., d:-.A>.4 • J}::·_,; "'.•J l.i.~ ->J4:.K.; J,.<br />
~.; c.l:i: • .;;..:_. J ; J•i.. .::_.) f~ • J.AA.:':::ı ,ı &,;,· (..a,_ "~-~ i~· J'. j.>. .. :~ • .)('.>..., j..ı.;..\l_,ı t~ ..:..:_.1. ,.ı,.JI
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANU ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
78. FİLİSTİN TİCARET BANKASI<br />
Bu kuruluş merkezi Kudüs-ü Şerifte olmak diğer memleketlerde ve vilayetlerde şube ve acente açmak<br />
-------~-·~ 229 ·-· ----------<br />
Osmanlı mekteplerinden mezun olanların tercih edilmesi nizarnname hükümleri arasında yer alır. Şirketin<br />
dosyasında yalnızca 191 1 ve 1913 yılı hesap evrakları mevcuttur. Şirketin mali durumunu gösteren dosyada<br />
mevcut evraklara göre 1911 yılı hesaplarında, 25.000 lira sermayenin yarısı ödenmiş, yıllık işlemlerin<br />
sonunda 24.646 frank safi ternetili elde edildiği görülmüştür. Bu gelir nizarnname hükümlerine göre<br />
500 adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Banka tedavülde bulunan sermayenin yarısı oranında<br />
tahvil ihracına yetkilidir. Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare<br />
Meclisi üyeleri Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla 5-1 O arası üyeden oluşur. Üyelerden bir veya ikisi her<br />
yıl yenilenir. Ayda iki defa toplanmak zorunda olan meclis müzakerelere başlayabilmek için üyelerin<br />
yarısından bir fazlasının toplantıda hazır bulunması gerekir. Ayrıca her bir üyenin 100 hisse senedin e sahip<br />
olması şarttır. 25 hisse sahiplerinin katılabileceği Genel Kurul her yıl mayıs ayında merkezde toplanır. Bir<br />
bulunduğunu iddia etmiştir. Ancak kredi konseyine söz konusu maddenin adı geçen borçlandırmaya<br />
şümulü bulunmadığı tebliğ edilmiştir. Banka ilgili maddeyi tadil etmek için teşebbüste bulunmuşsa da<br />
gerekli onayı alamamıştır. Süresi 50 yıldır. Kuruluşunda 25.000 lira sermaye ile işe başlamış, daha sonra<br />
şirket sermayesini düzenleyen nizamnamenin 6. maddesinde "her biri 2 liralık 100.000 hisseye bölünmüş<br />
200.000 liraya" çıkarmak için yapılan değişiklik, 7 Şubat 1912 tarihinde tebliğ edilen padişah iradesiyle<br />
kabul edilmiştir.<br />
Harnil oldukları hisselerin bedelleri sermayenin yüzde 25'ini oluşturan hissedarların toplantıdan en az 10<br />
gün önce yapacakları teklifler Genel Kurul gündemine alınır. Şirketin mali yılı Mart ayında başlar. Safi<br />
gelirden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 oranında faiz ödenecek ve yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrıldıktan<br />
sonra geri kalanın yüzde 6'sı kurucu hisselerine, yüzde 4'ü İdare Meclisi başkan, k1tip ve üyelerine, geri<br />
kalan yüzde 90 lcar payı olarak hissedarlam dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncaya<br />
kadar kesilmeye devam edilir. Yıllık gelir hisse başına yüzde 6 faiz ödemelerine yetmediği durumlarda<br />
ortaya çıkan açık ihtiyat akçesinden karşılanır. Şirket henüz ilk mali yılını tamamlamamıştır.<br />
hissedar lO' dan fazla oy kullanamaz. Sermayenin onda birini temsil eden hissedarların toplantıdan 20 gün<br />
önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Mali yıl 1 Ocaktan itibaren başlar. Safi gelirden yüzde 5 faiz<br />
ödemesine yeterli miktar ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde lO'u ihtiyat akçesine tahsis edilir. Ayrıca<br />
yüzde 1 O İdare Meclisi üyelerine, yüzde 40 kurucu hisselerine, yüzde 40'ı hissedarlam dağıtılır. Olağanüstü<br />
masraflar ve yüzde 5 faiz bedellerinin karşılığı olan ihtiyat akçesi sermayenin onda birine ulaştıktan<br />
sonra temettüden bu isim altında kesinti yapılamaz. Şirket memur ve çalışanları Osmanlı vatandaşı ve<br />
5. maddenin genel tariflerini delil göstererek, gayrimenkul mallar karşılığında borç para vermek yetkisi<br />
üzere bütün banka işlemleri, ticaret, ziraat, sanayi ve imar konularında faaliyet yürütmek maksadıyla 1 1<br />
Şubat 1909 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Banka, ilk kuruluşunda faaliyet alanlarını düzenleyen
------------ İSTANBUL TİCARET ODASl ------------<br />
._;.t~ı J:"";.- l)~i o.:.;L-... \1\\ır . J-'-!1-'.T Jy\lJI .1\::,..! ~.S"' .t-A;. .,_;;ı) r•'\"\ J ._;.L~._ı tPi<br />
J-l~l f._;; '1,\~J .o..~l~·lJ,.;i • J..lı • .;l:" ,J..\iı'l) ~'\A'\1\ JI.,ıj~ ~l.. f"" .J':JJI<br />
.i.)l·-.).3 t>;S ı/ .:..:::'_...:.J', .)\1 )ı .;~ı .:ıı.;;ı <br />
. J..!,!.~_,ı J~)ıi .. ı,ı.z~,..\ ~.S""J"";.. •.ljil) ıro .. ,<br />
..... :•~ ~.)1)\ ·..\~.)\," \ır;"\ .JI.t.f ır LS-~l;.ı~ ~~l:.tl:;i<br />
..:_,J-ı. J-'i:-. (,;'Ip .::.0..\o, )..\!.~·\ j{!.i o.).ı:.l t.;,:Bı .:>Jt.ı<br />
d:.7ı..ı.: ..... .ı..a> • J}::dJI f;;, .ı.: .... ~;ı ..l.\:,...1 u""-; J . ..:! .. :.C~ ... ,.. u;UI • .:.jy_ .ı..l.ı)) ":"J,f ..:...~: ... ·J.J:lJI<br />
o.:!J:o~,':.§ )..\i•J. oJj'j• .ı.: .... v" .))..\:.!..)".C.) (.$)\..\A•J, .,;.,.ı/'<br />
.jL ... ;; t_'. ~ ....... ~' ~)- J~ •..ı)Y. •JJ:)_,ı ......4h. ;.>.i -..~f)jl t~ 4:i..ai cl...,_l.r. 1.9~~:::;1.1~1<br />
' • J.>.i,..ı.;lJI J~I.J . .ı.JLy<br />
.ı.,;,....;.-'\"'r'\' •)J..!l.J_.J .;1) ~: .. :_;," o..\:,...;\.:ı ._,\:.\).;,) ..!,.\a:if, • .)..I!.L..Io_l Jl...-..:,..1 c:f j\...., ,Y,j '\'f•'r\\<br />
l.;;l oo .. _, J~l J:-""'i \,..:. l.;;l jJ'.J~ 0;.J,~ ._a ... ı..!X .. _L.r .::,_)f~ •J§ "'!::-.L-... J';JI ilc<br />
Y.ıJ~J:Ir.-;;. J...l!.~.~ ~,i; c.~· j\..,ı.hi \'I'Ai\t• o..\:-'':';;; .::,)\A\Ai'~ .. \h\\J":'\ ..Jı_\·..,_\..J""JJI..\:,<br />
1.9".,""""1.9"'':';1 .1~~,._\&o~.: .. 51J1 .ı.;_,..Jç_ '\U '1' 2U_,Ijı..J;ı ~"'~-' ,.L:,IJ~; .Jy~l L$"~':';1 J.ı:::ı...l .)..1.:..C<br />
ı.!.\t;_ ... _,'( dJ.)- \\·~·A JJ Jil:J jl:\,1 Jii ._':"":'J.f .:;_~,. ..\.t.:P o.) 'rl"''l' ._:,.. j~i ~t<br />
actions de->) ..... ,_ t.\_4;:,'1 .. :-;~:;?1 J~IA· .).ı.,...,._ .)..~o_l .::...!ı...ı 4.&-) • J};:."Y..J /} "':•JJ' ..:...~:"' ~jl)l<br />
. J _,I!Y) jouissance<br />
c-:) i ..-ı)ı.:.-. ... ,..J;jY ..... ...,_).;.,:.., ....... >U"'...., >·.rı. u-J'<br />
.J;'Y_,I..!.I.ll.. '~~.''->4 ...<br />
0<br />
• .J.: ... .ı.~).) L$!ı.u-J:._ •<br />
(.;' J:; o,:,~;._)\.:...~\ o;bl U"'l~ .) Jf,\ .ı.;:) l..ı,:;J ..!.\:;-: J: Jf; o.)J_..\;,• ..};..\1..1..\ ..\::')• .::...'\ )""., ~!\.. ./"' , J..\:.lJ.JI<br />
. ).;;.,:"" ... ır:. j 'Y -> }t J 1 d L. _ ..,..,,... .,ı.;.; _;1 '.;;1 ..;.ı .<br />
'· . Jr· .:ı.)~;_ ... J: . ) )..!.,~,ı .:.ı ı..._,. ı ,_;ı..~.:_ ....... ,.. U" .... _; • .:,..\!:· ..!.\::'. s~ ı ) ..)~ .... ~· ._ı.;"'' ... : .... -.r: .... 4.:.~<br />
• .J..\4.e:-o\lJI J-''it .ı.~l.\.. ,_i-:. jı.ı.;_"' """"" .J::<br />
.. .)..Ai..\JJI ~.)~ t>..J~~ ......4.oi • J..l.A~.ıJJI ...ı:ı.o ..,;t,ı.., )~..a><br />
"'.Jtf ..:ı~.l •• t-'; v" (~;jJI .:..L .• _,~ı..._, ctl::ı:-"-!11_~ ..!.1,;_1 ..::,_;,...J)J J'.J'I ·~~ll •-'"::·:Ç" dl.t ~;j;l _;t_,ı<br />
r,;S f:. r.'iT JÇı:. .:.ıL ,:ı.. J::--.ı:•.l\; (v-.)
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
dağıtılmış ve 2.066 frank özel ihtiyat olarak ayrılmıştır. 1913 yılı hesaplarına göre, tahsil edilen sermaye<br />
miktarı değişmemiştir. Yılsonunda 19.869 frank temettü elde edilmiştir. Aynı şekilde nizarnname<br />
Şirketin nizarnname si 16 Haziran 1915 tarihli padişah iradesi ile onaylanmıştır. Merkezi İstanbul' da<br />
bulunan şirket diğer Osmanlı vilayetlerinde elbise imal ve satış işlemleri ile giyim sanayi üzerinde her nevi<br />
ticari faaliyeti yürütmek maksadıyla 24 Temmuz 1915 tarihinde kesin kuruluş işlemlerini tamamlamıştır.<br />
bir misli artırmaya yetkilidir. 5 yıl süreli isme yazılmış 2.000 adet kurucu hisse senedi tahsis edilmiştir. 5<br />
yıl sonra bu hisseler hamiline ait olacaktır. Yarı bedelleri ödenen hisse senetleri de aynı şekilde hamiline<br />
yazılacaktır. İdare Meclisi 5-1 O arası üyeden oluşur. Üyelerin her sene 1/3 'ü çıkarılacak yerlerine yenileri<br />
seçilecektir. İdare Meclisi en az 2 ayda bir toplanır. Her üyenin 100 hisse senedin e sahip olması zorunludur.<br />
Şirket sermaye artırımına gittiğinde her beş bin liralık artırma için idare meclisi üyelerinin ayrıca 25 liralık<br />
fazla hisse satın almaları gereklidir.<br />
toplantıdan en az on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır.<br />
Şirketin mali yılı Mart ayında başlar. Safi bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ödemesine yeterli<br />
miktar ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 5'i ihtiyat akçesine tahsis edilir. Ayrıca yüzde 25'i kumcu<br />
yüzde 50 temettü hissesinin bir kısmı ihtiyat akçesine eklenebilir. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli<br />
bir miktarı tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde 1 miktar akçenin ayrılmasına Genel Kurul karar<br />
verebilir. Kura ile imha edilen eshama karşılık sahiplerine intifa hisseleri acitions de jouissance verilir.<br />
ihtiyat akçesi sermayenin yarısına ulaşıncaya kadar kesilir. Yüzde 5 faiz veya kar payı noksanı bu<br />
paradan tamamlanır. 6 Ağustos 1916 senesinde toplanan Genel Kurul evrakına göre 7,5 aylık birinci mali'<br />
yılda tahsil edilen beş bin lira sermaye ile yapılan işlemler sonucunda 93.311 kuruş safi gelir elde edilmiştir.<br />
Bu temettünün nizarnname hükümlerine göre taksimine karar verilmiştir. 1916 yılında şirket sermayesinin<br />
kalan yarısından 500 lira daha tahsil etmiş ve 5.500 lira mütedavil sermaye ile yaptığı işlemler sonucunda<br />
128.840 kuruş safi temettü elde etmiştir. Paylaştırılan bu temettüden nizamnameye göre ihtiyat akçesi<br />
olarak ayrılan 6.442 kuruşa önceki senenin ihtiyat akçesi olan 4.765 kuruşun ilavesiyle bilançoda 1917 yılı<br />
için toplam ihtiyat akçesini 11.208 kuruşa çıkarmıştır.<br />
231<br />
hisselerine, yüzde 25'i İdare Meclisi üyelerine, yüzde 50'si hissedarlara dağıtılır. Genel Kurul kararıyla<br />
Genel Kurul her yıl temmuz ayında idare merkezinde toplanır. Elli hisse sahiplerinin katılabileceği<br />
genel kurulda bir hissedar 25'den fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde 25'ini temsil eden hissedarların<br />
75 yıllığına kurulan şirketin sermayesi 1 liralık eshama bölünmüş 10.000 liradır. Genel Kurul serınayeyi<br />
hükümlerine göre dağıtılan paradan 3.500 frank özel ihtiyat hesabına aktarılınıştır.<br />
79. KAZMİRCİLER MELBUSAT OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
._:~\.:..... ~.;lf; _,.ı .... ~.1 ".L. r lJ.:I ..!.\:'. J~ ı:.uiJ .::...1.• ~:_ .... J: _:JJI JJ:-" .ı.\;: • ..>.. 1 .:ı l_.=f" ) ;..) v . ..~,;;..).ı; ..::.ı;L. '.:.....vi' ":• J;f .::...~;!» ._)_,1::-... :!J! ":'ı;;· ıL:.. ... \ .u_.;i.ll ı.rl~ );'Y Jl ..!Ul..<br />
..u,ı..ı.· c!J• .;t..-ll,l ~i; ·A..i 0-'!.! .:ıh ...... ,...J •• )J;ı ... .)1;.=.ı ~':•.i' .::...~:"'ı.>): .... \ ........... ,.._;~ ,Ji!V<br />
J~jJ JJ\ 0_,'~_,1 Jil\' j.Aı.\;:.:-l..v,;l;b, ....... ı:_ı\IJI ..!ijL.,:.!.\ li'J.~o.:ı.)y_'-'G·'Yı..!.l,lı-.i.J)\:;U;~<br />
.):ı.ı.:i\ ... .:,\,.:i . 1 )\.!-~ J..ı.;_,)..ı.;:.,.l .:.. ) .. (.$·.,:IL. ~~ ..... ...!.1:.) .r;. . .; 3<br />
:1,1 J\,;...>1 ~ •• j(ıi. ~.L· )J J ı,; )i.:"ı>.;<br />
~ '1!11\.ti; J;':.i:J Jl e:Pi .,:_ .... r::. J 1 ~-~i~ .J._.- .J..ı.i . .dJI jl..ıll ri ,ı .:ıj_,_ J:'llJI 15 ~•:;-..iT ,ıt::,...l<br />
.::...~: ... J~;,·J J.r"' .:.ı;.J~J ~~,~ı..ı.._l ':'}!.ı._! cPi d"~i j~.ıJJI "'L..,\,... .j:.J-""' .J.ı;..ı..y • . J..l.~~dJI<br />
ı> ;S:._. ._,;,_d,:4:~ .• j J"".J...ı..:....•~; T<br />
,ıı~:,...ı r!_JI •:ı)!J • ..... ( .. i.l'.. .<br />
. ..>.>-4>"-~.J:·dJI) .ı..,...ı.:· _,;'<br />
....
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
80. KARAMAN MİLLİ BANKASI<br />
İdare Merkezi Karaınan'da olmak ve diğer vilayetlerde şube ve acenteler açmak üzere yirmi yıllığına<br />
18 Nisan 1915 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Şirket her nevi itibari işlemleri i cra etmek, ticari,<br />
sınai ve madeni her türlü menkul değerler ile ilgilenmek, bunlarla ilgili imtiyazları almak ve işletmelere sahip<br />
olmak gayesiyle kurulmuştur, Sermayesi beşerliralık 4.000 hisseye bölünmüş 20.000 liradır, Bu sermayeyi<br />
bir misli artırmaya yetkilidir. Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten sonra hamiline yazılacaktır.6 üyeli<br />
İdare Meclisi'nin her halde Osmanlı vatandaşları arasından seçilmeleri şarttır. Her yıl üyelerin üçte biri<br />
değiştirilir. Ayda 2 defa toplanma mecburiyederi vardır. Görüşmelerin geçerli olması için üyelerin yarıdan<br />
Genel Kurul her sene Mart ayında merkezde olağan toplantısını yapar. En az 5 hisseye sahip olanlar Genel<br />
Kurul'a katılma hakkını kazanır. Bir hissedarın 5'den fazla oy hakkı bulunamaz. Tedavüle çıkarılan<br />
hisselerin en az yüzde 25'ine sahip hissedarların toplantıdan en az on gün evvel yapacakları teklifler Genel<br />
Kurul gündemine alınır. Mali yıl martta başlar. Safi gelirden ihtiyat akçesi olarak yüzde 3 ayrıldıktan sonra<br />
geri kalan üç sene dağıtılınayacak ve anaparaya ilave edilecektir. Bu süreden sonra elde edilen temettünün<br />
dağıtılıp dağıtılmayacağı, harcama ve dağıtım usulleri Genel Kurul' ca belirlenecektir,<br />
Temettünün dağıtılması kararı alındığı zaman adı geçen yüzde 3 ihtiyat akçesinden sonra geri kalan<br />
paranın yüzde 8'i kuruculara artanı hissedarlara dağıtılır. Beş sene süreyle satılması imkansız ve isme yazılı<br />
olarak 600 adet kurucu hissesi tahsis edilecektir. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaştıktan sonra<br />
kesilmez. Şirket tahvil ihracı için hükümetten ayrıca izin almaya mecburdur. Şirket kurulduğu günden<br />
itibaren mali durumu ile ilgili evrakları bakanlığa göndermemiş tir. Dosyasında bulunan 1915 senesi<br />
müfettiş raporuna göre bankanın hesap kayıtları, vezne, emtia ve sair işlemlerinin; mali işlemler yapmayı<br />
esas alan anonim bir itibar kuruluşunda bulunması zorunlu olan nizarn ve mükemmeliyerten çok uzak<br />
olduğu anlaşılmaktadır.<br />
81. KASTAMONU MİLLİ TİCARET ANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare Merkezi Kastamonu'da bulunan şirket otuz yıl süre ve 15 milyon sermaye ile ticaret, sanayi<br />
diğer Osmanlı ilieri ile gerektiğinde yabancı ülkelerde şubeler açmaya yetkilidir. Sermayesi 5 liralık<br />
3.000 hisseye bölünmüştür. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilir. Yarı bedelleri ödenen<br />
hisse senetleri hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-7 arası üyeden oluşur. Her yıl üyelerin ikisi<br />
değiştirilir. Meclis en az 20 günde bir defa toplanmak zorundadır. Alınan kararların geçerli olması<br />
için toplantılarda üye sayısının yarıdan bir fazlası bizzat hazır olmalıdır. Üyelerden her birinin en<br />
az 25 hisseye sahip olmaları şarttır. Genel Kurul her sene Mayıs ayında şirket merkezinde olağan<br />
233 ·-· -----------<br />
ve nakliye işleriyle uğraşmak için 20 Şubat 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Şirket<br />
bir fazla sayıda toplantıda hazır bulunmaları gerekir. Ayrıca her bir üye şirketin 20 hissesine sahip olmalıdır.
234 ·-· ----------<br />
~:._,(,.__, c.>)) "':'J,;- ~;ır.. Jj;;_d_,l f._;,· .;J'.J; ,JJI ı,;),.a,. v-'"'J.· . J-'.t~JA OA; __ ._ __ ~J.• o}~J \J;l:. J J;> ~il$<br />
~" .... ··ı.. . 1 ı'ı ,ı./' ,, 1 ·ı~ ·ı· ııı··ıı '-""!·('' ··ı<br />
:;''-'J.l'--'·•"-: 9 IJ 1 .} Yf. v~ <br />
~~~ .ı.~- .1':.:. v ..::.,.') F:, • JJ}('.j';l dl..ı._l J~l j.ı.;:;;-iTJ'_ j\..,;. '-!1 _;~I..::.:Li.) .ı,:-lı.~ı t_i ~ ... ,..~, J.il!<br />
ı.;N ... :-,l-'>- ~: .. c~\; 1 '":"::"':- J•(.SPJ.)l.uf'.ı p''j ,; ) 1 ..;),\, l:, \k;i •),f<br />
.... :<br />
.. : -~ J 1 _;..C._ı,JG.i 0)<br />
.:;)l..,.l,.. .)_,.f_l J•.!_..ıJ\i .J..ıJ;ı~ .J;-•..\:!..') .._.:.: .:]J\.ı .!, • J.lj\... eS;,. !11;_~1 .,;~:_a, _};"}JI .;~L • ..,_,..,..,.. .:ul ~L ... I ~J :ı.I\SJ • .;-"_1 t_\;:""1 .>..~.c<br />
..,_..,_L.. r L,.:.L-"_1 ...,_J; J..ı. • .J.ı..., _<br />
•<br />
"<br />
_,:_~ ,;:.,\A:i • J)\~L ..;.>..:...,ı..~:.. ı ,;:.,_;l. uı·':ll. ~; ... ~:5 _r~ • jl...4JJt ~iJ •<br />
.. fJ~ .).;.9...ı..JJ! jiJ;ı uı~ • .ıjy_ ..;J,'•JJ(:;.~ ,;:_,\A:i Jy~·.l uı·"':-;\ .1l_:,.\J ~~· Jf: .ı.· __ \b~l J-\ • .ıjy_·<br />
.ı~j<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TiCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MFMALİK-İ OSMANİYE"DE OSMAN Ll ANONiM ŞiRKETLERI --<br />
toplantısını yapar. Ve kaleten veya asaleten ı O hisseye sahip olanlar Genel Kurul'a katılma hakkına sahip<br />
olurlar. Bir hissedar 5'den fazla oy kullanamaz. Mali yıl Mart ayı itibarıyla başlar. Yıllık temettüden önce<br />
bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 itasına kafi para ve ihtiyat akçesi olarak yüzde 5 ayrılır. Geri kalandan<br />
yüzde ıo kuruculara, yüzde2'si İdare Meclisi'ne ayrıldıktan sonra artan yüzde 85 hissedarlara temettü<br />
olarak dağıtılacaktır.<br />
Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarını tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde<br />
0,5 oranında bir miktarın ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura ile imha edilen eshama karşılık<br />
intifa hissesi verilir. ihtiyat akçesi sermayenin yarısına ulaştıktan sonra artık kesilmez. Hasılat hisse başına<br />
yüzde 3,5 faiz veya kar payı ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklikler ihtiyat akçesinden karşılanacaktır.<br />
Şirketin 20 Şubat ı917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamladığı dikkate alınırsa nizamnamenin 34. maddesi<br />
gereğince ilk mali yılı 21 günlük işlemlerle tamamlanmış olacaktır.<br />
82. KORU VE YALOVA HAMAMLARI OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirket Maliye Nezareti ile Reşid İyaz Bey, Konstantin Papa Efendi arasmda yapılan sözleşmenin<br />
padişah iradesi ile onaylanması üzerine kurulmuştur. 24 Şubat ı9ı O tarihli sözleşmenin üçüncü maddesi<br />
uyarınca 1910 mali yılından itibaren elli yıl sözleşme hükümleri geçerli olmak kaydıyla 25 Temmuz 1912<br />
tarihinde kesin kuruluşu onaylanmıştır. Kuruluş amacı; ekli harita gereğince bütün Yalova hamamları,<br />
Baltacı Çiftliği 'nden sahile uzanan 200 dönümlük arsanın işletilmesi, oteller, gazinolar, kulüpler, tiyatrolar,<br />
ılıca, deniz hamamları, haneler, mağazalar kunnak ve idare etmek, kiralama, kiraya vermek, elektrikli<br />
tramvay inşa etmek, tramvay inşasına kadar otobüs ve otomobil işletmek, sayılan tesislerin kurulabilmesi<br />
için arazi kiralamak ya da satın almak ve adı geçen sözleşmeden doğan hakları kullanmaktır. İdare merkezi<br />
İstanbul'da olan şirket diğer yerlerde şubeler açabilecektir. İmtiyaz sahibi Reşit Abbas Bey ve Konstantin<br />
Pa pa Efendi, sözleşmeden doğan bütün haklarını ve Yalova bölgesindeki taşınır taşınmaz bütün malların<br />
kullanma haklarını şirkete devretmiş ve şirket imtiyaz sahiplerinin yerine geçmiştir. Şirketin asıl sermayesi<br />
her biri 500 frank kıymetinde 4.300 hisseye bölünmüş 2.150.000 franktır. Hisselerin 500'ü imtiyazlı<br />
3.800'ü 1. tertip adi hisse senedidir. Ayrıca şirkete devredilen hakların karşılığı olarak nizamnamenin 45.<br />
maddesine göre faizleri safi gelirden şirkete ait yüzde 35 hisseden ödenmek üzere ı.650.000 frank değerinde<br />
3.300 adet 2. tertip adi hisse senedi ihraç edilmiştir. Şirket sermayesini Genel Kurul kararı ile 2 misline<br />
kadar çıkarınaya yetkilidir. Sermaye artırımı halinde 1.250.000 franka kadar yeni hisse senedini başa baş<br />
almak hakkı tercihan mümtaz hisse sahiplerine aittir. Bu miktarın üzerinde çıkarılacak hisse senetleri için<br />
ayırım yapmadan diğer hissedarlara sahip oldukları hisseler oranında rüçhan hakkı verilecektir. Taksitleri<br />
ödenmeyen hisse senetleri tedavüle kanamayacağı gibi, hamilieri Genel Kurul'a alınmaz ve bu hisselere<br />
temettü verilemez. Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. Kurucu hisseleri<br />
ı O kupona taksim olunabilir. Genel Kurul kararı ve hükümetin izni ile sermayenin bir misli kadar tahvil<br />
çıkarılabilir. 1.000 adet kurucu hissesi ihdas edilmiştir.<br />
235
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
.p.._I ..:-.S.;.:_ı.)\..:..ı-1 ;.>-i .ı.;.:.:.uı .)J)_,iJ, "'...;IJI .._,...\~ . .,r-\iı_..ı._l (,)'":i:."b .>--:J 2l;._, J)i>- ;\c .J~~>Y_<br />
.....ö::.CuA;~dJ'J _,:; .:5 .. .r~ •J)~\ 0 ı_,ı 1J;..b -._.)) ._,...ı~ . ;.>-.:i::-•J_,ı ı)J~:::~" ~.~s; Jl ,~il\' .:ıJı..:..ı-1<br />
J_,:IJI ,J!.ı.~ "'"!:, t._i jLJ<br />
Jy•JJt..:..\\.tf\:~.i; ~~·\ ... ..:..,..'yt ... )..ı.:,..y .. ;..ı..j'YJl.ıl ~\..ı.:..._.>-:_,.._ ... ,. .:ı..l.~ ._;;ıT .:,:_,~ı jLJ! l.:...,l "-~<br />
;..ı...J>z~ı..fÇ?"I•J•)..ıt;.)/ "'·;-'.!. Jii'Y .~T -:..U~ • .ı.:~~y "·':"':1:1i .)..1.!6~ j~J:It ..ı:,::- ~..ıl..ı.._l if:.,.;<br />
j_,l.. -:..1_-;..ı A.._...ı}JI J ... \... ı..SiJ .::,\_,\ __ • •.)•_ı.,:\ J J}·i '"\;?"\ (.$.i;_l '\!~-• • .ı.:.t->iJ -sJU oJ.."IJ' ı.),.<br />
• r- . ~ ı<br />
• .~ı~;.).>-_;.~ d' ... J~JJ' j;..t.ı .JI; ..;.>-:.) clL.:..e.l _:ıu_,, .r~~ o.>--1~ JJI>.ı .:.:.J.;L. J_,:ı_,ı c:":i<br />
6 .... t...P _:ı}'_,\ ._;t..~ı_l l_.:...ı. ;~_ı t~l -'.4'- • .A."..ıl·-""J,.) • ..ılJ! _:ıy''( .._;_,.,vA"':'-'~ .:..~;jlı. jt...,)_,l ~iJ<br />
.:,\,i:~• .:.ı~ ..ı...\ b\~ ..._...... ·.>-··~. ıJJ~(_..., ... '11::'.;-aı .__ "'-::_ •:>Ji.> J_ı~ (}J"--""> ..r'"'Y<br />
.ı._ .... > '::'i; ~:S:,I •..)/\ JJI .J..ı,;_.!-! j/JI •.>..iJ'_ ~!., -.·l).ı._ _ _.,.. d!.:.. •..)JJ' •. J_,:lJI J:); •J)JI<br />
..:..,.!\.4)~;,.,~); 6.J~I J~dj (.)"':""'j_ ":•JI.ıl .._,...~ ":"'..,:'J,r .:,..~:~~>J .. :_\kı-l._;.i\9 ı..S~ •.>)j_ "-=-:\~1 jı.>-: ....<br />
~-)t;' . ;_,:)Jı e:.~) i 'i:_,_ .. ~·~h .. _ ...... .u:l:-~ J: .. i ~! ~-?~=· .:.l.)ol,\. • ..ı...l J!~:; c:· ~~·..ı.._,<br />
~,;~.> ...a,... • )~ Jı ..:t..; ) j/ -.::••:• ..:..,.(.r:, _;.ııtJ cJ ~ ....,... .:ıt:i:l Jl ":"ı1. •..~.:; ...~1 ..;.... ..;.'.ı):="' .:.:.)~_,;;<br />
..:..~:"''-~\ \.i.l.l .IJ...... •.ı.:!.(-\t-) J)..\A•.f, ~·u :J.>;t.ı.;,... ......,... ._;_vA Jj.ı.i.•J. :p.:i if: jy" j\ o.>))'_ ~1.,<br />
J:.•• ı:ı.l:lt.r"~;T J.\::,..1 • J.A'l:~'-~J) ,louissance ·)~..o.> ..::.-:1- 1 '-'-). Jy;:•..ı.._\ if:-Ai- .ı:·~·_,.r<br />
.,~.~_,:_... ..::)L.,ı,.. . ;.ı.\>..J:.>.ı.' ,J!,i ..._~_t...r~ "'.;ın; !lJ;_,_, ı;_.:.ı lfıı--' .:..,.ı,) ... ~.ı ·A-".. )....;_,_ .J>J.<br />
~:< .. 1. ;_,l!J.:I J'ÇI .J..ı.>~iT .1. 1 ::,..\ c.iı ... ;; •.JJ_.ı."i ~.ı.:._ı ..:..,.;\..:)._:_\b;-1 c:_~·:__..> ~J _;iı; s..~.ı. •JJf.<br />
·J~ ... ~ • ..ı...l (._;; ... ~:. ~\#\ ,_;;.;.;_,..,_,.. ö~k ":",;; ~-.(~1, j\:t LS"~,~;T .1.\;:,..ı .~.ı.. c;\.:..iil_, .:.ı~~~.~<br />
. ).Mj\' '-'.,..~. .. L. -:..l=·l<br />
.. ,.. .:ı>~' j)l.,\ ... ~:• ... r, r:-i, :..ı.ı. • ..ı.._.ı.i J J,,.~,J ~=s· .r~<br />
·h' ...r~ .:ı,f:' t.~.iliı ;ı....; .J . .... :.ı,..-~.\.\ ... ,~_,.)~' e:-; •,.)J • ..ı.;; J~..ıJ,ı c}\.:.. ı.ı~J (!. J' ..;.ı;~t...f.<br />
ı3"::;-JI _:ı,ı ..i ..... v...ı_,ı.i .. Jt:,Jı; """• .1ı:_;, , , • ..ı.::~,.. ~--• -:..1:S' .r:, . ):>)':~ " •• )'.~_,ı. ı.J.~:· ,.r .::..~:jlı<br />
_,.... ..:..ıJ.)'J :..ı'J', Jl:· "'':"".:?" y LS •• )t..<br />
r.L-r, JJ-' ..:.,c. J..ı..)l: ..ı}·_r, 0 t,' ~o.:~ 1 ı__, .:ı..ı..: ,_.)J • ..1!~... 0<br />
/...SA_JI::t-1 .:.;\'.~.ı. c:..l;ü:..., ..._.a> ~l~\ \.i.\.1 J i , ... rJ"".).>:_, _, ~c)-_i,.::,I.>J?" )• Jl? .J)""' ~;.Af.:u..ı...l<br />
•)_,(.:..• .::.ı'i..ı.._, ~~ .. ~_..~.ı_l r..-~ .;ı)'..ı .......,.. •.ı.:;~--i jıJ.: .............. i..G};..ıJ_,ı J.b. "-"")..ı.._l j_,\l t5'->:7<br />
(ll:• j~'l\& j~ ;:.:p};Y.J J":._;JJI J ..ı.=-:1 ~o.:-.... ~ _<br />
.:;,tı -:..1.•-t:--.•..ı...l tk'"' §.;J. •.ı.i,... L9"'"'~t.. J 1 ><br />
. ;..~,;_,_.>,;.i. -..4..:.~ 0_ı.,:}~J)'" A..-:.L ... JIJJI j,..~.ı_l .J<br />
_,_i d:.:\.~: ... .ı.....,.. j\:t JJ~ J,l o._...,j\tJI t~ .ı.:.._..ı\..ı.i•<br />
.... ı ..!.\:S .r~ . J.A\:-- ... ~..ı.._ı r.-;; •.ı.::~ ,jı..ı.:_.., ........... ı>->1.:<br />
.. ı.>., "''?""':" J.r c.t:• .ı.4.:.. •-> \'\\V.._;..... 0'-i \ •<br />
.ı.:..."L~-i~..ı .::.ıiL.!.itJ J;-""i ı.$-IY:.l M•\A'\ .).ı.~--~.L.f"' 1;:;1 \W'\' .. ..:..(.r;, •JJ" ..::ı.;...J..~.: .. JIJJI Y.<br />
-----------·~ 236 ~-· ----------
Bu hisselere ait menfaatler azaltılıp çoğaltılamaz. İdare Meclisi 9-15 arası üyeden oluşur. Üyelerden en az<br />
3 adedi Osmanlı vatandaşı olacaktır. İdare Meclisi'ne katılmak üzere şirkete katılan kolektif ve sair türde<br />
şirketler mecliste yalnız birer vekil aracılığı ile temsil edilecektir. Her yıl üyelerin 2' si değiştirilir. Üyelerden<br />
her birinin en az 60 hisseye sahip olmaları şarttır. Bu senetler işlemlerin güvenliğini sağlamak gayesi ile<br />
kefalet olarak tahsisi edildiği için haczi mümkün değildir. Kaplıca mevsiminde İdare Meclisi'nin en az ayda<br />
bir defa şirket merkezinde toplanmaları zorunludur. Oylamalarda oyların eşit çıkması durumunda konu<br />
ikinci toplantıya tehir edilir, yine eşitlik bozulmaz ise reisin bulunduğu taraf tercih edilir. Diğer üyelere<br />
vekiUeten toplantıda hazır bulunan üye, kendi oyu ile birlikte beşten fazla oy kullanamaz. Genel Kurul her<br />
yıl aralık ayında İstanbul'da toplanır. İmza edilmiş sermayenin en az yüzdelü'nunu harnil 10 hissedarın<br />
imzasıyla toplantıdan 20 gün önce İdare Meclisi'ne verilen teklifler kurul gündemine alınır. Asaleten veya<br />
vekaleten bir adet mümtaz, dört adet birinci ve ikinci tertip adi hisse senedine sahip olanlar Genel Kurul'a<br />
katılma hakkına sahip olurlar. Bir hissedarın yüzden fazla reyi olamaz. Mümtaz senetiere ait özel menfaatler<br />
ilk sermaye artırımında kaldırılacaktır. Şirketin mali yılı ı Kasım'da başlar gayri safi hasılattan mevcut<br />
emvalin muhafazasına ait masraflar dahil olmak üzere işletme masrafları, şirket borçlarının faiz ve taksit<br />
ödemeleri, mümtaz ve birinci tertip adi hisse senetlerine ödenecek yüzde 7 faiz tutarı ayrıldıktan sonra, geri<br />
kalanın yüzde 1 O'u ihtiyat akçesine, yüzde20' si kurucu hissel erine, yüzde70'i Maliye Nezareti ile hissedarlar<br />
arasında yarı yarıya paylaşılmak üzere verilecektir. Yüzde 70'in hissedarlara ait yüzde35'inden öncelikle<br />
ikinci tertip hisse senetleri sahiplerine yüzde7 faiz ödenmesine ve Genel Kurul' ca İdare Meclisi 'ne tahsis<br />
edilecek ücretin verilmesine yeterli para düşüldükten sonra geri kalan kar payı adıyla, bütün hissedarlara<br />
ayrım gözetilmeksizin eşit şekilde dağıtılacaktır. Ödeme tarihinden itibaren 5 yıl içerisinde talep edilmeyen<br />
senetierin bir kısmını kura çekimi ile itfa etmek için Genel Kurul'ca tahsis edilebilir. Kura isabet eden<br />
olmadığı yıllarda, eksik kalan kısım ihtiyat akçesinden karşılanacaktır. işlemlerin tasfiyesi ya da ruhsat<br />
süresinin sona ermesi durumunda ihtiyat akçesi mümtaz ve ikinci tertip adi hisse senetleri arasında taksim<br />
edilecektir. Şirketin değiştirilmesi, süresinin uzatılması, feshedilmesi ve işlemlerini durdurabilmesi için<br />
hükümetten izin alması zorunludur.<br />
Sermayenin 113 'ü kaybedildiğinde fesih veya faaliyete devam kararı alınmak üzere İdare Meclisi, Genel<br />
Kurul 'u olağan üstü toplantıya çağırır. Şirketin feshi halinde 24 Şubat 19 ı O tarihli sözleşmenin ı 3. maddesi<br />
gereğince binalar ile içlerindeki aletler iyi durumda ve borçsuz olmaları şartıyla ücretsiz olarak hükümete<br />
devir ve teslim edilecektir. Şirketin geri kalan varlıkları, borçların ödenmesinden sonra henüz itfa edilmeyen<br />
hisse senetlerinin itibari değerleri toplamını geçers e, harnil oldukları hisse senedi oranındahissedarlara taksim<br />
edilecektir. Şayet bu miktardan eksik kalırsa öncelikle mümtaz hisse senetleri bedelleri ödenecek, artan miktar<br />
adi hisse senetleri arasında taksim edilecektir. Şirketin mali durumunu incelemek için 1 O Nisan 1917 tarihide<br />
toplanan Genel Kurul'a verilen evraktan başka dosyasında herhangi bir bilgi mevcut değildir. Bu evraklara<br />
göre şirket ı 67.200 lira sermayesinden 84. ı 86 lirasını tahsil etmiş, bu parayı inşaat ve tesis masraftarına<br />
hisselere Jouissance verilir. ihtiyat akçesi için belirli bir sınır yoktur. Bu para ile devlet tahvili satın alınıp<br />
faizleri sermayeye eklenecektir. Yıllık hasılattan yüzde 7 faiz veya temettü dağıtılınasına imkan Msıl<br />
temettü ve faizler şirket yararına zaman aşımına uğrar. Hissedarlara ait yüzde35 temettüden bir miktarı,<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --~
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
\ ..<br />
<<br />
..::;.. '; ..,_._ş J"" ,j,h _,... .;..\:.! l~·<br />
J)''S ~~· Jjlv'J .ı.~l__,_, J'tı<br />
~:"~'\ .ı..:,._,u·L\)y'5 U .. t:..~. ~:..., '"'UI 4.~->-;ft<br />
,j\JI .Jj·~·~ı:. ~.; .) 1 :.. l~1ı:.l. \~ . o.) ':•1,; ~ J J"' '.1.:;;:.;L'<br />
)•:·-:;, ·~':~·~ı 4-!U\t.J c..ı)l.~ ;L..., • ).ljiJ I.Sy_.A·J. J_;._. ,)J.:.;_,,ı<br />
o..\:ai J• ı) ..ı,,, • ;.ı..\.) .r~~<br />
•JI..ıi .y-lf, J..ıl..ı:;l ..:J::'. jyJI<br />
..... ~-...... .;.,~~ . .;lı ..ı:~c ·~\,\.,. Jli.;::l<br />
Jll.~l .);IJ (.9~1 o.lJJI, J~#:d: ..:\";'"'""""'":).: J?" ':" .... \ ... ~:.... ·_,1 •:;)y_ ,_;.l,'..,_L.r"'. jl..,_~_,J., ,;,y_ $, .. \ü.\.j\ .. ...,\J yl.l. ı)J,).lı ._,J~<br />
0 J 1 • .) j Y. J-'; -<br />
1,$) y J\ eJ)J',J -11. !)i.H..,>- J y'J J! _.;1_~,' j_.) jy_ ..;..\;~;~~=· j ıf':.a'i<br />
238
--TİCARET VE ZİRAAT NhZARETİ ME!vlALİK~i OSMANİYE'DE OSM!\NLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
harcamış tır. 1913 yılı hesabı 5. 060 lira zarar ile kapanmış, Cihan Har bi' nin çıkması üzerine işlemlerini<br />
durdurmuştur. Sözleşme gereğince Maliye hazinesine ödenmesi gerekli olan paranın harpten sonra ödenmesi<br />
İdare merkezi Dersaadet'te olan şirket, Ereğli civarında Kozlu mevkiinde İhsaniye ve Muradlı maden<br />
kömürü ocaklarını işletmek ve her nevi kömür ticareti ile uğraşmak maksadı ile 50 yıl süreyle 14 Ocak 1329<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Fen memurlarının dışmda bütün çalışanların Osmanlı vatandaşı<br />
olmaları zorunludur. Maden bölgesinde işletmeden sorumlu bir müdür vardır. Sair yerler ile yabancı<br />
ülkelerde şube açma yetkisine sahiptir. Serınayesi 5 liralık hamiline ait 6.000 hisseye bölünmüş 30.000<br />
liradır. İdare Meclisi kararı ve Genel Kurul'un onayı ile sermayesini yüzde50 oranında artırınaya ve 15.000<br />
liralık tahvil çıkarınaya yetkilidir. Yarı bedelleri ödenineeye kadar hisse senetleri i sm e yazılıdır. Serınaye<br />
aıiırımına gidildiği takdirde İdare Meclisi 'nce tayin edilecek şartlar çerçevesinde hisse senetlerinin yüzde<br />
hissesi olarak 3. şahıslara verilmek gerektiğinde kurucu ve hissedarların rüçhan hakkı ortadan kalkar.<br />
1000 adet kurucu hissesi ihdas edilmiştir. Bu hisseler ilk idare meclisini teşkil eden kurucular arasında<br />
kararlaştıracakları şekilde paylaştırılacak, şirketin kuruluş tarihinden itibaren beş yıl için isme yazılı ve<br />
satışı imkansız olacaktır.<br />
İdare Meclisi 5-9 arası üyeden oluşur. İlk meclisi 5 yıl süre için seçilir. Her yıl üyelerin bir veya<br />
ikisi değiştirilir. Görüşmelerde oyların eşit çıkması durumunda konu ikinci toplantıya tehir edilir, yine<br />
eşitlik bozulmaz ise reisin bulunduğu taraf tercih edilir. Üyelerden her biri şirketin 100 hissesine sahip<br />
olmalıdır. Genel Kurul her yıl İstanbul'da şirket merkezinde toplanır. Vekaleten veya asaleten 30 hisse<br />
harnilleri Genel Kurul'a katılma hakkına sahiptir. Bir hissedarın 25 oydan fazla kullanma hakkı yoktur.<br />
Serınayenin yüzde30'una sahip hissedarlar Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya çağırabilirler, bu takdirde<br />
davetin gerekçelerini İdare Meclisi'ne bildirmek ve toplantı sonuna kadar hisse senetlerini gösterilen yere<br />
teslim etmek zorunludur. Aynı oranda hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler toplantı<br />
gündeminde müzakere edilir. Genel Kurul mali yıl tamamlandıktan sonra üç ay içerisinde toplanır. Hesap<br />
müfettişleri acil durumlarda Genel Kurul'un olağanüstü toplantıya çağrılmasını İdare Meclisi'nden talep<br />
ederler. Yerine getirilmediği takdirde doğrudan çağrı yapmaya yetkilidir ler. Şirketin mali yılı Rumi Ocak<br />
ayından başlar.<br />
Bu paranın kullanılma şekli konusunda İdare Meclis'i yetkilidir. İkinci olarak ödenmiş sermayeye yüzde 6<br />
oranında ternetili ödenmesine yeterli olacak miktar ayrılır. Geri kalanın yüzde 15'i İdare Meclis'i üyelerine<br />
239<br />
tahsis edilir. Yüzde 70 temettü olarak hissedarlara, yüzde 30'u kurucu hisselerine dağıtılır.<br />
Safi gelirden öncelikle şirket sermayesinin llS'ine ulaşıncayakadar yüzdelO ihtiyat akçesi ayrılır.<br />
25'ini almak konusunda kurucu hisse sahiplerinin rüçhan hakkı olacaktır. Geri kalan yüzde 75 oranındaki<br />
hisseler de hissedarlara tahsis edilecektir. Bu şekilde çıkarılacak yeni hisse senetlerinin tamamı, iştirak<br />
için yapılan resmi müracaat kabul edilmiştir.<br />
83. KOZLUKÖMÜR MADENLERİ OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
~~:•J.J' ..:.~:" •J.:i,l .;J,y_J )_} •j_ı_; ~-' .ı.;.,_~i d:S _;. •JI.;I \.Tl.;: .)l.j ı./..ılJ' tL~ j..ai ~"'.l..r<br />
~,-;l..~o_l 'lı); ~IJI.ı~ ...... ;.ı.l.ıJ?'" _,. Jl:-=- -J..ı.~~"!,,--r .:J.:S.r~ 0.r.J •-'~l\ı.. w)\,l,~ ~:!....i JJJJ:~ ~•·Y~,ı,.<br />
.ı.:..:J~ .... ,.. lf-~.Y ı,>jjJ' .:.)y_J ._::ı..ı.: ... ._,._ ı.s.:~ .:..:;-" • .. .:.r .... .ıJ.Ai~ J?'"·dJ\ \k.d c_t:~ .1. J.ıı .. , '\J."'.L..r~<br />
• ..ı.: .... }_;~.~... J~- ı.;.~ı J .ıo~...,,_ _;;; Jıı..) iJ'••• .t.~.ı.ı.P-~" C:.1·• '-"~) f" • YU):-:=- .o- .. :..' l.ı ~.:,\ tr··l~ •JjJI JlJI •J~~,; t.J"'•; 1 .ı! :/\v"<br />
i.S-';( ;JJ( ı.S)i~J<br />
u:Jı ..ılJ<br />
y;_:.i •·H:·ki .:.·J>"" ..... :~)r '("'1"''1' ~:.., _jk' u:_,..._j' v .. ~_..~. ... ;, • .:J. ... :l.:..tl 'll;.JJ""' !..11;;,1 .. ~.ı: J,.;, !l J .ı.:.~·<br />
~:_!.~' ,/-_;. c~.L~ı;.l.ı ~.l:.U.a; . ..ı.ıl.;:l.:l.:.... uı ı.s·".L.f"J _;~..ı..ı • .:ı;J;Ji Jl:~ •-~~::".• Jr· .:ı;"'''· )J.ı.J.:~)J:~ JC'I ... "'-~~l~..<br />
uı-4.-l.·~). )JJJ:~ .ı.ll....""':-1 J:.iıl_,. cl'.)JIIfl~ J:..:.:-!1 .:J.~' tl) •.~;.T ı.i'\r .. l . J_,:JJI .::,.;.._,)<br />
• J J:ı .ı! 1 J?'" 1 .,_l;...; J'"" lfJkı:.l ..ı.:... $! ı.ı:"':S .r;,
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANL! ANONiM ŞİRKETLERİ -- •<br />
Sermayenin yarısı kaybedildiğinde fesih veya faaliyete devam kararı alınmak üzere İdare Meclisi,<br />
Genel Kurul'u olağan üstü toplantıya çağırır. Şirketin feshi halinde şirket borçları ödendikten sonra geri<br />
kalandan hissedari ara verilmek üzere ödenmiş sermayeye eşit oranda bir miktar ayrı lacak, artanın yüzde 70 'i<br />
hisse senetlerine, yüzde 30'u kurucu hisselerine verilecektir. Şirketin faaliyet süresi içerisinde ya da tasfiye<br />
sürecinde gerek şirketle hisse senedi harnilleri arasında gerek bizzat hamiller arasında şirket işlerinden<br />
kaynaklanan dava ve ihtilaflar İstanbul mahkemelerinde görüleceği için senet harnilleri İstanbul'da bir<br />
ikametgah göstermeye mecburdur.Şirketin ortak menfaatlerine ait davalar, bütün hissedarlar adına Genel<br />
Kurul kararı ile İdare Meclisi ya da üyelerinden biri tarafından açılabilir. Böyle bir davanın açılmasını<br />
isteyen hissedarlar, toplantıdan 20 gün önce İdare Meclisi'ne müracaat ederek konunun Genel Kurul<br />
gündemine alınmasını isteyebilir ler. Genel Kurul'un reddettiği böyle bir teklifi hissedarlardan hiç biri kendi<br />
narnma tekrar edemez. istek kabul edildiği takdirde dava açılması için Genel Kurul bir veya iki memur<br />
görevlendirir.<br />
Şirket 25 Ocak ı 9 ı 3 tarihinde resmen kuruluşunu tamamlamış olmasına rağmen, dosyasında ı 3 Ocak<br />
1914 tarihli bilanço bulunmasına bakılarsa, faaliyetlerine çok daha önceden başlamış olduğu anlaşılır. Buna<br />
göre şirket sermayesinin tamamı olan 30.000 lirayı tahsil etmiştir. Mali yılsonunda 95.568 kuruş temettü<br />
elde edilmiştir. Bu temettü ı912 yılı temettüsü olan 2ı6.657 kuruştan, ı9ı3 yılı zararı olan 120.989 kuruşun<br />
çıkarılmasıyla elde edildiği aynı yılın İdare Meclisi raporunda kayıtlıdır. Dosyada harp durumunun şirketin<br />
mali yapısına yaptığı tesiri gösterecek resmi bilgi bulunmamaktadır.<br />
84. KONYA TİCARET-İ UMUMİYE TÜRKANONiM ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Konya' da bulunan şirket, her nevi dahili ve harici ticaret maddesi ile bakkaliye eşyasının<br />
alım satımı ile uğraşmak, gerektiğinde sermayesinin bir kısmı ile mali, sınai, ticari tesisler kurmak, bu<br />
tesisleri gerek kendi adına, gerekse başkaları adına iştirak suretiyle işletmek amacıyla 20 Kasım 1916<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. 45 yıl süreli şirketin sermayesi 50.000 liradır. Nizamnamenin 1.<br />
ve 5. maddeleri kuruluştan sonratadil edilmiş, buna göre Konya'da bulunan Osmanlı iktisad-ı Milli Anonim<br />
Şirketi kurucuları arasına katılmıştır. Diğer vilayetlerde şube açmaya yetkilidir. Sermayesi 5 'er liralık isme<br />
yazılı Osmanlı vatandaşlarına ait ıo.OOO hisseye bölünmüştür. Bu sermayenin yarısı Osmanlı iktisad-ı Milli<br />
Anonim Şirketi tarafından karşılanacaktır. Sermaye tamamen ödendikten sonra Genel Kurul bir misli daha<br />
artırmaya yetkilidir. Hissedarlar yeni çıkarılacak eshamı satın alma konusunda rüçhan haldcına sahip olacak<br />
bu şartın uygulanma şartlan İdare Meclisi'nce tayin edilecektir.<br />
Ecnebi tabiiyetine geçecek hissedarlar ya da miras yoluyla hisse sahibi olacak yabancılar 3 ay içerisinde<br />
hisselerini Osmanlı vatandaşlanndan birine satmak zorundadırlar. Bu süre sonunda bedelleri şirket<br />
tarafından piyasa fiyatları üzerinden ödenerek başkasına satılır. Hisselerini başkalarına satmak isteyenler<br />
İdare Meclisi 'nin onayını almak zorundadır. Ferağ işlemleri şirket tarafından yeni senet verilerek i cra edilir.<br />
241
---------------------------İSTANBULTİCARETODASI---------------------------<br />
~)•l~! ~~).J. J_,.ı, _,\i::::--J! "'~!\..,! ~; "'4J~J, ;.>.._1 6>-1 .A:i&- o.ıjfv" • .ı.:ğ); _JI; _ _i.,_<br />
J,l .:ı§· 0~1 .J..ı..c\;~1 6 1 h•....,,.. ":",.\_...,.ı..:.:_.;, •"'-~ı. ı.!J.,'":L. r . jl...\IJI ~L ·.ı~j .).ı.:• j, !lhA.a.,.. .:r,<br />
.)..ı.:_ ... \.A~I ..::,;\.. ~JJ ı..s·"':H .. ~:-~ ~:.\ .r:; . _,,J,I J.:..ıl .:ı_}' li. ~.LjJJ u-\_.;}S:-~ j>41.r. tJ;~<br />
~ ..,_L. r 0 :,L~,_ı -:..:ı\; J; ,/.1. ._;__ ol}~ :Jj,_.... ,.._ 'Y_,I .:•.ı'-:ı\..... .:,..L ..:i , J'J'\;.~<br />
•J.J"" _;pi..ı.J;I jl)\lS~J o.ı)J'_ d.:i 0,f:1 13 A';"'sl J.l::,.ı t;k• 2\:• c.\":._~,_1 ..:-:!.S .ı.:_\J,.d J~ o.:ı)f_<br />
~ı_,ı.ı~ ... ,.. jJ~;I t_i ~..ıt=- ı../':5:~1 j!.Jt_C. • ..ı)y_ ".•JI.ıı ..... J~ Jı. •.ı)y_ , .)4 •• ..-j• L&..~ı_ • ..ıjy_ .j.ı(:~<br />
~J~~ .;:,')\., $ı_;..:.I..J):S.r:; .ı.i..!.ı.'<br />
.ı.:.;_,\s.,) )":•_:. o-l_,tl~ _;\~. )JI~\ ..:..\;'. J) {..4:• .,_.,...,,..~::' . .;:.,).ı .ra.o:• "".'::''Çe ~-:--'J Jj; .,,L' j!IJ'_j<br />
.._..)j .).ı\..:.. .. ı J.At ...;JI j..ı.:..ı . ..;•bJI..:ıl ı.rl~ • .J};:-:-".1 ..ı.-:_i l~>..:ı J:•J. ~..,_L. .r· ı..s·.,:• ,.c .::..~;• . _,;,· yj\.<br />
"-t:- ,j>=-•l_.;..ç.\ .:,;~i:l.;, .r::,\:,.. ,_;_"~~~ E.'l l:lı,:... ..::,J.i. ... )\:. J_,:ı~ı ,_,,\c..ı.~ j ..... i .,;_v" .;1\.;,.,.cl. J.>.o_l<br />
~:_('~ ı.SJ,v"' j..ıL4s:.l .p.1r: i.SJ}.;,.,> .;:.,\.i)~ d;l..;.ıtlo.:ı~jJ . .J..ı.:iai j.J~I L$JJI_;;:,., ı.!l.,'ıJ::v •.JJ;JJI<br />
t_Ç~l,..ı,lc. • ..ı.ı,.:\c .::.JJJ"" •J)-'(v" ,;:;_); .Jl_~· ... : .. ./ ;.,:•J,.p .::-~:~>. J.A:UJI ..:~L. ~:. . .ı.:-~ ... ,.._;~
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
İdare Meclisi 7- ı ı arası üyeden oluşur. Her yıl üyelerin bir veya ikisi değiştirilir. Haftada en az bir defa<br />
toplanmaya mecburdur. Görüşmelerin geçerli olabilmesi için, üyelerin yarıdan bir fazlasının toplantıda<br />
bizzat hazır bulunması zorunludur. Üyelerden her biri şirketin 50 hissesine sahip olmalıdır Genel Kurul her<br />
yıl Haziran ayında şirket merkezinde toplanır. Vekaleten veya asaleten beş hisse sahipleri Genel Kurul'a<br />
katılma hald
---------------------------İSTANBULTİCARETODASI---------------------------<br />
1 • ""<br />
J_,~~~ .. ~.I.;L. ).J"") ~\.-~J• jt\.ı: '(J'.J..:.\;_1 ı..r!J~ ı.s·"~J.\t J\.:;,J. J;4JJI ·~·=-·_,; ı.sM•.)I~\ j-'ı/<br />
\'1"'1" .._:_~ .)l-=:' o 4__,_ ... ;;., .;..ı~ı.::.ô.-_,-';_, '7"1~ '~~r·' ..sl.;..:.ı_, ..:.1~_1 .:;:.t; ~·J.r ..!...\Jl.. J.r. J, ....... ..r:.i:.'<br />
-J;) :,_,ı J\i ...... 1=-'. ~ _,t,..ı._l .:;:s; -s-1.} ..;;;·-~.: .... ~~,::=ı .~ JJ/ .:J.:..ı.. :Y • • J .)> ).J~>:' • .;L" "'-.;t; ..<br />
.J":" 1 .ı._LÇ) .}-" 1.1:'\.\a.ı>! ..ı.:..- 5! ':;._! _<br />
_} • ".\•\•• , J _,:1 J i "'•: l:• .ı,':";·')_,.:, Jı~~<br />
. )j .ı' d:ıl"'"_,..: ..>.r. v"' .).ı>L.::...d . -·'J':l.ıl J~..ı.: ı.JI-:(1 ,; __ v"' ;_;S . .r ~:) .r: ._,.;j __ )~ J~l j_,;ı; ~:~ v"' ..,~":• J;r -=..~: ... .>..ı.:_l ~\f_l Jl.ıl ~) .)..ı..!.~c)JI !l1J'.:ı~ ...... > ..r • • ;.:>)\....s< ... !li;.ZI .,_:~,. }:>L ... ~ ....... Jı .. ;...ı._l<br />
.v):J-").:>~;9\..., .)kc. ;~t:~J..ı.:..-'..ı.:..._l JJI .:ı,:~;; ..,·•:ll.. ~:- ..:..\:_\ _,.:. · JJ ıı J>..!.;ı ,:_,:-~!.ı'_;~ J>•.JJI<br />
,J..ı.i..ı.IJI .Jl)l ..,:.ı .• ~;_,_ ...:..l.:i .J_,'f.ıuı-41 .1.1::,...1, ~:• ..!.\~·--".' ..::...:\)y_ .,_ ... _L...r .. " ..;t...ı._!<br />
•.lJJ' • .ı.::•~;..:_. ~JI • .;ıjy_, ~:_\..::...._1 •J'->'ı..r1>f' ı;.;;-~~ •.:>Jy_.J •:..)•-"'" ....,..-_;. JJI .:.:n'<br />
• ;j ,ı ,,Y.t_..-11'! .J-11_,1_.:- .j_;l..ı.i.._,, .;ı-':..;-ı_,~:- .__..,.. 4J. ...... ..ı.:5 '" .J; ._: .. v"" . J}~J- .. 1 ~jJ'. ~\JI.H..,. .... ~l-C<br />
.._L li•. )>~...a>- ..:..\~ • ..~:_\ -::..!~ ... 1. "-~'-.) • .;.:ı.;t..ı.;:,..'J\""' "-:" _,f ..::...~.::" ... :..)l)ı ..:.\:... J'-"i•.J. •.l )Y • .)J<br />
p~_,~-T ı.~:t<br />
1.9.) ... ;s·~~-': . ..;:..~_,.:,....).-Ajl )f_, e:_!_)) ~ ... IJ,.~_, ..:J.i:'J;.;;.ı ..J._I -~,~.A .... ::. • ..;.~.~'l' .. :.._J!./1 ...:..Lt._:,.:ı..J .:.u..ı.*·=·, ..;rT ... ,\; .. .:..'Yvı • .;..ı~.~ rLI.,~,..ı; ..;i<br />
..;:..\!:..:.i ,:) _, )§ • .:ı\.\ ı..r\>f' , .) ):\ J\ 1<br />
-"-::i J:•..r. ~".L..r•'-:>J.J'..::...~; ... ;..ı.;J:.l_,•.:.ıl..ı.,...\ .;..ı.:_., .... "'"ı..r->• .:>.Aı:.jy_ .V:.J...r:, .j•L.o~.\;\ .... ..ı.:9..~1 .. .:.~c.rı.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
86. KONYA MENSUCAT VE EMTiA YURDU OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Konya'da bulanan şirket bir şayak fabrikası kurmak ve buna benzer tesisadar ve sair<br />
şekillerle mamul gayr-ı mamul yerli malı üretimini sağlamak, mamul madde ithali ile satış işlemlerini<br />
yürütmek için 5 Nisan 1917 tarihinde kurulmuştuL Şirket sair vilayetlerde şube açmaya yetkilidiL Süresi<br />
50 yıldıL SermayesiS'er liralık isme yazılı Osmanlı vatandaşlarına ait 20.000 hisseye bölünmüş 100.000<br />
liradıL Beş sene satılınamak şartıyla yüz adet kurucu hissesi tahsis olunmuştuL Genel Kurul serınayeyi<br />
bir misli daha artırmaya yetkilidir. Ecnebi tabiiyetine geçecek hissedarlar ya da miras yoluyla hisse sahibi<br />
olacak yabancılar 3 ay içerisinde hisselerini Osmanlı vatandaşlarından birine satmak zorundadırlar. Bu<br />
süre sonunda senet sahiplerinin kayıtları silinecek hisseler piyasa fıyatları üzerinden şirket tarafından satın<br />
alınacaktır. Ferağ işlemleri yeni senet verilmek suretiyle icra olunur.İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur.<br />
Her yıl üyelerden ikisi değiştirilir. Üyelerden her biri şirketin 30 hissesine sahip olmalıdır Genel Kurul<br />
her yıl Aralık ayında şirket merkezinde toplanır. 5 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılma hakkına sahiptir<br />
Bir hissedarın lS' den fazla oy hakkı yoktur. Sermayenin yüzde onuna sahip hissedarların toplantıdan 10<br />
gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınıL Şirketin mali yılı 1 Aralık tarihinde başlar. Safi<br />
temettüden, bedeli ödenmiş sermaye için yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzdeS ayrılır. Geri kalandan<br />
yüzde 1 O kuruculara, yüzde 7 İdare Meclisi 'ne ve yüzde 3 'ü şirket çalışanlarına, yüzde 80 hissedarlam<br />
dağıtılır. Her yıl kura çekilerek belirli sayıda eshamı tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde bir<br />
miktarın ayrılmasına Genel Kurul kura yoluyla karar verebiliL imha edilen eshama karşılık intifa hissesi<br />
sermayeye yüzde 5 verilmesine kafi gelmediği yıllarda noksanı ihtiyat akçesinden tamamlanıL Son toplanan<br />
Genel Kurul' da 1914-1916 yıllarını kapsayacak şekilde düzenlenen evraka göre; şirketin esas gayesi fabrika<br />
ve tezgahlar kurup şayak ve sair mamuller üretip satmak olduğu halde, harp halinin doğurduğu zorluklar<br />
yüzünden faaliyet sahasını bir takım ticari işlemlerle sınırlı tutmak zorunda kalmıştıL Son zamanda kurduğu<br />
el tezgahlarında 3000 küsur metre mensucat imal etmeyi başarmıştır.<br />
Şirket 1914 yılı işlemleri sonunda 75.631, 1915'de 67.569; 1916'da 156.414 kuruş safi temettü elde<br />
etmiş, nizarnname hükümlerine göre dağıtmıştıL Son yıla ait evraka göre şirketin tedavüldeki sermayesi,<br />
Bu şirket her nevi ticari ve mali işlerle, çiftçiler ve tüccar elindeki hububat, yün, kitre gibi maddeler<br />
üzerinden avans vermek, bunların alım satım ve nakliyesine aracı olmak, şirketçe lüzumlu görülen sanayi<br />
yatırımları, sulama sistemleri ve bataklık kurutma tesisleri gibi imar faaliyetlerine katılmak, onınibüs ve<br />
tramvay işletmek, maden araştırmak ve çıkarmak, imalathane açmak, müteahhitlik ve mültezimlik işlerine<br />
girmek maksadı ile Kayseri' de kurulmuştuL<br />
11.680 liradıL Toplam ihtiyat akçesi, 154 lira 29 kuruş, temettü bakiyesi 6.711 kuruştur.<br />
87. KAYSERİ MİLLİ İKTİSAT ANONiM ŞİRKETİ<br />
verilir. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir. Hasılatın ödenmiş
-------------iSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
;;.;.~IJ(;.j •.l":,•l.i.::..ı J )"" .J.:'.J.<br />
;-lJ'Jll~l J.J_d.\f'J.<br />
s-;1-\lJI•.ıJ:_(.r!J .,... J . ;;;1<br />
~ 1.,;1' ~ ./ V ' ,./<br />
. . Lif J) jl,..ı,~(<br />
• .ı J":' J' • ..~.:.:~'":~J.ı •->ı.J'I.-.id:..f r:.-" .<br />
.:ıl-'.~""'<br />
.J;..!.l.J:lt:1~:..;;)JI<br />
":' yf<br />
. ;J..i.i _y.. 4.::4i ı_,.<br />
ı..ri~<br />
IJ 2:• ..:1:-,.>v.l ..:..,Li) .,;_~\k.:l<br />
·~)J'_ ..._.Jı~ıı..rı~tıı!:<br />
~·:- _yf<br />
~:..;,.,i ~ .r~ JJI<br />
. ; f::-.'-L_ .>v_ 1 • ) I.A• J<br />
_;i..l~' )j:J .~_,;_ "'"''
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi lv!EMALİK-İ OSMANİYE"DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Şirket sair yerlerde şube açmaya yetkilidir. 9 Temmuz 1916 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır.<br />
dosya içinde mevcut örneklerine göre 1, 5, 10, 20 ve 100 hisselik 5 ayrı tarzda basılmıştır. Senetler isme<br />
yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir.Eshamın alım satımı İdare Meclisi'nin iznine tabidir. Genel Kurul<br />
sermayeyi bir misli daha artırmaya yetkilidir. İdare Meclisi 7 üyeden oluşur. İlk İdare Meclisi 5 yıl süre ile<br />
kuruculardan ibaret olacaktır. Her yıl üyelerden 3 'ü değiştirilir. Her ayın başında şirket merkezinde bir defa<br />
toplanmaları mecburdur. Karar alınabilmesi için üyelerin yarıdan bir fazlası toplantıda hazır bulunmalıdır.<br />
100 hissesine sahip olmalıdır Genel Kurul her yıl Nisan ayında şirket merkezinde toplanır. Asaleten veya<br />
vekaleten 50 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılma hakkı kazanır. Bir hissedarın IO'dan fazla oy hakkı<br />
yoktur. Sermayenin yüzde onunu temsil eden hissedarların toplantıdan 1 O gün önce yapacakları teklifler<br />
toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Safi temettüden, bedeli ödenmiş sermayeye<br />
çalışanlarına, yüzde 2 Genel Kurul'un onaylayacağı hayır kurumuna, yüzde 90 hissedarlara temettü olarak<br />
dağıtılır. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarını tedavülden kaldırmak için safi hasılattan<br />
yüzde 5 ayrılmasına Genel Kurul kura çekimiyle karar verebilir. imha edilen eshama karşılık intifa hissesi<br />
verilir. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncaya kadar kesilir. Yüzde 4 faiz noksanı bu akçeden<br />
tamamlanır.Kanuni sürenin tamamlanmasından önce şirketin tasfiye edilmesi -sebep ne olursa olsun-,<br />
sene hesaplarının incelenmesi için 9 Nisan 1917 tarihinde toplanan Genel Kurul' da müzakere edilen evraka<br />
göre, sermayenin tamamı ödenmiştir. 46 bin lira ile yapılan ticari faaliyet sonrasında 3.557.061 kuruş saf<br />
temettü elde edilmiştir. Nizamname hükümlerine göre taksim edilen bu temettüden 355.708 kuruş ihtiyat<br />
akçe si, ayrılmıştır. 10.403 kuruş 1917 yılına devredilmiş, yalnızca eski hissedarlara satılmak şartıyla 24 bin<br />
yeni hisse senedi ihraç edilerek sermayenin 70.000 liraya çıkarılması kararlaştırılmıştır.<br />
Bu şirket İstanbul' da J. V A. Fratelli Ha yı m Ticari Müessesesi 'ni hakları ve sorumlulukları ile<br />
birlikte uhdesine alarak idare etmek, kağıtçılık ve matbaacılık ile birlikte her nevi ticari ve sınai işlemleri<br />
yürütmek maksadıyla 20 Ağustos 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamlamıştır. Sair vilayetlerde<br />
şube açmaya yetkilidir. Süresi 50 yıldır.Sermayesi 5'er liralık 8.400 hisseye bölünmüş 42.000 liradır.<br />
Şirket bu sermayeyi bir misli daha artırmaya yetkilidir. Ayrıca şirket ödenmiş sermayesinin yarısını<br />
247<br />
geçmemek ve şirketin gayrimenkulleri karşılık gösterilmek şartıyla tahvil ihraç edebilir. Şirketin<br />
88. KAGITÇILIK VE MATBAACILIK ANONİM ŞİRKETİ<br />
ancak sermayenin yarısının kaybedilmesi üzerine mümkün olur. Şirket İstanbul'da bir şube açmıştır. İlk<br />
yüzde 4 faiz ve yüzde 1 O ihtiyat akçesi ayrıldıktan sonra geri yüzde 5 İdare Meclisi 'ne, yüzde 3 şirket<br />
Kararlar toplam üye sayısının oy çokluğu ile en az 4 üyenin oyu ile alınır. Üyelerden her biri şirketin<br />
Süresi 50 yıldır. Sermayesi 1 'er liralık hisselere bölünmüş ve tamamen ödenmiş 46.000 liradır. Eshamın<br />
1 liralık olması 46.000 hisse olması anlamına gelmemektedir. Birçok şirkette olduğu gibi şirketin eshamı,
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
' • 1><br />
ı.>.l._ .;U_,ı.:ıı..ı. .... l • .).ıJ..J~ ~.:1.1... _jL:~ ,_.,,... . .J},ı ..:..:L' _;;..UJI Jl-~ı_l ,j:JI..i ..!X:.1 t!jf o~:ı)l.ı.__ ... ,.. J).ı,l_,ı (:_i .;~1 •.ı..iJ'<br />
.. .._,_,_), ...... ..r .... ;. ).iJ\<br />
,r .:..~;.., ,jl)l .Sj.ı..& • .1 . .).ı..,_,. _ _. .:,>)\,..!,.. •J..iJI _;;;J\ .:_ı..u_,ıi" '\1;-'"'•...ı.:.:.) "") .SJIJ.4 • .1.<br />
...__ .... _i_l .:..!li.(.,.__,; .... .:,>'}...,!,.. ... : __ tı..~ı ı_;ll •.l..i,._ ':.:~ ............ ).JJi iiJ.ı .ı.:..))l .,-·:;-;1 1\:: ... 1 ;.ı.;<br />
&_i ı.!.I:S'r • .ı.J_..ı./i Li:..ı..:l_,i ~~-.;. ı.J'.J ~JI d:.ı.ı_L...r• • .J)::-:"'~<br />
.. .>...1 J~l .).ı.:_ .. .ı.~&l J.\::..-1 .J'\. .. ,1'<br />
~)1.•\..• ~~i..&iJ c-i '.:..>-'• ...~ı_...ı.; • .J.l.~!'"•..lı.l .:..>.J~J ~'-;'~ .:_.~,. •Jl.ıl c.rt~ •.J.JJI ı.!.lt.J_J )) .ı.: .. IJ.ı ~J<br />
r.>.:ı~<br />
•. ;...~ı_l \.;.a.:ii_,JJI _;L-:1 J;:i ..:.X .... \.. r jl:1; jiiV • .-~.:~;"' ı:,_,.f.I_,-•J ı.J.. !J)J• _;ı.:.<br />
.. J. '-:' J J_;~lf ~~;1; !])1.,\ "':'\~\ (:;." • .)l._u ~=~o:-_, • .ı..l:.\lo.i J~;L<br />
.. W • \ .ı.~~ J..ı 1 0'_..r~1 V<br />
..!.I~:S'""r .;t ... J.:..>l;.i.:..( ;J.ıJ)_IJ _,~..;;~ .:ı..ıl....;..ıJI.fi.J;-o _,;.,.J' f..ı ..... (;Y.,~J )J.)\.!. ı.P~·yT ı,;'t;:.~J\- :->• j.).:-~-y ô))\~:.1 -liı.ı Jk .J\..j ~jJI Jt$<br />
.... C~ı...;IL. .... ~J~""' ı.!.l...:l.!.~l ..;._J~J':' ı).A ... J.}~ .ı.lJ:.r. "-\:}:.ı....)~ J .:ıı_,;T, .:ır,:,JJ; J~:'"'<br />
~j\S ..UJ: • .J~J'.J _;lJ'(Ii ._:.t.&.j\~.ı "':'\.#1 .:,..) .!":, .,;.ı..!..c-_ıj(.!.i ..,L_...\ ... ••;..;:..J .ı.4;:l..i CJ' ..!.\: .. 'G.-ı.:,ıjl;:.ı<br />
_,~...._1.._,. .. ..!.\:)..r~ "'6.._\.J.: .J..ı.t;,\,... "':~.;\," '"""' ı,;K!S • ..ı ... : ... J..i.:..>.Jy"' . J.ı..!.tlJI JJ..ı .ı.:S'""r. .....;i\1JJ Jy.i' ..:..~: .... J.: ... •,...;.ı Jll .;)jJ'_ ~"'.L.r<br />
~ ........ ..!..~:\.:..;\ • ..:..~ı}--;(; .:;J:..~ı )-Ai ":.51 .J..ıl ı)J...!.ı. i$"'.;1,1 ...ı-lf . .;..ı).J~ JJ4.\J\ ;ı., .. ~l.ı... rl~""l<br />
----------·~ 248<br />
":">,~- .:..~; .... ;_,~ r..J'ijl>l..!ijl.. .. :.._..ı.:_ ........... .,_,_._ v.uı d:r""_..; '-'.J.v" .;,.l..;.ı:.l. ;J:lJI ,Jt..ı.~ _,.§." 1 ~,., "'·<br />
• r..>J..I .:...ı\-;t- .:;...ı.;.' i) .J 1<br />
·J~.# •<br />
.JI) '-:• 1<br />
-.. • .ı.f-},1 f 1 ~ ":...--". ı..ı..!.~ 1.!).;..,_\..r • ;.ı.S:.....,~...J.; ~..~·~ tl. j..).ı_l .:..:t..,ı '-"-) . .Jf.:!J)<br />
_,~-.~1.. :.:__ .. d:S r . ;<br />
_.:ık .:..>)J"' •:ı:r(jv> ._ı_:i).; J_l _;ll d.l ..!..1:-.;..,v"<br />
"':(""' .... _;~ ıJ}•·'. "'J.lts, ~J "':ı.ıt-1 . .J...Iı.l tÇ~I .ı..ö;:. • .ı ..<br />
)-.... ;·.;bl~~ ..!.t\,1. J.l .. :_ ... E'' r.>}::.._;.,.l. .:;_ı_._, ·-Fv> .;~\.:..;:.\ .).ı.t .;J..ı. .)..ı.~ uı·•;l.ıl ..rı~<br />
•Ai--: .J.ı.:A..ai •.ı6j) ll •. ;JJJI J!--0" ~JI !-' uı-§.,ı~:~.;> ı.:il.:..ı:.l .J.ı...!.L).ı<br />
~J i.\i ~J..r dl-~ı_l JL ....... :-1 .s}:.til_, • ..!.l:..,.J:,...l .... ...\:e-'ı; .. :.S ..r':. .:..>-'-~ r.>-':... ,...,,.. ...,..-;· .ı.ı.ı:. ):J.<br />
-,;_~,..,;~_i f.!.i • .ı': .. l.i .:..>;., ... ı.!.IS..r~J ~:_tJI .._;;J:.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sermayesini tamamen tahsil ettiği anlaşılmıştır. Hisse senetleri hamiline yazılmıştır. Tahsis edilen kurucu<br />
hisseleri şirketin ruhsatı sona ermeden sahiplerinin rızası ile tamamen veya kısmen şirket tarafından satın<br />
alınarak iptal edilebileceği gibi ilk beş sene zarfında ne şirkete ne de yabancılara satılması mümkün değildir.<br />
İdare Meclisi 5-9 arası üyeden oluşur. Görev süreleri üç yıldır. İlk İdare Meclisi kurucular tarafından beş<br />
yıllığına tayin edilmiştir. Her yıl üyelerden ikisi veya üçü değiştirilir. Görüşmelerin geçerli olabilmesi için,<br />
üyelerin yarıdan bir fazlasının toplantıda bizzat hazır bulunması zorunludur. Üyelerden her biri şirketin<br />
50 hissesine sahip olmalıdır Genel Kurul her yıl ilk altı ay içerisinde şirket merkezinde olağan toplantısını<br />
yapar. Asaleten veya vekaJeten 25 hisse sahip olanlar Genel Kurul'a katılma hakkına sahiptir Bir hissedarın<br />
lO' dan fazla oy hakkı yoktur. Genel Kurul'un toplantı yeter sayısı sermayenin yarısının toplantıda temsil<br />
edilmesidir. Sermaye artırımını görüşecek Genel Kurul'da 2/3 sermayenin temsil edilmesi şarttır. En az 500<br />
hisse hamili hissedarların toplantıdan 1 O gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin<br />
mali yılı 1 Ocak itibarıyla başlar. Safi temettüden, bedeli ödenmiş sermaye için yüzde 6 faiz ve ihtiyat<br />
akçesi için yüzdelO ayrıldıktan sonra yüzde 10 İdare Meclisi'ne, yüzde 30 kurucu hisselerine yüzde 60<br />
temettü olarak hissedarlara dağıtılır. Her yıl kura çekilerek hisse sentlerinin belirli bir kısmını tedavülden<br />
kaldırmak için safi hasılatın bir miktarının ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura yoluyla imha<br />
edilen eshama karşılık intifa hissesi verilir. ihtiyat akçesi sermayenin 1/5'e ulaşıncayakadar kesilmeye<br />
devam edilir. Yıllık gelir ödenmiş sermayeye yüzde 6 oranında temettü ödemelerine yetmediği durumlarda<br />
ortaya çıkan açık ihtiyat akçesinden karşılanır. Sermayenin 4/3 'ü kaybedildiği zaman şirketin feshine veya<br />
devamına karar vermek üzere idare meclisi, Genel Kurul'u toplantıya çağırır. Sürenin uzatılması, fesih ve<br />
işlemlerin tasfiyesine karar verecek Genel Kurul' da sermayenin 2/3 oranında temsil edilmesi gerekir.<br />
13 Ekim 1893 tarihli nizarnname gereğince Roma'da ikamet eden emlakçilerden R. P. Peryedi ve<br />
Selanikli Alatini Biraderler ile Selanik'te ikamet eden Heziko Mezrahi, Dersaadet Bankası, Vayzedor<br />
Keşfiyat Şirketi'nin alakadarları tarafından kurulmuştur. Şirket Selanik vilayetine bağlı Kesendire kazasının<br />
verilmiş olan manganez, simli kurşun, antimvan, bakır madenieri ve bunlarla karışık maden cevherlerini<br />
işletmek için kendilerine padişah iradesi ile verilen imtiyaz hükümlerini hayata geçirmek için kurulmuştur.<br />
Şirket imtiyazdan kaynaklanan bütün hak ve yetkileri, imtiyaz sahipleri adına kullanacaktır. Kesin kuruluşu<br />
1893 yılında tamamlanmıştır. Şirketin sermayesi her biri 22 liralık 2.000 mümtaz ve 4.000 adi hisse<br />
senedine bölünmüş, 3.000.000 frank idi. Genel Kurul bu sermayeyi yüzde 50 oranında artırmaya yetkilidir.<br />
Yarı bedelleri ödendikten sonra esham hamiline yazılacaktır.İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur. Her<br />
yıl üyelerden bir veya ikisi değiştirilir. Üyelerden her biri şirketin 50 hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul<br />
249<br />
muhtelifköylerinde bulunan ve imtiyazları kuruculardan Mösyö Heziko Mezrahi ve Dersaadet Bankası'na<br />
89. KESENDİRE MADENLERİ ANONiM OSMANLI ŞİRKETİ<br />
kesin kuruluşu sennayenin tamamen tahsil edilmiş olmasına bağlı olduğu için, şirket dahakuruluş aşamasında
------------İSTANBUL TİCARET ODAS! ------------<br />
~;l..ı.ı,..t ... J,. ;.ı..,l e_Ç~ı..~..a,. 'llfi;.:.ı ı,!l.'IJ'.ı)..i:i::_; J:"'-1 tı~ c:· (.;~ r1Y .:ı_,:f:ı 1.5_: ı .:ı-11,1;<br />
..;ı,.t_..ı. .. uı--!.-': • .ı);ı_ ..j;.,:;, .• J- .j..\t.dJI jl)l t4• 1.54:A.- ~; ... \J...,.I Jai\j ,;ll • .ı)y_ .. _,_L.r .J':ıJJI J..ı.. .<br />
.ı.:.:v-"1 ._,\_,\ .._,..ı~ .;j>l ..1l..ı...l (..__;.· .... ::~. J:• ...;..;_._, ı.J:;J .. i, ...:.S .r~ ti';"JI • ..ıjy_ ~.S!:•.:~)J' •<br />
._,... ~il J.,ı~:,.\ .)..l.t "'-~~:JJI 2~ ~:.:.J. •.ı..'JI d,· .._L..r" ;}!.ı.._! d)f ,.;ı;I.H..a,... 1-S.!.ı. ji __ G ..:~if. jl::•<br />
J~.ı.Jl. Jı_, .. ı ..:..ı.:S"r.. ;~-ll::"A-':.1 J~ı .:ı.:~~~;T,, .jl_..ıt.:;,· _;,ı~& •..ı)J•• ;_,;JJı r1J.ı ~;.,)1)1<br />
L;.l.ılA.il .~\1\•A\iy,;_.\lJI<br />
J=-iliı u!~ •JJ-" .• ..ı.:: ... :; Jil) )J'_ J\ ı.Sx . • ,)JI Jl;l J 1 ı-.!..ı~ jıyl :,;'( ..1:5" .r":. ti:ii ~:_ ... l:4il_, •<br />
• ..~.:.:•ı~ı \\·,· •• l~l '\"(VO• J ı.!Jı} '\'\ 1~1 \~';.ll.'ft!ll,$"1~1 iı\'•V'\e J ıJ•:; o~.~ ,:;.ı'JilJ ~.jl. \Vt'l"''l' v!l..~ı_l \.«.1.11-S.I-'} t~ı"to• J<br />
• • • p. ..<br />
•J)J\ JL_ıl. ;t~.j.>\....AJ..:...I:i J)·.A:~I.,;;..I ..:..ı]\~_,:? J \V~~~ 'I'A,"\AI\<br />
..:...~~_,j. ,,hı)> \V 1~1 \0,'1"'•'\ j~ Jl-z_...\; ~;)JI JJı} "\t 1~ '\\"V j;l.a. ~~ , ... :~~ ..::.,1:\..P<br />
JJ.,.i; ~· l.ı:J oı:.,tv• JJ~ ~,z:~..ı;~ JIJ•lJJı} \a.. \~ oV,V'\A .;I .. J).a.•J ,:;.ıl:;J) .)..J.::"'\..ı;..ı<br />
..:.,~~,i- J ..,_L. r" ı.>J . .:ı..ı:~.l ... .,:..J.;. .• ;~·.AC~\ ;;)Iy .V.~_,:.... .;~·J' . ..ı ı.iAJI .;ı .. ..:;.,IJ J>:-J•J .A;;<br />
;)~i.J j.A;~_,:'ft! J~)'l~ Jı . ..ll-'12~
--TİCARET VE Zİ!Zl\AT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN U ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
yılın ilk 6 ay içerisinde en az 25 hisse sahip hissedarların katılımı ile şirket merkezinde olağan toplantısını<br />
toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır_ Şirketin Mali yılı 1 Ocak itibarıyla<br />
başlar_<br />
Safi temettüden sırasıyla, önce mümtaz hisse senetlerinin bedeli olan sermayeye yüzde6 faiz ile bu<br />
hisseleri 20 yıl içerisinde tedavülden kaldırmak için lazım gelen meblağ, ihtiyat akçesi için yüzde 5 ve adi<br />
hisse senetlerinin bedeli olan sermayeye yüzde 6 faiz ödemeye yetecek miktar ayrılır. Geri kalanın yüzde<br />
7'si müdürlere, yüzde 5'i kuruculara, yüzde 3'ü şirket çalışanlarına taksim edilmek üzere İdare Meclisi<br />
emrine verilir_ Artan yüzde 85 hissedarlara dağıtılır_ ihtiyat akçesi sermayenin onda birine ulaşıncaya<br />
kadar kesilmeye devam edilir. Yüzde 6 faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklik ihtiyat akçesinden<br />
karşılanabilir. Şirketin mali durumu, şirketin 1909-1913 yıllarına ait bilançolarına göre beş yıllık hesapları<br />
şöyledir: Şirketin nizamnamesinde tahvil ihracına yetkili olduğuna dair bir açıklık bulunmamasına rağmen<br />
bütün emvali karşılık gösterilerek her biri 100 frank kıymetinde yüzde 5 faizli hamiline yazılı 4.000 tahvil<br />
çıkarılmıştır.1909 yılı bütçesine göre sermayesi 110.000 lira değerinde her biri 4,40 lira hesabıyla 25.000<br />
mümtaz hisse senedini imha edilmiş olan 4.700 senedin bedeli 20.680 lira düşüldükten sonra geriye 89.320<br />
lira kalmıştır. Yine her biri 4,40 liralık 20 bin adet adi hisse senedi bedeli olarak 88.000 lira ve tedavüle<br />
çıkarılmış 500 franklık 4 bin tahvil bedeli olan 88.000 lira ile birlikte toplam sermaye 265.320 liraya<br />
ulaşmıştır. Ayrıca 10.006 lira nizami, 550 lirası özel olmak üzere 15.506 lira ihtiyat akçesi mevcuttur.<br />
kuruştur_ Varlıklar sütununda; 132.026 lira 99 kuruş meadin ve imtiyazlar bedeli, 28.689 lira ı 7 kuruş<br />
bakiye masrafları; 937 lira 64 kuruş elektrik tesisat bedeli, 15.309 lira ı 7 kuruş tahvil İlıracındaki fiyat<br />
farkı ve sair masraflar bedeli, 57.768 lira 19 kuruş gayrimenkul bedeli ve 54.470 lira 30 kuruş nakit<br />
borçlar ve diğer varlıklar olarak borçlar sütunuyla dengelenmektedir. Faaliyete girdiğinden itibaren<br />
serınaye ve tahvil itfası hariç olmak üzere amortisman toplamı 141.265 lira 30 kuruşa ulaştığı bilanço<br />
içeriğinden anlaşılmaktadır. 1911 yılı bilançosunda borçlar sütunu 254.210 lira sermaye ve 19.372 kuruş<br />
üçüncü şahıslara karşı taahhüt 16.770 lira 30 kuruş ihtiyat akçe si ve 31.790 lira sermaye itfa hissesi olarak<br />
251<br />
emlak bakiye bedeli, 15.369 lira 73 kuruş malzeme ve alet bakiye bedeli, 26.886 lira büyük çalışmalar<br />
1909 yılı temettüsü 30.568 liradır. Şirket varlıkları sütununda maden ve imtiyaz bedeli olarak 132.026<br />
lira 99 kuruş; 92.750 lira imhadan sonra 19.882 lira emlak bakiye bedeli; 43.250 lirası itfa edilmiş 17.432<br />
malzeme ve alet bakiye bedeli; 52.765 lirası imha edilmiş 29.688 lira büyük faaliyetler bakiye bedeli ve<br />
15.782lira kuruluş masrafları ve tahvil ihracında fiyat farkı ve diğer masraflar olmak üzere gösterilmiştir.<br />
Buna 77. ı ll lira levazım am barı ve maden cevherleri mevcudu ile 32.6 ı 1 lirası zimmetten ibaret olan<br />
esham nakit ve saire olmak üzere 52.650 lira daha eklendiğinde varlıklar toplamı 344.705 liraya ulaşır_<br />
1910 yılı bilançosu ödenen Borçlar kısmından ayrı olarakesham ve tahvil bedeli 259.160 lira sermaye<br />
ve 16.183 lira 90 kuruş üçüncü şahıslara karşı taahhütler, 16.384 lira 44 kuruş ihtiyat akçesi 26.740<br />
lira itfa edilenesham ve tahvilat bedeli, 12.888 lira 85 kuruş yıllık temettü olmak üzere 331.458 lira 19<br />
1908'de toplanan Genel Kurul kararı ve Nafıa ve Ticaret Nezareti'nin 4 Ekim 1908 tarihli izni ile şirketin<br />
yapar_ Bir hissedarın 25'den fazla oy hakkı yoktur_ Sermayenin yüzde lO'nunu temsil eden hissedarların
..::ı..:_.... ....... J~.ı.\ı • .ıl.i~ ~•:tl ..... ~ .r~ .;_V ,.ı.. .:,..~.:_Ç.u..~ı_ı ~.ı~ ı.~Jl.:-;ı· . p.<br />
... jV ~iii ;• ..:..ı;.(,.~<br />
!l;.ı.\ı.~l J:9.ı.' ':""•JI..llv.J~ı.>Ji..~lJI '":'fJI :.t'ı...u_ ..... ;\1 .ı.Jı,~ .J_,f.l t__;ı; ~J§ ..). • .:.ıl~; .... !l):.IJI '-:"lll..<br />
~·l,--1 .:ı~~Jl~ ... _<br />
• ..~ı_IV'+_I~!l__, ... )\IJI ..;~.' !lı;..:.l-.:.:\..ı.;..., ~ ........ "~JI . J.A~jV ~..ı:_ı .)\;il ;l) ..t •<br />
. ;,:;\<br />
•. Jt:..:--; J:ııo- • ..~.~ .. ,.-. _;lT<br />
-----------İSTANBUL TİCARET O D ASI -----------<br />
1 • V<br />
~=;.· !!~ .. ı '~"'"' • cA .,:,..ljL::~IJ .:,_,~ı.,. u)_;;) .; ,_f \'I"'Y • • '\'"\ J ,:... .:..l.ı J''':· ,~) ,:, J~ • \ 1.1!1 '1"''1"1'' \ l '1'<br />
~;.Cl\ l..ı;J JJ-f '\M\ , ~·:--> .:..1:\.F l..ı;J JJ--f '1"'\WA .:.,)IT J .....,jL. 1.1!1 ı,S \W'\t J ~ .. ~;<br />
rjı.f .ı,"::)' ı.;;ı ; 1 S w" .• ....;;t ... ~ ;~_," J) d::'. S:..ı.:"::ı.);..ı .:..~;,i ı..ı;J ),s \tM• Jt-.~._....~<br />
• ;~11 1 : ... 1 ~~:-:-T ~,;_,..1.1!1 JJ-f 'fO'\ J .;\_, .JbJ>;:J• J 1<br />
.c~ • .~.;; l.,ı;l ;J..S \•\"'AY" "~.;.. .... v"ı>:;-'<br />
• J"":.:k' !.$*+! .l.l:: ... ! '":'}JI ı~v' .:.,l..ı_.+,J JJ~ Vi\ l_ı;l YV'I"'A'\ J ''l'e\H• o~ı.L.r •J..__,~';f.,_ \'\\Y<br />
J~..,\,.. ~,: ... J J~ J-ı. jj Ji l_;;l \ • ot lf • _J:., j..1.i.ı~ J~l .ı.:,., 5lJIJ 'l"'tv'\ • ~,~Ji.l.l J""! &o~ı.l.. fA<br />
..:..IJ..ıl _, ,::/yl l_ı;l ;_,S t.'l''l"'•\ ~ .. :i"-:~ !l~.ı • .:..!~· ..:.ılj~:.IJ .).ık.: ~S"-i .:..l.ı_,;ı--_,•. J.ı•.>.(i; .. ,("<br />
JJ--("'1''\0,t.\ J't-: .. \; _;~;.ciıı.,ı;l ;,S'I"'A'I"'t..."\ J..~ı. ~~"-... :-:--.:.ıl~;;-, 1.;;1 ;_,S'\'•"\'\"1 J""! "-?-.<br />
;,-f "1"\'I'A'\' j;l..a•J ..:..~! J) .:..'yl.__,j 1_;;1 ))_(" \t"tA'f J ..:,)/_,w .rj Jli..ı;l J.t-(' '\''\•\"C'\' iA-!" 1~<br />
. ;..~ı_ll,:...l J..~ı .• jlJ ..:..b_,>::>'' ı'~J-';; t..ı;i ;,_) \VVt -' .,::,..)/ Ji:.O ~ v' j.ıt~..~.A~ v"IJ;--J ri\) 1_;;1<br />
.1.~: ... \j 1.;;1 J,t-S i'\'\ • c ı.!.t~ J~ .:.ıl .ı.,...; J HA\'\ • ..:..1: ... -i o~ı.L. f'" .!.).; i) •.ı i"'-~ ~6 ... : ... -.: ... \\\"'<br />
.)i .ı J"'::' J"J • ..ı.ll.. ı.i~..ı.l,l l.ı:' 'I"'V\ t • d~ JJ; ı> ) .. ;~..t.ı..ı -..,.,.... .:..)\_,ıl J(\ı-IJ \ WV • "!.,: ... ~ 1." ..!..\: ... ~~ l<br />
"-!. ":~) l_ı;l ;, __ ( HV\\ 1.;..&-l. ,:ı..~-;J~ ..:.ılj\::.1 J .:u\ .. ~ J J~ '\t... l..ı;J \1"''( •'\'\ .:;\'~ ~\:' ~l.ı ~~;<br />
.:..ı\-;J; l..ı;l \"'•t•'l' , ı.s}:: ... :..":~ -.~:->:: ..:.ıt:l;- l~l ;_,_(" '~""'t'l'\ _, .:..ıiJ.ıiJ .:..ı\'T ı.i!l 'I'A•t \ J j""!<br />
.1. ,:,ıJII_ı;l '(A'I't'\V '-:"~ll"' j..1.:i;l .... jt..J .:..l:i J) .:..)bi- JJ~ ;,S 1.1!1 \"'V'I"'• J J..~ı . .ı.:j-_;(lı<br />
-:SJ . .;..~-:..:"="\.ı.; .. l_ı;l Vt.H -~.~.1 .;L,., ,:,l.ıJ>::J•J Jl,•l Jl.!-J~<br />
.:.,.)'"_,:, • ;..1..'6-' .ıJ"::Y • .>.:·\• ":""J.ı .;\_,.. !l)~~ ... S..J.,., .J.>:i . ....;;L .. "'.ı.;J,I- '-!.J"'" • ,;_A.;f ~.U.,_\<br />
~ . . . -,<br />
_;;•JI_,.I _;ll.,ı;l \Ot.V•V JJ.i
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
322.142 lira 51 kuruş vardır. Varlıklar sütununda 132.026 lira madenler ve imtiyazlar, 35.058 emlak<br />
bakiye kıymeti ve 19.764 lira malzeme, 31.638 lira büyük teşebbüsler, 90.891 lira elektrik tesisatı, 14.815<br />
lira tahvil İlıracındaki piyasa farkı ve diğer masraflar, 63.205 lira mevcut maden cevherleri, 15.383 lira<br />
nakit, zirnınetler ve sair varlıklar ve 356 lira sene açığı görülmektedir. 1912 bilançosunda sermaye 251.240<br />
ve 27.389 lira 79 kuruş taahhütler yazılı olup ihtiyat akçesi sabittir. Sermayenin itfa bedeli 24.760 lira ve<br />
önceki yıl açığı kapatıldıktan sonra 10.542lira 35 kuruş yıllık hasılat gösterilmektedir. Varlıklar kısmında<br />
madenler ve imtiyazlar sabit, emlak bakiye bedeli 42.301 lira, aletler bakiye bedeli 20.692 lira, büyük<br />
işler bakiye bedeli 38.396lira, elektrik tesisatı 26.94llira, toplam 260.352 lira gayrimenkuller, 14.283 lira<br />
253<br />
bedeli, 33.429 lira büyük işler (ameliyat-ı cesime) bakiyesi, 30.502 lira elektrik tesisleri bedeli, 13.730 lira<br />
tahviller fıyat farkı diğer masraflar, 282.497 lira gayrimenkuller ve 45.454 lira menkul değerler ve diğer<br />
2.500 adet mümtaz esham karşılığı olan 110.000 ve her biri 22 liralık 4.000 esham karşılığı 88.000 ve<br />
4,40 lira değerinde 20.000 adet tahvil bedeli olarak 88.000 lira toplam 286.000 Osmanlı lirasıdır. Esham<br />
ve tahvillerin itfa hisseleri olan 37.840 lira bu toplarula karşılaştırıldığında sermayenin toplam l/8'i imha<br />
tahvillerin fıyat farkı ve masrafları, 66.282 lira malzeme maden cevherinden nakledilen toplam, 9. 774 lira<br />
nakit, zirnınetler ve sair varlıklar bedelini oluşturmaktadır. 1913 senesi bilançosunda sermaye kısmında<br />
248.160 ve taahhütler toplamı 46.605 lira, ihtiyat akçesinin yıllık sabit bedeli 16.770 lira ve e sham ve tahvil<br />
hisseleri itfa bedelleri toplamı 37.940 lira olduğu halde varlıklar kısmı daima sabit kalan 132.029 lira 99<br />
kuruş madenler ve imtiyazlar bedelinden ayrı olarak 44.799 lira binalar bakiye bedeli, 28.041 lira aletler<br />
varlıklar ile 7.424 lira yıllık açıktan ibaret olduğu görülmüştür. Cihan Harbi yıllarına ait hesap evrakı şirket<br />
yılı sonuna kadar 154.707 liralık gayrimenkul bedeli itfa edilmiştir. Şirketin sermayesi her biri 4,40 liradan<br />
dosyasında mevcut değildir. Şirket ilk faaliyet yılından itibaren düzenli amortisman usulü uygulamış, 1913<br />
kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Şirketin sermayesi her biri 10 lira kıymetinde 20.000 hisseye bölünmüş<br />
200.000 liradır. Osmanlı mülkünün sair yerlerinde ve yabancı memleketlerde şube açabilir. Genel Kurul<br />
sermayeyi bir misli artırınaya yetkilidir. Ancak sermayenin tamamı tahsil edilmeden sermaye artırımına<br />
gidilemez. Hisse senetleri isme yazılı olduğu için satış ve ferağ işlemleri şirket defterine kayıt yapıldıktan<br />
sonra, şirketin izin vermesi ile gerçekleşir. Taksitleri ödenınediği için şirket tarafından satışa çıkarılan hisse<br />
senetlerine talip olanların satış şartlarını taşıyıp taşımadıkları İdare Meclisi tarafından yapılacak araştırma<br />
sonunda karar verilmelidir. Daha önce hisse senedi almış olanlar son pay ile müzayedeye çıkarılan eshamı<br />
alma konusunda rüçhan hakkına sahiptirler.<br />
90. MİLLİ İTHALAT KANTARiYE ANONiM ŞİRKETİ<br />
edilmiş demektir.<br />
Merkezi Dersaadet'te bulunan şirket 30 yıl süre ile gerek içerden gerekse dışardankantari ye ve bakkaliye<br />
eşyası getirip satmak ve bu maddeler üzerine komisyon işlemleri yapmak maksadıyla 6 Eylül 1916 tarihinde
------------ İSTANBUL TİCARET ODASf ------------<br />
• Jj~.;,_l r:::~.i j'(pl ..:_~\.."'.(""',.. j !ll "-~;...\,.1 J_Hı,; '-:'lU • ..ı.ı..: • .J.ı(,..~<br />
jlJJI ~-i j.ı.!i) .. )-.... ;• ~..ı..-.: ..... [.JI. JJ:I .... Jj j~\.:..~1 p.; "'.5~1 .:ulıJ.ı)_,ıJ.. .J,v"' .).ı\.aı:-1. J.A•)'I tfÇ~I' ._;.} d-1~. J_,:ı_,~ I.J~I .J!J;J_,.,.<br />
c~\.. .,_,.....,... .;ı_,ı "'jJL.I ~-' "'jjı;, . J..ı._l tÇ~\ .ı.i~ .ı._;') V' • .ı:;).; .:>L-~· ,:~11"" "':'_,.r .:,~!" . p~l~lJI<br />
. jl.'IJ,I u_iJ •.,~j j..ı..!.~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll Al\ONİM ŞİRKETLERİ --<br />
Ortaklar arasında birden çok talip çıkması durumunda en az hisseye sahip olanlar tercih edilir.<br />
İdare Meclisi 9-12 arası üyeden oluşur. İlk üç sene kurucular tarafından tayin edilen İdare Meclisi<br />
tarafından yönetilir. Bu süre sonunda yenilenme kura ile daha sonra kıdem itibarıyla her sene üyelerden<br />
dördü değiştirilmek suretiyle icra ediler. İdare Meclisi her ay en az iki defa toplanır. Her üyenin en az<br />
VekaJeten veya asaleten 10 hisse sahiplerinin katılabileceği Genel Kurul'da bir hissedar 25'den fazla oy<br />
kullanamaz.<br />
Sermayenin yüzde 1 O'nunu temsil eden hissedarların toplantıdan en az on gün önce yapacakları teklifler<br />
toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı Mart ayından başlar. Safi gelirden ödenmiş serınayeye yüzde<br />
5 faiz ödemesine yeterli miktar ve ihtiyat akçesi için yüzde 10 ayrıldıktan sonra kalanın yüzde 5'i idare<br />
meclisi azalarına, yüzde 5 şirket memurlarına, yüzde 1 kuruculara yüzde 89'u hissedarlara dağıtılır. ihtiyat<br />
akçesi sermayenin dörtte birine ulaşınca ya kadar kesilmeye devam edilir. Ödenmiş serınayeye yüzde 5 faiz<br />
noksanı ihtiyat akçesinden karşılanır. 1916 Şubat sonuna kadar yürütülen faaliyetler için toplanan genel<br />
kurul bilançosunda şirket 200 bin lira sermayesini tamamen tahsil etmiştir. 121. 128 lira safi temettüden<br />
ı2.1 ı2 lira ihtiyat akçesine ayrılmıştır. Sermayeye ödenen yüzde 5 faiz tutar ayrıldıktan sonra geri kalan<br />
ı 09.015 lira temettü olarak dağıtılmıştır.<br />
91.LEVAZIMAT-I UMUMİYE- İ BEYTİYE ANONiM OSMANLI<br />
ŞİRKETİ (YENİ HiLAL)<br />
İdare merkezi Bahçekapı' dadır. Şehrin diğer semtlerinde, diğer vilayetler ile yabancı memleketlerde şubeler<br />
Ayrıca 5 sene için satılına imkanı olmayan, isme yazılı, 7 yıldan önce şirket tarafından imha edilmeyecek ve<br />
imza edilen hisse oranında hissedarlam verilmek üzere 300 adet kurucu hisse senedi ihdas edilmiştir. Genel<br />
Kurul sermayeyi 30.000 lira kadar artırmaya yetkilidir. Yeni çıkarılacak hisse senetlerinin çıkarılma şartları<br />
ve fey ihracı ile satın alma konusunda asıl sermaye sahiplerinin rüçhan hakkı olacaktır. Şirket sermayenin<br />
beşte biri tahsil edildikten sonra kurulmuştur. Hisse senetlerinin yüzde 60 bedeli ödendikten ve satış imkanı<br />
bulunmayan 5 yıllık süre geçtikten sonra senetler hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 9-12 arası üyeden<br />
oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilir.<br />
gerçekleştirilir. Oy eşitliğinin çıkması durumunda konu ikinci toplantıya bırakılır, eşitlik yine<br />
bozulmaz ise reisin tarafı tercih edilir. Her üyenin en az 50 hisse senedine sahip olması zorunludur.<br />
Genel Kurul yılın ilk 6 ayı içerisinde idare merkezinde olağan toplantısını İcra eder. En az 20 hisse<br />
sahiplerinin katılabileceği Genel Kurul'da bir hissedar 2'den fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde on<br />
255<br />
Bu süre sonunda her yıl üyelerden ikisi yenilenir. Görüşmeler yarıdan bir fazla üyenin katılımıyla<br />
açmaya yetkilidir. Yirmi yıllığına kurulan şirketin sermayesi 5 liralık 2.000 hisseye bölünmüş ı 0.000 liradır.<br />
Ev eşyaları ile ilgili her nevi ticaret malını alıp satmak ve bunların imalini sağlayan faaliyetlere katılmak<br />
için 7 Aralık 19 ı 4 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Şirket Yeni Hilal adıyla menşur olmuştur.<br />
50 hisse senedine sahip olması zorunludur. Genel Kurul her yıl Nisan ayında idare merkezinde toplanır.
Jy\lT .:ıi\.., r..S .... .:li)ıf- •J,J.\.4~\.. ..!.l~:.)r~ .....A::.Cu,; J;.ıi.)J I.Jii ':"_,.&ı; • .ı:.ı\ ..... ;-><br />
J).;\i)f jJ-1"">•-' ı.;":'"ı ~·=-· ~"'.;\f .;..,)\.t..~ t-~ v" J ..:li-_1 rıJ.ı<br />
wL--_;., .ı.~.d~ ... wl-~J. .:ı_,f.l JLPI..::.ı~_,-.i• ti ti v", c.l~_i..tL ~ ... j 'llj;l ~' lj.!.l<br />
~~:ll.,"-;"'\:,.., JJ.) '\i I~J \ \VM .;§""A j)\~l .... ~\""<br />
S.:J..ı._l ;J 1 .i ,.!.\;._,_\..rl..ı,;!.~::: ,.:.JJI.)J,~iJ.ı.ILpj -'Jf•J ~.\:.\1ii ._,.:e\::.!J.;~_J.:.I JJ.l .ı.:N-.!... ~'(-'f<br />
r1.ıi:" .:;..~.:-.ı.::'\-,. ·_, 'f~~ J~-~;)y .. C~ ..,_l..ı,;l '1"'\A"\ , J;'IIJI • ..ı.Cı.r •• .ıi .. !IJ_,tJ ı.>.ıi.o uı"•~il J.l?--IJ<br />
. ... j.,_ .:ı->~:iC ... .;.,)\ ... b. ,;;,ı J•y_..ılli<br />
Q?"'•-'-:ı ..:..:t ... i .ı.g.) • JY::.•.J_J J') "':"'? ..:..~:• .ı.~:'l)l ;I..~.A • .J<br />
~h-"' ı:.-~)y· •. d); .ı.: ..... s.~.ı. !lJ"" •. d\.... sJ:•iiJ~ r.ı..tJ 4:..,\.:.J ..!.1:.._\,;ıtl ._J..,.. .ı.: ... .ı. •• JJ~IJI J'.;.~ı<br />
!lJ-'-:..1 ~:·i J.~.ı .1. ~~J.J-"" ..:.lt-":1 .J,,t JJ! •.>.JY • .s_,.: ... "~!..,.,.) ..1J>.. ,!J;I.:i<br />
,::._~... _1 ,f':4;":J .rA> ._:,_;ı.;.,:...., .ı,,.,._ ~:i~..,,.. ;\c •J'Y,, ~-~l:" ~).ı.:... .t...o> V'"""";~<br />
.;..,)'\_...,~,.. . JJ Y. ~~-,;... -i;- .D..,_ ... dı.t:_.!. ... ~.~ L<br />
· ,. J.L::=--IJ C!' c.ı?"' • .~.ı.\ ..:,~U) o.: .• ,u<br />
... .:.ı.;..: .... ı .ı.:.. ı .;:;;\.. ""~}\.. ~ ... .!.\:S .r<br />
.. .,ı uılT •.>.JJ'_ j;;jJI o~ı_L.r Jl..ı..ı ~.>~ J..ı. . • J~-<br />
,:uı •. ıjy_ d:
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
beşini temsil eden hissedarların toplantıdan en az ı O gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine<br />
alınır. Yedi sene sonra sahipleri razı olmasa da, son 7 yıl içerisinde dağıtılan kar payının ortalaması alınarak<br />
-yıllık yüzde 1 O hesabıyla anaparaya eklemek için- bir satın alma bedeli tespit ederek kurucu hisselerini<br />
satın alma ve bunlara ait kar payını hisse senetlerine tahsis etmeye Genel Kurul yetkilidir. Şirketin mali yılı<br />
Mart ayından başlar ve şubat ayının son gününde tamamlanır. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde<br />
6 faiz ödemesine yeterli miktar ile ihtiyat akçesi için yine bedeli ödenmiş sermayenin yüzde 5 tutarında<br />
para ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 15'i İdare Meclisi azalarına, yüzde ı o şirket müdürleri ile uygun<br />
görecekleri çalışanlara, yüzde 15 kurucu hissel erine, yüzde 1 O Genel Kurul 'un onayı ile ihtiyat akçesinin<br />
artırılınasına ve yüzde 50'si yine Genel Kurul'un tasvibi ile hissedarlara dağıtılır. Her yıl kura çekilerek<br />
eshamın belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde bir miktar akçenin ayrılmasına<br />
genel kurul karar verebilir. Kura isabet eden eshama karşılık sahiplerine intifa hisseleri jouissance verilir.<br />
Sermayenin yarısına ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam edilir. Hisse başına ödenecek<br />
yüzde 6 faiz noksanı bu akçeden tamamlanır. Şirket süresinin sona ermesi durumunda bütün yükümlülükler<br />
yerine getirildİkten sonra ihtiyat akçesinin yüzde 15'i kuruculara, geri kalanı hissedarlara dağıtılır. 27 Eylül<br />
1916 tarihinde toplanan Genel Kurul'a sunulan evraka göre 11.785lira 94 kuruş gayri safi hasılanın yüzde<br />
35 'i masraflardan ibarettir. Safi ternetili tutarı 7 5, 7 651iradan 2. 7 65 lira ikinci yıl hesabına aktarılmış, 800 lira<br />
harp hali sebebiyle şüpheli alacaklar hesabına aktarılmıştır. Geri kalan 6.500 lira nizarnname hükümlerine<br />
göre dağıtılmıştır. 563 lira (yüzde ı O) ihtiyat akçesini artırmak için kullanılmıştır. Kar payı olarak<br />
hissedarlara dağıtılan 2.810 lira ödenmiş sermayenin yüzde 35'i oranında olduğunu açıklayan belgelere<br />
göre tahsil edilmiş sermayenin 8.000 liraya ulaştığı hesaplanmıştır. Şirket 9 ay 21 günden ibaret olan ilk yıl<br />
işlemleri sermayenin yüzde 60'ı (6.000 lira) ile faaliyet yürüterek 5.639lira gayri safi hasılat ve 5.000 lira<br />
safi temettü elde etmiştir. 1916 yılı faaliyetlerini 14.257lira 41,5 kuruş safi ternetili ile tamamlamış bundan<br />
258lira 41,5 kuruş 1917 yılına devretmiştir. Geri kalan para hissedarlara dağıtılmıştır. Yıl içerisinde on bin<br />
lira sermayenin tamamen tahsil edildiği normal ve olağanüstü ihtiyat akçesi toplamı 3.186 liraya ulaşmış<br />
görünmektedir.<br />
Dersaadet'te Jakop Niças ve Biraderleri Kollektif Şirketi'nin manifatura ticarethanesi satın alarak<br />
faaliyetine devam etmek ve her türlü ticari faaliyeti bağımsız olarak sürdürmek, aynı işi yapan diğer ticaret<br />
haneler le ortaklık etmek, mensucat imali için tesisler kurmak, diğer ticari, mali ve sınai kuruluşları ile şirket<br />
ortaklığı ve anlaşmalar yapmak gayesiyle 29 Aralık ı 913 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İdari<br />
257<br />
merkezi İstanbul' dadır.<br />
92. MANİFATURA TİCARETİ OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
------------ İSTANBUL TİCARET ODASJ ------------<br />
.:,,..,.,.,... ..!.l:-. Jı. _;lı~.;~ t..SJt: IT'"':I..rJ .ı,:_iJIUI url-'.)~.;.~. J}: .• ..~.ı_l .>l!..) )-...:. .;J.\.1,~ jt ... -:JJ,I<br />
\.~.e· J~ !!)..,...,.... l.!..l.l,l • ;}-: . • ..~~_ı .A::_:; J~· .1. IJ4-.l.. r i. IJI"':' ,.r ..:.~;Al • ;,l.;;l ..!.l-:. J! ur J( '":"') v"<br />
' - . _..- '<br />
..!.liJ.:_I -~ı_;\: .3"'~-'"' J-\ J j.:..t\i ı_jll .,j_,._ tS_,;,., -.I:JI) ..,"!_,.r .;..~;Al. V" ...... _""!_l .;..., "':l.r .. ':-..~l..ı...l .,_,ı;<br />
ı.>;l.:.i.l -sL ~~~~~':).,_,i _;11_;;1 ,;,._$cl. JJ.:. .u.ı. ..~~.ı z::.li--·1 ~'J.!,i- •-":.... "':-;.ı J-'"i ..!!:~.l·•r ~:ı..r~<br />
.;..ı..t::-.ı.!JI ..ı:k -.:1.~..- • J _,... .:ıS..ıJ..ı.._ı .._,.\; tli J..~.ı.J!.;.~ .............. J ;f:. di.~\... •.l":• _,.r;...~:" "ı;;,....<br />
c.J::.l ;).. d )• J-·-j- .;l;l~l~ 1.!.1,\!l .u,·.......:... J! . ;.~.ı 1 •••/".j .).ıl.:..cl ;.J..i •.1. ıJJI .)..ı.!.l. 1.$"•)JI ~~<br />
"':"lf.l J~i. ~\... l_.:..cı E..'l ~1)1 • .ı.J l..i.. • J,:ı,ı J!.A~ l.,$"·;~j \jlıJ ~J .1. j.ı\.:...cl .ı..: .... ~ • ;.ı..!.~ ,ı<br />
• ;.!..:11;1 I.!.UI.. ..,:.._..~:,.., ......,,.. u~l t.S.J. ~ .).l\.:..ır.l. ;}:..~.ı.t r:,·:~.J J)• ..!)._;ı .-~.:.cJiJ 1) 'ı.>Jl-i. J.!.ı_l<br />
.._ ... .,.. • .;~1 [~1 -1-i.c •.ı_.,l.: 0;J"" •:;j);v" .. ~l..j ,Y.•JJI LJ:::•i .ı.~·;!;l ....,..l~ ,;_ ... ~ ':'J.J' ..::...~:"<br />
0Jl • .; J..-:. •""!_1 0 ,.c .ı ı.;'i.:• J; I.!.UI.. ... :.: J ..!.l:.:ı.~:..,<br />
.J..~.ı_l .s-:; ..!);.,_L. .r• . jL..ıJ,ı ~L ·~~j .)..ı..:.~ _:ı_,ı ~1;\.ı~"""" .~.·. ;J._I !lı;_.!.l ._;l~ıı. t..S-'tt.ı... ..,...><br />
1.9"'"Ji.. ~;.... ~:5'> , Jj;IJI ,.Jı.;..>\ ~.•J\.l.. ->)i:K.: J::-'ll>:"JtJ J;l .)~ r...;:f:. ..!).;l).ı<br />
jl)l ~:· ,;_ tı,._ JlT .~.ii. o~ı_.ı.:L.r j.l.""!_l J.ı.. CJ~" 0\.:i . J'J..!.~ .:ı.~: .. l..ı~l J~ .:ı.i'6<br />
..,:.... uı.J..ı_l ;_ı->-:;,~:.. V"..f' ı.>jı)ı ı..e·•:;-iT J.t:: ... ı ;.>.;..;., ı.!X ..._ı..r". Jj.:J,I t!;_,· .;ı;ı.ı~....,.. .;ı. .;.~.•.).i-"•<br />
.JJ'•<br />
.ı •..~,j\...j':Yı.l.... ~:A.....i J,ı .:,ı..ı.;:i_,b r...;:l:;.d:.)_r, • ..ı_:\:-. dJI J~l .J.ıo.::-iT-". Jl_..Aı· ı.;IT •.ı.i-".<br />
J,! .:ı,JJ' .:ı..ı.:.:ı.ı,,. _,,. "\.:..; d:f.r.:, !lJ ..:ı-":-...._ı..r J.l::,..ı :J..f t:• ..;,.:~c .ı.:..~.. .... ':h .• ~:,.., -> "'::;:. JıJ' , :. .._;:;,_ı.;<br />
ı..fJvi- W 1.;;1 \'"\'"'A, J.J.!.i:JJI~i.;,:.lti-.ı 0'}.!Ji _;ll..ı,::l \'(\OA I.Jil)~..ıJ..ı.. t.:l.r i_;;J ..:.\::'.<br />
4.;Ayf' -J;\.a• ı..fJvi- "i_;;l HV'I" J ~~}k• J:.ai ..J:Ii .t;j, ı..fJvi- A\ \1't'l' ,J.ı.:.:)\...,\... j\ ... .~;i:.<br />
1.$-iJ_I..:.l.:..Jv" ov 1...} t•'l"f ı.:i> •• _f,..- .)..ı.)..ıl~l d'~ ~:-lil.l•;ı..ı.::._l ı}Jvi- M 1.~;1 V\ J<br />
\\ .<br />
\\ l.;;l \At'\"''\' j ... ;.:y .. t... _,~.ı.:..,. \'\ \" , J..ı.:J...~ı_l ":"~-:." ->J-'"' "'."~'"'<br />
,J..ı.);..l,;ı i.~;l J.ı--'~ • ..::...JJ )j.AA j,ı~;- s:ı,ı •J)J.AA J'.<br />
S:,..ı."t
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLJ ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Diğer yerlerde şube açmaya yetkilidir. Elli yıllığına kurulan şirketin sermayesi 5 liralık 5.000 hisseye<br />
bölünmüş 25.000 liradır. Genel Kurul sennayeyi bir misli artırmaya yetkilidir. İlk hisselerin bedeli<br />
tamamen tahsil edilmedikçe sennaye artırımına gidilemez. Genel Kurul kararıyla yıllık yüzde 6 faizli ve 5<br />
senede ödemnek şartıyla sermayenin yarısı kadar tahvil ihraç edebilir. 200 liralık tahvil sahipleri danışman<br />
sıfatıyla Genel Kurul'a katılabilirler. Hisse senetlerinin bedeli tamamen ödendikten sonra senetler hamiline<br />
yazılacaktır. İdare Meclisi 5-11 arası üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilir. Bu<br />
süre sonunda her yıl üyelerden bir veya ikisi yenilenir. Görüşmeler 3 üyenin katılımıyla gerçekleştirilir.<br />
Oy eşitliği çıkması durumunda reisin tarafı tercih edilir. Üyeler en az 50 hisse senedine sahip olmalıdır.<br />
Genel Kurul her yıl İdare Meclisi 'nin tayin edeceği zamanda şirket merkezinde olağan toplantısını i cra<br />
eder. Sermayenin Wünü temsil eden hissedarlarm talebi üzerine İdare Meclisi Genel Kurul'u olağan üstü<br />
toplantıya davet edebilir. 1 O hisse harnilleri Genel Kurul'a katılır. Bir hissedar 15den fazla oy kullanamaz.<br />
Sermayenin Wünü temsil eden hissedarların toplantıdan en az 20 gün önce yapacakları teklifler toplantı<br />
gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak itibarıyla başlar. Yıllık gelirden bedeli ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 6 faiz ödemesine yeterli miktar ayrılır. Bir senelik temettü bu faizi ödemeye yeterli olmazsa 2. yılın<br />
gelirlerinden talep edilemez. Geri kalandan sonraki yılın kıir zarar hesabına aktanlmak üzere Genel Kurul<br />
kararıyla belirlenecek bir miktar ayrıldıktan sonra, yüzde 5 ihtiyat akçesi için, yüzde ı5'i İdare Meclisi<br />
azalarına, yüzde 5 mükiifat namıyla şirket memurlarına, yüzde 75 hissedatlara dağıtılır. Sermayenin onda<br />
birine yetişineeye kadar ihtiyat akçesinin ayrılması zorunludur. Hisse başına yüzde 6 faiz noksanı ihtiyat<br />
akçesinden karşılanır. Şirketin süresini doldurması veya vaktinden önce tasfiyesi halinde şirket borçları<br />
ödendikten sonra ihtiyat akçesinden ve şirketin mal varlıklarından elde kalanlar öncelikle sermayenin<br />
ödenmesine ayrılacak artanı yüzde 1 O'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 90'ı hissedarlara dağıtılacaktır.<br />
(Bundan maksat son İdare Meclisi ise bu muamele tamamıyla haksızdır.) 1914 yılı sonuna kadar 14 aylık<br />
faaliyetlerine ait bilançoya göre şirket 25.000 lira sermayesinin tamamını tahsil etmiştir. Ayrıca ı2.ı58<br />
liralık tahvil ihracı yapılmıştır. 12.268 lira 67 kuruş gayri safi hasılatın, ı ,244 lira 81 kuruşu tah s ili imkansız<br />
alacaklara, 5.473 lira 16 kuruş genel masraflara, 71 lira 85 kuruş kuruluş masraflarının itfasına ayrılmış,<br />
geri kalan 4.033 lira 75 kuruş ikinci yıl hesaplarına aktarılmıştır. 19 ı 5 yılı faaliyetleri 18.432 lira ı ı kuruş<br />
safi hasılat bırakmıştır. Bu miktara bir önceki yıldan aktanlan 4.000 küsur lira dahildir. Bu paranın 1.500<br />
lirası yüzde 6 faiz için hissedatlara verilmiş, 2.000 lirası nizamnameye göre taksim edilmiştir. ı4.932<br />
lira ı ı kuruş taşra şubelerindeki zimmet ve alacakların önem kazanması üzerine ikinci yıl hesaplarına<br />
aktarılmıştır. ı 9 ı 6 yılı hesaplarında önceki yıldan aktarılan ı 4.932 küsür lira ile birlikte safi temettü 49.650<br />
lira 33 kuruşa ulaşmıştır. " Harp esnasında manifaturacıların nasibinden" 1.500 lira yüzde 6 faiz ödemeleri<br />
olarak hissedatlara verilmiş, 1.483 lira 66 kuruş gelecek sene hesaplarına aktarılmış, geri kalan nizarnname<br />
hükümlerine göre dağıtılmıştır. 2.333 lira 34 kuruş ihtiyat akçesine isabet etmiştir. Bilançonun zimmet<br />
kısmında 25.000 lira sermaye ve 8.064 lira tahvil bedeli kayıtlıdır.<br />
259
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\ ' \<br />
4J}; l h 1;.!.1 ):.,\'j. }f J .!J._i:,_\ J\.;:_.!.1 .ıj,) 4J_;\f ,:,)1,\a.o t./ L .::.ıı,_,ı_ •• .:ı.~T,_, .;:ı..s ... JT t_~l .:-;Ş" • ..ı:ı:-_,;_, ı.J ·u,U ·..ı·J·ı..>..<br />
,:,,;L. .. : ... vA~~· J,r ..:.~~·. ,;.>~l,ı ı.!~l.. .ı.:._..ı.· .... ,.,.,.. ,;) CI:S"_r, ISJ. v" ,).>\..;..t-1 . ;_,.lJI '(::'.~; ..J),<br />
• J..ı)l... Jii,.. !.ll;.:.\.._:~:., }i'YJI :- ->Jı _ _,. ~::/ .• ..;,;J l!).;"'.t..r . .iL.'I!,I .3}.; ",)~) .)..ı..!.ı. !lJI..ı4...z> .1.<br />
J~· .:ıi~ ~..t·~:IL. ~:_ .... cl:S r~ . ,;_,.:J ,ı J~.;..)ı .ı.J.ı-'~ Jly J-:-)i.:K.:; J~"ıl>:" Ji, JJ\<br />
C/ j~ ~; _ _.\J..ı:.l .;.~ •))j_ J;'IIJI t'. uf .1. ~_..,._l.J ... _;1.>._1 "' • ..ıh J..ı._ _:,,o~.:it ... .:.ılA=~. ;)C.~ .)..ı..:-1 .... ::...!<br />
.. :.ıL..ı._l f. _ _;; \!.,U' .JJI •>)J. :_ı,~-1-.• J _, .... .)..ı.)..V~.I 6!_;; J.ıl • ..ı.)y_ ..!.J.:i. :,:_,~ i.r'';"';T J.l~ .. IJ<br />
,N_:.. .J>_h_J.• :5 ..r~ .;§ .;1.,;..4. ~;.=:,ı '-:':--~- &· • .;ı.:ıı ...r-1~ .:ı,ı • ..ı.i.r. ~:-.Ji..:.ı:. •Jı.>ı ..rif .,;j,l<br />
.)LlJ'z:_l,;>..l .;j.JI .jlJl J> ...r--j,• ı.i'.J(,_ •JJJ'.Jikı:.IJ;oi!JI.;I.cı .ı..:i:-~li JJJ ..::'"';..:_.JU:JJ•\~ ,:,~~<br />
.,;•!-' d~ı.. /" . J_,l....ı._ı<br />
tP i ..:ı.;~..ı ......
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
93. MEHMET VE AHMET ABUT MÜESSESATlMiLLi TİCARET<br />
Merkezi İstanbul' da olan şirket her nevi ticari faaliyeti yürütmek gayesiyle ticarethaneler satın almak,<br />
fabrika ve imalathaneler açmak ve bu tür şirketlerle ortaklık kurmak gayesi ile 55 yıl süreyle 9 Kasım ı 9 ı 6<br />
yılında kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Şirket gerekli gördükçe merkez ve şube açmak üzere gayrimenkul<br />
kiralama hakkına sahiptir. Şirketin sermayesi 5 liralık 50.000 hisseye bölünmüş 250.000 liradır. Hisselerin<br />
ıo.OOO adedi birinci tertip adıyla hemen kayıt ve ihraç edilecektir. Geri kalan 40.000 hisse İdare Meclisi'nin<br />
gerek gördüğü zamanlarda 2., 3., 4., 5. tertip olarak ihraç edilecektir. Genel Kurul sermayeyi bir misli<br />
artırmaya yetkilidir. Hisselerin bedeli tamamen ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi<br />
5-ı 2ye kadar üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilmiştir. İdare Meclisi 'nin görev<br />
süresi 6 yıldır. Her yıl üyelerden bir veya ikisi yenilenir. Meclisin 15 günde bir toplanması zorunludur.<br />
Görüşmelerde oy eşitliği çıkınası durumunda konu ikinci görüşmeye bırakılır. Eşitlik bozulmadığı durumda<br />
reisin tarafı tercih edilir. Üyelerin her biri 40 hisse senedinesahip olmalıdır. Genel Kurul her yıl Mart ayı<br />
içerisinde şirket merkezinde olağan toplantısını i cra eder. ı O hisse sahipleri toplantıya katılına haldcına<br />
sahiptir. Bir hissedarın beşten fazla oyu olamaz. Sermayenin dörtte birini temsil eden hissedarların<br />
toplantıdan en az yirmi gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı ı Ocak<br />
itibarıyla başlar. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye birinci temettü olarak yüzde 5 faiz ödemesine<br />
yeterli miktar ve ihtiyat akçesi için yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 1 O eşit miktarda<br />
ödenmek şartıyla İdare Meclisi azalarına, yüzde 10 İdare Meclisi'nin uygun göreceği miktarlarda şirket<br />
müdürlerine, başarılı görülen memurlara, hizmetiilere ve yardım olarak donanma cemiyetine verilir. Yüzde<br />
20 kurucu hakkı olarak çıkarılan 2.000 adet hisse sahiplerine, yüzde 60 ikinci lcar payı adıyla hissedarlam<br />
dağıtılır. Sermayenin 1 lı'ne ulaşıncayakadar ihtiyat akçesini ayrılmaya devam edilir. Hisse başına yüzde 5<br />
Süre sonunda veya önceden tasfiyesi halinde borçların ödenmesinden sonra elde kalan meblağ gerek<br />
şirket varlıkları, gerek ihtiyat akçesinden olsun öncelikle sermayenin ödenmesine tahsis edilecek, artan bir<br />
şey olursa bunun yüzde ıo'u müdürler, memurlar, müstahdemler, donanma cemiyeti arasında pay edilecek,<br />
geri kalan yüzde 20 kurucu hisselerine ait olacaktır. Sermayenin 1/4'ü kaybedildiğinde şirketin feshiveya<br />
devamına karar verilmek üzere İdare Meclisi Genel Kurul'u toplantıya çağıracaktır.<br />
94. MENSUCATI TİCARİYE OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Şirket daha önce Selanik'te manifatura ticaretiyle uğraşan Simoyil Avram Tayata ve Kumpanyası isimli<br />
komandit şirketi bütün hakları ve yükümlülükleri ile devralarak kurulmuştur. Her nevi manifatura ticaretini<br />
bağımsız olarak yürütmek için, mevcut ticarethaneleri satın almak veya ortaklık yapmak, mensucat imali<br />
için sanayi tesisleri kurmak, satın almak, kiralamak, diğer mali, ticari, sınai kuruluşlarıyla anlaşmalar<br />
faiz noksanı ihtiyat akçesinden karşılanır.<br />
ANONiM ŞİRKETİ OSMANİSİ
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
"':.:Jj'' ıJ:~, .:.ıuı~ . ı.S..ı..' _;.t_ı JS-~r -~"':.ı..; .::..ı)_,_.., ..... ;~)~· 'Y..., c.&"'~· _,..r .:...~:"'<br />
ıJ.)L.:..~ı _;..ı.e •.J• .:ı,ı .J.ı._.!.ı_ 15 ... J 1 .:ıl ..,J~ . _;..1.4~4!_,1 Jf ·d,\... jl.ı.:_, "'""",.. ._,C j .. f..ıJ..ı..l );\.ı;<br />
~--~· "· • J.:ı.ı.;..., .)_,ı.ı. J-.J,,..i • .::..ı.. v d.:.hl'-'"1~ .;ıı.,ı ..:ıu_,ı JÇ..:.;_, Cı:::·i .:ı .... :iı)· )--j•. J-"..' .../.i<br />
..:ı Jtı ..;tJI J-r} .).),f -:_.\; •.:ı~ E'l ·h' '-'"\~ •..tG .:ı;T . )..ı.t:ı--d Jl .>._.Af l.ıt· • ı U '-'"t~ .;JJ/<br />
_,..1 1 . _?~ .::..ıl..il~ ~\_.:...ı:-1 E'l •.:ı._,('ı.J... ;..>..ç:':"'~..~ı.l J!..ı~ t~~,.,~j lJ!>.:ı ~' .1_ .._:""cl" •J/; ..,_t.;,.l j.Aı:.<br />
~ J--1.:\t_,ı ..1\l. .ı.:..,_.ı.:...., "'"",... '-5~\ ı.J.J.c!" .).:ı\.:..ı:-1. J_,:Ji r:_·:':"'Y .. j_)• .;l_;J •..~:ı:_,iJ ı) ·.;JU. J..l.•j';<br />
._;~1 tı.:~ı ..ı.4ı:. •.l_.ll.c .:.n_,., • .;;I(.J .J\..j ..;~.ı.JJI ~~ .. ; '':"'•}.ll ..,...~· •..>_S'v ":.....cl" !J#'~·yr .:...i:A><br />
-.: .. ~J d-:L.r" . ,;L.-1!;1 ~iJ • .,~j j.)._!.ı . .JJI .!l),).__ ... ,.. .t .• J:.J~,. ~ .... :JI_;;.!-1 .:~;"' ->): ... 1""' ~~,.. .:ı,ı<br />
.JjJIJ;.I.:ı ~~.,)i_,. J-:--11,;1 .Jij,•IS}A.;K.; J':'.ı.li.tJ§J JJI.J;) lf_f,_.:ı..ı.~Ç":'I d'J\_,,,.. ... ..!Ul.<br />
Jail! _;ıl • .,jJ'_ "'-".L..J"" ı..rt..~ı_l ..... ~~ J..~ı • .);ı~;ı ... .jl .. :i . .)~~~ ,.:ı .... : ..... ı ..... :.:ı J~ j_y''( 1,.$#"-:'l. ~:~ d;)f~<br />
•J)JI Ji:l ;1 ._,ı;,'~:-_\.....,.. J.r;_J J'( ..:..\."-.: ... ~SJ.t_l .J.:ı"-:~ •. f .... j""i..ı.;l_,\ jl)i C' ..!l;>-•--'!,' .:...~\.4$' ,:~lk~l<br />
•.>',)1'-'"1~. jJI •J..iJ' ... : .. ~~;T J.l:; ... l uo;ı. ~.l..iJ'. ~::;t:=·. ;};JJ Jı..~ı. d:'""'-~ • ..~._1 ~~·i "-':"' .. :'J-..r .:.,~~ ...<br />
J;'IIJI ~~c .. :ı. .. \... : .;)ı_.;._ı ~ji "'·ı ;ı,), ...... ·uı:\ ı..r~T •.:ı..i-" • .ı.:.:ı,;_ .,..,... '-'" ... _;. (.5·:"' .J..: .~.,; 1_ .ı.:-)\,:,~ ı<br />
.:\)..ı•.a> •J);IJLJI .lJ..~.J• .)_,~ı ......... Jı . ..If: .jı..ı..:... """',._-.r..... j· ,:,.AJI. ..iJ'. .:;;;~ ..:.1:. .))/ Jl jb_ı 0'.>.>1<br />
.ı.:..,_.r~ d.:"'.ı... f" j-'l:J~ . ır .. ~..~._ı ':"u• .:.ıJJ,:... ~.~-i .~_ı jı"";; .;.tı.; ~~ T •.lj_,._ d'.ı.:-.1 .. J ... s:~4.~-':ı ıı...ı:.ı<br />
J'"·l:--• ~JJJI d-.;.~....; ~"':L.f" . J* .ıJ._.ı.,_ı J~ı .:ıı..a.;;J' . .:ı ..... :_"_L.r" J.l::,..ı _::}'_,ı J.Jr~•j:si y.;<br />
• .J.:..:l-:· ':-""J.l. J""(~ • ..~ı_l .;..,_,c..:ı ~~\ ~·:·J,.p ..:;;~ ... :..ı_,f.' d.y_J Jl) .,:,\)_, ~J e:-; d:.s-f~ •. /..ıl<br />
15J._~l. JI_,....I..:J:)_,.:, •J_,('-.;.;~,:~ "':-.1__.._ JIJJ' ,;\,; ..::)1..\•• ı.J).,;_ \'\\i' \'\\C,\'\\%. "J":'J'<br />
J!,..I!JI J~}k~ ._;ll~l f.AO•• .J I.SN~:'>J' ~.:.1 Jli.;:J i.OAA• ..:J:S">. o.) \'\\t . J_;Jl:c .)..>..J.!. .. ~ ....)\;,.<br />
\'\\e. ,;.ı.ı.iL;ö 4_1 J:':"T l,;:l \A'I"'c J'J..L ... ..:_~J'.J ._;.b._t ,J:.ai. lf\~- .j;':,l..f. • PJ_,,;. •)i'J.~<br />
t~"''..ı:l 'n. • .:;...ı: 1. ,J.l.!.~1;: r::_c jl.,. I.;:J \ f.'Y• .jC.. .:_ı.ı.;.)\;; J_Jf~ l~l \A'fc ..:..\,'~:,.., 5-1,1 J)\.l ••<br />
v\:.\lai 15 .1~1 H•• Jt:=--J JJ) "'.';.... ı_ıiJy_l uı).;:l \\\V• J L!:)i "'ı).:ı~"">- JJ.ıJJı _;.:~ ~~~ •Jjy_<br />
tV 1~1 A\AO u.L.... \'\\i.. p.;...~l~\ V• ~:..,.1_,.. lS .. .ı.':"iT .1\::=-1 (.ı..ı~:-;;-".-'. J.>.!.b._l r:-;; >ll";>--'<br />
•J.Ji_t~)~! '1'\+• .j..J.:,Jı)'- •'1' ~~ \C..'t"oc • ..ı.sJ.:. *'t\:• JJ.:ı .).)._;,.., 5-';IJ J~·ı;; 4.:; ~ .. ,}Jı)><br />
V:Ji. \~! ,;J...Sd~ .:. ı.i'..t(._ •..1):... ı.A.ı.t_,ı 1 _;•• J\l_,... ~~-;,·d:_~:".:. ı.!.l;)\,..,J c·tji JJ'IIJ' ~!lt .;IT<br />
..-l:..ll.;.; .!.lı'!~ H•. j~: .. J l>JJ-' ~.ı.:- 15 ..J.J_I ..;J..:r.· ,;_,ı)'- c'\' 1-:l \oMe \1~:,..1 .:;"':.;!..il;\ •.J.(J,Jyf<br />
J:.ai lfli ...!X~L.r • .;..ı.!.;;JJı .....:; ı ....) ı..ı:ı v· ... ~_ ......':";\ .1\::... ı .. r;JJ""-" .. J..l.!.t..>._l ıfı
--TİCARET VE ZİRAI\ T NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
yapmak maksadıyla 31 Ekim 1911 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Balkan Harbi üzerine<br />
nizamnamenin 3. ve ona bağlı 26. maddelerinde tadilata giderek idare merkezini İstanbul'a taşımıştır.<br />
Şirket sair vilayetlerde ve yabancı memleketlerde şube açmaya yetkilidir. Süresi 50 yıldır. Sermayesi 5<br />
liralık 7.000 hisseye bölünmüş 35.000 liradır. Yeni hisse senedi çıkarmak suretiyle bu sermayeyi 70.000<br />
liraya kadar artırmaya Genel Kurul yetkilidir. Yalnız ilk hisselerin bedeli tamamen ödenmedikçe sermaye<br />
artırımına gidilemez. Bedelleri tamamen ödendikten sonra hisse senetleri hamiline yazılacaktır. İdare<br />
oy kullanılması durumunda reisin tarafı tercih edilir.<br />
Üyelerden her biri şirketin 50 hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul her yıl İdare Meclisi'nin<br />
belirleyeceği zaman ve yerde olağan toplantısını yapar. 10 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Bir<br />
hissedarın 15 'den fazla oy hakkı yoktur. Sermayenin W üne sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce<br />
yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Safi temettüden, bedeli<br />
ödenmiş sermaye için yüzde 6 faiz tutarı ayrıldıktan sonra, gelecek yılın kar ve zarar hesabına nakledilmek<br />
üzere Genel Kurul'ca belirlenecek bir miktar para ayrılır. Bakiyeden ihtiyat akçesi için yüzde 5, İdare<br />
Meclisi için yüzde 10, kurucu hisselerine yüzde 20, hissedarlara yüzde 65 dağıtılır. Hamiline ait olarak<br />
Bir yılın yüzde 6 faiz noksanı, ikinci yıl talep edilemez. Yalnız sermayenin lll O<br />
olan ihtiyat akçesinden bu noksan tamamlanabilir. Sermayenin yarısı zayi olursa İdare Meclisi şirketin<br />
feshiveya devamına karar verilmek üzere Genel Kurul'u toplantıya çağırır. Şirketin dosyasında mevcut<br />
Bu paranın 2,100 lirası yüzde 6 faiz ödemelerine ayrılmış 11.170 lira ikinci yıla devredilmiş tir. Geri kalan<br />
1.400 lira nizarnname gereğince paylaşılmıştır. Bu paradan ihtiyat akçesine ayrılan miktar yetmiş liradır.<br />
1916 yılı hesapları 8,185 lira 47 kuruş safi ternetili ile kapanmış tır. Bir önceki yıldan devredilen para ile<br />
birlikte 19,355 lira 52 kuruşa ulaşan temettüden 2,100 lira yüzde 6 faiz ödemelerine ve Selanik şubesinin<br />
hesapları bilinmediği için 21,000 küsur lira borcu bilindiğinden 15,855lira 52 kuruş temettü ihtiyatenikinci<br />
yıla aktarılmıştır. Bakiye kalan 1400 lira nizanınameye göre dağıtılmıştır. ihtiyat akçesine yetmiş lira daha<br />
eklenmiştir. Bilançolara göre şirket sermayesinin tamamını tahsil etmiştir.<br />
263<br />
1914, 915, 1916 yılları evrakına göre şirketin mali durumu: 1914 yılı bilançosunda 45.880 lira demirbaşı<br />
ve 48.500 lira alacak kaydı vardır. Sermayenin tamamı tahsil edilmiş ve yılı 1.835 lira açık ile kapatmıştır.<br />
1915 yılı faaliyeti sonrasında önceki yılın zararı ödendikten sonra 14.670 lira safi ternetili elde edilmiştir.<br />
tahsis edilen 1.400 adet kurucu hisse senetleri, her 5 hisse için 1 adet olmak üzere hissedarlara dağıtılacaktır.<br />
'nu kadar kesilmesi şart<br />
Meclisi 5-11 arası üyeden oluşur. Kurucular tarafından tayin edilen ilk meclisin görev süresi dokuz yıldır.<br />
Bu süre sonunda üyeler tamamen yenilenecektir. Daha sonra 3 senede bir tamamen yenilenecek şekilde<br />
üyeler üçte bir oranında her yıl değiştirilecektir. Görüşmelerde 3 üyenin bizzat hazır bulunması gerekir. Eşit
------------İSTANBUL TİCARET O D ASI------------<br />
J}!l o .ı.lı"..v -.;_ ~,;~IJ ~l..r~ 1.;:1 d:',~~ I..Ç.,.I ,~.,~,...4 • ..!.1~.1 uL-~J_,; si-'':"IJ uı-!-.J; ":"';\(. J...ı':"ı,<br />
.J{!.i ,.,ı~.J..j .;.ı))""' o..l;~)~· '1"''(11, ~f.,..<br />
•._ı.\_ ... ..:..._;)>\.:...':"lv" .:ı'Y_,-!.h .:ı,f.l J~!l ..._l..ı:;l ..!.1:--. u;~l d:~L.r -\l;l!..ı_,J ;,.;...ı.ş::!. !l..~ı_, .. Jo·\ 1~1<br />
Jll..ı:;l J.J. !.1~1 (._;; ,.tr.l<br />
...ı.:r-JtJ ı..J •s,.,t __ i . J-"j,.r~ s;_,f.:.,... ..:;.,l..il~ .::.ı.:t.:..ı:.l • ..~~j<br />
.::.ı.;~ILS)\..:Or-lıJ'i.,., ı)_,:f.l).~ı.:;..ı .J'YJ:ı:.Ji-' ._ı..:..; J.l .... t.ı .::.ıJ.ı .~T. J...l.•)\} jlJI c.!.IJL. 'l.~..ı;: ... .._....,>- J!l<br />
uı· ... :•J,r d:ıı.. J_,.:JJı J!...ı.; uı-~ç:ı b .1. -.~ ... v" o..:J>I .,;..., ~ı·s):._;J.\ • .:..ı.. d't.a.ı:.ı • ),:r.J.::ı ":"'ıı..<br />
ı.>);..UJ\ J~\ı.. .:;...ı.: ... t.aııl "':."J,.r .::..~; .... jl..'\l_,l..;i; • .ı~) ı.)..ı.~ ~.J..! !lJI~.ı. ...... .t .. J:.}ı... ~;u.. .!ll.;;.! ~=~:Jb<br />
U:.Jy\. . J):-. ....:lJI ~:.i ı.f.ı 0..\r:-),.; .. ~Lf.\'l...ı.:.ı:. ~) ..i':"d_,! --:1~·1 .:ı..ı.:.J:." .JI;I.l.ı. ... ,.. •J§ • ..:..._}""<br />
.J~\'t ...... :..,l. _; ... •Jr:-41 -'~" _,; J .... ,"')\.I ... Jjr:-·d J ı .:.r.::·i j-l:i .~ı.. •JI.ı! ıJ"l~.jt ... :.a;i ı ..:;.,1; J?" 1 ..!.I::·"';.:_,J<br />
"!IJ':"I c!>' ':;-:-..lı;"'' .:.l;~ı o.J+~'J) J,i.}J~-• ..:.ıl~~ rJ\;. .ı.; .. ;t: .. ..!.1:5'>. J.L0?"-1)_,1 J_,~ .. •JI.:ıl Jfl . .J_,J_,I c_:..-'<br />
• .J..ı; .. j'i J2.4..- •.:ı"':ll• ~--;· J. .f....) ~'LS",;;~ jiJ;.c. .. :..~· .;...(r!. !l...ı.b • jl..ij.,_;_..ı.:ly. •J~ ·Ai .J-";.J,;.<br />
..!:\;.._)...ı.;..,,_ J-"i ~.ı... f\:;.J ._,;.iı; J-ı. o.ıjy_J ._;,:ty" .J_,tf_l ~~ .. ;-e9i J.\f>l ,:JJI o..ı)J' • .).ı: .::J .r- ı.:t_;,.-i· ..:ı"YJı<br />
.!t: .. ...-y .J.A!-J~ &..AVA?. ı.g· .. l•.r-JA'f'\ c.S.)Jt:- .::,ı;\.;..ı:.l .J'YJI J;...l.ı .ı.: •• ...-_,. •JÇH·Y.>• .(;..ı..!.::.ı_,ı<br />
.. t • - - • • ..<br />
\t•~V'\ !JJ:"}-' JJI ;.ıl· ;.ı_,ı Jil'i ;)..ı..ı:.\;':"1 .J..ı.;i_). .JI;I.ı.ı. ...... t~ .. :<br />
.. ~; d:~_l...r"" j~ Jt.~; ... .ı...,,..<br />
.L.c;;..ı :':"'J-' .ı.~:;ı.ıl ıJ"l~· 0;,JJ•\.. J':"'~;lJI rl..ı.;.; ... ! .~J_,.ı .;;,~ .r:, • J_,:lJI Jk;..ıl ..... f ı:.,, :.ı; JJJ<br />
.1 • ..:ı-":a...ti .:ı_,f.' .-'rü •. .).l;'
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OSMANLı ANONiM ŞiRKETLERİ --<br />
İdari Merkezi Dersaadet'te ticaret, sanayi, imar la ilgili her nevi faaliyeti yürütmek, ücretli okul leurmak<br />
ve eğitim hizmeti vermek maksadıyla beş bin lira sermaye ve 50 yıl süre ile 18 Eylül 1913 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Şube açmaya yetkilidir. Esas nizamnamenin bazı maddeleri daha sonra Genel<br />
Kurul kararıyla tadil edilmiş şirketin sermayesi on bin liraya çıkarılmıştır. Şirket sermayesini 50.000<br />
liraya çıkarmak için gerekli kanuni işlemlerini sürdürmektedir. 5.000 liralık sermayesi 1 liralık hisselere<br />
bölünmüştür. Senetler isme yazılıdır. Genel Kurul sermayeyi bir misli artırabilir. İdare meclisi 1 reis ile<br />
6 üyeden oluşur. Üye sayısı ll çıkarılabilir. Görüşmelere başlayabilmek için yarıdan bir fazla üyenin<br />
toplantıda hazır bulunması gerekir. Eşit oy kullanılması durumunda reisin tarafı tercih edilir. Üyelerden her<br />
biri elli hisse senedine sahip olmalıdır. Bir ayda dört defadan fazla yapılacak toplantılar için fazla ücret talep<br />
edemezler. Üyelerin görev süresi iki yıldır. Buna göre her yıl bir veya ikisi değiştirilir. 25 hisse sahiplerinin<br />
katılacağı Genel Kurul her yıl Haziran ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. Bir hissedar<br />
göre hissedarlar arasından seçilir. Gerektiğinde dışarıdan memur alımı caizdir. Memur ve müstahdemlerin<br />
ücret ve tahsisatları İdare Meclisi tarafından tayin edilecek, çalışanların yolsuzluk yapması durumunda<br />
tamamen idare sorumlu sayılacaktır. İdare Meclisi sorumluluğunu yüklenerek şirketin menfaatine olan<br />
girişimlerde bulunabilir. Ancak Genel Kurul kararını gerektiren konular ilk Genel Kurul'da ele alınmak<br />
narnma Osmanlı Bankası veya diğer bir mali kuruluşta saklanması zorunludur. Safi gelirden yüzde 1 O<br />
ihtiyat akçesi ayrılır. Yüzde 5 faiz ve ruhsat süresinin sonuna kadar hisse senetlerinin itfası için gereken<br />
re'sülmal (anapara) akçesine tahsis edildikten sonra geri kalanın yüzde 15'i İdare Meclisi üyelerine, yüzde<br />
5 teşvik ödüllerine ayrılacaktır. Bu paranın tamamen veya kısmen dağıtılması İdare Meclisi ve Genel Kurul<br />
kararlarına bağlıdır. Kısmen dağıtıldığında artan kısmı ihtiyat akçesine konur. Yüzde 80 hisse senetlerine<br />
dağıtılacaktır. Sermayenin 1/IO'nuna ulaşıncayakadar ihtiyat akçesi kesintisi devam eder. Hissedar olan<br />
şirket memurları aynı zamanda İdare Meclisi 'ne üye olamazlar. Şirkete bağlı olarak ayrıca bir teavün cemiyeti<br />
kurulmuştur. Bütçeye göre bu cemiyete katılan üye sayısı 836 ve sermayesi 98.784 kuruştur. Cemiyetin 2<br />
yıllık faaliyetleri 15.225 kuruş safi temettü bırakmış ve nizarnname şartlarına göre taksim edilmiştir. 2.<br />
yıl elde edilen 59.305 kuruş gelir şirket ve teavün cemiyeti arasında sermayeleri oranında payiaşılarak<br />
14.976 kuruş teavün cemiyetine, 44.329 kuruş şirkete, 46.915 kuruş masraftan, 7.644 kuruş cemiyete,<br />
265<br />
üzere toplantı gündemine kaydedilir. Elde edilen menfaate göre başarılı görülen teşebbüslere teşvik<br />
edilmek maksadıyla ikramiye verilecektir. İkramiyenin miktarını genel kurul tayin eder. Şirketin mali yılı<br />
1 Mart itibarıyla başlar. Şirket kasasında 3.000 kuruştan fazla para bulundurulamaz. Nakit paranın şirket<br />
25'den fazla oy kullanamaz. Sermayenin Wüne sahip hissedarların toplantıdan on gün önce yapacakları<br />
teklifler toplantı gündemine alınır. Şirket bünyesinde çalıştırılacak memurlar İdare Meclisi'nce ihtisaslarına<br />
95. MUTEKAİDİN-İ ASKERiYE TİCARET ANONiM ŞİRKETİ
-----------İSTANBUL TİCARETODASI -----------<br />
JyıJJI ~~\.., .::.ı)t .. b. ~;l~~_ı .J:.,;:; .J~I-l)J ı.>)~ ...... .j)..,. .)..1.:~~\ .::..!\ ... \ .. :.f r~ ı.hrJ- '1"'\•W\<br />
• J):!-'J6 \ ~..._::1 ~\..,1 ,_h,)- O•OV ~:)r Vf'l"'\ 4.::•-!'<br />
'W•"'Vt ~.},i J J,;, '1"'\ •'I"'O'I"' jJt...•J J J,;, b...A•VV. A .:.ıl-li, .)\'_,1 J-1.. •.ı.~t_); _,.. .._:...., '1"'1"'\<br />
..;i;.J,)- •t.ot'l"' .)'Y,I J.L~I J!..;iı" 0-l~L.r .J:,f:l ı.s.:,ti; Jı..._:_.., ı.,..,.. ı.s"4.:...., '1"''1"'• .:ı~ı,)JiJ ~. JJ,)<br />
~'-:•yi' .::..~:ı- .AA...:. • .~.~)ı;'~"'~"'"' ·4.:..... .:ıı.~_ 7 ... '~"' . J}~)'6ı .G:..ıl\9 cJ· jL. JJ;- '\'U•'~"' .• ..ı..:ı~,... d!.?<br />
'1"''\T'\'\ .)l:l_,l J~_,.,- w;*-!' .JJ\ .. i ı.!.\:)_,.:. .::,)t_ ... \.. •Jy'l ..,;;b~ oJ)J\ .jlJI ..f ı/<br />
..!..1:;•-!' .... ;~\~ ·"""'' • ı.)J.ı_l ..... (l-'!.i ..._; .. ":"-:) r .u.:ı.. r ..!.1~_1 !l\;_:,1 .ı..i;\..ı.; ci ..... ~~-i Jl.:J-3.}' )..0.;<br />
~*:·...~ı.ı ~.\; .s·~t::,...ı.;.ı;l.ı.tı,).ı....:.,. 4:~;,t.~.~.J;':" ..!.1:5~ .J-"~•:-IIJıC~ ~':.,JJ; ':1 r"" ... ~:.:.J-.!.~1 .::.ı/ı,f ..g~\..; j.f' ... .:,.'( r. ).A!.--.l~l ı.>~·).r. J..:..llt ~ll o).}j_ ;J.; ..._1~ \0..<br />
J.\::,..1, _;~..UJI ..;.t...~ı.l J:•t\.li ~L. .r" 1..ı:l4:J-ı .. ;J..dı_l :Jj ~:i:-~ .:ı ,W ~)'\.\•\ •• u-i ı.J J ı}-1)1<br />
\\f.<br />
• ).l•~\i.J!-)'61 ..:ı.ı~jl_,. ı:i~-':.l.r. 2.~ .J.!..Jı/- '\''1"0\'\' .,... .ı.:;-61<br />
İ-".J JI)JI ~~~ rıJ,) -~:.i')\ .. \.... .lS""l) !1~1 d& ... j .~ ... ;1 )>_;!.• .J-_1 "-_;lf .:ıl-.... _;.. Sr:.JI.<br />
~~;ı"':..i r)lj~ ~ı_,. ı.s.a:ı. "':Jlj,. .::.ı;tf, ..!.1~1 Jt;.::..i 4: .... 1r!.j c.::.(~,-;.. ~1, "'.Jtf ~l:.!l t):•<br />
~~"':'~ı -.jı,... ~S'"r (. _,;T ..1_ ~-'• ~-"" Jll (.;(i •..~,:J>:;. .;:..!;;L.,i +Ji ~..I._....A. ı.!.\~ i !l;I~J ":r<br />
;t.. ~}.1\ .• .ı," .:ıl.._....)" ı.s""';l.ıl ;f ı/. ;-'..:.1'.1 .§!.i •.ı':"b.; .::..;>""' •..ı.~;( ''1"''\'\ ..;... Jjl ı,J:r!i \"\ j<br />
, ;.ıl) ı.!l~.;~ ı$';:;. r-:... ,.,.\i""! Jll~b.r. -.5'""';L.f'", ;.>.ı",j\. ~:., •<br />
.3\_5" }ı.~ o.l"-i~\<br />
.!,ij\'J o.)p<br />
• J_..,..-..h ..... ~~ı;.ıo .:..:-= j J ;:S! .J..I.' Jı..._~ ... "- . J~ 1 ı .. ::,...)t ... j •-"::) \ıo.) J~· .1. ~~L. r·J'. uı"~::'-'" .:..~;""<br />
~":":ı.,:s~~ ı.J.";§ ıJ... rlrul .....:;.).ı,; ı.>ft!.:ıl J:~;:::-1 ~'hi .!lll.. ~\ .... 1 .::5 ~ .:ı_,-lJI .ı..-... ; _hi ~JJ-~v"<br />
uı ... ;l,l w-~J 1 :l;;l ... _,...i.J..ı...ıi} .. _tf Aı.>)l~.J.>.ı'J)~\ J\;.ı. ... ~::_ .) _, ... .;,~;JvP. .;.ı:"'• i. • )))J:~ ... ;iL.<br />
J;"'.l.ı_;lA_~ ı:s--!(,_1 ~J ..1. ,:_ ... ~ ~~~ ~>l..:ljl ":"~·ı "'.l;'..ı. • ..ı.: .. ~JI . J~l ..f j .J,)l..;.;ı:.l J-';'J . .J:1\ ı)J..!~<br />
.!.\~ ..... ,->~) .1. ı)Jlı..,.l ~ı .:ı Jtl # Jı.M . ;.>.ı_;>:~ tÇ~ı~.t)J . • ..ı..:i._tı:&T __. • J.,:JJI ~:ai ~)~L.:..~ 4:..).1,<br />
.._...,_ .JiJI &J.V"' .).l~l • J~l:Ji ..ı..ç. J-=-· j;~i:l~ .~ı:.l.=:::-1 i!..JI ;Jj,...~ • ;..J. r ~;.7~> .::,1..\l~<br />
• Jwl}l J 1 .!UL. 4:.: .;..! ..<br />
.§ ı;_::.ı .:; ... ~;:; .. j;\'.,ı .!UL. "'}.-. ~J( Jil\' • ;.>.ı.l tıe.ı .ı.i&. ,..ı._:.;;; ~l. ~; ... vıo ~z·yf .::..~·<br />
~ J(. '"'\fı)' .).ı.~Ç~I •. !J..\.ıl~~ jb- ;.J .• ;;,1 ~o~ı.L. r jl...ı!JI ~i; •.)~j .:_ı_.;JI !l;l;,t.ı. ... ,... .1. • ;J}b.<br />
.)...:_..,\.c-,1 .:,..)l.. ı.sP.:IL. ~;.... • J~JI ,Jı.,;.,)l ;,;.;t:• .>IJ. J~._:);l •) ~~. ı.>);..;t;.; J!>-'ll..f:"..ftJ J;tl .Jj(<br />
.!ki .:ı:ttı uı .. ~T t~'J c_~ j(' .ı..:-~J.oç;l J.\ •'.):J.i. ~"'.1..~- Jl;.\ı.ı .,_,)\; j~ .:ı,)~t.... .::.ıt.:i. ;~.::~<br />
.)~..;.(. ... ·~)-i . .. ~1.:.."'1 •)bl ~ d'jl-..l):f • • J-.... ;. Jıı •.lJ:f, ı!);·!~-. .)..ki..ı.~;\ :).1}1 ~·;:! .;)J'.<br />
--------.... -·~ 266 ·-· ---------~
--TİCARET VE ZİRJ\i\T N EZARET İ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMi\NLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
39.271 kuruş şirkete isabet ettiğinden masraflar varidat hesabından düşülerek 7.331 kuruş cemiyete, 5.057<br />
kuruş şirkete isabet etmiştir.<br />
Şirketin 1915 yılı hesaplarına göre hasılatı 98.726 kuruş, masraflar 31.353 kuruş olmuş, 67.374<br />
kuruş gelirden 1914 yılı hisse senedi faizleri için 4.544 kuruş düşüldüğünde 67.831 kuruş safi temettü<br />
elde edildiği görülmüştür. 3 Haziran 1917 tarihinde toplanan Genel Kurul'a verilen 1916 yılı hesaplarına<br />
göre şirketin hasılatı Teavün Cemiyetine ayrılan 36.621 kuruştan ayrı olarak 214.511 kuruşa, masraflar<br />
yine aynı cenıiyete isabet eden 20.548 kuruştan ayrı olarak 59,160 kuruşa ulaşmış ve safi temettü 155.351<br />
kuruş olarak hesaplanmıştır. Üyeleri şirket hissedarlarından olmak üzere şirketle aynı zamanda kurulan<br />
Teavün Cemiyeti'nin sermayesi yeterli miktara ulaşıncaya kadar mevduatı oranında kar ve masraflara<br />
katılmak şartıyla şirket tarafından geliştirilmiştir. 1915 senesi sonunda cemiyetin sermayesi 202.323 kuruşa<br />
ulaştığından kendi ihtiyaçlarını karşılayabileceğine kanaat getirilmiş ve 1917 yılından itibaren cemiyet<br />
ve şirketin faaliyetleri birbirinden ayrılmıştır. Şirket cemiyete 1.500 liraya kadar yüzde 6 faizli bir kredi<br />
hesabı açmıştır. Şirket bütün faaliyetini ticari işlemlere yöneltmiş borçlandırına ve avans işlerini Teavün<br />
Cemiyeti 'ne bıralanıştır. 5. 000 lira sermayesi tamamen tahsil edilmiş, ihtiyat akçesinin 23.512 kuruşa<br />
ulaştığı bütçesinden anlaşılmaktadır.<br />
96. MEBDE-İ SERVET ANONiM OSMANLI TİCARET ŞİRKETİ<br />
Bu şirket ticari kuruluşlar ile müşteriler arasında aracılık yaparak veresiye işlemlerine devam<br />
etmek, erzak ve buna ait ticari eşya, mensucat ürünleri alım satımıyla uğraşmak ve adı geçen ticaretin<br />
yürütülebilmesi için gerekli malzemeleri hazırlamak maksadıyla önce komandit şeklindeyken 50 yıl süreli<br />
bir anonim şirket haline dönmüştür. 29 Ekim 1913 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İdare merkezi<br />
İstanbul' da olan şirket diğer vilayetler ile yabancı ülkelerde şube açmaya yetkilidir. Süresi 50 yıldır.<br />
Sermayesi 1 liralık eshama bölünmüş 25.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli daha artırınaya<br />
yetkilidir. Hisse senetleri nama yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir. Her ne şekilde olursa olsun şirket<br />
hisselerine sahip olan yabancılar hisselerini üç ay içinde Osmanlı vatandaşlarına satmak zorundadır. Bu<br />
süre sonunda piyasa fiyatı üzerinden şirket tarafından satın alınarak tasfiye edilecektir. İdare Meclisi 5-11<br />
arası üyeden oluşur. Görev süreleri üç yıldır. Her sene bir veya ikisi çıkarılarak yerlerine başkaları tayin<br />
edilir. Her ay sonunda bir defa toplanmaları mecburidir. Görüşmeler için yarıdan bir fazla üyenin toplantıda<br />
bizzat hazır bulunması şarttır. Özürsüz üç toplantıda bulunmayan üye istifa etmiş sayılır. Üyelerden her biri<br />
şirketin 30 hissesine sahip olmalıdır.<br />
Genel Kurul her yıl Mayıs ayı içerisinde toplanır. 20 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılma hakkı<br />
kazanır. Bir hissedarın 10'dan fazla oy hakkı yoktur. Sermayenin onda birine sahip hissedarların<br />
toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Marttan<br />
itibaren başlar. Safi temettüden, bedeli ödenmiş sermaye için yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçesi için temettünün<br />
yüzde 20'si ayrıldıktan sonra bakiyenin yüzde lO'u kuruculara, yüzdelO'nu idare meclisine, yüzde 80'i<br />
267
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------<br />
..J!._,;;"'~'~I J..l;: ... ı J-'* ._;Lı .!X~l...r ... ;~.ı..:_\.:.:;1 -..1:..\l;.ictl~l ~..:_ .. ::dT J.lç..-1 .~~<br />
j.A:l:..:ıi \.li.!.l:l.ı.. jı.ı..:,..., .......... J44.:-_..ı._ı (.l_,;..ı .::,.)\~,;. ..:...) ~ .:ı_,f.l Jı ....... ı .,.~-. .~_lt ı/ı/ .J-':"~<br />
ı$'\:J.; ..::.\.i.Jl 7 A .:J..ı:--*~1 ..j..r"' .J_,f_l ~.f.lt .;\..1.~ ı!};'fici .!.\~~~j ~~J;._\.JJ-f:l -.g•~i; .:._;_\t•f>,.,<br />
uıı:JI.)..ıl:..~>l .;~1 '-:'); .).ıl:...~:• . jl.f.1..,.4';"'iı 1.\:: .... ı ;.>.i .:.._.1 • • ;l;-> &..,.t..r .;..ı.~r;;.~,k ~),..,. "-!~· j.l ..... l::-•<br />
. .;J.(~~~ .. ~~IJ.\.ı...ı.:*.ı,~\11::,..ıjı..,w· .ı.-tl ;~I.:,..,Li_\' ._: .... \1..:-\_;.ilt _;lT • .:ı)j • ._:.!.~ ._ ...... ~>:......:.ı~ \c..<br />
• ...ı.iı· J~-llJI C:~\.;. j...i ..:;I.;':L.r<br />
-----------·~ 268 ~-· ----------<br />
J_.,;•J.J- ..:..!.;• o;l.ıl ...,..1~ o;)JI d·J.J )}. YIJ.ı ~J t..i . .:J..:..\'_..; •-'J<br />
r.>J-~; • .:J..:S r- _;ı"': ... ~ ...... ._,.. .. y..:ı.ı... ct::' • .;.ı. 0 4.-~._1 .:.ı'.ı...ı .;,J''tt.Ji ~l;'.:ı ........ Jıı ·:üt. -.:....~.o. ... l<br />
.).u. r.- ~i. ~.;~~.... ~ ........ \I"J.t_. ... ~i ... i<br />
.. .) Jt. _çı .<br />
. ;tÇıJ t ç~ı .. ';A ... ıi . .:ı>!:' .:..~="' $>\~;k -~,~._ı .:.ı 1<br />
, J..lı.l tÇ~I.ı.U. o.ıi.ı_..ıı., .:.ı;_,..- •J:/f/ .J.: • ..l).; .Ji .ı,;._....,.. "-:>.l'.;..y. .. ;..ı.:llıl.!l\. ..:,.~,.ı.:,.~...,_ )j~<br />
•->).1.'-!,~t..r _,.~:•,..f .:..i::•. J.>I~.!.I;:'.J.\ ur_,(._ ("i:.• .ı,,lr .. l _;lt~\ .r.:.~ ı.s·"'.t..:r,_-..;..,. ._JI
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
hissedarlam dağıtılır. 19ı4 yılından önce yapılan işlemlerden elde edilecek ldir İdare Meclisi ve kurucu<br />
hisselerinin hakları ödendikten sonra ihtiyat akçesine ilave edilecektir. ihtiyat akçesi sermayenin yarısına<br />
ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. Yıllık gelir yüzde 5 oranında temettü ödemelerine yetmediği<br />
durumlarda, ortaya çıkan açık ihtiyat akçesinden karşılanır. Mebde-i Servet komandit şirketi halinde ilk<br />
kuruluşundan 14 Eylül ı9 13 tarihine kadar hissedarların yirmi kuruştan ibaret olan aylık taahhütlerini<br />
tahsil ve bundan elde edilen sermaye ile bakkaliye ve veresiye işlemleriyle uğraşmıştır. O tarihten itibaren<br />
sermayesi 8.000 liraya ulaşmış bu parayı esas tutarak faaliyetini genişletmek ve sermayesini artırmak<br />
için anonim şirket şekline dönmüştür. 19ı4 yılı bilançosunda tahsil edilmiş sermaye ı0.800 lira, 62.4ı4<br />
kuruş ihtiyat akçesi, 41.288 kuruş temettü hissesi görülmektedir. 1915 yılı bütçesinde ihtiyat akçesi 82.ı 03<br />
kuruşa, ternetili hissesi 91.705 kuruşa çıkmıştır. ı9ı6 bütçesine göre sermayenin yalnız ıo.OOO lirası tahsil<br />
edilmiştir. ı29.6ı8 kuruş kar payı, ı 15.592 kuruş ihtiyat akçesi vardır.<br />
İdare merkezi İstanbul' dadır. MarmaraAdası 'nın M ermercik iskelesinde bulunan taş fabrikasını işletmek<br />
ve hammaddesini hazırlamak, işlenmiş veya ham m ermer taşı ticaretiyle uğraşmak maksadıyla ı O Ocak<br />
ı913 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Başka bir bölgede şube açması durumunda nezarete bilgi<br />
yıl Temmuz ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 1 O hisse sahipleri genel kurula katılma<br />
hakkı kazanır. Bir hissedarın ı O' dan fazla oy haldcı yoktur. Genel Kurul' da sermayenin yarısını temsil eden<br />
hissedarların hazır bulunması şarttır. İkinci çağrıda toplanan kurul için bu şart aranmaz. Şirketin mali' yılı ı<br />
Mart'tan itibaren başlar. Safi temettüden, yüzde 6 faiz dağıtıldıktan sonra bakiyeden ihtiyat akçe si için yüzde<br />
5 ayrılır. Yüzde 1 O idare meclisine yüzde 35 kurucu hisselerine, yüzde 50 hissedarlam dağıtılır. İlıdas edilen<br />
beş bin adet kurucu hisse senedi şirketin kurucularına ilk defa koydukları sermaye oranında dağıtılacaktır.<br />
Bu hisselerde hamiline aittir. Her yıl eshamın belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için safi hasılattan bir<br />
miktarın ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Esham piyasadan satın alma suretiyle toplanacaktır. ihtiyat<br />
ternetili ödemelerine yetmediği durumlarda ortaya çıkan açık ihtiyat akçesinden karşılanır. Sermayenin<br />
yarısı zayi edildiği takdirde şirketin fesih veya devamına karar vermek üzere İdare Meclisi Genel Kurul 'u<br />
-----------·~ 269 ~-· ----------<br />
akçe si sermayenin dörtte birine ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. Yıllık gelir yüzde 6 oranında<br />
verecektir. Süresi 50 yıldır. Sermayesi 5 liralık eshama bölünmüş 25.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi<br />
yüzde 50 oranındaartırmaya yetkilidir. Ayrıca GenelKurul 'un 2/3 'ü oy çokluğuylakararaldığı takdirde başka<br />
bölgelerdemermer fabrikasıleurmak için şirket tahvil ihraç edebilecektir. Şirket hisse senetlerinin tamamını<br />
tahsil ettikten sonra fabrika kurmak için çıkaracağı tahvillerin tutarı fabrikaya sarf edilecek meblağın üçte<br />
ikisini geçmeyecektir. Hisse senetleri hamiline yazılıdır. İdare Meclisi 7-9 arası üyeden oluşur. Üyelerden<br />
üçü her iki yılda bir değiştirilecektir. Seçilecek üyelerin yarısı her şartta kurucu hisse sahiplerinden olacaktır.<br />
Her hafta başında bir defa toplanmaları mecburidir. Görüşmeler için yarıdan bir fazla üyenin toplantıda<br />
bizzat hazır bulunması şarttır. Üyelerden her biri şirketin ı 00 hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul her<br />
97. MERMER TAŞI OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ
270<br />
j\~· \V<br />
.:ı.)·~• Tr. St~ .;,n; Jı •JJ.r.<br />
..:.A~_I Jl.a ... :) J,.,.,..\~l-• d: .. .,.ıJJl JJıt. -.~ı.ı.... .J J ... .:,ıK..I).>_I .... ::.~ JJ~..\; ...; ... .ı Jı.ı.: .... .ı,..,,..<br />
j.ı.~; J.l. ..ç .,~, .,;,., ·JJ:I '":"); j.)\.:..~1<br />
J, 0.>.ı_.; 1 ı.. :JJ(.~t;..ı.ı .ı.;~~ ..!Ul.: .<br />
-tl ıli .. ,_, • •<br />
•..ı;..! l .. __ i ~J \.\~
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
toplantıya çağırır. 12 Ağustos ı9ı 7 tarihinde toplanan Genel Kurul'da incelenen bilanço, şirketin Ağustos<br />
1914 tarihinden 28 Şubat ı 917 tarihine kadar yaptığı faaliyetleri içermektedir. Bu hesaba göre şirketin<br />
hesabında 9.000 liralık esham bulunmaktadır. Eshamın ı6 bin liralıkkısmı satılmıştır. Gayrimenkul, makine<br />
ve ocakların değeri ı 6. 7 ı 6 lira olarak gösterilmektedir. Şirketin 563 lira şahıslar zirnınetin de alacağı,<br />
muhtelif şahıslara 4.000 küsur lira borcu vardır. Bilanço ı .973 lira zarar la kapanmıştır.<br />
98. MEADİN OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Osmanlı mülkünde gerek doğrudan gerek müzayede ve başkasından kiralama suretiyle her nevi<br />
maden, su kaynağı ve taşocağı ruhsat ve imtiyazlarını alıp doğrudan veya ortaklaşa işletmek, bunları<br />
tamamen veya kısmen başkalarına devretmek, her nevi cevher ve madeni eşya alım satımını yapmak ve<br />
bunlarla ilgili sınai ve ticari' faaliyetleri yürütmek maksadıyla 1 Mart 191 ı tarihinde İstanbul'da kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Galata'da Vivade Caddesi'nde Rus Ticaret-i Hariciye Bankası bu şirketin hisse<br />
senetlerinin yüzde ıO'unu satın alarak kurucular arasına katılmıştır. Süresi 99 yıldır. Başlangıçta ı liralık<br />
eshama bölünmüş 30.000 lira sermaye ile kurulmuşken nizarnname uyarınca Genel Kurul bu sermayeyi<br />
60 bin liraya çıkarmış, ayrıca 5. maddesinde yapılan tadilat ile 150 bin liraya çıkarma yetkisi almak için<br />
Genel Kurul tarafından yapılan müracaat ı ı Ekim ı9ı4 tarihli padişah iradesi ile onaylanmıştır. Şirketin<br />
Genel Kurul'u, işleteceği madenler veya rehin verilmesi caiz diğer maddelerin yüzde 50 değeri oranında<br />
hükümetten izin almak şartıyla tahvil ihraç edebilir.<br />
Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten sonra hamiline yazılacaktır.İdare meclisi 5-7 arası üyeden<br />
oluşur. Kurucular tarafından tayin edilen ilk meclisin görev süresi beş yıldır. Bu süre sonunda İdare<br />
Meclisi 'ne seçilecek üyelerden her sene ikisi yenilenecektir. Görüşmelerde yandan bir fazla üyenin bizzat<br />
hazır bulunması gerekir. Eşit oy kullanılması durumunda konu ikinci toplantıya bırakılır. Yine eşitlik<br />
bozulmazsa reisin tarafı tercih edilir. Üyelerden her biri şirketin ıoo hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul<br />
her sene yılın ilk üç ayı içerisinde merkezde toplanır. En az yirmi hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar.<br />
Bir hissedarın 20'den fazla oy hakkı yoktur. Sermayenin Wüne sahip hissedarların toplantıdan ı o gün önce<br />
yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Mali yılı 1 Ocakta başlar. Safi temettüden, tesisat ve imalat<br />
masraflarının itfası için İdare Meclisi 'nce belirlenecek miktar tahsis edilir. Bedeli ödenmiş sermayeye yüzde<br />
6 i tasını yetecek para ile ihtiyat akçesi için yüzde 1 O ayrıldıktan sonra, bakiyeden İdare Meclisi için yüzde<br />
1 O, kurucu hisselerine yüzde 30, hissedarlam yüzde 60 dağıtılır. Sermayenin 1/3 'üne ulaşıncaya kadar<br />
ihtiyat akçesi ayrılır. Yüzde 6 faiz noksanı bu hesaptan karşılanır. 5 sene içerisinde başkalarına satılınamak<br />
şartıyla kuruculara ait nama yazılı 7.500 hisse senedi tahsis edilmiştir.<br />
ı 7 Nisan tarihli Genel Kurul zaptında şirket kurucuları arasında bulunan Laskadis biraderlerden Zarkali<br />
271
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\\V J'~.? J;~., r-·,; T .. :.. •<br />
-w-----w----~-~ ..<br />
~_,\ki ı..S}iJJ-"" 4.:--.L> Jl;,l ~b·)~~ .. ı).ı.._l J)./ ı..S_ı:;.)-~_\~t-~ .:...~'.ı: •)'--:1 • .:ı.i.l!-)16 T G··lh 1 t.);;<br />
.ı.;ı ... ı.s~":ll. J J,..l ..:l:..ı('.r:_ .)J.:i.~J.,I J•4-Lp.: §<br />
.Jij . .:,.:i.j..ı\~· ~.~ ~Jli~J..l JJ; .:ı.d J:"'J·r.~· •-lJ./f \\' • .>-:~~J""J,JJ ·..l.,;k>J-,...;· ..:.1:) r.-" .<br />
..!\l't tA;i j -..."-t J~ y ~j 1<br />
•\•J ":""'1..-..,; ~:1 ... 1 .).)\,.,. ~~-'>""' t.1r;; j.)_,;..T, J> _,-; ~ ;;..ı._IJ-> :J) .ı.._L.Gı)-_,1. .J.ı..ı)-_,1... t,_,.ı"~\ .. ..,J..ı .J . ..? .).a\:aı::-1 • _,_,:li r:::~i<br />
•..ı~j .)..~..:.~ :J}..ı-~. ........ 1 . . ;..ı:;'v:.- ..9.ı"-\1~-·:ı.:.:..~ "'"') .s ;l. .<br />
(~ ":.....r::." 6~t...r jJ~ı ı.s~'~;ı.ı..t:: ... ı .;.s:-;.o\.~.J.' tl4;.:ı~.a ... .ı.:.-.l~ı Jı.l. j-...il)ı;)i-1.• i!.J) ._,_,) .,_;;!..\\;.:.:>~\ j_;..ıi,IJ .;!.ıl ı..r\~ J'::l_,.. Jl ..ıJI ~Ic<br />
.. t ....<br />
1~ ..!.1:: 'f'< . ;..\;~ Ji. d.:i .JJf.lı.s"~':";ı ..b~7,..1J tl~· ı,jl> .ı.:..~tk&-1 Jı. c.:ıjy. J; ..!.\::'. Jl~l) )j_.r;ı, » .).>1) ..!.\:.s, ı ..s' J, r-i~·~·~r~l Jll~l .r:.._f-,l..s-J~ \ • • ..ı.ı..,-':9\ J.;.\; Jl.. .....<br />
• ..ıJ..!..l..ı.IJI J ... \... 0~1 .. : .. l!:"-1 ..:ı~ J•• •<br />
~~-----------------<br />
• .ı.;~\.ii• \~U::'."\'\ J-.{ /j(iti~· « "-li>)J'::-. ._r~j D' ı..SJ§Jy•JJ5,.ı.;,L' .J}o\1'\J,;b..)~J p.l.u .J.)}t.>-j\<br />
..: .... Jl_,~ J V' _,~ 1 .:ı~ı ••
--TiCARET VE ZiRAAT NEZARETi JVIEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞiRKETLERi--<br />
•<br />
Efendi, madenler ve teferruatıyla Leon isimli römorkörü ve Teris Hiyerarha isimli yelken gemisini 66.000<br />
lira karşılığında kiraladığı anlaşılmaktaysa da şirket diğer işlemleri için nezarete her hangi bir evrak<br />
göndermemiştir. Bu yüzden mali durumu haldeında bilgi mevcut değildir.<br />
99. MAADiN VE CEVAHİR VE MEVADDI MADENİYE ANONİM<br />
OSMANLI ŞİRKETİ<br />
Şirketin kurucuları Paris de Rober Sokağı'nda 12 nurnarada ikamet eden Mösyö Baron Jol Dekadin ile<br />
ınaden mültezimlerinden Mustafa Fazıl Efendi'dir. 23 Haziran ı910 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmış<br />
ve yürürlükteki kanunlar çerçevesinde Osmanlı topraklarında gerek doğrudan, gerek ihale yoluyla veya<br />
başkalarından devralma sureti ile madenler, su kaynakları, taşocakları, ruhsat ve imtiyazlar elde etmek<br />
devir ve satış işlemlerini yapmak, madencilikle ilgili ticari ve sınai bütün sahalarda faaliyet gösterıneyi<br />
hedeflemiştir.<br />
İdare merkezi İstanbul'da olan şirketin süresi 99 yıldır. Diğer yerlerde şube açmaya yetkilidir.<br />
Sermayesi 22 liralık eshama bölünmüş 22 bin liradır. (500 yüz franklık 1.000 hisseye bölünmüş 500.000<br />
frank) Ticaret Nezareti'ne bilgi verdikten sonra sermayesine ıoo.OOO lira daha ilave etmeye Genel Kurul<br />
yetkilidir. Ayrıca şirketin işleteceği madenierin veya rehin verıneye müsait diğer varlıkları değerinin yüzde<br />
70'ini geçmemek şartıyla Genel Kurul kararıyla tahvil çıkarabilir. Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten<br />
sonra hamiline yazılacaktır.<br />
İdare Meclisi en az yarısı Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla 5-ı ı arası üyeden oluşur. Üyelerden<br />
her sene bir veya ikisi yenilenecektir. Görüşmelerde yarıdan bir fazla üyenin bizzat hazır bulunması<br />
gerekir. Eşit oy kullanılması durumunda konu ikinci toplantıya bırakılır. Yine eşitlik bozulmazsa reisin<br />
tarafı tercih edilir. Üyelerden her biri şirketin ı O hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul her sene yılın<br />
ilk 6 ayı içerisinde merkezde toplanır. En az 5 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Bir hissedar 5'den<br />
fazla oy kullanamaz. Serınayenin yüzde 8'ine sahip hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları<br />
teklifler toplantı gündemine alınır. Mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Safi temettüden, bütün hisselere faiz olarak<br />
yüzde 5 itasına yetecek para ile ihtiyat akçesi için yüzde I O ayrıldıktan sonra, bakiyeden yüzde 8'i<br />
aralarında eşit olarak taksim edilmek üzere İdare Meclisi üyelerine verilir. Bakiyenin gerek hissedarlar<br />
arasında taksimi gerekse ihtiyat akçesine ilave edilmesi ya da daha özel bir gaye için tahsisine ya da<br />
sermayenin itfası için kullanılınasına İdare Meclisi'nin teklifi üzerine Genel Kurul'ca karar verilebilir.<br />
Her yıl eshamın belirli bir miktarını kura çekimi ile tedavülden kaldırmak için safi hasılattan bir<br />
miktarının ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura isabet eden hisselerin sahiplerine itfa hissesi<br />
verilecektir. ihtiyat akçesi sermayenin onda birine ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. Yıllık<br />
gelir yüzde 5 oranında temettü ödemelerine yetmediği durumlarda ortaya çıkan açık ihtiyat akçesinden<br />
karşılanır. ı 9 ı O yılı sonuna kadar şirketin ilk 6 aylık faaliyet raporlarına göre Loryum madenieri Fransız<br />
şirketi ile Karamanya Ayron Korparasyon Limitet Şirketi'nin işietmekte oldukları madenieri bu şirkete<br />
devretmek üzere anlaşma sağlandığı halde gerekli işlemler bu tarihe kadar tamamlanamamıştır. 22.000<br />
lira sermayeden yalnız 2.200 lirası tahsil edilmiş, yapılan masraflardan dolayı yıllık biHinço 73 lira açık ile<br />
273
------------ iSTANBUL TiCARET ODASI ------------<br />
.J~iJJL:I J~l4--\~• _4ı., ._;)\il.)\!l..ıl ""'" 4ılj:S~r~.J\.:lJIJ5 .l • .>~~ • ..ı.;;J,J.;.:.ıo-~;_. ~~H -·~w.!-ilö<br />
df ı$.;; • .J.:«~J""';.. d.-.:1~1 J~J'.· ~ .:..fr.- ~ ... ı... ,}.ı. ... .:.ıJ:.-'i J .. :..., -'.~ cJJl ....... ~<br />
_r..a:ı>ıı·.~L,. _,.;.. ,.,_'( ıA"I_,!""ı .:.ı~.;,i J -.)J.lı:. '.:..i,o.J.::..ı..JJ 1.4ı_l u.'-:ti_,-..,Y•:IL. ,:;')\,\u _y.;P (;:;.j)J<br />
4:-(~.ı..,..., !lt;.:.ı .. !Lı.ii~ .:..ı:.l;j ~.J._....:i~ d~.~ ı..~":'1 ı,SiJJ~J.p: ... ..!i:S>:.J..J $_1 ..:..ltıs-ı.:ı:-tı.l..ı.:ı:.,<br />
'J). L9"4:41)\ ..:;')!..\ • .._. ;.>;;~ Jll ıjiJ:. ~.l.A ~~-.-~ •J.l..!.~.\ j(.:..i •. H:•W ,:;Jy:> • .ı.~;~· 'f'f• jJC O<br />
_;;'-J41Ji:,. Jı, .. l j~ .ı.:.;_:.~·~ l::J.; , • .ı.:~ t.< • .U_,i: • ..ı;~ Jl_,.ı .:.ı..~ı_l 0'_->0'-::~i .;;\$jl..ı..~ • ..ı-;1;.1.> J~~ ... i_, .rr~<br />
Jı.ı.;,... .ı.....,.., ~')I.!~J .ijJ4;.. Jiy\ 0\~..1..1 ~-~· 4.:;--oh\ ~f bL' .ı.\:-~\~) SJ /~~'- ı.!UL. .ıı • .ı.\J.W.<br />
~), .... ı$)~ yi_ ... ~J j .. ..ı.ı:.J ~·~J J.h.r:.:ı:- ... ;\f Jl;,l ıSJ'- ~\.:,. .. \ ./;: .. (!_ Jl .;,:ı_,ı 1?.1 • .0!\,i,.<br />
0Jijll.;;J ;-!ı. L9"'"_L._,..., .J~I:. ..:.:l;- .)1_, .. .).~JI .:ı_,;i .. ..,;....1.;!'"1 &~~ ..!1~_1 J_,~; jt.~.)J'. J'!".ı.lJ:"->;-'<br />
;:;.) L9".ı,;,~ ;:_.ı:,\Jj • ~·.ı:' ..1.-:) j:• ~~ ~"':L. rJ'. L9~4.;A ,..r ..::...~ • ).ll_ı:l d:-. _;ı ı rg;p .ı._.~.., ...!.1:-.<br />
~ ... \; ~~;;~ ~J>"' .:1~1 ı;.:.l jı.-..: .... ..,..a,.. JIIJ:.l .:1::-. J!ı$.)).~ •J)Jı j~J' .• ~k.ı\i • .ı..::~-~ j\;l.ı....._><br />
.J.A.\l.J ":"}T Jı..ı...:.... ..,.ol> -.)..4; LS!"'';;~ .:..ı:.'J) .... J)u.J ;1) "'."'~L._,.~ ..... :-)· •->J},i .J.A!.~I !11;.!.1<br />
,_jl.'I);\-.J.;.j), ...;;~ ~~ .,:;~ (.ıj.) (.ı.;.; .. ~ .:.,.._:; .:ıl .ı.:,.. , ).) f.Q."":.. ... ~Çı:.~~ J Jf ~Alı' jı.ı.:.- .ı..-.<br />
• ..ı.::i:_,J.; .. :_ .... Y. .:..~ı.;, lı..:_;... ..!1::}~ •. ....,.. . ;..ı.i.i_,:.. ~::Atly ~~).ıl ..,Jf ,_;;..._,), ;J.ı .,.~;..\ d.-tr.l<br />
.:,;,_.)l)l..H..ı,..J~v4:,~l~IJ:~Jı.iU(\(,..\.,.ll.J'.~~:~~ •r;,.\.,.. Jl,,.l .;~_..~ .... \.;:.:;\ •->l. ~;,:.~jJI_,.~ • .)~~ \..\t<br />
l;~\ (.ı..ı.:.\:;..,:l!:•-'1' ':",.ı>j~\) .. 1 ..:.L_.J.! ~~~ J, '\l.:l:.;.•j ..i.ı~.o:.l.y . • .ı.:.:l;• .ıl_,_.;t..*;1)_,.4.:AJJ'<br />
...,&l)j ~~.;._,J .:ıt.ı.,ı "':"!J""j ~(:• ~ .::..~:"' • .>~-~~ ..;ı.;_,(';" .... \:. UI"'~J; ..!.~~_4.:,.. •• P<br />
J.o·l..ı:l .:.--'•·,- ':;; ... ,-.;~ ..:,.s.IJj "'.~.;~_, .::.ı')\!.ı..i .:,ı..ı..:;.:~Jı ı.$.;.:4. j:.ı..a.i '::"'-: ..... ;1:.1 ;..Y"'lf ;S'v-" w';,·~·<br />
ı.ı;Ji\..., "!""...:~ ..!,.1:.:1~ ._.... ~l~l "':.>i; Jız-"P .;..ı..~ .. L.d.ıl J~ 1 j _,: ... ..:.ı~.ı.,J 0l!..ı.._l Jj} •.)v\;,.l.WJ<br />
~)b ':.:Ji.l.lJI --:ı}JI Jı,.. .;_o..j'i JL..,_,I .!lJ~IIJ., .;.~":' • ..lı} .!l\;_;.1 '".•..lı_l? •.>_;_.AP $!~.~ı_!~~;;<br />
.).A_;; JJ,. 4.:' yi ~:" ı$~-' .....;..,i t$.,4.j.,'~ ..:..s-\;j j.ai ı.ı;.ohl -.rlf • ;.>.._1 -:-ı\f:i ($::,ı;i1 J 1 )_;, 4.";'•)\.ı\<br />
• J~\ ..f; .).ı\..:..~1 $cl.:.uı ,),;..~ ~ ":'";...::~<br />
~..u.,ı;(.. ($.).J.f. ı!l,'l.:attl . ..ı..lı.l ":"\~·, J~ ~) .J) -.r;J.J . .:.ı.ı.:.:\ .. ı.ı; .. \..;..ı:,l *' ,fıSiJ .,; .. V' -.rl:f<br />
ı$;:,..:.t:.:.ı.vf" :_ı:.\..6\ ~:: • .:.ı:.....:i,~J.. .. :,. ı..f ..::...~;~· ·J}c..~ı_'Jt.ı.! -.;..,V' _;i;_;, f,;w ~..UJI &!'.:>JIJ _;...ı<br />
274<br />
·J"~ •<br />
.~i..~.: .. "'.L.r 0 L<br />
'f'!•• .. / ~..u,ı •
275<br />
kapanmıştır. 1911 yılı içinde adı geçen şirketlerle yapılan sözleşme tamamlanmış, ayrıca Sarı Çayır Simli<br />
Kurşun Madenini işletmek için yirmi aylık bir sözleşme imzalanmıştır. Şirketin bu yılki faaliyetleri de<br />
mukavele imzalanması ve araştınna yapmakla sınırlı kalmış yıllık hesapları 63 lira ile kapanmış, kar zarar<br />
hesabının toplam zirnıneti 264 liraya ulaşmıştır. 1 912 yılı hesapları çok sayıda sebep yüzünden aynı şekilde<br />
39 lira zararla kapanmıştır. 1913 yılında şirketin mali durumu değişmemiştir. Bu sene hesaplarında 19<br />
lira 28 kuruş zarar vardır. Cihan Harbi'nin başladığı yıldan itibaren şirketin Genel Kurul'u toplanmamış,<br />
nezarete her hangi bir evrak gönderilmemiştir. Tahsil edilen sermayesi kuruluş sırasında olduğu gibi 2.200<br />
liradan ibarettir.<br />
100. MİLLİ AYDIN BANKASI<br />
İdare merkezi Aydın' dadır. İncir üreticilerine borç vermek, incir üretimi ve satışı ile ilgili mali işleri<br />
yürütmek ve finansman sağlamak, Aydın da kurulan Kooperatİf İncir M üstahsilieri Şirketine borç verınek<br />
ve gerektiğinde kefalet sağlamak, aynı şirketin sandıklığını yapmak maksadıyla Ziraat Bankası'nın katılımı<br />
ve gözetiminde 18 Temmuz 1914 tarihinde kesin kuruluşunu gerçekleştirmiştir. Banka 50 yıl süreliğine<br />
kurulmuştur. Borç verme işlemleri önce şehir ve kasabalar dahilinde vefat durumunda borcunu ödeyecek<br />
miktarda gayrimenkul bırakabilecek olanlara, ikinci olarak borcu ödemeye yeterli menkul ve gayrimenkule<br />
malik muteber (geçerli) iki kefilin imzasıyla, üçüncüsü İdare Meclisi'nce uygun görülen gayrimenkul,<br />
tahvil ve hisse senedi karşılığında icra edilir. Geçerli üç imzayı taşıyan ticari evrak cirolarını ve muayyen<br />
vadeli veya cari hesap şeklinde yapılacak ödemeleri kabul etmek, bankanın i crasına mezun olduğu maddeler<br />
arasındadır. Sermayesi 5 liralık 10.000 hisseye bölünmüş olan 50.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi<br />
iki misli artırabilir. Ziraat Bankası diğer hissedarlar oranında ödemede bulunmak üzere 25.000 liralık hisse<br />
senedi satın almak suretiyle bankanın kuruluşuna ortak olmuştur. İleride sermaye artırımına karar verilirse<br />
Ziraat Bankası fazla hisse senetleri alıp almamakta serbesttir. Hisse senetleri nama yazılı ve Osmanlı Devleti<br />
vatandaşlarına mahsustur. Senetler muayyen kıymetlerinden düşük fiyat ile banka tarafından satılamaz.<br />
Hisselerin başkasına devri ve satılması İdare Meclisi 'nin onayı ile mümkündür. Hisse bedellerinin taksitler<br />
halinde nihayet bir sene zarfında tamamen ödenmesini 15. madde hükme bağlamıştır. Harp hali sebebiyle<br />
bu madde tatbik edilememiş ve hissedarlar Genel Kurul kararı ile sair maddeler arasında bu maddenin de<br />
tadili ile "bir sene" kaydı çıkarılmış ve Cihan Harbi'nin sona ermesinden itibaren 5 seneye kadar kalan<br />
taksitlerin ödenmesi uygun görülmüştür. Buna rağmen Genel Kurul' da benimsenen tadilatın Ziraat Bankası<br />
merkez İdare Meclisi'nce onaylanması gerekli olduğundan yapılan değişikliğe Ziraat Bankası katılmadığı<br />
için Nizamnamede arzu edilen tadilat henüz tamamlanmamıştır. Taksiti ödenmeyen hisse senetlerinin<br />
banka tarafından satılmasına karar verildiği takdirde müzayedeye katılacak taliplerin gerekli şartları taşıyıp<br />
taşımadıkianna dair İdare Meclisi'nin bir karar vermesi gerekmektedir. İdare Meclisi yarısı Ziraat Bankası<br />
diğer yarısı Genel Kurul tarafından seçilen 8 ya da 12 üyeden oluşur.<br />
Meclis her sene gizli oy ile üyeleri arasından bir başkan ile bir ikinci başkan seçer. Üye sayısı 8 olduğunda<br />
yarısı, 12 olduğunda 113 'ü her sene değiştirilir. Genel Kurul tarafından seçilen azadan her birisinin 20<br />
--TİC\RET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --
•"':'"' ~rl 11 '".:' i'!~"'~ l"f~ ,../15~·<br />
... •-4-:17" !:'r '!''""r:'!" !!r""' ı""'r · i.'!'.'l'f' ... ,...-.,<br />
'·~ .'~'"~·,.,.,.., ı~·n·:ı .. ~ 1-
hisse senedine sahip olması gerekir, İdare Meclisi en az 15 günde bir defa toplanır, Üyelerin yarısından<br />
bir fazlası hazır bulunmadıkça hiçbir mesele hakkında karar verilemez. V ekiileten oy kullanmak geçerli<br />
değildir. Boşalan aza yerine ilk 3 sene içerisinde kurucular arasından diğer seneler için önce genel seçimde<br />
seçilmiş üyelerden, sonra en fazla oy almış olan zatlar tayin edilir. Boşalan azalık Ziraat Bankası tarafından<br />
tayin edilmiş zata ait olduğu takdirde yeni üye banka tarafından atanır. Müdürün teklifi üzerine banka<br />
memurlarının tayin ve azli ve iç talimatların düzenlenmesi ile idare meclisi görevlendirilmiştir. İdareye<br />
yardım etmek üzere İdare Meclisi üyelerinden iki ya da üç zata idare meclisi encümeni adıyla vekalet<br />
verilebilir. Bankanın müdürü İdare Meclisi kararı ve Ziraat Bankası Merkezi İdare Meclisi'nin onayı ile<br />
tayin ve azlolunur. Banka için taahhüt edilen hususlara dair düzenlenen evrak müdür ile İdare Meclisi<br />
tarafından tayin edilen iki aza tarafından imzalanır. İdare ve hesapların incelenmesi (murakabesi) iki<br />
veya üç kişiden oluşan bir kontrol heyetine havale edilir, Bunlar Genel Kurul tarafından İdare Meclisi<br />
üyelerine yakınlığı olmayan hissedarlar arasından seçilir. Bu heyete üye olmak için en az on hisseye<br />
sahip olmak gerekir. Murakıp heyet her sene yenilenir. Bunlardan biri danışman sıfatı ile (rey-i istişari)<br />
İdare Meclisi toplantılarına katılır ve meclis üyeleri gibi huzur hakkı alır. Senede en az dört defa teftiş<br />
yapılır ve İdare Meclisi tarafından düzenlenecek kesin hesap üzerinde gerekli incelerneyi yaptıktan sonra<br />
görüşlerini ve bankanın genel işlemleri hakkında tanzim edeceği raporu Genel Kurula arz eder. Bankanın<br />
işlemlerinde önemli bir yolsuzluk gördüklerinde Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü'nün onayı ile Genel<br />
doğrudan doğruya teftiş ertirmek hakkını haizdir. Böyle bir teftiş neticesinde nizarnname hükümlerine ve<br />
bankanın kuruluş amacına aykırı bir işlem ya da suiistimal tespit edilirse Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü<br />
müfettiş aracılığıyla derhal Genel Kurul'u toplantıya çağırır. Müsebbiplerin azli ve tebdilini borçlandırmayı<br />
Meclisi 'nin kararı ile bankanın işlemlerini durdurma ve feshini talep edebilir, Genel Kurul 5 hisseye sahip<br />
hissedarların katılımı ile teşekkül eder. Bu sayıdan daha az hisseye sahip olanlar birleşerek içlerinden birini<br />
vekil edebilirler. Bir hissedarın 20'den fazla oyu olamaz. Ziraat Bankası'nın 150 oyu vardır. Genel Kurul<br />
Ziraat Bankası'na ait hisse senetleri hariç olmak üzere hisse senetlerinin en az Wüne malik hissedarlar ile<br />
Ziraat Bankası'nın tayin edeceği bir veya birkaç vekilin huzuru ile toplanır. Kurulda bulunmak üzere hisse<br />
senedi harnil olmayanlar vekil tayin edilemez. Bunun gibi İdare Meclisi üyesinin devekaletleri caiz değildir.<br />
Kadınlar, küçükler, yaşlı olanlar dışarıdan birini vekil edebilirler. Genel Kurul her sene mayıs ayında<br />
bankanın merkezinde toplanır. Ziraat Bankası gerektiğinde olağanüstü olarak Genel Kurul'u toplantıya<br />
çağırır. Genel Kurul kararları ekseriyet-i mutlaka ile alınır. (oy çokluğu ile) Yalnız Genel Kurul tarafından<br />
seçilen İdare Meclisi üyelerinin azlİ, Ziraat Bankası'ndan ayrı olarak katılanların üçte iki oyları ile mümkün<br />
olur. Sermayenin yüzde lO'una ulaşan hissedarlar tarafından Genel Kurul'dan 10 gün evvel yazılı olarak<br />
idare meclisine verilecek maddeler toplantı gündemine alınır. Genel Kurul'da Ziraat Bankası'na ait hisseler<br />
hariç olmak üzere bankanın geri kalan hisselerinin en az yarısını temsil eden hissedarların gerek asaleten<br />
gerekse vekaleten hazır bulunmadıkça sermayenin artırılmasına, kuruluş süresi sona ermedikçe bankanın<br />
feshine ya da süresinin uzatılınasına ve esas nizamnamenin tadİline karar verilemez. Sayılan konulara ait<br />
kararların yürürlüğe konulması Ziraat Bankası Merkez İdare Meclisi'nin kabul ve tasdik etmesine bağlıdır.<br />
Bankanın hisse senetlerine harnil olan incir ekicisine diğerlerine nispetle yüzde 2 oranında daha düşük<br />
-----!11111111111111--~·~ 277 .,.._. ----------<br />
gerektiren işlemler veya zirnınete geçirmeden dolayı haklarında kanuni takibat İcrasını ve merkezi İdare<br />
Kurul toplantıya çağrılabilir. Ziraat Bankası kendi müfettişleri aracılığı ile bu bankanın hesap ve işlemlerini<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALiK-İ OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --
278<br />
~-L../JI -..!~·),.ı tfv& .ı..~l -,d.f.J "-:"'\'"" .,:.,')\,\."' ...ı ... f-~ Jl .. ~ ... ~1) .ı)~!J o..;'YJi:.. J:.'- i) ..:.ı'i_,i;,.<br />
ı.;._ı u•J,)j, • .:.;!.. ... _, ... ;. .. o.:ı)y_ ~;;~,.. JJ_.ıki _,; E_JI o.ı)J'_ .ı,:-l.&"l •JU u-lf j_,ı • .ıjy_ ..:.1:_~\::• . ;j\:~1<br />
(}_)i~ .Jb- -.g-":ll. Jl_,,..\ &,;,~,, .:;..~ı_ı .~ı;\ _:_,..~ı_ı .::_.~ ... >.a.;..J. ,,.:,~ (J;,!.L ı.J~:-l .... l ~.l:.\l;i<br />
.j.(:--• ..~ı.l ~:)ı.._ıs::.~_·.:ıı::' . .j-~,:ır:. ~..,;•,;. d.;;ı_," .Iic ,;~L.,.lS .. ~:-'1"'1"\ ; ... ;.~;,:ly. ,.ı.:.;\:• ':""J.ı •JjJI<br />
;.;.-~._:•)· ., ... ~ ... ~ı ..:.1::-. -:.ı..ıı .v;ı..ı::ı \A,•"-' ~'>i!,i 0..t;_:.) Jallt<br />
• .ı..~\j,. ~:-.;.,Jı .:;.;'Y J.a.? • 0 -y ,; uı .. ~L;.;ıır:. . .J\:t,l .:ıL..;il t JU• • Jj:l,l J-1)1 •;~ J.ı.i .ı.:_;\11 • .:ıjy"<br />
.._,..i~v& "JJJI ..!.\. i..S.J.:5 .._j,"~ • J ,J ,ı J;:•l "::--•Jblu-l':". t..S).J..ö .. d.;~ ..;~.ı.:Ji J-!) 1 0 ,fl J J""?<br />
.::..~~ 4):,4:\(; .:.J:.))! ._ı--1':"-. l9-: ... ı.;~ı .~,,... .:J:.J~ j:o;-\J ifi>e-.!. . v•..~ı_, ,fl)l .J<br />
;>:.J~ • J_,:lJii.J:.:·i 4::;-•JI.:ıl u-lf t..S)..ı.1• .:..ı::J.:..~ı; ,:.L-~.:ıf ......;1:~ J ..::.ı\.:..1)1 . J_,J,I I.J:.:•i ·~"-:• yf·<br />
• J..~,s::;_,:~l j,Lf uı.:.~ o.ı)i_ t..S}~fl; dA~.:ı.iJ ~l..t;_l j_,ı_ J~ (__\:'" J~dJI J>l)l o.\>IJ if;..!.<br />
~l_.,ıe\ .J.:i}> uı·•.A~J • J-';\:~ "~~ ,;.(~,t-.1 '":"J..Iı_l •-'\,1 Jai\.9 )\! Jı .. ~.:ıj ,,}!-''.\":'"U. JJI 0-':~,..ı."-J<br />
S:;l,. v- .;.\~ll;• .:;l: 1 ..ıl J>i _,A: ... ı .);,~;,·~. )1.' c$.;.;\; •.-~d:_. i~l .Jyf.l .,:.,\ .. ~.ıj ,}:..\ı.l ~ı.,;_ı j.>..:t).<br />
J~u ~j•:ı:- ..!,\:-.,.-' •JJ_..I.;; J~.ı!)l J;ııı: 1.li bL.!-.·_,,../ Jly\ .ı_,,;...~ ~..1.L..1ı_l -..); o.A::tj ~;--,.,·.!.<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
yapılan borçlandırma borç verilen para gayrimenkul değerinin yüzde 60'ından fazla olamaz. Yangın<br />
tehlikesi olan mal, sahibi tarafından banka namına sigorta edilmelidir. Menkul değerlerden gümüş, kap<br />
kacak ve altın tahmini bedelinin yüzde 70'ine ve Osmanlı borsalarına kabul edilmiş, yıllık olarak belirli bir<br />
faiz getiren tahviller ile hisse senetleri piyasa fiyatının yüzde 70'ine faiz getirmeyen ikramiyeli tahvillere<br />
değerinin yüzde 50'sine kadar borç verilir. Bozulma tehlikesi olmayan muhafazası kolay mahsulat<br />
karşılığında kısa vadeli borçlanma yapılabilir. Mahsulatın tahmini değerinin yüzde 70'ini geçmemek üzere<br />
her cins mahsul için borç verilecek paranın miktarı İdare Meclisi tarafından belirlenir. Banka kendi hisse<br />
senetleri üzerine borç para veremez. Bir şahsaverilecek borcun üst sınırı İdare Meclisi'nin teklifi ile Genel<br />
borçlandırma yoluyla verilecek miktar 500 lirayı tevdiat faizleri yüzde 5'i geçmeyecektir.<br />
Vadesinden önce talep edilen mevduatı banka faizsiz olarak iade edip etmemekte serbesttir. Vadesinin<br />
geçmesi durumunda sahipleri tarafından alınan mevduat için gecikme faizi verilmez. Bankadan borç alınan<br />
paranın herhangi bir taksiti vaktinde ödenınediği veya rehin alınan mal tamamen ya da kısmen yandığı<br />
takdirde borcun tamamı muacceliyet kazanır. Banka alacaklarında vadenin dolmasından itibaren yüzde<br />
geçmemek ve faizleri tahsil edilmek şartıyla yeni süre verilebilir. Mali yıl Mart ayı başıdır. Gayri safi<br />
hasılattan bütün masraflar ve yüzde 1 O ihtiyat serınayesi ayrıldıktan sonra geri kalan temettüden ödenmiş<br />
sermayeye faiz olarak yüzde 5 ayrılır. Geri kalandan yüzde ı O İdare Meclisi üyelerine, yüzde 3 denetim<br />
komitesine, yüzde 7 idare memurlarına, yüzde 20 kuruculara, yüzde 1 O incir üretiminin geliştirilmesine,<br />
yüzde 50 temettü hissesi olarak hissedarlam dağıtıhr. Sermayenin (1/4) dörtte birine ulaşıncaya kadar<br />
ihtiyat akçesi ayrılır. Hasılat yüzde 5 faiz ödemesine kafi gelmediği durumlarda eksik kalan kısım ihtiyat<br />
akçesinden karşılanır. Sermayenin üçte biri zayi olduğu durumlarda bankanın feshine ya da devamına karar<br />
vermek üzere idare meclisi veya Ziraat Bankası Genel Kurul'u toplantıya çağırır. Nizamnamesi baştan sona<br />
özel maddeler içeren bu bankanın mali durumu hakkında bir fikir verebilmek için 1915 senesi hesaplarına<br />
ait bütçe özetlenmiştir: 50.000 lira sermayenin tahsil edilmiş kısmı olan 18.025 liranın ı 0.000 lirası Ziraat<br />
Bankası, 8.0251irası diğer hissedarlar tarafından ödenmiştir. 23.877 kuruş, ihtiyat sermayesi 133.792 kuruş<br />
ŞİRKET-İ MİLLİYESi<br />
Bu şirketin kuruluş maksadı 2. madde 1. fıkra ya göre Osmanlı ülkesi dahilinde menkul ve gayrimenkul<br />
değerler, yerleşim alanları ve köylerle ilgili sanayi ve ticari işlemlerle her nevi imar işlerinin iltizamlarını<br />
doğrudan veya ortaklaşa ya da teşkil edilecek şirketler aracılığı ile yürütmekten ibarettir. İkinci fıkrada<br />
sayılan itibar kuruluşları, maden, demiryolu, tramvay, aydınlatma cihazı ve motor üretimi ve nakli ile ilgili<br />
279<br />
temettü hissesi olarak gösterilmiştir.<br />
101. MEMALİK-İ OSMANİYE'DE TİCARET VE SANAYİ VE ZİRAAT<br />
2 fazla faiz uygulanır. Vadesinde ödenmeyen borçlar veya taksitiere İdare Meclisi kararı ile iki defayı<br />
Kurul'ca belirlenir. Borçlandırma ve çeşitli tevdiat faizlerinin miktarı İdare Meclisi'nce belirlenir. Bir şahsa<br />
faizle borç verir. Uzun vadeli borçlanmalarda süre altı ay ile beş yıl arasıdır. Gayrimenkul karşılığında
------------·~ 280<br />
li-1.)~1 ~\.i~ ..ı,:- oJ).;-/ J j-~J :)jl::' 1 _;1.:~ ~.;l~ J .,;!;i J Jl_ ... :>r.:-1 ~.Jft. ~ _,; J .J.J'-'. • L)! J'!;<br />
·J""~ •<br />
..~:;.;"'1.. J.__J..i _j')A.\ •• 0'iJI J;..l.ı ~:.7':ıl~:.:.l ~,..L c.l:f_,..:. •.ı 1 _,.J~U.;i.:._, li.J.-lJJJi !Jji\s\k~_,<br />
.;:,;))""' • ..ı.~J~ 'f"":O ~: .... .Ji '\ .ı,\:.>v> ._;_ '-'~! l)l::d .)..1:;?_)- .ı.:i.~ ~_,1;1-J;'\IJ! .~~\.,..,;.ı '-'-•;!.:ıl .}./<br />
J..ı... ~i Jı..ı.:~ 4._,a,... • ).ıl-:! c.\::' . .JJ' • .)-cl ~· ,,\_.~\ Jll..ı.:l .,; ,1 ...s-41.1.. .)-' , J-1!.~.1 '-'~~ o.H:.k;<br />
J_,ı,.; .:.,'..ı.:.., .:ı;L~I )k:-~ _;~1 Jj,._ '-'""..ı."-' . ;.J.i~'\1>1 Jf .._ı.ı.... ._§ _,.., ,:ı_,S'...d..ı.._l .... );<br />
.. !.b·.ı,~,..l,-l.:ı;:•l ·-~~T \;,~; ~J • .;.:;); .. : .... ;.: .J.ıl Lt::-. 1 .:ı..~J_,I,..'-' .. .J&-J. ).!) tf ~ ... •.Pi.-' .,r • ..~._ı<br />
0_ .r~a J 1 c'.ı: "::... ..ı... ./, . Ji.) J ı ,; l.. j ) J./ .ı.;:.:: • .;:..~.r~ cJ ~ ........ , _;.il! 0'-b._l ':..11. • ..~.:;.} .;:,;.; .•<br />
..... ,.. ~ J:ı:---~;\~': J:~ .. ~~ J::'_:j .)~))""' 13"1.);..1 jı.,~;_,.., 1.4.:>- 5: ... b _,..~.:. ~] .f, ı,;-o~.ı_L..rM ..:..,)_,.--:.<br />
_;L,ı -:--Jı.ı. c.~:.._t#'ı .sA..:.> u-.. ; •• ..~:ı;...ı.ı 1ıır c.~:--._~,..~,_ı -:.~:·i ~'=".;u ı..r~ -c~· J: . .ıj,_ c.~:..:ı..~: ....<br />
oJ..::~-i )o,_A'> LS)i..JJI J,l,... li-:~1 o.ıjj_ ,;:.\,'"-_a:>- j\..S::, o).JJ'. Jl::,O . J->)J J\""-':"') .j> o.>.;., ya;..<br />
_;~T .)..1.~;---11>1 .ı:tc .... _.;1.)1 u-1~ J')J c:;.-.!.~·._ __ .,.,... .J:iJ' •.l)J'_, ..!.1;---l}ı_..~o_l va:·.;j. ...:ı;ı.)~ ... ,. 5-1<br />
••• ~r..,\;..;ı.;j_,ı_;t,ıKApport·ı .:.)ı~ ~ .. ,_~l:J.:'t::.,~=-~rl.fJ .. -::- c.~:..:•..ı.: .... '""',... J:--4_;~;;:': .u.,ı~<br />
:.S .r:, • Ali jt~ J J> c!.!:....l#'l j~.;.; __ .......... _, ı.> J~ ..... ,.. ı.r'"' ;. '-"" ;;,_1 -,- 1 f:.t &; _, •. :!J<br />
_,.--:. .t. j,::. ~-'<br />
~-:1.. .r"dl,ı.s.).ı.ı:- c.~::'. _;J::.:.ı-~.:.:ı..ı.:...•...a,... ._,...~ _,..)..~.r.ı!l:-. .:ı .ı ı .J'ı:l ,ı .:)..ı.:> ı .; }::>. ·.~:ı.J-.)va:-C:,.; ui .... ".L. f~<br />
• .i.;_,., c.\~-l}ı_..ı.,_l-:--:-~· ..s-:il::•..ı JL~I (:._;; • .,~::~.J ı,S.l..lı;. , ..... ,... LS_;.IS.,\1~1 -:--11 • ..~:~. ):'YJI -:--hk .... _U .. ı:-1<br />
._r·~ y .:_.)> , p.,;\c; ~.\... •.lı,S) ._r--j• , ;..\.~)ı !Jj ..,;./\ -.!.l;.;l.ı\ ~ •J:•J\ .j.i:J Jl Jl.u:-1<br />
•.f,... .:.ı..~S'..ı.~ .._;_,..,.:ı, ı l;\::ı:-1 .J.A:1C.!.i (.J~· ~j-' ..,1;,_ .. :l:•·J~ J' . .k:it • JJ.__I J:C.!.i ~"'·!\:• J..ı.,. t~,. .)'}_,\ ,_.1 ... \.. !J;;.~_..ı.,_l,,,l;_,:i '\lllluiJ<br />
.:ıu,.ı .... ~~:·. J..I.A":'":ı,ı .:;_,.) .:ı .. ü:. j,ı c.~~ı:. ı:.ı~..ı.._ı c;.)i ··-)·.a>- u--~; •• ..~.:t.ı .. :_ ... S.IJ' :.;.),: ....<br />
s.~ ... ,,a;.. ,.:ı: •. J_,:ı)ı ._,')~.._ .. ;ıl:·<br />
0<br />
~,,\:.\l2i ..s-1..~._1 ı::_;..ı ,:,.;ı.ı.:~ "-"'"> Jfj,. c.\.~<br />
ı&. )' ..;.:i c.I:S .r~..ı.!.l;l:>J><br />
-:--); .:;.)Lacl .:ıu_,ı 0::•iJ ':"~·ı "..:;.,~ • ... :_,., J~, ;..\.t • .J~-- ,:ı_,ı ,::..~..:..~ .:,,ı u~•)..:ıl ı.JJ~ . ;.;.'..~.: .... \..:..:;1<br />
j....i ._1;-\:;.) J 0_; ,.\. J c.\:"''-~..lı_i '":'\~·~ .).;:..\• j\)..:ı'.,.a> j )1 )i J-l~; •J\;1 u-·~ . ;J,;-\I.JI .!UL. ,:.._.ı.;,..,._..,,.. '-'~ı ı.SJ.<br />
j.>l.acld• • .,~;~;\;. .ı.;Çı:. dlı:_, • .~~_il) )C.:ı • .,Ç..:ıl...-J.ı L>J_ o;l.ılu-l~. ;.>)~_;~.i j.>.ş:; .;;..1. • .)_,:..,<br />
v\ı·j_,)c.~ .. ı;~ı J:--'~~>:">;, ~;)J. J;''.l .,..~,J .~-f'v" !lJ•:·.:... ;..I.._A.: ... _<br />
... :..:.. $>.1 .;j,, 01 _,ı "'~-. •<br />
.:ı,-f.ı .;;),.l.. -\\~~ ~ı.c ... :.\r )t.;.ı:.l .:ı~ı -.:.,.\91 • ..:ı.ı.:~ı.:..uıı:. ;.>S.;--.J,_;....§ • ..:ıJ~.ı; .;;_,,.ı jıfı.;..<br />
)":"-:.. • );J:I -.:..:J_,.t • .s\~1 ...:.~ uı"':·,.:, .).,;.,..,A -:.t_l~· }:J' .• J~}tş_,_, ı.İ"'"'~~" • ..~.:--;~ -:.t:S" ~<br />
• );J.__I JL .. ;ı ~-'(.>.S:~ • ..ı.:i); .J,) ~,ı j..~o_l ":"':.4.l J\;:--1 ı,;i~..;-A.a• .;;;,_,..- !Jj.ı..l;k:.:. ;,•\c .,._ç~l v"<br />
.::..·~1 • ..ı..'..:ıl.-.. p !l.F ıJib- c!.I•.J) -:,.,,:.;:, .;;..:ı\A_..-;.> ı.>.J, ı/' j..:ıt.:.~ı .JJ.__I JŞ:..i ui-":·:.. 4.J";~<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK~İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
imtiyazlar deniz ve nehirlerde gemi taşımacılığı, bataklıkların kurutulması, müteahhitlik gibi konularla<br />
şirketin faaliyet alanı sınırlı değildir. İdare merkezi İstanbul'da bulunan şirketin padişah iradesinin alındığı<br />
tarihten itibaren 50 yıl süre ile 22 Temmuz ı 909 yılında kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Sermayesi 1 O<br />
liralık eshama bölünmüş 200.000 liradır. Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılır.<br />
Vadesi geçmiş taksitleri ödenmemiş senetler tedavül edemez ve bunlar için ternetili verilmez. Vadesinin<br />
geçmesinden itibaren 15 yıl içinde veya kanunen gelecekte tayin edilecek bir süre içinde talep edilmeyen<br />
faiz veya hisse-i temettü şirket menfaatine zamanaşımına uğrar. Belirlenmiş bir sınıra tabi olmadan şirket<br />
sermayesini bir veya birçok defa yeni hisse senedi çıkarmak suretiyle artırabilir. Çıkarılacak yeni hisse<br />
senetlerinin yüzde 20'sini İdare Meclisi'nce tayin edilecek şartlar dahilinde kurucu hisse sahiplerinin<br />
satın almak için rüçhan hakları vardır. Geri kalan yüzde 80 hissenin yüzde 50'si harnil oldukları hisseler<br />
oranında eski hissedarlam tahsis edilecek yüzde 30 hissenin satış ve tasarrufhakkını devretme yetkisi İdare<br />
Meclisi'ne ait olacaktır. Tedavüle çıkarılacak hisse senetlerinin toplamı şirkete bırakılan ortakhk hissesi<br />
"Apport-İştirak" olmak üzere üçüncü şahıslara veya diğer bir şirkete verilmek gerekirse kurucu hisseleri ve<br />
hisse sahiplerinin rüçhan haldn kalmaz. Şirket sermayesini azaltmaya da yetkilidir. İlıdas edilen 10.000 adet<br />
kurucu hisse senetlerinin 8000 adedi ilk sermayeyi vermeye talip olanlar arasında talep ettikleri hisse sayısı<br />
oranında pay edilmiş ve geri kalanı İdare Meclisi 'nin emrine verilmiştir. Kurucu hisseleri hamiline aittir.<br />
Şirket kurucu hisselerini her zaman piyasadan satın almakta özgür olduğu gibi kuruluş tarihinden itibaren<br />
hisselere dağıtılan temettü ele alınır. En düşük olan iki yılın fiyatları düşüldükten sonra çıkarılan ortalama<br />
değer yüzde on hesabıyla anaparaya çevrilip elde edilen tutar üzerinden satın alınır. Fakat bu satın alma<br />
işleminin yapıldığı seneden önceki yıl içinde kurucu hisselerine dağıtılan tutarın on katından aşağı olamaz.<br />
Satın alınan kurucu hisselerine ait faiz ve temettü, hisse senetlerine dağıtılması gereken tutara ilave edilir.<br />
Satın alma konusundaki seçme hakkının şirket karından bu hisselere ait haklar hakkındaki hükümlerin<br />
adı geçen hisse senetlerine yazdırılması nizamnamenin emridiL İdare Meclisi ı 5-ı 8 arası üyeden oluşur.<br />
Üyeler 5 yıllığına seçilir. En az Wü Osmanlı vatandaşı olacaktır. Aynı şekilde memur ve hizmetlilerin<br />
yeterli görülmeleri şartıyla yarısı Osmanlı vatandaşı olacaktır. Paris şubesini teşkil eden üyelerin sayısı<br />
vazife gören üyelerin en az 113 'ü eşit olmalıdır. Birinci İdare Meclisi'nin süresi tamamlandığında üye<br />
sayısına göre her yıl bir kısmı değiştirilmek suretiyle meclis yenilenmiş olur. Üyelerden her biri elli hisse<br />
senedine sahip olmalıdır. İdare Meclisi reisi ve reis muavinleri her yıl yeniden tayin edilir. Her zaman<br />
oturan üyelerden kurulu olmak üzere iki şubeye ayrılır. Şubelerden her ikisinin de ayda bir defa ayda bir<br />
defa yapılacak toplantıların gündem maddeleri davetnameler üzerine yazılmış olmalıdır. Yabancı ülkelerde<br />
oturan üyeler, şirkete ait bütün işler için şirketin dışarıdaki murahhas vekilleridir. Bunlar meclisin Paris'teki<br />
şubesi adına görev yapan memurlarıdır. Şubelerin yaptıkları toplantılara ait zabıtnamelerin tasdik edilmiş<br />
birer suretleri, toplantıyı takip eden üç gün içerisinde karşılıklı olarak biri diğerine gönderirler. Paris<br />
şubesini teşkil eden üyelerden her biri İstanbul şubesinde oy kullanmak haldeını gerek İstanbul'da oturan<br />
281 ·--· -----------<br />
yeniden seçilmeleri mümkündür. İdare Meclisi biri İstanbul'da diğeri Fransa'da Osmanlı toprakları dışında<br />
on yıl geçtikten sonra satın almaya Genel Kurul' ca karar verildiği takdirde bu tarihten önceki yedi yılda
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
------~-~-·~-~~--~,._;l...t::;.'_~---~·~-:-~-~~-<br />
ı,!.~;t_.;,.-,.1 .j.ı.._ı U •. ı--1 -~.L_I • .~_l?_, jl~ı_,_ ~ı... .:).il~ . )~::. •J_J>::. -f..ı \..ı._Ji -~ı_..ı\_.::s J•:·:.._, -.::?'T • '-'!u. ·J~ ı:.ı.:-:ı Jı..ı~.a.> • ) ,:ı_,ı .. :...ı))· 1\iı o~.\:~ ı} ,:.!;s ı<br />
~'-:• _,.r .::-~: ... ~\...liJ;:. , ..:i::Ai ..!l .. :c· ~-""> -.!1~4.\._J.:_I t·!j_,i , if:ı:;:,.;_, l..b; -.!1'~ ':'~--""' • ...sA•!\~·<br />
cl'.ı.,\;.ll;.iJ 13 .a:s::~, J.-:_:; d.· ..... L.r , j_,'-..ı'-t-Ç;>-1 d.\•_,l' .::.-~; .. • .ı\ .. liJ..ıi-' 15 :k: ..!..\:.:IJ 'l. ~.h.)J;<br />
• IS.Lkı:l .:.-HAS. ı,.J.::,J l . .a.ı .)J.:>:i .,\:5 .r:, "'~-.!.~ ~_, ~-; -.!1:) ~J J;..ı ... i<br />
,_, ... :<br />
.j)\:;..1 oJ.:~.J ~·-:;. _:f,l •J.~;:>- .ıl_, • .j\;\>1 .)\..ı..i • .ı) 1 ~ , J.>.~•.!.J>::'. J.iJ ,J._jJj; 0§' ı.fj:t .::..:lı-'<br />
,_,(y_ ~v\.:..\k.i. J'..K.)'i j(JJ! J~..A.a.i .)..ı.:9_,.!. ,_;1:::\t ..:.\:..,_)\ . .:.;:.1 t_.>~ "':•;, s~ı ~IJ Ji) ~ ... J-':1 ,:.;..ı.j.<br />
J;•! ~-J; Çt.o..\:l;..l.ı':-'~_ç.""J .,._~~~ • .ıl .. 'IJ_,i ~~:,.<br />
.ı,)y_ ı..5-? .. ;....JjJI.:;.;_,"~ ~:. ...s~ ı:ıu:: •<br />
J~4.JJ\ J!.JA," ..... > .1. "':""':•/ .:..~:" '\\:•~ ,_,.-~;\ J.l::>l jl.' .J.ı)J.A• ~Ic ~l).ı o~.\.)4...-ı:>- ı.s-·,._;•<br />
-.!1;~;,. .. _<br />
.),<br />
.... .)..ı.:-..-~,;-r t1; d:.).r~ .JJ'_.ı .J.:!\... .:;.;)\.t •• ~::;,..al. )..ı.Ç • ..ı-_1.::.-.J"" •A>l J 1 '11JI • .ıt.ıı.;,;<br />
,_,.:.: ıJl..S: ..... .ı.J.J'. 4':.,_; .. ..,. .... ..r·+ ,_,~.)_,\ .,jy_ -.!1 ....... \,:a;_, • .ılc 1 ...,_L. r .JY.JI ..;t.J:I ":.ılı (J~.ı >':" __, .. ~:~<br />
ı)J.;"!..ilJI ) b- ._~ J:-'l: ... l ...$))c:;_,ü,b. Jı.ı.:~ ~.a.,..<br />
----------------~·~ 282 ~-·~---------------<br />
.ı,;,._<br />
.... .J}.JI ~1, .).ı.:9) •• hı vı:;:: ...;~;y_. J"'~~..~ı_ı0';...; ~:-o=~.J!> Jt ... :<br />
.... l.:;.;;_,_.., ı,!.I;--:-;T_,.-'<br />
J."':•Jf' d~~:. c;l.ıl vl:;:: .:.;/,;; J;..ll.ıl ~\,;, J.ai cl'-:L.rM. J.f-: . .ı..J_,\ .ıJ ;l,l: .. 1} .jl:l~ .::.-:;)1 JfT<br />
jl)l t_l:• .).ı.._l \_.::.SI .J>f.l ıJ~jf tf ~ ... >J, ~~ \..ıjy_ ':".L. .r~ JlJ.:_I .... )~ j-':-' J~•->)J' •<br />
.. :..)~...ı>,_,-.... j• ,_,!:ıJJI•.ıj ;ı_ .!i;IJ.A.. .))ili !]_,..,., ._:_L;." 1 • 1 1.ı 1 vl:;:: J.!II.J).J'. d,'"':;, .• f J"" .).ı,; .ı.,· _,ı Jl<br />
• .ı.}L. ~: ..... jL.\:lT .)).:..i- 4.:-o~..ı.l_ı:}<br />
.)~I,_,Mo~ı.L..r"' .1~:>1-J~~:i\.... .::,;\,._:; • .J)\..!.~ .).J..; .... \..!..::.,_1 JL·.:_ı.,;ı:;<br />
13<br />
cl':l_,\ ~4> .J>~ .:;u.,ı .:'1;1 "?""Jbl vl:;:: j1..ı.: ... "-...ı> -.!1:..._}~>\., ...;:K:'; ;.ı.t "'."':':~..~:ı Jl)<br />
Jl.;..ıl .;ıJ U<br />
•• ~.~·j_,J -.>)i:K; J?'ol.l J::. _,iJJJI.J § ..;:.J_,I.:,ı..ı. .. l;:--ld.'l).ı(.-. ..!Ul.. .ı.:.._)j .,ı •<br />
..:.\:5"~ JJ\ j.ı.,'..ı,, -.>\.4~;~ -.>..>.ı_J.i. ~J .,J.,•,;..; d,"..ı,• !,.!."'-;A.;;J J.-;:.:.: d.'-:l...rM 'J!..ı.,J ..:.J.:vb\l;,i . )j:JJ\<br />
~\:il .,?'':'.J.P .::..~;"' • ..ı.:A> .ıl_,. j\.:.l.JI ._;.:K_; (.S"•.fı.:v •<br />
. ).;.ı.._l~~.:..r .;_,ı--.ı .. _-s)-_,1 .J.ı.,_j-)1 o..:ı.J_.ı.;ı·J:.ıl.c'_,l_,ı .jl .. ~ 1 J ':'u. _).ı.;l.ı! vi:;: ..,;-.. 1,1 ;:.;_,>-.ı "'"Ç:ı:-1<br />
""JJ~_,. J..>.ı_l tÇ"='IJ..4t. .;_,\ .. _.-;..:ı 4.\rl;.=.\ .:l_,.l;Y_,I dl. ~:... •<br />
..A.:_ ... "'•> ..;ı. ıJJ.., JiıY ı.s·~:·J.r ,:...~:"<br />
1 J.;,;~t; .)I.J_j> .. ~ _ _,V' .::..~;./1> • JJ.:_I ':'\~1 JLJI .).ı..'l;l:. J>l.ı "'."';,. / .:..~:,. ):YJI .:1~·.!.--' L_;;ı_,.,:ı..ı.:i_,.ı. ... ~aicl\ . .:.ı-ı.:.ı.ı.._IJŞ;~i u_':·!. ,..,)_,1 ~-:.e. .Jyf.\_;l.,l~: ... ))) _::u_,ı ~1i1 • .ı":.:.. J"<br />
, ;..ı.::5 .r~ J-Ji.} .1, ı)\:1 'J .• .;::~_,j ~:C._I.I).\.~-.>I..l':'.l•.ı.~J T<br />
J )):. v" _, ,.,»~:;;; .:_. 1 _,., ~. )~ .ı-'~-"-' ,_, ••.• !\~ • ..!l:..._F·"'""' ı.r·- _; •. jl .... :..,.,l .::,; ) _,.., L..l:.:_J4::;,; T .bl~:> ı<br />
.. ;,u J~ • ;:ı•..ı.;:i._.J J:=:-o• jll J_i; ..!l:..,., .. :<br />
- ' (',<br />
.. :..ı.r J~ .;l.ılı.rl':"'-' ~->'.:.'.ıl ..... 1 ..:ı .J>·}., _,.a.;.. !ll;:..l ...,..)\.\ .. ~<br />
J_),_i;§ 5:---~.1:-.""".1 t;,_ı .u:J_,.., .:1'-'-' .::.Jb'J - 1 iJı( •. :.,ı .. " 1 .ı ".,;,. !lJ ,.:N..ıl .J.S:.~I<br />
..s-·d· .:;,.(J! .::...el)jJ 1',1;.,.) .:..;~.? .~,:ı4:.e ..:~.(
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANiYE'DE OS MA NU ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
üyelerden biri veya geçici olarak İstanbul' da bulunan diğer bir üye aracılığı ile yerine getirebilir. Ya da<br />
oyunu doğrudan yazılı olarak bildirebilir. Bizzat hazır bulunan ve haberleşme ile görüş bildiren üyelerin<br />
ekseriyeti ile karar alınır. Hissedarlardan para istenilmesi, acente ve şube açılması, gayrimenkul satışı,<br />
yıllık hesap kesimi, dağıtılacak kir payının tespiti, olağan Genel Kurul gündeminin tespiti, olağanüstü<br />
Genel Kurul çağrısı, sermaye artırımı ya da azaltılması, nizamnamenin tadili, şirketin feshi veya başka bir<br />
şirketle birleştirilmesi, kontratların ve sözleşmelerin imzası, kefalet itası, ihtiyat akçelerinin kullanılma<br />
katılma konularında İstanbul'daki İdare Meclisi Paris şubesinin görüşünü almak zorundadır. Paris şubesi<br />
kadarıyla bu şirket Osmanlı vatanında, Osmanlı tabiiyeti altında faaliyet göstermek için müracaat eden bir<br />
Fransız şirketi dir. Heriki şubede alınankararların geçerli olabilmesi için en azından şubeyi teşkil eden üyelerin<br />
yarısı tarafından kabul oyu verilmelidir. işlemlerinteftişiiçin Genel Kurul'ca tayin edilen müfettişierin acil<br />
durumlarda Genel Kurul'u toplantıya çağırınası için İdare Meclisi'ne yaptığı çağrı cevapsız kalırsa kendileri<br />
doğrudan bu daveti yaparlar. Genel Kurul en az yirmi beş hisse sahiplerinin katılımıyla İstanbul' da Haziran<br />
ayı sonuna kadar toplamr. Vekaleten oy kullanacaklar Genel Kurul'a katılma hakkına sahip olmalıdır.<br />
Sermayenin yüzde 30'una sahip hissedarların talebiyle Genel Kurul olağanüstü toplantıya çağınlır. Bu<br />
toplantıda görüşülecek konular haldon da Genel Kurul' da bir karar alınıncaya kadar teklif sahiplerinin hisse<br />
bir şirketle birleşme, mümtaz hisse senedi çıkarına gibi konularda karar alacak Genel Kurul'da sermayenin<br />
yansının temsil edilmesi gerekir. Ancak ikinci davette toplanan Genel Kurul için bu şart aranılmaz. Yalnız<br />
Ocak' dan itibaren başlar. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 ve ihtiyat akçe si için yüzde 5<br />
ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde ı O<br />
'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde ı 5 'i kurucu hissel erine, yüzde 85 'i<br />
hissedarlam dağıtılır. Sermayenin yüzde lO 'una ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam edilir.<br />
Kurucu hisseleriyle hissedarlam ait paydan yedek ihtiyat akçesi adıyla Genel Kurul tarafından bir miktar<br />
ayrılacak ve bu paranın kullanım şekli Genel Kurul tarafından belirlenecektir. Bu teklifi İdare Meclisi<br />
yaparsa Genel Kurul'un ancak 2/3 çoğunluğuyla reddedilebilir. Sermayenin yarısı kaybedildiği durumlarda<br />
Genel Kurul olağanüstü toplantıya çağırılır. Faaliyetin durdurulması halinde şirket borçlarının tamamen<br />
ödenmesinden sonra geri kalan varlıklardan ödenmiş sermaye iade edilecek artan kısmın yüzde ı5'i kurucu<br />
hisselerine yüzde 85'i hissedarlam dağıtılacaktır. Şirketin faaliyetlerinden kaynaklanan ihtilaflar İstanbul<br />
mahkemelerinde görüleceğinden hissedarların İstanbul' da bir adres gösterıneleri gerekir. Tebliğler bu<br />
adreslere yapılacaktır.<br />
283<br />
esas nizamnamenin değiştirilmesi hükümet tarafından izin verilmedikçe yapılamaz. Şirketin mali yılı ı<br />
senetleri İdare Meclisi 'nin gösterdiği yerde saklanır. Sermayenin yüzde 30 'na sahip hissedarların toplantıdan<br />
en az 15 gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Nizarnname değişikliği, sermaye artırımı<br />
ya da azaltılması, süre uzatılınası ya da sınırlandırılması, sürenin sona ermesinden önce şirketin feshi, diğer<br />
20 gün içerisinde görüşünü bildirecektir. Yukarıda sayılan konularda iki şube arasında görüş ayrılığı çıkarsa<br />
karar iki şube üyelerinin üçte iki çoğunluğu ile alınacaktır. Nizamnamenin bu gibi hükümlerinden anlaşıldığı<br />
yöntemleri, kurucu hisselerinin satın alınması, sermayenin nemalandırına usulleri ve her türlü ortaklığa
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
JIJJI ~lo.;')\,\ •• ..:.U"~-- .::.ıJ) J-'i~~.~~ \C. \f •J)JI ~~l::'!.!.-' J\_;.1. •-':.4,.. u;·":il. Jı_,>l .!J:_) ~<br />
;.!.1;1~ .:J.::'.~ J.! ,)J~ j~~L. )". j)i.l •• u;-.ı_l ,J:-ai- tS,i""l-'> .J-':.1 \.;.:jı .JJtl ,_Jç':..i •)':•\,.; .::.ıJJ""<br />
IJ2) \"'\\"' c)J)I,\ •• ._;_,...)') ._r.t.>.ı.\ J:-ai LS'I-':l VA••O• J.ı":,l.r" • .ı \0,.\\. J"":l ~1;1 ı_S;!..I!IiJ:~\<br />
":!\.., .:.ı\.:i. J >~~.1~~1 VA\"'f • ~L. )"" ._,:.l~l ,J-.:'i o.\:,...,;~ \C..\\' , ).\!'\; 'I.~Jr·;, J J./ Jf_;l T<br />
• J.>._.!.lJ:I JJ." ...,_~: .... 1.$.3,_1 Jf";, ~:~ JJ~ ""' 1..:1 fO•• J ._r.LJ! C~.,_:,,~ -sll ~.r;.ı-':j f\V<br />
0,.'\,o 1..:1 \'\'\o ._.-)\.\ •• "'"""};, _;~..~.:lJI.J:""iLS.IJ21 \\'O,.e•\'•o d:.ı.ı_l.r j.J.:~ ,f'J.~ uı-~:~ \0,.\f<br />
• .>.:..:\:• ":~J.ı J!L'J .:..(~\_,..~b)~: .. .j;,\...,. l_:..il ..!.tki\_..,, J',J d .. :L.!.:I VJ~~·JI, U'>',Y·,ı .:.Jp,:• .J;L~ • ..~.:l>l.ı ).jı::.<br />
t::_I.J>I JJ~,I ':"i; uf .1. jl_ı:l ..!.!:'. J, .JJI d:..:J.>.;__. ,.,.,.. . ;.ı.~·l) d:. jy_ J: .ı J;..~ 1..:1 d::'. 5,1<br />
Y. "-:'>'~ .:.,~:tı> • ;.ı..!.t-_1 J_};; u;JJl_;;:':" JyllJI '-:"Ç j ~:.S:~I '=:eS' JJ,;_,- J' . .)\:lJI L-;', J~\6 o.>.:t ,;j; .ı,;_,. J: . J.!..!.;;J Ji ~\.>.>\ iSJ.;.., J._.4,... -..r-'"' j• .ı-\s:- ..!.\-:'. Jı. ~i!.ı .<br />
. J):l,l J!.ı; -st.1 A.:_..-vt' cl\.:.ı~l . ).>.ı_l '-:"(j ~·.ıL.aı:l J-'; .ı..!J . .JJI .).>._!.~ LS"'').ıl -..r-1~ . J.>Jf<br />
,J.J.1r~S;y:."" .::.ıl.:ıl~ ..!Xı .<br />
.:.~l • .ı~) .1 • .)A:4 .... : .:ı.J~ 1.). •• J.>.ı_JJ:~ if\;~1 ~ .. ;~.1 . • ..ı,J E'\ Jil ~ d.J~<br />
. J.ı.\iJ\ ...:.Ul. ,:., ..ı.: ... ~ .... > jy ı>; v" ı) .ıl.:.~ 1<br />
>~~. '-~" )j' .:.,~;• tS}~>\_..., "-"'""" ~ J:. . J.>.ı_l t Ç~ 1 -l.iı:- o.);.)../ o.\)); j i .,;_,... vA LS~ 4.;• J,F- .:_,~:"<br />
cı.:l).ı'-.. > ._.>\_.., 4.;,;,1 o.lJJ' • .;,~,·~.L.J"~, jl.~,l J_i; o.ı~) j.l.;•}'c .!J)'.ı.,_a,.. ..1,, p:]\.,.. ı_SA> .:.JI;~\<br />
~ JJu;·~:ll. ~:~ . ;J:I_,! J\ô..ıl ,:,.;l:• .ıiJ• J:cdJI .J l..i.• tS)A;K_; J:>-'. t,,f,ı JJ\ .Jf JJI j.>.çÇ~I<br />
J-! .,j :1. 0_,; J)JI ...,_L. )". _;ı,~,_ı ~.ı~; J..>.ı . ..::ı .... :_,., ,_..> 0 ,:., .J.ı'-:;\"" .:;.,)1..,\.. . J)\.;,~ ,:;_,_; ... \....~ 1 .::.ıJL.<br />
.. :~,.,~ J~.J.:,.. ""'"'"' ı.r"".}•J ._r.ı .• .ıjJ'_ .:J;.Jf..i.~ .::.ı)l""''"'" .J.>tl uı·"';"';T 1\:;,..ıJ ~~· j\5 ... :....lkı:.l Jıit.;<br />
.. :<br />
~L-.. ~~...,i ,6:,,;.,~,. JJ.ı_JJf.- J~,;iıı" '':"':,.IJ.ı .:.ı.J.• ,:;:Sf::. .:J.:~.ı..~ 1\::,..i. Jf: . .ı.~-':_1 ı.J"; .. iJ (;,<br />
-----------·~ 284 ~-· ----------<br />
j,l o;:,)y_ ;,:.,_)\_.:.;.\ ojl;ıl \.,)'"'~ !J;-:•J..; o:JJJ. ;.!);;.:;,, .J:_,.. j.>.9.ı.:J_,\ jl)lu;• "• o.ıjJ'. •JJJ 1 .:J.l.1.J<br />
...... F l,l_::.-1 .j-.ı if_;J, .J.ı.ı.._..a> .:.J )"" Y, .k.ii • ) }!.>.ı.l L~j y" ~\)l.ı,...,.. ;J;~~- • .ıj >' • .ı.:_ .ı.';"'; T 1l::> \<br />
... .. .. .<br />
~ J, '-:"(..r .:;-~..lr .. l ..;11-:l J.J. LS"~.ı.. r ~:)>: . . J-"!.1.>.._1 JJ.ı d·_.; J'. J""' ..!.1~1 l.Y!_.l; J~'t;..:.: ... J<br />
(jiJC .:;,ı, (jf.>.ı. JJI .~::ıT.:ı,ı, ,;.~\._ ... ;.ıJ • .~)·~~-·)ı>:-- 4_)-11_) "-::·~s:- 'J'>'l..i:~~ ·tSFtS}•<br />
,J-:- yi JIJ v J:~:• .ıl , J.~~~l! , v :t/, ı !l f-.: • .ıl)1:: • ..\1 _,~l:-1 Jyı.l ,ı • .>.ı").w ;~ 1.5•• >ı ~ı .;f ı/<br />
;j,;y,J , JY,IJ , )J'. _ı:•.ı ..!.l~-~.~.>...1 ..:..ıi.>.>!J -..r-:-"\; l..ı .• ı_, ~J~ _,.·~·::-Çı .;~\' rr.IIJ ...!.\ ... :1.!.~1<br />
.\~ - , J;\\.ı 1 1<br />
1 ,- • 1<br />
. 1<br />
"'ı /ı r ~ ı , .. :" t • s
Şirketin mali durumunu gösteren ı 913 yılı sonuna kadar dört yıllık hesap evrakı sonuçları şöyledir: ı 9 ı O<br />
yılında şirketin kesin kuruluşu için gerekli asgari miktar olan 20.000 lira tahsil edilmiştir. Sonuçta 3.504<br />
lira 48 kuruş açık görülmektedir. ı 911 yılında sermayeden 78.050 lirası tahsil edilmiş, mali yıl 313 lira<br />
zarar ile kapanmıştır. 19ı2 yılında tahsil edilmiş sermaye 78.330 liraya, safi gelir 3 ı 7 lira 26 kuroşa<br />
ulaşmış görülmektedir. İkinci yıla devredilen zarar 3.500 lira 39 kuruştur. 1913 yılı bilançosunda toplam<br />
dosyasında bulunmamaktadır. Şirketin ı9ı4 yılına kadar dört yıllık işlemleri 1.834 lira 42 kuruş 30 para<br />
İdare merkezi Dersaadet'te bulunan şirket buharla hareket eden otobüs, kamyon, omnibüs, otomobil<br />
işletmek ve Osmanlı ülkesinde demir yolları, vapur, römorkör gibi nakliye vasıtalarıyla karada ve denizde<br />
ev eşyası ve ticaret malları nakletmek gayesiyle yetmiş beş yıl süreyle kurulmuş ve kuruluş işlemlerini 5<br />
Şubat ı 916 tarihinde tamamlamıştır. Şirket diğer vilayetler ve yabancı ülkelerde şube açmaya yetkilidir.<br />
22 Şubat 1906 tarihli ruhsatname ile Bakırköy halkından kaymakam Nazmi Bey'e verilen Bakırköy,<br />
Ayestefanos, Osmaniye köyleriyle civarında bulunan mesire yerlerine ve ı6., ı 7., ı8. belediye dairelerine<br />
buharla hareket eden otobüs, omnibüs işletmek bu vasıtaların inşa ve tamiri için fabrika ve sanat evleri<br />
kurma imtiyazı bu şirkete devredilmiştir. Şirketin sermayesi birer liralık eshama bölünmüş 22.000 lira veya<br />
50.000 franktır. Hisse senetlerinin ı ı .000 lirası birinci tertip olarak ihraç edilmiş geri kalan miktar ihtiyaç<br />
duyulduğunda ikinci tertip olarak çıkarılma kararı alınmıştır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırmaya<br />
süreyle satılması mümkün olmayan 5.000 adet kurucu hisse senedi ihdas edilmiştir. İdare Meclisi 5-ı5<br />
arası üyeden oluşur. Her yıl üyelerden üçte biri değiştirilecektir. Üç ayda bir defa toplanmaları zorunludur.<br />
Görüşmelerde yarıdan bir fazla üyenin hazır bulunması şarttır. Ayrıca üyelerden her biri yüz hisseye sahip<br />
olmalıdır.<br />
20 hisseye sahip hissedarların katılacağı Genel Kurul her sene Temmuz ayında şirket merkezinde<br />
toplanır. Bir hissedar yirmiden fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde lO'una sahip hissedarların<br />
toplantıdan 20 önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı Mart ayında<br />
başlar. Safi temettüden hisselere ödenecek yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzde 5, kurucu<br />
hisselerine yüzde 20 ayrıldıktan sonra geri kalan dan, yüzde 20 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 1 O ihtiyat<br />
akçelerine, yüzde 70 hissedarlam dağıtılır. Son hisseden ihtiyat akçesine ayrılan payın artırılması<br />
mümkündür. ihtiyat akçesi şirket faaliyetlerine devam ettiği sürece kesilecektir. Hesapların tasfiyesi<br />
-----------·~ 285 ~-· ----------<br />
yetkilidir. Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. Ayrıca nama yazılı ve beş yıl<br />
zarar ile kapanmıştır.<br />
102. NAKLiYATI UMUMİYE OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
sermaye 129.502 liraya ulaşmış safi temettü 1.665 lirada kalmıştır. Harp yıllarına ait hesap evrakı şirketin<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
98Z<br />
·;:-_r:• 1<br />
r;;g) .. -,r:lrl."' .rı:.-:) ı'F'""!'~"' ·\>-)ı-"\' .1f' -:·· ';~~ :ır~:Y"• ı
--TİCARET VE ZİRAAT NEZl\.RETİ IVIE!vlALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANL! ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
zamanında bu akçenin yarısı kuruculara ayrılmıştır. Yıllık gelir hisse başına yüzde 5 faiz ödemesine yeterli<br />
olmadığı hallerde ihtiyat akçesinden tamamlanacaktır. Şirkten süresi dolduğunda borçların ödenmesinden<br />
sonra ihtiyat akçesinin diğer yarısı hissedarlara taksim edilecektir. 28 Kasım 1915 tarihinden 28 Şubat 1917<br />
yılına kadar şirketin ldr zarar hesabında 600 lira temettü hasıl olmuştur. Kuruluşundan itibaren iç hatlarda<br />
şirket, 64 lira ihtiyat akçesi ayırımştır.<br />
Sermayesi 5 liralık ıo,OOO hisseye bölünmüş 50,000 liradır. Bu sermayeyi hükümetin izni ile bir veya<br />
birkaç defada 200,000 liraya kadar artırmaya Genel Kurul yetkilidir. Sermaye tamamen tahsil edildikten<br />
tahvil çıkarmaya yetkilidir. Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi<br />
beş sene süreyle 7-ı2 üyeden oluşur. Meclisin yenilenmesi üye sayısına göre 5 yıl içerisinde tamamen<br />
yenilenecek tarzda her yıl bir miktar üyenin değiştirilmesiyle sağlanır. 3 ayda bir defa toplanması zorunludur.<br />
Oyların eşit çıkması durumunda reisin tarafı tercih edilir. Üyelerden her birinin elli hisse senedine sahip<br />
olması gerekir. Genel Kurul her yıl senenin ilk 6 ayı içerisinde İdare Meclisi'nin göstereceği yerde toplanır.<br />
toplantıya çağırabilir.<br />
altında muhafaza edilir. Yirıni hisse sahipleri Genel Kurul'a katılabilirler. Bir hissedar yirmi hisse için bir<br />
yüzde ı O'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 30'u kurucu hisselerine, yüzde 60 hissedarlara dağıtılır. 400<br />
adet hamiline ait kurucu hisse senedi tahsis edilmiştir. Sermayenin onda birine ulaştıktan sonra ihtiyat<br />
akçesi kesilmesi zorunlu değildir. Faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklikler bu hesaptan karşılanacaktır.<br />
Şirketin süresi sona erdiğinde şirket borçları ve asıl sermaye ödendikten sonra ihtiyat akçesinin yüzde 40'ı<br />
kurucu hisselerine, yüzde 60'ı hissedarlara taksim edilecektir. 5 Şubat ı9ı8 tarihinde toplanan Genel Kurul<br />
287<br />
oy hesabıyla yüz oy toplama hakkına sahiptir. Sermayenin yüzde 30'una sahip hissedarların toplantıdan<br />
yirmi gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı ı Ocak itibariyle başlar.<br />
Safi temettüden hisselere ödenecek yüzde 6 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzde 5 ayrıldıktan sonra geri kalanın<br />
Bu durumda Genel Kurul toplantısı sona erinceye kadar daveti yapan hissedarlara ait senetler bir sandık<br />
Sermayenin yüzde 30'una sahip olan hissedarların talebi üzerine İdare Meclisi Genel Kurul'u olağanüstü<br />
sonra İdare Meclisi'nin kararı ve hükümetin izni ile sermaye miktarını geçmemek şartıyla inşaat karşılığı<br />
103. VESAİT-İ NAKLiYE OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Küçük büyük her nevi buhar h ve yelkenli gemiler inşa ederek deniz, göl, nehir ve kanallarda işletmek,<br />
her türlü deniz ve kara taşımacılığını yapmak, kömür ticaretiyle meşgul olmak üzere İstanbul' da kurulmuştur.<br />
Elli yıllık ruhsat alan şirket ı 7 Eylül 19 ı 6 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Adı geçen vasıtaların<br />
kira işlemleri, nakli aracı inşa edecek fabrikalar kurmak, kiralamak, maden kömürü ve ocaklarını işletmek<br />
ve bunlarla ilgili her türlü sanayi, ticari ve mali faaliyetleri yürütmek şirketin kuruluş maksatları arasındadır.<br />
nakliyat müteahhitliği ile meşgul olan şirket demiryolu istasyonları civarında çok sayıda şube açmıştır.<br />
Sermayenin yalnız 2.200 lirası tahsil edilmiştir. Safi temettüsünü nizarnname hükümlerine göre dağıtan
--------------------------- İSTANBULTİCARETODASI---------------------------<br />
\ ~ o<br />
.)JJ. i) .;.~ ,., IJ u:'' ıı :./'1 3 ı.j J'f ~k-I _ı ...;[):~ .;.1::\ .r; . J.>..:J..~ı_l ,.J: ... .ii-5.1.;::1 ..:.!::'. J) .J-';......,_L. r<br />
. .J:~~; JJ\4.' \\>\'tV ~·~;L"'b.. 1,~\ %.~·~~· , p!.LJI J ... ı... Ci .)_,j- A.• l.;::l 'l'i,••O<br />
l..ı;:l /.IS 'ı. •}....- ~. \ NVO • ..,·ı )~ J ;.l..ı., i ..,._;; .,"!)~.__..,.,.. J;_,., o.L:?_;b \"'\'V>~.:.., .;:;Jl. \'f -~.ı.:-.ı. ,;~ JJ4)JI ,_ı.;.)l•-J.) i.S"'J 1 .)\ _;f"v 4.\, • .J..ol• d~l Jl;.:;.\<br />
.~N.J.. r,~J. ,j;M~ftblbl ,,..:_Jk ......... V '-··'* ~);l \t )t: ~'1'1\ .:_ j .i ' .;.A:5 ~~J . ;.;ı \S..!.i ~ .• b9<br />
V' \;;:_ • ,•./. '-". / J ·'-'·"" •<br />
,)j! Jli.;:\ LS"~.l._,.-" d:_(..r~ ·_i-~>•-";.1 "-"")\>. o;f .;)I;J.•i>', tS,t(,..1 ~.ı.:,ıı..) ,)J.;.;t.\15\ JÜ.I ,__\;.A•l<br />
..:.,.X t!J.) ,_, •• ;,J.ı.s .;:;!..ı:: .... iJ ... :c.:_ıJ d~_ı "-•!\-~· JJ,IJ I.J~l. .:.ı.ı.:.r •. ).ll...ı:l .!.1::- .:"' 'i.l:~l} ,Jl:ı.: .:.;).J 1<br />
..:.ı.:.~)~,· ($\_A,ı:.\J d--~·jJ'If.j'ı:t;· ô~ll:• j.ı.;! l_,;.:ilj.r"" •.l""J""';..J' • .:.ı_,f_l ..!..1 •• (5' •))?"J .;:;l--j-<br />
.... : •.• .ı.,:.l-.• ~ .. :;_ .. ...:.,.. _,,> ~·J.;_ı ·.:.--·;l;,i ,:; ... ş:; •<br />
.)'(, ... ,).A!.Il,t c~ .;.J~ı: .:;; .. !~.. .r· ..,:.L-~._1 ~"~ J.ı.~<br />
.J.ı.A~k d.ı.... ı;.).ı.ı:. ct::' . .;:,;)) .J:ıf""""':' ·~ ... ;~ı:.~.:"'-J J.)::. ... ~ ı>.ı-'" -:ı::-. -slT ..:ı:.:ı"": ... ._...,,.. .J.ı...ii,:•<br />
dl:ı. ;.ı..r:.J.ı;• "-:,:ı) ~'v- .:;.)L..:.ı:.l )..\~ ~;s.ı.: .J.ı...:.~ '-:'J""':. 0.>-:i). •:• 5 ? ...:.,.~;"' ..:.,.(.r;;,.ı<br />
i.S-:'\:1 .. :~j• j.;L.:..ı:.ı • .;')'_, ... ,:ı_ı;;Jv" .;.ı;.~. .. _, .. ;.ı.:..l.ı...l ._,IŞ:.!J "':")--j• o.~»(:... ı.~ll o/.)1 ..r~·<br />
0.J)-..;.,. .;:..ıjj~ ~\_;..,_! oo~)J, .).A~>-.al •J•J Ü• •)J.);.':J t_l;::-\c_,.;~J. •J~:l.ı> Jii'Y . .).J.A~~JJ\ .J;.ı.~<br />
.r;,ı..,. ,.)"-~':"'·, '(!_Jı • .ı.:9 ), )\.., ':'J,r ...:.,.~:.., ._:..._)1)1 (';"';\ J!.ı.;;, J. ,j.)~l ... .;;')\...,b,.. •JjJI j•J_.\1 1 ~<br />
i.SA..O> ._,\~ \jj. .) u T "-1::-- •-':.!.~ .... ) . ; );\ J 1 1_,:-- ı ,t;..) J"" "·~ \:.. j.H~ 1::'. .) );. ~ c.s••-1:.!.(<br />
• .ıj_r_ .;.;;.~ """> ...,_,: .. .;:,;')\..-\.:.. . j\.,.:J ~! )1 .. }1 .1\::,..1 .J J"" j.>..LIIJI (~ .._;.~; d"..\..r ... J}u.J<br />
..;... ,JL. J'p-1 ..1:5' .r~ . J)..,4..ı.,l J( 1 ,j.ı.:_.ı.:>-91 .1l.:,..l Jt .. o,' "'-~1 _;i:-1 ..:.,.!1.45' .:... tkı:- 1 ,;..~<br />
.. ... .. .. 't .. ..<br />
.;_.\ ~ •J f ..,_,f)\~ LJ::~ ~~::'.\ __:> ~.;J.ı d\,1 ps ~;_ ..._~.; t"V ._;_ __. .1\:;. ,J.ı \'"~'\ ...:.. J,ıjy'( ~ll.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
İdare Meclisi 'nin teklifi üzerine işlemlerin tasfiyesine karar vermiş, şirket kanuni varlığını sona erdirmiştir.<br />
50.000 lira sermayesinden kırk bin lirası tahsil edilmiştir. Şirketin yegane ticaret vasıtası olan Ümit vapuru<br />
satılmış, bundan 260.005 lira 80 kuruş temettü hasıl olmuştur. 43.330 lira hasılattan 1 1.247 lira tutarında<br />
masraflar düşüldükten sonra, geri kalan 31.982 lira safi temettü hissedarlara dağıtılmış, bu paradan 18.750<br />
lira hissedarlara, 8.874lira kurucu hisselerine isabet etmiştir.<br />
Gerek Osmanlı topraklarında bulunan limanlar, gerekse yabancı ülkelerin limanları arasında vapur<br />
işletmek ve deniz nakliyatçılığı alanında faaliyet göstermek gayesiyle İstanbul' da 50 yıllığına kurulan<br />
şirket 26 Mart 1911 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. 14 Temmuz 1913 tarihli padişah iradesi ile<br />
nizaınnamesinin bazı maddeleri tadil edilmiştir. Buna göre Şirketin sermayesi 5 liralık ı 0.000 hisse senedine<br />
bölünmüş, 50.000 liradır. Ayrıca vapur satın almak, iskele tamirat fabrikası gibi sabit müesseseler kurmak<br />
genel kurul kararı ile tahvil ihraç edilebilecektir. Tahvillerin toplam bedeli ödenmiş sermayenin üçte ikisine<br />
ulaştıktan sonra yeni tahvil ihracı hükümetin iznine bağlıdır. Hisse senetlerinin altı bin adedi isme yazılı ve<br />
Osmanlı vatandaşlarına tahsis li dir. Dört bin adedi hamiline aittir. Şirketin faaliyetleri Genel Kurul tarafından<br />
tayin edilen 5-7 arası üyenin seçildiği İdare Meclisi tarafından yürütülür. İlk meclis 6 yıllığına kurucular<br />
tarafından tayin edilmiştir. Bu sürenin geçmesinden sonra her yıl üyelerin ikisi yenilenecektir. Haftada en<br />
şarttır. Özürsüz ya da özrünü İdare Meclisi'ne haber vermeden iki ay içerisinde üç toplantıya katılmayan<br />
üye istifa etmiş sayılır. Ve yerlerine geçici üye tayin edilir. Üyelerden her biri şirketin 100 hissesine sahip<br />
olmalıdır. Genel Kurul ı O his s eye sahip hissedarların katılımı ile her yıl Temmuz ayı içerisinde toplanır. Bir<br />
hissedarın lO' dan fazla oy hakkı yoktur. Genel Kurul için toplantı yeter sayısı sermayenin yarısının temsil<br />
temsil eden hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Sermaye<br />
artırımı haldeında karar alınabilmesi için toplantıya katılan üyelerin 2/3 çoğunluğunun oy vermesi gerekir.<br />
Şirketin mali yılı 1 Mart itibarıyla başlar. Safi temettüden hisselerin tamamına yüzde 5 faiz dağıtıldıktan<br />
sonra geri kalandan yüzde 5 ihtiyat akçesi ayrılıp güvenilir bir bankaya emanet edilir. Bakiyenin yüzde 20' si<br />
kuruculara, yüzde 75'i hissedarlara verilir. Kurucuların sahip olduklan hakların devredilmesi mümkündür.<br />
Hisse senetlerinin her sene bir miktannın tedavülden kaldırılması için safi temettüden bir miktarpara ayrılması<br />
konusunda Genel Kurul yetkilidir. Eshamın itfası ya kura çekilmesi ya da piyasadan satın alınması yoluyla<br />
yapılır. Kura çekimi ile alınan hisselere karşılık intifa hissesi verilir. Sermayenin dörtte birine ulaştıktan sonra<br />
ihtiyat akçe si ayrılmaz. Yüzde 5 'lik faiz ödemelerinde ortaya çıkacak eksiklikler bu akçeden karşılanır. Mali<br />
durum, ll Ocak ı9lı 'den Şubat 1912 tarihleri arasındaki ilk hesap devresini gösteren bilançoya göre şirket<br />
289<br />
edilmesidir. İkinci davet üzerine toplanan Genel Kurul'da bu şart aranmaz. Sermayenin yüzde ıo'nunu<br />
az bir defa toplanmaları gerekir. Görüşmelerde üyelerden yarıdan bir fazlasının bizzat hazır bulunmaları<br />
için gerekli paranın üçte ikisini geçmemek ve şirket ortaklarının üçte iki çoğunluğunun oylarıyla alınacak<br />
104. HİLAL OSMANLI ANONiM VAPUR ŞİRKETİ
------------ iSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
• ..ı..\.l_;: *' ;IJ..i• ;JJ.. .. .).)~:_ .... $.1J 1 J '\'"\•\"•'\' ıJ')I~..,.;. oı._L._,... ı .... l2.i .,: .... _,f'h, \"'1'~. J.ıl~l \"\I"V ,_;:i<br />
• J..ı._.:.lT l_,..) J!.IJ ~\ • ..ı.:.ı: ..,~1\l.aiiJ Jf ..,_t.;,:l t'\"\'i ,:,.,'(_r,. J...I.~LJI i_~~~~~ \'\"'ıo•'l' t_i j\.,.<br />
\'l'i<br />
• J...l..:l'_\ o})\_ç. )§'') J•J.)J, o..ı.: ... .-1 ).)j\ >.:.,) JJ',IJ ' .:5 _r •.l'f'\"'•<br />
c)"':'-.!..) I.S)Ji.'J ':ILbiiJ .::.,1., .~ı) Jj_,'(. JJ\,. ,}::-'')\)_,; •• ı.:.:'l;l.,- J_,_;5.ı.) .;.;,.~· "' .. J:-'- ı:;.,~<br />
I.S..JU~ ~~*..~ı.l 0; ... -.:..i ·f·)-ki '='·-',.. • ;-~._.:.1_,1 J~ •J•v-"1/"'•.lc.SJJ'.I..ı Jf .;...\ .. ÜJ.ı_l J~ _:,.~.;;_).<br />
~'\'\' ,_;"~· ~~; .... 1 . . ;.)l.ı;:l '\'A•o'l"'\ ~.__,_ c.SJı,.~..a~ ~L..r~ .;_,) ..:..-_,f'h, 'f'f'\' .!l_,. ... ..;..l..!l.J._I Jı.;..>l "' .. ,.i'J.~<br />
• ;.ı;\..ı ~""'-:-';ı ..bl::,..\ J-_,ı)> J:f: A"{<br />
~1;.!.1 u>j,.~.: ... ._:"l~ ... .:.; 'i _, ....... J .)J~:".:kw 'i_,.»- d"-:~;~\_, .ı.;~ç. ..!U tc JyJ~I • .ı.".)\ ...... ;.> c.S jJ /<br />
~ _, ..... llJ-"J •;!l,y_, ı.rli,T J~U. "'..~;Lf ~.:..ı_, _iL .... ..\,\;;:: V> JJ.ı.l_,\ ,/· >:-~· .J; .!l....'J .. :.~ .::.,) .r~ ~IJ"'<br />
;.!..• ~~~_;If .::.oj\.\ •• t;V" ..)UJIIJ~I "~"'-;If .:ıL .... _;. •<br />
.. .)-'.V" ~~j) .;1;1 ı.r~ . 1 -~.:S .r~.ı. J-;._ı ,_,~:;:..; • .ı-~.:-b; .:;)_,.:i-1 .;_, JJ.l •• ;..\ ~:.:"1...1.: .... (,.._,... • J.lJI-':.,...')1 ... ..:;..)_;., ,).,.., ·;<br />
• ' ...... ..1 ...... • .[ "" • • •<br />
.!l};'J_,\ ..!.1:--·~I.:JI;.!.I-..: .... ~I.r ..!!.:.."!..~.: .... .;.....,..~-~.~_;lA:~ -....1.• .>..: •• ..>..:l>.l.ı ..k)l..r~ J:'<br />
.. .:.,)_;., ~Y_,l. .).>.S:: ... l..~ı_l ..,);<br />
.)J _;) v- . )...~.~~~.·~'.lt!.'\-~.:.;,<br />
.,j .:ı_,~_ı c.S~1;iı -.._...!.J -" •<br />
·)i--:.·.>._1 lf..!.l u_ >ll_,:.:. .;j- Jı_, .. ı 5,.ı;J<br />
1<br />
d .. l;-:•..>.._1 ı.r~-'"'~ J~:\i'YL..P\_,-.,~_,.1;_, J5<br />
1~ \\"•W o;jJIJlJI ~·""'" .... .J~JJ_,.\ ~J.;,:I ;_,_') V\ .. J ~-._~;\ .. .t.J_,;: ... ~..,i.;,:l o\"\o ":"J..ıl 1.;,:1<br />
J~·di . .:;JI:" ..).ll.;,:! ı.Vo ~-')\_..,\,... J J!-IIJI C~ _1~1 'I"'A•O\"\ I.SJI..Ai• "'.L...r" .J.~~_,f)1~ ..,;_,..y .<br />
• .ı..:; ..JJ,; -..: .... y . . ;..ı..:.c't;t !l..:'\lı_..~ı_l • .ı) ı C:J J9l..,l.;,:l U '\'O .ı.\ı.l "'..l....r• Jl..l..i, ı.S:-" ~l-> 'ff\ , J~•J.(J.;.,.._, :_')\;.. \"'(;\ • JJ;i}~ .:.;J.l o..lı')•L' y_l_;:::- ı ..:..ı.. • J.J..F Jj_,) , j')\.11><br />
JJ>.IJE..'I .J'Y\,; .;..ı..!fL... "'.1.;,:1 ı,o ... ..ı.:f._l ~>.:..,_y. I.S;i,ı, ;ı_;:::- .J'YJI JL. ..,_f.;,:l YA'\'\ • J.)l.;,:l '1'"\•YVo<br />
dJ'Ç d.'\:..,y .• -~.),Jy. 4:1 Ji.J..4 .. J,.J.. j.ı~>.: .... $-l,ı. J.ıJ.:'A• •.lJ-f":JJ; J)'I)JI 1.;,:1 \"\•V•t _,.., ;..:.1 J..~ı<br />
/, . .. , .
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK~İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sermayesinin 25.855 lirasını tahsil etmiş ve bu dönemde 368 lira 25 kuruş safi temettü elde edilmiştir.<br />
Nakliyatta kullanılan Hilal, Güzel Girit, Millet ve Cezayir isimli dört adet vapura sahiptir. ı9ı2 yılı<br />
hesaplarına göre sermaye tahsili 26.275 liraya ulaşmıştır. 2.821 liraya mal olan Cezayir vapuru bu sene<br />
içinde 4,500 liraya satılmıştır. Geri kalan 3 vapurun satın alınma bedeli 31.704 lira olarak billinçoda<br />
kayıtlıdır. Bir önceki yıldan devredilen miktar ile birlikte bu yılın hasılatı 3. ı 37 liradır. ı 9 ı 3 yılı bilançosuna<br />
göre sermaye tahsilatı 26.302 lira önceki yıldan devredilen miktar ile birlikte safi temettü 13.502 liraya<br />
ulaşmıştır. Şirket 4.966 liraya Tecelli ve Antalya isimli iki vapur daha almıştır. 1914 yılında Ecder isimli bir<br />
römorkörü de vapurları arasına katmıştır.<br />
1915 yılı<br />
Yıllık billinçoda sermaye miktarı 38.531 liraya ulaşmış ancak hasılat 475 lirada kalmıştır.<br />
hesaplarında sermaye aynı seviyede kalmış, safi temettü hesabı ı .425 lirayla kapanmıştır. Bu yıl içinde<br />
askeriyenin eıminde Karadeniz'de kömür nakliyatında kullanılan Hilal, Güzel Girit, Millet ve Antalya<br />
vapurlan düşman tarafından (Ruslar) batırılmıştır. Tecelli vapuru da Marmara denizinde batmıştır. Harbiye<br />
N ezareti 'nce ödenecek tazminat bilançoyakatılmıştır. 1916 yılı bilançosunda sermaye miktarı değişmemiştir.<br />
Temettü hesabında 392lira, sigorta akçesi 5.165 lira, amortisman bedeli 7.ıoo lira görülmektedir. Şirketin<br />
ihtiyat akçesi hesabında 13.027 lira 82,5 kuruş kayıtlıdır.<br />
105. YENİ TİCARET ANONİM ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Dersaadet'te kurulan şirket Osmanlı toprakları ve yabancı memleketlerde yetişen her nevi mahsulat<br />
ve sanayi ürünlerinin gerek şirket namına, gerekse komisyoncu olarak satmak ve ticaret emtiasına mukabil<br />
avans vermek, ticaret müesseselerinin yapa geldikleri faaliyetleri yürütmek, fabrika ve imalathaneler kurmak<br />
gayesiyle 4 Ocak 1917 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. İdare Meclisi kararıyla dilediği yerde şube<br />
açmaya yetkilidir. Depo ve şube için gerekli gördüğü malzemeyi ve gayrimenkulleri satın alabilir. Süresi<br />
55 yıldır. Şirketin sermayesi 5 liralık nama yazılı eshama bölünmüş, 500.000 liradır. Bu sermayeyi bir<br />
misli artırınaya yetkilidir. Hisse senetlerinin başkalarına devri veya satılmasında İdare Meclisi'nin onayı<br />
gereklidir. Taksitleri ödenmeme sebebiyle şirket tarafından satılacak hisse senetlerinin müzayedesine<br />
katılacak olanların gerekli şartlan taşıyıp taşımadıkları konusunda İdare Meclisi araştırma yapmak ve bir<br />
karar alnıakla görevlidir. Müzayedeye konulan hisse senetlerine aynı şartları taşıyan birden çok talip ortaya<br />
çıkarsa eski hissedarlar diğer şahıslara tercih edileceği gibi hissedarlar arasında en az hisseye sahip olanlara<br />
öncelik tanınacaktır.<br />
İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur. Meclisin görev süresi 3 yıldır. İlk meclisi idare beş yıl görevde<br />
kalacak üyelerin her yıl bir veya ikisi değiştirilecektir. Meclis en az on beş günde bir defa toplanır.<br />
Üyelerden her biri şirketin 100 hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul her yıl Mart ayı içerisinde<br />
toplanır. 20 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılına hakkı kazanır. Bir hissedarın 25'den fazla oy hakkı<br />
yoktur. Serınayenin 5/1 O 'n una sahip hissedarların toplantıdan ı O gün önce yapacakları teklifler toplantı<br />
gündemine alınır.<br />
Şirketin mali yılı 1 Ocaktan itibaren başlar. Safi temettüden ödenmiş sermayeye birinci Idr payı olarak<br />
yüzde 5 faiz ve ihtiyat akçe si için yüzde on ayrıldıktan sonra yüzde 1 O İdare Meclisi üyelerine<br />
291
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
ı.,·. . ı.,. ..<br />
.:.,\j~ ...:~•.ı.;..:_._, ~;y\. ;,}!;_,) ,j~.A;.. ,j-> ~.S!! .~jJ'. ~~J • ..ı~ t$!.~ o.)j~ ~.: ... )\_.:ıa~\ o;b\ ~~ JJI<br />
t\A_::.:ı<br />
ı .ii ~:·b· dividente c:f. ~-- J~J~ ı.>)"-<br />
.:ı.>.:..:ı.ı _;-~ .J• .:;_LJ..!J~ı !lı;.:-1 "' ... :•yP ..::.~• ı.>.)\.ı... :J);-': GfT. ;t...JTı..s:J. ı.f.ı<br />
.:-')\..,1,. , .ı_,:.l,ı (IJ.:ı ":'-:if u;"'.ı.~l .1\::...1 J-'; 4.:.~; tS-;,!.· ..ı._ ı .. ;S<br />
• )~~ J!\i<br />
.1J\_ .... J. '...ı~l -$\~ \:!.IJ u~J' • .u:ı )J,))j•JJJ .. ·,t..J J'll ... §L.J ;\J.. }p.,-A ı!J.>;Ç!l_,:-. O,)Juı.:;<br />
ı..tJ'_i.J.I, ~~J, ı.>lyıJ· ,..!1~.1 CJ-;, 4,-,...~ ... ~ j.;,_J.\S .JJf.l \:..il ~J ;l~_i ... IJ ;\f:l, l_r.J C;:': ıJy§ .V<br />
-.,\~~·l ... ~t\::--;,~.!.\.i.t:.~IJ.P~'I ı.SJ)~.u. 0 ..-lljt-J IJ:--1 .::.\?' .ı..~l .:-~·ı_,:>J J:-:,•fJI ıJJ~:f.-:JI<br />
..,_.J§ .A • .ı.-IA· ıJ ... \J..I, d. .. :l.!.!_l ı)l.;,l • d~.l ~~ )i_.ı o.:ıof.!1 !.lf J_,;~:-t !3) j;.ıJ,I J~·<br />
4;--.~\C ..!l.Jı_l ..:...?•; .ra> .,_~;Lf J":"\;_ .... .:_ı:>\-,1.,... ı)_,_:... ,:;!...;§ .;...iı.:• ~ J" .__~:.)r ~J t__...ıiı.:...<br />
.;.,.ı.• "';'l ,1 •~~\ .... ;.ı ı,g••J\.:ıl j5 ../' . ;.ı.:)~ J. J-~.1 :f:J .:.~:•!.at .:.ı;>"" •.:ı 't't'f' ..;.... J,l W;ri '\'O<br />
'-;"':•J? .:..t:". ;.:ıl~ ~ 1-S.UI (-A:• .... ~_ ... ,..d:'<br />
. .JJI o.ı.::"'!i 1~1._;~ t.S"..._l._,.~. ;J.;_.., Jll ı.S'IJ.:ı<br />
!l;~;~ § .::...\:~.~ ı.sA _,a:..~JI_,.I dS.,..: • .f , ... ..J.ı.~ i.. li 6 ... _L.. r. ~,..ı.;. ı .>.-:/ ıY .~. ~ .. _l.r-" •<br />
.)l:l,ı ~:-i ,:,.ı.:;). J-.--j· • ;~1 '-:"(,j .J..ı 1 .4~1 ;.>.;~ı.>~ .J.ı..:.: ı.r-•J'.ıl._,.~. J...ı.~~JI J...ı~ d.ı..<br />
~.S"-; 0~1 ':"'If:\ ı.!Xl~l .,;_,..,.,.. .j J~ 0i.J . . ;A~.,;..I ı..t_1J (.)~_1 ~.AA .. :_ ... J.! ~;ı,ı v--1~ ı.!~l<br />
ıSJ . ./' ıJ->l,aı,l . ;~;_,-;;- t\?.-I.W:.J. ·-0' ~,ı. ;J:I_,ırtcl .ı.;,..ı.f ./i •.:ı\! .... ~ ./' • .;jJI J:lJI J!.ı.~<br />
.ıl.: .:-.ı,_.., ..... jf ../' • .ı.;i J.ı; (.)T ~ll ~1.\..l ...: .... .,.. .. :" /' .:..~; ... ı..ı.:llJI ı.!.Ul. o.:.:~- W> u;UI ..±S~<br />
J:--.U_,:ı-Ji,!.l.;~l ;;ı:::~::>-J"":"~ ... I.!.t:.....}Lol.,.. jl ... :<br />
• .ı..:A ... ~IJ .J.;K; •.:ıJ_.;;;J' .. ;J:!~\ .;.,,&..:ı .ı.ı:.Ç:::-1 ..... t.llJ_,; J.":• / .:.~ o;blv-~ .,;.._;.iJI ~)~<br />
~ ..... ,... ~JÇ Jil'1 ;.>.4:--.Uii • .:ı.,ıll~ ı.S)t...ll,l tJ.:ıJA Jı.;,;.., ........ ;,).V J.>.t ~..f.>....l ;l) .)ı;il ";"Y .:J: ..<br />
.)~ •<br />
... w... ıSJl_. ~ j_,."JI • .:ı)J'. d:~l.r. ;~1 t\.?.-1 ~<br />
. J., ... jJ..~J!.>.._I ... _.ık J.l;......;4ı ı:ı.ı.:.... ~.o4> .;~_,,;\. ı.~l_,>l .;.,y.!,t •J)Jl .!.1 •• ~1 .iJ\f Ji...i &~_l..r<br />
... , . ; L .. ..,..t;....:.ı !l J i~.;:.. !l J<br />
u:_;_,.\ .. .:S>;, J,ı •.ı.iJ'. 6_,.. 4--;}G _; ><br />
t ,k_.a .. ~J ift\9 "':".hi .ı.:iı.:_~ .:ı .... __ ; ,:;1!..ı..ı C<br />
J· J_...~~ı.; .:.ı.u,ı...; -.~: ..... -~.~ı:.) J_;l-~.i • .~ .... :..vA .:, ... :..:,..\: ...... _ • ;.ı.~4.ı.~' c:-jf ~1.;\.ıW>- J;-ll.JI e<br />
.... ~;..;_,,.ı,
derecelerine göre para yardımında bulunulabilir. Temettünün yüzde 20'si kuruculara aittir. 2000 adet nama<br />
yazılı kurucu hissesi senedi 5 yıl süreyle başkasına satılamaz ve devredilemez. Geri kalan yüzde 60 ikinci<br />
kar payı olarak hissedarlara dağıtılacaktır. Hisse senetlerinin her sene bir miktannın kura çekme yoluyla<br />
tedavülden kaldırılması için safi temettüden bir miktar para ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura<br />
isabet eden bu senetiere intifa hissesi verilir. Nizanınamesinde bu türde hükümler bulunan şirketlerde<br />
genel olarak intifa hisseleri yalnız temettü hissesi temettü adıyla dağıtılan kısımdan yararlanıp faiz veya<br />
maktu ternetili hissesinden bir şey almazlar. Hesapların tasfiyesi sırasında hisse senetlerine taksim edilecek<br />
şirket varlıklarından da pay alamazlar. Ancak bunların harnilleri Genel Kurul'a katılmak ve oy kullanmak<br />
hususunda itfa edilmemiş hissedarlada aynı haklara sahiptirler. Sermayenin 1/4 ulaşıncaya kadar ihtiyat<br />
akçesi ayrılmaya devam edilir. Yıllık hasılatın yüzde 5 faiz ödemelerinde yetersiz kalması durumunda eksik<br />
kalan kısım ihtiyat akçesinden tamamlanır. Şirketin süresi do lduğunda veya feshedilmesi durumunda şirket<br />
borçlarının ödenmesinden sonra geri kalan şirket varlıkları itfa edilmemiş hisse senetlerinin ödenmesine<br />
sarf edilir. Bir şey artması durumunda yüzde 10'u şirket çalışanlarına ve artanı hissedarlara taksim edilir.<br />
Kurucu hisselerine temettüden ayrılan menfaatlerin değiştirilmesi mümkün değildir.<br />
106. TİCARETİ BERRİYYE VE BAHRİYYE OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
Gerek fert olarak gerekse diğer şahıslar ve hükmi şahsiyetler ile ortaklaşa her nevi ticari faaliyeti<br />
ifa etmek deniz, göl, nehirler ve kanallarda büyük küçük her türlü buharlı ve yelkenli gemiler, mavna<br />
ve römorkör ile yolcu ve eşya nakliyatında bulunmak, nakliyat vasıtaları alım satımını yapmak,<br />
kiralamak, bunları inşa etmek üzere fabrikalar kurmak tramvay, araba, otobüs, onınibüs, otomobil ve<br />
hayvanat ile nakliyat yapmak, maden kömürü ocaklarını işletmek, kömür ticareti yapmak, İstanbul ve<br />
Taşra'da depolar kurmak, orman işletmek şirketçe menfaatli görülen her türlü sanayi, ticari faaliyetleri<br />
gayrimenkullerini teminat göstererek sermayenin yarısını geçmemek şartıyla tahvil ihracına yetkilidir.<br />
Hisse senetleri yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-7 arası üyeden oluşur.<br />
Kurucular tarafından tayin edilecek olan İlk İdare Meclisi beş yıl görevde kalacaktır. Üyelerin her beş<br />
yılda bir defa yenilenecek şekilde bir kısmı değiştirilecektir. Meclis üç ayda bir defa toplanır. Üyelerden<br />
toplantısını yapar. Sermayenin yüzde 30'una sahip hissedarların gerekçe göstererek İdare Meclisi'nden<br />
Genel Kurul'un olağanüstü toplantıya çağrılmasını isteme haklan vardır. Bu durumda Genel Kurul<br />
toplantısı sona erinceye kadar teklif sahiplerinin hisse senetleri şirket emanetinde saklanır. En az 20 hisse<br />
----------~·~ 293 ~-· ~--------<br />
her biri şirketin 50 hissesine sahip olmalıdır. Genel Kurul her yıl yılın ilk 6 ayı içerisinde merkezde olağan<br />
yürütmek gayesiyle 23 Ekim 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İdari merkezi İstanbul'da<br />
bulunan şirketin süresi 50 yıldır. Şirketin sermayesi 5 liralık 10.000 hisseye bölünmüş, 50.000 liradır.<br />
Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırmaya yetkilidir. Sermayenin tamamen tahsilinden sonra şirket<br />
yüzde 5 müdürlere, yüzde 5 başarılı görülen memur ve çalışanlarına mükafat ve hayır işlerine yardım<br />
olarak dağıtılır. Görev sırasında hastalanan, sakatıanan çalışanlara Urour-u Hayriye tertibinden sakatlık<br />
=m --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --~
294<br />
;,,.)\.c. "-';'"•).ı\ ~~·Jr .ı.:.:J..,\.a:;..j ~~;..ıo_};)'_,\()""...a;,....: •• .,ı,'J.!.!Ijj f :_ı_.; ı ).ı4..a>~.aı ,;'\;.ı )-~.ı.~ .ı.\<br />
ı.s----J.- .:.ı_,:: \Jı~:ı::.l 0.)«~:;-.L> .ı.:.-1.3':\l . ı/"y .. J.A~ ... ~-.,;..1 t~)i<br />
(!;)..ı'. •).:;}, ~:,...,._;~ .:J, ... I;.:.IJ.ı._. Jf'::'.".>.ı.ll;.!! ..:... ~:-ı.s·'~·J"" ..:...~;~~><br />
;.;:.Ç':"I ~':• ,..r ..:...~~"' •J!.:ıi ı.r\f ~:..._;..}JI ~lk .!l;!.ı'-··» 1!..\i .1. ~ı;. j 'Y ,ı J•\.. ._;·ı.>.:- .__.,.,.. ,.>.:-•;>- ).J<br />
~ .. ~:ın: . .:.ı_,f.! •<br />
..Jn:ı...J ..;ı:l Jll.:.-1 .:ı.ı.:!_,i..:..IJ:ı .J..~ı_ı J)} ı..5cç':"ı ..:..\:~:",.\~:u.. ).lJJ:~ .:ıy>-..ı<br />
~:.(> •J.J,I Jlli J.ı.; .o.::i._l~ ..:..l.c.Ç':'"'I .$)..\: .. ~..z,.. )f:..o..a,.. .J.ı..ı '-:"\1 ti\;>:-1, ;.ı._ı ":'\f:l G.\Lı._ı ~:"i<br />
_.;,., ._..,,..~1:-. jfJI J'l..t:.IJ~j.>.ı_IJ:(.:.r<br />
f.._; .~:~-i )SI;!.l "-~L.r•..\::~ . .JI;\.ıj-':,1 \.:a .. IJ J_,;; J; _<br />
;..)"'6.~1 :J)(".;.:):Jf •J)J\ ,j~Y . .JJ~i. ":.. •<br />
.:ıl;.()"-"-: . ._sı •JJJ...,; .ı.,..,, •• ,.. .. ~_.J.A•;>--vJ'<br />
. ;}:~1 t:l).i .;I;IJ"_.,.. ı.s.:.ı . ._;~ ..:ıjy_, ,:.;1- ı.r-~ j- ı.s:ı . .JJI • .:ıjy_ o~~jl.:;..c.I,;LI , _ı-~~ ._;Jı<br />
J )4> ,:.ıt-:J Jl ı:,ı;.\; • }; J'. J l . J.A~I)J (:;'. J:~~·, ;..J? .. ~ .)_,.f_l .ı.: .. ._;~ dl:l ) . .. '-L\:..ı~ ,..t;'li ..t:."<br />
• J..ıl~l .... L.\i .J..ı=ğT y u\...,;,' ,;.iı.; ,.;;IT .:ı)"' • ).ı. )1- ~:- ..;..\:) .r~ . .) J:J ,,<br />
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI------------
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANL! ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
sahipleri Genel Kurul'a katılma hald
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
.):.iL. j;!J.,i)\c.~-!lj).:..ıJ'-.:ı J.'-:'J/' ..::_~,. ~"'-~i.J1 JJ) .;C .;1.:.1 __,J~. );.:ıJJ:~ i,.:Li ...:...v~<br />
.;.:.)ı.... ~!ll;;.,\~~:" ı.>)-:,.l,.. ~..a>-JJI. J;~JJ:~ .:J-c:ı J.":~Y' .::..~:"" }!.Ü•. );J:.·J..I .::..-!'"1/<br />
-._::li>'J J;Y jl )\,. .;.c,.. !lı ;_.:.ı ~- ~:· J-,r .:..t..!' J-fT , V'·~l c_-t: ,) ; •<br />
J)~K; J:-J,\ >:" _,;_, J_, 1 j§ J~..:ı_,ı Jil\' .J.ı;\;':"1 .. !.ı.;ıh~-...... ..:.111.. ... : .. ~ 1 d.·.,_L. f• • ) 1 }:,..~_, c.SL<br />
.;:.,;.. ;.Ai .,.!.!.)"'': Jı .:.ı.-~;i )• ;.,:• _,1' .:..~:• 0 _,:[ı .::.ı~l_,.. .j~J.- .; J~'-'' J\.:..:.1 .ı.;.;~ • .:ıl_, • .j~.;ı_,ı .)ı;..<br />
ı>)• j:>\•J Ji4. ;-'i~:ıla.i ı 6.":. _,!'.::.}!' ,_i J .. 1 ) Jl~:.i '-::..;._:-;.::..~:!'.J. ·-/:;ır .:.ı~.jy.,. J:i.i. • .)!1 .ı.~_l<br />
(.&; j..ı.:i.;l. .; 1 :ılt.!"'~ 1.5.1,'').~, e;"''":!J~' JI_,,...J .:.1:)~ .,;!.~:iı; ..:..f."'. ;)!J._I.:ı:::·i .;..~.~;.~ı. J-}<br />
':'ll. j.:ı.;l;ıl t.!"'~ .s· }"J ~,.;Ç~I ..!.\:1:"' •->.ı.\ı:-•:_ .. J•_,,..l ·J.J) ;:~,1 1 ":..,:• ~ .;:._';.;,. ,J.~,,.. .:;_,~\ ........ j\;)_,1<br />
..:.!~ Cı;':" ı ~J t _,ı...v ... :.!.Ça;- .:...~;"' • J.,l::.o...\,.1 .:.ı _,r..J U; .:ı J_ ..... ; 5.>.LJ:I j\.._ı .:ı ..ı...;)· t)"l~ c.S):ll. _,<br />
.:ı.:ı ... :it .. .J:.i..:..ı'). ... t... • 1 ')...:.~ .:ı~-~"'~1 ..r!L. 1.5"':ll.~: .... ..!.l: .. (_r . .;_:lT .::.ı _,,..ı..~.D:. .. ·':-- ... :'" >..F.::..~•.J;W 0 ..... :~<br />
._,..; .J.t..ıl~' J~;; ...;v...~,. uı.ı_, l,;.ı t/v"' .:.l~.ı.~..~..ı ':"~-~ ... ~.)u ..,.ıf, J'>;,)~ .,_<br />
.t.: 1··r Jh.' ~ . ..ıhJ.ı: JJ...ı_,ı .;.n; .. :..."'~~ :J) ..... > ':U ;;..~..:i. i . . ;..~ı_l J;ç:.!.i ı..t"~~ ... .::.ıt...:i 2~ .:ıva<br />
d.'._;;ı,.J_,,.,jJ.i.JJI jl)l J,l •<br />
.:ı)J_..!.I..:t· J )1;,, 0_,:!:1 ı.s·'~iiJ,~·,..ı, ô·.:.l~·~I,:.,!\;.~: ... Uu.l_;il • .).iJ'.<br />
t;}Ji. ~).J~-""->- Ô.)).) .;k o.l.iJ . .;..._J•-.4->- t)"•" .J' 1.5-';.'J.! o.)jj_ ~jl..;.&-1 •JI.ıl t)"~ e;--::JT •.lJ-" •<br />
.:ı.. ;·.ıı ........... ;l;i~:>'f."" ~.~.ı ı.f'";.J.- ~_.;L~ _._ .. u • .:._,;.~,~-'~~ e;-~~iı..ı.~:,...l • .)\.ll..;_,• ~' J~·<br />
1L::,..I • ;..ı.~.ı.\ı-~1 ~.ık • .ı .... i.ı~ • f_,_,.. ;;J) Jı. j,ıl .::..!l~ 0-'-.:Aı • ...~_..ai ._~·-:'" _,..F .::....~:"" d. _,f'j... ci<br />
...:.l....i .:.ı)\•~"" ~.i . ...i'J ?..-t J ..:.,;. • ..\,.;.i .;_,JJI. y ... ı_$\;.; ... ~,.,..,..<br />
~~ ı..t _,.6 .Jc'ı.;,. •;.i.ıl ..;;} -" • .:;_,.lt. '=:.Jl§' J~:.:.. •->.;~ ;1 ... _, ._;L,ı .;;.lı.....;.) .sp./ .::..'t\.J:.., iı.a.J~ )>'.J-~.:1:. •J::..t:Ç, • .:1:. •}::..~)-"., .ı_,_ J~ ..:..).ı.Lb r.i').A. ;J:I<br />
.:.>..ı.:oı...ıı,ı 1J..r.!· ~-~.ı h~:.C ... ~_;,•Jı .::..ff~ J'>\.\ •• ;•) JfT . ..ı.:l-::·...~,.1 .;l::.,ı ;.ı.i ~.:.J~<br />
.ı..i.!.t ~-~ 1 ...;ı.;_, • .JJt' .s)l.6 ı.>.)•) ~: ... .ı.ı!lc 1.:\,.;..J .• ;,.JJI .J_ .. ;ı·.._>:-•Jı~ı ..;-i~ c.S;i.AA.oJ "":"J.l !l;~l<br />
'".J.->- ,;~..:.\ ~.: -i.t:-!'Ji.,..,\i,.J..j J!...ll>l ":">-i' }l.:ı' ':.oı...AJJ'. J . .ı ;I.J.i•_; .lJ;..~J .._~..J.JI ,j_.:ı ~).?<br />
• ;..ı._ı '":'\f.l ı.s~•.;;:) .;:-> _, {;. ;:.;::.)>; .... J-->- c.Sı·:!.IJ j..ı..A._,;_..v 4,: 1~ .:.ıL~ ... ~ (-~1 J.ı;U: .. J j.;..'::S><br />
,').:} r':. ..,__,Cr. \;,!. 1 , .6t,...~,.i.J)\'- • .ıJ J~ . ;.ıl.;_:l d::: j i Jl f-.4:.• ~.o~."",.. ..!.1:-.Jil J'li.J:.I Jı. e;A•_L. r"<br />
"~_,J·.:..~ıo,.Jl,.Jij_,i.J~b\a .. i\o.ı.:i); '!"'!"'\'~:~.iL jy"( O~\,.;, J-K-.!.i dlr.J" . .J'iJ 1 oJ.:i;~>l..e;~4~.._:.J,<br />
.;~;--§rJ.;- .. :i.)\~\ .... ,l.;,:l.:.l:-)1, ";A;.J d:..- .... L..J"" j_,~l ÔJ),.ı; ..!.1::)\•l.,O j...\,_1 c:.i t.ıl..llj_,i • ..ı:ı~)<br />
----------~·~ 296 ~-· ----------<br />
.. ;T ~: ... (.S"'.J.t. jJ..:i ~-... ,.. .ı,_,r:.' t..J!)i ~h•...ı.~ ~:.-;:,_,ı j:K.;..!X.;b! t)"~ A..._:_,l' .::..~:". ;,:ı,ı<br />
~ •<br />
... _,..F ..:.ı~;>-~!~ı_,<br />
.>~j ~)~ .J., ).:.-...,. ...... J,
İdare Meclisi 8 gün içerisinde toplantı davetini yapmaz ise ilgililer müfettişiere müracaat ederler. Bu durumda<br />
müfettişler Genel Kurul'u toplantıya davet etmek zorundadır. 10 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılma<br />
halekı kazanır. Bir hissedarın 20'den fazla oy hakkı yoktur. Ancak Genel Kurul'a katılma hakkı bulunanlar<br />
vekalet yoluyla oy kullanabilirler. Sermayenin dörtte birine sahip hissedarların toplantıdan 15 gün önce<br />
yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Hesapların incelenmesi<br />
için Genel Kurul tarafından 3-5 arası müfettiş ile iki muavinden oluşan bir teftiş heyeti seçilir. Birinci Genel<br />
Kurul'un toplanmasına kadar müfettişler ve yardımcılarını kurucular seçerler. Teftiş heyeti şirketin genel<br />
durumu, bilançosu ve İdare Meclisi tarafından hazırlanan hesap evrakları hakkında Genel Kurul'a rapor<br />
verirler. Acil durumlarda Genel Kurul'un toplantıya çağrılmasını İdare Meclisi'ne teklif ederler, bu talep<br />
karşıtanmadığı durumlarda genel kurulu doğrudan toplantıya çağırma hakları vardır. Teftiş heyetine ya<br />
mali yılı 1 Mayısta başlar. Gayri safi hasılattan genel ihtiyaçlar karşılığı ve İdare Meclisi 'nce uygun görülen<br />
her nevi imha ve itfa bedelleri düşüldükten sonra kalan miktar safi temettüyü oluşturur. Bu temettüden önce<br />
ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz ve ihtiyat akçesi için yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde 6' sı<br />
idare meclisi üyelerine, yüzde 20 leurucu hisselerine, yüzde 74'ü hissedarlam dağıtılır. Genel Kurul İdare<br />
Meclisi'nin teklifi üzerine hissedarlam ayrılması gereken kar payından bir kısmını ikinci seneye nakletme,<br />
olağanüstü ihtiyat akçesi olarak ayırma veya diğer bir maksat için saklama yetkisine sahiptir. Hissedarlam<br />
ait temettü, bilançonun Genel Kurul' ca tasdikinden nihayet 15 gün sonra bir defada ödenir. ihtiyat akçesi<br />
sermayenin yarısına ulaşıncaya kadar kesilmeye devam edilir. Süre uzatılması, fesih, faaliyete son verme<br />
gibi teklifierin görüşüleceği toplantıda olağan üstü serıneyenin 3/4 oranında temsil edilmesi gerekir.<br />
108. HANIMLARA MAHSUS EŞYA PAZARI OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
İstanbul merkezli kurulan şirket diğer vilayetlerde şube açma yetiksine sahiptir. Hanımiara ait her nevi<br />
eşyanın üretim ve satışını yapmak, dikiş işleri ile ilgili taahhütlerde bulunmak gayesiyle 18 Ekim 1917<br />
tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Kurucularının tamamı kadındır. Şirketin müdürü ve muhasebecisi,<br />
kapıcı ve hamallarının dışında tüm çalışanları da kadınlardan ibarettir. Subay ailelerine gerekli görülen çeyiz<br />
eşyasını, eşlerinin maaşlarından taksit ile ödenmek şartıyla karşılar, subay ve asker emeklileri ailelerine<br />
peşin para ile ev eşyası satar. Teğmen ailelerine 500, yüzbaşılam 1000, binbaşılam 1500, kaymakam ve<br />
miralay ailelerine 3.000 kuruşakadar itibar (kredi) sağlanır. Ancak kredi işlemlerinin şirket faaliyetlerini<br />
aksatmaması şart olduğu için itibarın derecesi ve miktarı İdare Meclisi tarafından belirlenir. Bir subay<br />
Zatiyye Müdüriyeti ile Eşya-ı Askeriye Şirketi'nden birer ilmühaber getirmesi zorunludur. Sermayesi S' er<br />
liralık 6.000 hisseye bölünmüş 30.000 liradır. Eşya-ı Askeriye Şirketi'nin bir şubesi mahiyetinde olan<br />
297 ·--· ----------<br />
bu şirket kuruluşunu takiben 18 Ocak 1916 tarihinde toplanan olağan üstü Genel Kurul kararı ile aşırı<br />
derecede büyüyen faaliyetlerine devam edebilmek için sermayesini bir defada 100.000 liraya çıkarmak<br />
ailesine kredi açmak için muvazzaf ise başka bir yere borcu olmadığına dair veya ne kadar borcu bulunduğuna<br />
dair bağlı bulunduğu kıtanın kasa komisyonu ile Eşya-ı Askeriye Şirketi'nden, emekli ise Muhassasat-ı<br />
maktu bir ücret, ya da Genel Kurul'un belirleyeceği oranda toplantı başına belirli bir ücret ödenir. Şirketin<br />
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLJ ANONiM ŞiRKETLERİ -- •
lllilllll!lllll _____ _<br />
-~" .~ -'-<br />
)0-<br />
• ....,.. __<br />
298 ..<br />
]ı,_ ... , .:..l;ı-J-i.' ..r.\:-- v" J ..!.1~1 Jl;.:_.!.l *' l:..ı..i<br />
ı.!l;..;\"';.. .ı.,..,.. . ;.a;I.J.:._::o-')\ ... •.>.:.J ı}•.J. ~ .... ı.. ri. "'"'"=" _,.r -=-~!> • 1 .)1.;::1 ~)i . ..f'-/ .J»lr-1 Jll..ı::J<br />
j~ "'-~. Jı..~.: .... ......,..,.. ı).~.h.l .::,.A;Iy d·l) •.;;.T . J.l.;_~IJ .ı.:=..;_,~ ~.Jbl ..rl~ Ju:.:ı, JJ.ı ._;..T<br />
.:ı..ı..:.ı. ~dhl ~. 1 _,1:.!.:%"T ~~J1 ;_,~~ı; ~ı.~..:... .:ı.)~-'1-" .. ;..ı.s:;,'*.-h.l "-!.~~S~ ı:,ı;.;;;,ı<br />
....;.) .J • • .ı; f ._;.~ ı)JI • ;~ .. :.. J! J.Jy\.. .:.ı..~..o cl'.;bl ..rt:= o.!.ll._l • J~1 '-:") j ı).ll.At-1 J..l.t ~$!1 ı),l<br />
v" "':· J;f ~!> • .;.J.~>j':J Jl.>l ..!llL. ... ::~----.......:. JJ' • ..!.\:.f'.r:. ı.S.t. v" .).ll.:.&-1 • .)~JJf.' .;Ç~ı .!l-1::<br />
.!l;l.>4...o> .t •• p;IJ S't;_.:.l J> -~.:~; ... .!.t.:.J:>I ........ > .;,1 . JJ._I t~~l ..I.At. •J;S> •<br />
..~..:t _).; .:,JL. .,;...<br />
,. .. r .. r<br />
ı.5.l_,ı .:ı;.;ıJ!J,....,. ·-si; '-:">\.,. ı.i-.> .!l);VJI d~·.ı._l r..SIJ r..SL.I.~I 4\\(J • ..ı.:~.JIO • jl.....IJI ~1; •.ıU ,).ı.._; ..lt<br />
.J I.M ı;)~ j;ı-..J~~_,;_, J,l ı:_ıf ı)JI .);,~1.;::-1 .!~:...)~\ ... ~- r..SJL-• ~J ~~l.r. J-A:.:W..<br />
.:>~-~~~ Jı; (.)j( uı-'::".1-,... ~:... • ;.>)~ ı.'-.:·i ..J-'~;\,;. .!l)..!.Ü •. J_,:Ii Jı,.;..)l -..:IJ~ .)1_,. ~.ı.;l_,t<br />
J.•v•-h.l .;l;iı ~.~.f ... :~ı;l .)_,:~ ~ ... .0..1. •• ~~'1 ~.)L. ~\. ;J..-~ _,ı .!-- ~---;• .l..lt. ..;ı . .JJI J.;~ .ı.;.~·, .:;_>J) ~\i~~ ~..l:i_,J;.ı.;.-..;\ o;j,l jlJI<br />
~i ,)..~:i)· )-·~y .;'} ~~ .:ı.l:l .;..._;.\ ..:.ıı.!ı • ;.>._1 .f'j j.)\.:.~ı .)..l.t ~(.)~ ,)..1..!\ 1.5 •• ;1,\ ~<br />
~~;.)'··-h·§ ..;:.:ı_,ı • J_,:IJIIJ::-1 .ıJ~Jy.- J.-'~ ~l_~l $!1 ~' .t. ~--v" LS.ı..l.f ı.!Ll~ . .;J..:.b •• l<br />
.;Ll ..rl:= ı.S.J.. -~.. ct:.) _r. . .;-h_ i ":"lf.l jLJI .!Ul. ... ~_ ..... :_ ............. J) ı;'·.)> j,l_.:at-1 . ;.>._; _,-::: t !;:ı:-1<br />
•.ı _;-(-/ •. dı_); .JI-i ..,;,..,ı/' .Jr":• _,..r .:..i:;" • J _,:1 _,ı ~:·; .).. !J) ,)..1.:.\• ı)l).l~"'->- !J jl ı).ı.j .J.ı.<br />
.J--".-h_le, ı;i;.J~j .:ı~,I;'.)4,4,...J .• .).);~,.. Sı;:..ıJ,.. ... _<br />
... :"J..P~~ ... r..S}:>l..-o~. ....... ~J.~. JJ._I tı.:~ı ..\~t.<br />
~l...r .. J-L..~I ~); J.>._ .)~.-..<br />
0 .... 1~ .).>~:H ... .:,\..:i. ;')\;,~ .)..1.; .... 1 -l~l .::....;\.. ._l J;)," JJ' o.lJJ'. d..!~· .JJf.l 1.5-~~il J.l::>IJ (:l:- d;ı-• .ı.._l .:,_~U.f' o~.: ..... \.4'-1 ..?. •.>)J' • .J.ı.';)J1<br />
o~ı'i).,~ ...... 1.5~._;.~ ._,)i. ~}\.a.c-1 •).>1 ._,..i:= _j,ı •.lJ.-" • ...;..._) tr" ... _; .. ~.JJI •.lJ-". ..:1.:. ~IJI.,~.ı._...,.. 4..:.:_))}1 J:Ki d.'o;l.>l ._,..t:= ":'lf)'l ı;.ı) • J}!-h.l (!.J.i<br />
Jj; ":.:.1-,...~~f ~ .... .ı_,;.~, 0"':-...i JyılJI ı.5"''~jJJ.\::>-I • .ıtJı_;_,; b (:t> -.; ... ~~iiJ.~:,..I (.).lk "-":'":~_,..r<br />
~;;ı .• .;(_,~ .J..ı.U~I Jt_,A; r..S}.ı.:... .. ._,...--;._, .;!.ll u-1~ .:ı~ .. .ı.:tl... .:..')\ ... ı... .ı.:.. .:,.(hi • ~:.*~' ;J->J<br />
r " .<br />
4:--•~i 4) .i)..ı..i • .1 • .ı.:..v" ı.!l:.:ı....: ... .ı.. ... ,.. • .;.ı.'..>.:.:lf.i .ı.~l:,.\~i ~-·J"j.ç, .ı.; ... ~~; ı .1\:: ... ı "j..~ ..!.l,.:c<br />
V!l...l 4..c.) • ;.:>...~:l;..b tk>-)1.,. ..i"":_,.r .:.-~ ı;)l}l.ı.~il ;l.ü...ı: .:ı.)~_,:... .:.ı"J.....ı... .. ;.J,I .;tT ı:,ı~,ı;<br />
• ;.f,..;.._l ~i ~-~il J.l::...ı ;.ı.i .ı..:A...ai ~-~~.ı.. r . .;}!.J.' jouissance J:lA.o .) .... A>- .).ı.._ ı<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAATNEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLJ ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Şirketin mali yılı 1 Mart'ta başlar. Safi temettüden ödenmiş sermayeye yüzde 5 ödemeye yetecek<br />
meblağ ile ihtiyat akçe si için yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 15 kurucu hissel erine, yüzde<br />
10 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 75 hissedarlara dağıtılır. Genel Kurul İdare Meclisi'nin teklifi üzerine<br />
hissedarlara ayrılması gereken kar payını kısmen veya tamamen ikinci seneye nakletme, olağanüstü ya da<br />
adi ihtiyat akçesi olarak ayırma yetkisine sahiptir. İlk yılın safi hasılatından İdare Meclisi ve kurucu hisseleri<br />
payları ayrıldıktan sonra geri kalanın tamamı ihtiyat akçesine ayrılacaktır. Her yıl kura çekilerek eshamın<br />
belirli bir miktarını tedavülden kaldırınak için safi hasılattan bir miktar akçenin ayrılmasına Genel Kurul<br />
karar verebilir. Kura isabet eden eshama karşılık sahiplerine intifa hisseleri jouissance verilir. Sermayenin<br />
yarısına ulaşıncayakadar ihtiyat akçesi kesilir.<br />
İstanbul'da kurulan şirket, her nevi mensucat ve sair sanayi mamulleri üretimi için fabrikalar kurmak<br />
İdare meclisi kararı ile diğer yerlerde şube açmaya yetkilidir. Sermayesi beşer liralık eshama bölünmüş<br />
devredilmesi ve satışı İdare Meclisi'nin izin vermesine bağlıdır. Satışına izin verilmeyen hisse senetleri<br />
piyasa fiyatları üzerinden şirketçe satın alınacaktır. Bu kayıtlar senetierin isme yazıldığını göstermektedir.<br />
İdare meclisi 7-9 arası üyeden oluşur. İlk meclisin görev süresi 5 yıldır. 15 günde bir defa toplanması<br />
şirket merkezinde toplanır. 10 hisseye sahip olanlar toplantılara katılabilir. Bir hissedarın 20'den fazla<br />
oyu olamaz. V ekilleten oy kullanacaklar ancak oy kullanma hakkına sahip hissedarlardan birine vekalet<br />
verebilir. Sermayenin dörtte birine müsavi hisse sahiplerinin toplantıdan 1 O gün önce yapacakları<br />
teklifler gündeme alınır. Müfettişierin dışardan tayin edilmesi mümkündür. Şirketin mali yılı bir Ocak'ta<br />
299<br />
zorunludur. Üyelerden her birinin 100 hisseye sahip olması şarttır. Genel Kurul her sene Mart ayında<br />
100,000 liradır. Genel kurul şirket sermayesini bir misli artırabilir. Hisse senetlerinin başkasına<br />
ve ticari faaliyetlerde bulunmak gayesi ile 12 Kasım 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır.<br />
109. KARAMÜRSEL MENSUCAT VE TİCARET ANONiM ŞİRKETİ<br />
için gerekli çalışmaları başlatmıştır. Bunun için gerekli olan padişah iradesi henüz alınamamıştır. Hisse<br />
senetleri nama yazılıdır. Kuruluş sırasında üçte biri subay ve asker emeklileri ailelerine, üçte biri Eşya-ı<br />
Askeriye Şirketi 'ne, üçte biri mülkiye memurları ile emeldilerin ailelerine satılına şartı vardır. Belirli bir<br />
süre içerisinde bu kesimlerden alacaklı çıkmadığı zaman başka istekiiiere satılacaktır. Kuruculara ait olmak<br />
üzere 5 yıl satılınamak şartıyla isme yazılı 15 adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. İdare Meclisi 5-7 arası<br />
üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilir. Her yıl üyelerden bir veya ikisini değiştirme<br />
usulüyle İdare Meclisi yenilenir. 15 günde bir defa toplanmak zorundadır. Üyelerden her biri en az 40 hisse<br />
senedine sahip olmalıdır. Şirketin müdürü, İdare Meclisi tarafından gerek hissedarlar arasından gerekse<br />
hariçten tayin edilir. Genel Kurul her yıl Nisan ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 20 hisse<br />
sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Bir hissedar ondan fazla oy toplayamaz.
.... ---~<br />
-----............ ~ 300 ·-·<br />
.;J,.'t(~\ ..ı.A" ·~)·./ •-'~;); ı..r:L. ~:~ır" ~:• >.r.::..t.". ;.>.~)'YJL~\ dl. '-:..-": .. ~ • ..._,..jy_ t.>.Jv"' .j)L...:.ıj.:ıl..a> 1 . • p) 'b.ı3 1?\j:ı-~~:· Jf' .::..~;"..> J::ı-L..,,,...,.. jf Ji<br />
tSM~~l. ~~~ ..:..\;_(./":,. J_;JJ'Ji,;..Jl ~"•~j)J ~JA:K; J:--.ıJ J:ı:. JjJ i J • .;? J }1 0 _,.'\ 0,1 .).>.~~~ ı.!).;l;l.l4..a><br />
(!_:A jl) ·• ..;,.\:.) .r~, ;..ı.~:::-dJI J,<br />
;ı .... : • ..;;tf !l;..ı._! • ...~,~ p .J.\.i.J . .ı.~b ... i J J _,:;,.. ı.$-'"'.J\f ,:.ıL .... ..;. ı.f J~ J•l.! jk..a• ' .:;..l.ı J~~.atJ Jf'!. ..:.,()":, .)_,_f.l LCı_l J~.!.i ..\4A•. ;.>.!..C.} .._,\{:..i o.>'-:"k; ..:.ı;y<br />
~,~.~l.r. ;.:.": .. jy"J! ..siJ.l ..:.ıJ.. •• J:'S::::-..ı;. '-:.;-T '-:•;, •.ı)=>= )\_,. ;.ı;l..l.~>)\ ... '-t.rai Jl.,,.~:..,_;jJI•.>.:ı:.J;_, t\""' ~;.:.ir. ;.).ı.~!., d.b. j!.;.:_..., .,.Q,... ;..>..:.t;J vL-i~ ı.!.U"·"',._ _,.:.ı.<br />
t,;, J:>l;ı:-1 • .ı.;i._lr t...:~.J.J .:J":',~ • .lı_l ~~~1 ~.ı j .. ;,j- • .) 1 ..... ;,· .j:-IIJI J""'... ..:..clt (:--•).ıl ~~ .,:.,_JjJI<br />
J:.>.UI.; .. :; .J.'(!_-:."' ~::_;t\ ... 1 _, ..:..\::-~-'-' ~.).:~ .ı..a> ~~ı:'~:,.,_; t.>J'b. .s)J.// .S:r.. •:.-.1~1.-lib. J~..>.l_,ı.<br />
ı.f..>.· .::.ı1;ı S\~~ .j.~<br />
..... ;.·~.,~t ..... l '":",, ..::J "~·;ı.ıı ..rı~"~,~..~.. ~u • .:J::,.\.., ..ı.:.., ~l""'. J-"C:-.ı.~;._ı f:.r..::ıS<br />
• ..ı.: ...... ~,.~; s:.;\ ... vA ı.!); ... ~~" ı.!~iı: ,~_ı 1.9'"'--'Ji • .::.ı\._;.ı .:J,.lr"l . ).J.J ~;b·~;.._; .. ~<br />
. .ıJ.lı_ı JL..,....:,..,ı f>J<br />
J~ .ı.;.}!l ,:>Jı C!-'-!.~ tS"',J'.ıl ı..r~ • ;.:..)-':-"'t:..:il -..\:.\~i J~-'1 ..:.~:..i~:.:_.;.:; •)"---JY. J~4::.:-T \~T<br />
j.al 4---v" dl..:ı .. ı. )J..!.tl_,ı eı:~·i .J;,;.j.Jl, 1 J (.~· j~<br />
J;lı:. •-';,...] '-~J ~1,;,.1 • JytJ.J JJ.j)\ ,_;\cl~."':-~> ))'•!) .:,ı\;ı(.. ":.:_;_,,\ .. J J • ..l.~ Jı. o.ljJ'. ":.:_j\.:.:.ı:-1<br />
'..sJ, oJjJ' •. ;}~:JJ', o.).ı.. . .üı' ..:.,;,\,., jJ..:"!!•; "'.~;_,~ı •)§ ";.,_}:;!)•• ~~).) '"" ~:· J?<br />
• J _,:ı Jl .....A:; i (S•";";ı<br />
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------
aşlar. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye birinci temettü olarak yüzde 5 faiz ödemesine yeterli miktar<br />
bulunuıabilir. yüzde 20 beş sene satılınamak ve bu süre zarfında nama yazılmak şartıyla çıkarılan 2.000<br />
her sene kura çekilmek suretiyle tedavülden kaldırmak için şirket karından bir miktar para ayırmaya Genel<br />
Kurul yetkilidir. Kura isabet eden hisselere jouissance verilir. Sermayeden ı/4 ulaşıncaya kadar ihtiyat<br />
akçesi kesilir.<br />
ŞİRKET-İ OSMANİYESİ<br />
Bu şirket Mustafa Şamlı Mahdumu Müessesat-ı Ticariyyesi'ni hakları ve sorumlulukları ile birlikte<br />
devralarak her nevi ticari faaliyetleri yürütmek fabrika ve imalathaneler açmak, ithalat ve ihracat<br />
komisyonculuğu yapmak, komandine sıfatı ile başka şirketlerle sözleşmeler imzalamak amacı ile 19 Mayıs<br />
gayrimenkulleri tasarruf etme hakkına sahiptir. Şirketin süresi 30 yıldır. Sermayesi ıo liralık eshama<br />
bölünmüş ı 00.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilir. E sham ı er, 3er ve Ser hisselik<br />
kısırnlara ayrılmıştır. Hisse senetleri hamiline yazılıdır. Çalınma ve kaybedilme gibi durumlarda sahibinin<br />
talebi üzerine İdare Meclisi mazereti yerinde görürse gazetelerle ilan verecek ve bir sene içerisinde itiraz<br />
yapılmamak şartıyla sahiplerine aynı numaraları taşıyan ikinci bir nüsha hisse senedi verilecek ve asıllarının<br />
hiçbir kıymeti olmadığı açıklanacaktır. Kayıp senet sahiplerinin talebi ilk müracaatta İdare Meclisi'nce<br />
kabul görmediği takdirde hisse sahipleri mahkemeden karar alınaclıkça kendilerine ikinci nüsha verilemez.<br />
Eshamın İstanbul Borsası ile Osmanlı ülkesinin herhangi bir yerinde daha sonra açılacak borsalara kaydını<br />
yaptırmak nizarnname hükümlerindendir.İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular<br />
tarafından tayin edilir. Her yıl üyelerden yarısını değiştirme usulüyle yeniler. Şirketin müdürü, İdare<br />
Meclisi'nin tabii ve daimi üyesidir. Üyelerden her birinin ıoo hisse sahibi olması şarttır. Genel Kurul her<br />
yıl Mayıs ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 30 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar.<br />
Bir hissedar 5 oydan fazla kullanamaz. Sermayenin yüzde S'ine ınüsavi hisse sahiplerinin toplantıdan on<br />
gün önce yazılı olarak yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır.Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar.<br />
Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz ödemeye yetecek meblağ ile ihtiyat akçesi için<br />
temettünün yüzde lü'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 10 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 maaşları<br />
oranında ikramiye olarak şirket müdür ve çalışanlarına, yüzde15 yüz adet kurucu hisselerine, yüzde 70<br />
uğrar. ihtiyat akçesi sermayenin tamamına eşit oluncaya kadar kesilmeye devam edilir.<br />
-----------·~ 301 ~-· ----------<br />
hissedarlara dağıtılır. On beş yıl içerisinde talep edilmeyen faiz ve kar payları şirket yararına zaman aşımına<br />
19 ı 6 tarihinde kurulmuştur. Şirket kuruluş maksadına uygun olarak şehir ve kasabalarda ihtiyaç duydukları<br />
110. MUSTAFA ŞAMLI MAHDUMU MÜESSESATI TİCARET ANONİM<br />
adet kurucu hisselerine ve yüzde 65 ikinci ldir payı adıyla hissedarlara dağıtılır. Hisse senetlerinin bir kısmı<br />
ve ihtiyat akçesi için yüzde ı O ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde ı O eşit miktarda ödenmek şartıyla İdare<br />
Meclisi azalarına, yüzde 5 şirket müdürlerine, memurlara ve hayır cemiyetlerine ayrılır. Görev sırasında<br />
hastalanan, sakatıanan çalışanlara Umur-u Hayriye tertibinden sakatlık derecelerine göre para yardımında<br />
~ ---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --~
302<br />
. ).) .r"'"'";. o ):1; ~ .. J ).J~ ... ~·,jı..ı..;_, .... ,.. .) ..ı:~ .. .ı.: i '"! \~,.,_.,.,.. ).Ai(.) )5~·=-! 1 ~' J~lU. .J!:J )i-". "'"!} Jl<br />
\ST ~JI lJ\::t-1 )-':~:1:-" t_ .. ~· ':.:.):..ı.~.f" J:~;:>-1 .).>.ı_l ,:.,Jıj ~ır.\ .;.,~,·,;,~ ~' );l.ı~ .... ,.. 0'f ":.'-: 7·:--1 .::...:·~~<br />
4.pj~ J~ :Jj .. _..,.,... ).ı,;Jjjl Ji:; .ı.-\;-. o..).J_..Ij,;' \S)i...1il.. .. , );.ı)J~ıf' ~;i\.,. •:•:'Çı:. ~-~ r..S){4:>- ,..ı.;&);<br />
..::;... -') . ;w~1.r~ t$4iı,. ~··hi vl~ ,) _,~1 ji)J ;J.ı • _,;.T -:.\:..:ı.,~:_ ... '""'> . ; ,JJI "'.J-i .:.ı..~;.; ...ıl.<br />
;J:ıJı •<br />
.~.: .. C.~.;.· jı..~: .. ,_ .... :>- • ;,'f-r?i LS.ıJ~;,ı '':":(r 2 ..ı.:).),ı,i\; ,~t::: c.~.l ... ) ı:ı;ı.ı:ı .::....4;ı_, •<br />
.ı. ... > ..;~.ı.~ı_;ı..a:~ ·~·.ı..V LS~L· .:.ı.s: ... ı.ı..ı ":.ıi; \S)k:_;,· . ;.ı._l Jt.i::.:l _;ıı..~ally_ ...... ~JJ .... : ... J;, .;..,ı.;,<br />
•J.>)'•)) J:>-dJI ~~-1 ":-•JI->1 vl~ ).ı ·~Jjw~iJ! '-:'}_,ı ;ı... u.~.)~ .jL.,.51 !ljiV_,I ylU • .ı.:..:ı_.:_.<br />
-J-;:.J.J-' t>J\.!.A...,Iı.>i; (.)~..ı. • .:,ı;._;;~ •J.ı-?ı/ .).ıl..ard J-'; ~s;ıc,-_,! 0->)(. LS"'•)->\ v~. ;_,:J_,I ~l ....<br />
. ;_,J_ıl ..>.ı_.A{-J o)i..ıl V~ -J-;:.J).c CIJ.->:_1 ,.J~.!.~ J~J. ~l;,ı:.l :_\ \,.a,l L.;,J a..ı..\J.1 L:.ı:.l S:\ .)Jo;l.ı\ vl-f 'l,l_\ .1_...1• • .ı.")\.\,.,J ,;;_,\..., _,,..;.<br />
o;l,)\ vl~ ..!.\:~:"' .... .;.~:;; ·JJJJI '-:'\?'1 .}..!.:&) .. ..::.~:"' j;J' . . ;.:ıJIJ J):Jb ..;::ğ;.J . ._.)ır .:,;;lj E-'I 0Jf.l<br />
J.~.a> ı.,5' J.: Jii'Y .) _,tl ,jlJI La.~ i
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
111. MANİSA BAGCILAR BANKASI<br />
İdare merkezi Manisa'dadır. Tarım ürünlerinden özellikle bağcılığın ıslahı üzerinde çalışmak ve bağ<br />
tamamlamıştır. Faaliyetlerini yürütmek için ihtiyaç duyulan gayrimenkullere tasarruf haldona sahiptir.<br />
Gerekli görülen yerlere şubeler açılacak ve nezarete bilgi verilecektir. Elli yıllığına kurulmuştur. Bağlar ve<br />
bağcılık için gerekli eşyalan ithal ederek satmak, bağcılardan üzüm satın almak, bağcılarnarnma sair Osmanlı<br />
topraklarında ve yabancı memleketlerde satmak üzere toplayıp karşılığında isteyenlere avans vennek, üzüm<br />
borç vermek, esham alıp satmak adi senet ve ticari senetler rehin verilen senetler ıskonto, cari hesap açmak<br />
iktisadi şirketler kurmak, kurulmuş şirketlere yardım etmek veya ortak olmak, imar ve sanayiye ait konularda<br />
mhsat almak, önceden alınmış mhsat ve imtiyazları hayata geçirmek için şirket kurmak ya da bu sahada<br />
faaliyet gösteren şirketlere ortak olmak yoluyla mali yardımda bulunmak, her nevi banka faaliyetlerini icra<br />
etmek şirketin kumluş gayesine dahildir. Bankanın sermayesi 5 liralık 30.000 hisseye bölünmüş 150.000<br />
liradır. Genel Kumi bu sermayeyi bir misli artırabilir. Yüzer hisse bedeli olarak bir defada 500 lira ödeyen<br />
atmış şahıs bankanın kumcusu olmuştur. Bunlar diğer istekliler gibi istedikleri kadar hisse alabilirler. Hisse<br />
senetleri i sm e yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına satılır. Yabancı tabiiyetine geçen hissedarlar ya da miras<br />
yoluyla hisse sahibi olan yabancılar kendilerine tebliğ tarihinden itibaren üç ay içerisinde hisselerini Osmanlı<br />
vatandaşlarına satmak zorundadır. Satmadıkları takdirde piyasa fiyatı üzerinden banka tarafından satın<br />
alınır. Hisse senetlerinin başkalarına devredilmesi İdare Meclisi 'nin iznine bağlıdır. Satışına izin verilmeyen<br />
senetler piyasa fiyatı üzerinden şirket tarafından satın alınır. Hisse senetleri nakit hülrmünde olmayıp vefat<br />
sırasında varisierine miras hukuku çerçevesinde intikal eder. Taksitleri ödenemediği için açık artırınaya<br />
çıkarılacak hisse senetlerine talip olanların gerekli şartları taşıyıp taşımadıkları konusunda idare meclisince<br />
alınacak karara göre işlem yapılır. İdare Meclisi 8-12 arası üyeden oluşur. Banka müdürü görüşlerinden<br />
yararlanılmak için İdare Meclisi görüşmelerine katılabilir. Her yıl üyelerin 1/3 'ü değiştirilir. Her üyenin elli<br />
tayin edilir. Azli için gerekçenin belirlenmesi ve 2/3 çoğunluk sağlanması gereklidir. Diğer memurlar<br />
müdürün seçimi ve meclisin tayiniyle göreve başlatılır. Bankanın üzerine alacağı bütün yükümlülükler için<br />
müdür ile birlikte en az iki meclis üyesinin imzası gerekir. Genel Kumi tarafından faaliyetlerin ve hesapların<br />
denetlenmesi için 3 kişilik bir teftiş heyeti seçilir. Teftiş heyetine seçilecek üyelerin 20 hisseye sahip olması<br />
ve İdare Meclisi üyelerinden her hangi birine akrabalık bağının bulunmaması gerekir. Teftiş heyeti her<br />
yıl yeniden seçilecektir. Heyet her yıl en az 5 defa banka kayıt defterlerini kasa ve evraklarını inceler.<br />
Sene sonunda İdare Meclisi tarafından tanzim edilecek kesin hesap üzerinde gerekli incelerneyi yaptıktan<br />
sonra bankanın genel faaliyetleri hakkında hazırlayacakları raporu şahsi görüşlerini de ilave ederek genel<br />
kumla sunarlar. Genel Kurul'a en az 10 hisseye sahip olanlar iştirak edebilir. Bir hissedar 20'den fazla oy<br />
kullanamaz. Her yıl Mayıs ayında Manisa da olağan toplantısını yapar. Bankanın hisse senetlerini haınil<br />
303<br />
hisse senedine sahip olması gerekir. On beş günde bir defa toplanır. Banka müdürü İdare Meclisi kararıyla<br />
ve üzümden üretilen maddeler için komisyonculuk yapmak, kefalet, menkul ve gayrimenkul karşılığında<br />
sahiplerine borç vermek gibi mali işlemleri yürütmek maksadıyla 27 Kasım 1917 tarihinde kesin kuruluşunu
----------~·~ 304 ~-· ----------<br />
l;:,J:i J,l ~§~J\ ~.ı.~\;:--1 ..!.1:.:_}:>\..o ,....,.. (.)JLA Jı. oJ.JJ'. ~."'.l..r J.t~.l :1 L.:..:;ı (.9.,11 • ..,1 ~:·L· c:_i.). .t.<br />
ıS~ o.ı.}J. ~_.;1.>1 ıJ:_;,.i.. , _.~ı. o.l)J', •d:"' ._~ z:-'1 •.>JJ'. 4:,._)L..:.ı:.\ o).>l \,)'"~;C. ... •JJY. LS"':~<br />
~<br />
..<br />
.. ~~.~,;..J)'•I.)-~·~1 ~~: ..!.l."ohlv-~ $!1 o.lJJ. •)-... ;• ..;.JÇ o.ıj.Y_ •=-~;; ~l(~J)JI.ı..\...1 J~':'"'i.L .<br />
j.ı.:;.J.J., .Jiht...- j.>•L->:1 ':"'U. ;_,~lJic;.Ji oJ)JIJlJI _.:\c ~t_h~,....,> JJ.d,\JI {:_t ~:.(~1 J~ 1.5~1 • .ı.)y_<br />
.....A:;_,; .J. ... .J.;,i-IIJI tL. t.:..:; I:!X:1 .. );<br />
..:.~~ •Jbl l.)'"l~ .;jJI ı.!.\L.J.' ;1) -~.:.IJ.> ~'t--t ı.!XwL. •..ı.J..;;,· J!JJI ~\_.;, J..ai ..!.l." .... L._,.... )~1<br />
ıS·'~ r.· _,· T J: ~" "' .1cJ.. d t.:.ı 1 J· (" '1')<br />
• ;.x.l ..:._,"',) 4-'ı.;,..t ı)( .• ,J'<br />
.. .. ...<br />
.:..I.J!...i tiV>J ~.1 \.!.il ._:..(L. (.9:..:4; ._},-".' Jt-4_ .... --:ıl.!.;.\_,~·.) J;t.:~k; .:..; J"" ,.;,;~;L" 'f'f'f -~ ... JJI .:..')~_,.i. ;..ı..9 ... :J:l: cl.ı.ı_L.f"' J-1~1 J:-""'j '11:-_:1;1 J;~JI .:.ıl::.\; i..\i<br />
~.»""_! c:..')-1 Jı.ı.:_ ...... __ s:; 0_,f._l ..._L.f .. .ı.:-) . ;..>..!.~,, c:_l_,;..ı ı$~: ... 4,4:> .>..1.~ ./, .}j_ if~<br />
·}~;~J J.;? ~,.L· jl..ı.! .. A . ..a> .;.ı..:.~I ...<br />
• J.ıJIJ ı..S)A> ~tT J jJ Jl • .ıjy ~l..ı..:..._, !.lj-. .-j• • .ı.~..ı.;.·<br />
.. .. - .<br />
\Ç'.:.i • .ı•:•W.:.I), ... .,:..)f~ .J ,..,0..ı..0-ı:IJ~~ ~~J ı.!X)-.... j.• •J\.ll ı.r~' ~~,1, ;~\ ... /j j.ı\.:."'1 ;..ı.io.J,ı.JJI ~;...!.~ ~ ... ;b\l.)'"l~. J.>f""...;.<br />
•J'.ıl l.)'"l~ . )J.~tJI dl. .,~;;_ ..... _ ....... Jll ı..S.J. V' .J.>L:0$'-1 . )J~ 'i 6!'"' .... i.ı->: •<br />
.ı; F Jl, ~JI<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
'una eşit hisse sahiplerinin toplantıdan on gün önce<br />
yazılı olarak yapacakları teklifler gündeme alınır. Sermayenin artırılması süre dolmadan evvel fesih veya<br />
şirket süresinin uzatılması, nizarnname değişikliğine karar verecek Genel Kurul'da sermayenin yarısının<br />
temsil edilmesi gerekir. Borçlanma için bankanın hisse senetleri rehin olarak kabul edilmez. Rehin<br />
karşılığında borç vermek uzun vadeli diğer borçlandırmalar kısa vadeli sayılır. Her iki durumda vade süresi<br />
İdare Meclisi'nce belirlenir. Menkul ve gayrimenkul mallar ile Osmanlı borsalarına kabul edilmiş belirli<br />
yine İdare Meclisi karar verir. Yangın tehlikesi bulunan menkul ve gayrimenkuller, masrafları sahipleri<br />
tarafından karşılanmak üzere banka adına sigorta ettirilmesi gereklidir. Çabukça bozulmayan korunması<br />
kolay toprak ürünleri karşılığında yine kısa vadeli borç verilebilir. Bir şahısa verilecek borcun üst sınırı idare<br />
meclisince tanzim edilecek kredi cetveline göre belirlenir. Dışarıdan olanlara yüzde 9, kendi hissedarianna<br />
yüzde 7 ile borç verilir. Mevduat faizleri bir yıl ya da daha uzun süre için en çok yüzde 5 olabilir. Vadeli,<br />
vadesiz mevduatın faizleri müdürün takdirine bırakılmıştır. Vadesinden önce talep edilen mevduatın faizsiz<br />
olarak ödenmesinde banka muhayyerdir. Vadesi geçtikten sonra sahipleri tarafından alınmayan mevduata<br />
beklediği süre için yarı faiz ödenir. Vadesinde ödenmeyen borç ya da taksitin tahakkuk etmiş faizleri<br />
ödenmek şartıyla iki defa süre uzatılınası mümkündür.<br />
Bankanın mali yılı Ocak ayının başıdır. Safi gelirden bedeli ödenmiş sermayeye birinci temettü olarak<br />
yüzde 5 faiz ödemesine yeterli miktar ve ihtiyat akçesi için temettünün yüzde ıü'u ayrıldıktan sonra geri<br />
kalanın yüzde 8'i İdare Meclisi üyelerine, yüzde 3'ü teftiş heyetine, yüzde 5 idare memurlarına, yüzde<br />
kurumlarına, yüzde 55 ikinci temettü olarak hissedarlam dağıtılacaktır. Hissedarlar tarafından henüz talep<br />
edilmeden ödenen taksitler için yüzde 4 faiz verilir. ihtiyat akçesi sermayenin Wüne ulaştıktan sonra<br />
kesilmez. Sermayenin yarısı kaybedildiği zaman bankanın fesih veya devamına karar verilmek üzere Genel<br />
Kurul toplantıya çağrılır.<br />
İdare merkezi İstanbul' da bulunan şirket, demir ve ahşap, gemi ve bunlar için gerekli makine inşa etmek<br />
ve her nevi tamiratı yapmak üzere fabrika, havuz ve kızak kurmak amacıyla 23 Ekim 1917 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Süresi 50 yıldır. Sermayesi onar liralık ı 0.000 hisseye bölünmüş ı 00.000 liradır.<br />
Genel Kurul bu sermayeyi iki misli artırabilir. Aynı şekilde hükümetin izni ile şirket mallarının kısmen veya<br />
tamamen teminat gösterilerek ödenmiş sermayenin 2/3 oranında tahvil ihraç edebilir. Kuruculara ait 1 O ı<br />
adet hisse senedi ihraç edilmiştir. Sermaye artırımı için yeni hisse senedi çıkarıldığı takdirde kurucuların bu<br />
senetlerden yüzde 30'unu satın alma hakkı vardır.<br />
Sermayenin Wü tahsil edildikten sonra şirket kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Hisse senetleri isme<br />
yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir. İdare Meclisi 5-1 ı arası üyeden oluşur. İlk meclis kuruculardan<br />
oluşur. On beş günde bir defa toplanan üyelerden her birinin 50 hisseye sahip olması şarttır.İdare Meclisi<br />
305<br />
112. MİLLİ İNŞAAT-I BAHRİYE OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
7 bağcılık ile üzüm nevinin ıslahına, yüzde 20 kuruculara, yüzde 2 idare meclisinin belirleyeceği hayır<br />
faizli faizsiz tahvil ve hisse senetleri karşılığında değerlerinin yüzde kaçı oranında borç verilebileceğine<br />
olmayanlar vekil tayin edilemez. Sermayenin yüzde ı O
306<br />
0Jf.1 .1;U S,.~~·\• ~---)• . ;JJJI ..ı.L..- .;_,( .)) 0:--•:ıJı ~til<br />
.. P J;' )1 :::=.....ı JJl .::..:Ir ;I(:...: ... J •• JJJ.J ı,S.;.: ........... J,<br />
.. >:,.j)i.,j\...,J' .:.'J;)!JI ":""ll1 .: .... ·ı..~: ... ı}cJf rJ)<br />
'~•JI.:ılu-~· •.ıv"IJJ' )l.:ı •:.:_Ji_.t_,l ı...;)JI )\,.. •<br />
;,.::;..._,) • ..ı._ ı A ..ı.;.... .ı. ... ,.. J!\.4 •• j.-l(:_.:ı t>..JIS"<br />
.. ..~ ... ~~ J..Jl\1"1 ı,; ... ·,;-~r )..ı.:wJ' . . JJ.:..t.J.J • .ı.;).~.i-'<br />
..:J,.:i.JJtl lJlM.._~;I J.t::,.IJ2~· ~:.4, ,:_\l.,ç.\ ı,Sl'o.>jy_ "'."'.l...r- Jl..ı..\ •-.;~ J.ı: •<br />
.<br />
.l:•L't_i t>k~· .J.:ı~:!L~<br />
.JJ\ •.ljY • .. :._) .. .a.... c.r·->• J~ t..f./l'c •.ıjJ'_ -~ı'l;\:ı(..a:> .ı.fı_J) o))j_ ~.J.:-~i\z:• ·JJ-;JJI })1 ı.s;ı, • .ıjy •<br />
.6'(o..ı._l •. ,->I"JJ.!..;J:lJiif:"";i .. ;...,,~;·.1t::,..ld .. l1JiJ!0i•.l)j_ ~l.t _.~ • ._;~ • .ıj;r, •:.:_J\~1 .;'.ll c.r~<br />
d~ .. l:.l1ii!.l;~1..::,i.l) .)..ı.:i> d\~ ..... ;·&..ı.:;ı ~ıj .. ~Jij;,; __ _;. o):_.f..,ı.s~.!.i ·.)':·ki ,:.,;_, ... ..:.~:rf~<br />
.)..ı.:~~..ıiJleiJ..:...brMjı•I,•J•..ıL..f .:\11._)\,.._{lc,,;..~jy".:, J J""''!.\:l,.:i J J~.1':""11 J-lJ\,;:::-1.!-\;.__I.j.J.;,.. • .ı\...1 J.<br />
~.ı. ... j)/'~.l .... !,$);; J-4r:!""'" .... !f.)L. ~::ll ji 1\ .... ~_I.}L. ı.sf .ı. J ._r..t~l..::. .. ::- lv" .J ,f.ı ıJt;""'..si • .l.!.\:,,)t..y.<br />
J~.Jil.:i .;f<br />
.ı.;X>:.:. C.""' ..... ;C o.))J'. ~:._Jl.:.tç.l .;ı.)ı c.rl~ c.r~(!ı.:,ı_,ı •.ıjj_ .ı.:~-#j• lll.!;JJI • .ıjy. ,: .... •~il l.\::,._1 lll:~_:ul<br />
JI)JI • .:.jy• •JJ-4.)..ı.'y . • .J_,~IJI ....J:;i 0 J..i.,_•f )J! ı.>;\_,._:.\i k
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
beş senede bir yenilenecek şekilde her yıl üyelerinden bir kısmını değiştirir. Genel Kurul senenin ilk 3<br />
ayı içerisinde şirket merkezinde toplanır. 20 hisseye sahip olan hissedarlar toplantıya katılabilir. Bir<br />
hissedar ıO'dan fazla oy toplayamaz. Sermayenin ıllO'nuna eşit hisse sahiplerinin toplantıdan ı o gün önce<br />
yapacakları teklifler gündeme alınır. Şirketin mali yılı bir Ocak'tan itibaren başlar. Safi gelirden bedeli<br />
ödenmiş sermayeye maktu gelir olarak yüzde 6 ödenmesine yeterli miktar ve ihtiyat akçesi için temettünün<br />
yüzde 5'i ayrılır. Geri kalanın yüzde 45'i hissedarlara, yüzde 25 kurucu hisselerine, yüzde ı o İdare Meclisi<br />
üyelerine, yüzde 5 müdürlere, yüzde 15 olağanüstü ihtiyat akçesine ayrılır. Şirketin kesin kuruluşu sırasında<br />
kuruculardan Konyalı Emin Efendi kuruculuk haklarından feragat ederek nizamnamenin ı. maddesinden<br />
isminin çıkarılmasını istemiş, temettünün dağıtılması ile ilgili maddenin yazımında hatalar görülmüş,<br />
her iki maddenin düzeltilmesi için Sadaret' e müracaat edilmiştir. Yapılan değişikliğe göre temettüden<br />
bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 verilmesi için gerekli miktar ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde<br />
50'si hissedarlara, yüzde ı5'i ihtiyat akçesine, yüzde ı5'i kuruculara, yüzde 12'si İdare Meclisi üyelerine,<br />
yüzde 8'i müdürlere ait olacaktır. ihtiyat akçesisermayenin tamamına eşit oluncayakadar kesilecektir. Bu<br />
tarihten sonra ihtiyat akçesine ayrılan yüzde hissedarlara verilecektir. Yıllık gelirden maktu temettünün<br />
ödenemernesi durumunda ihtiyat akçesinden karşılanacaktır.<br />
bunlar için gerekli müesseseler kurmak maksadıyla idare merkezi İstanbul' da ı 9 Haziran 19 ı 7 tarihinde<br />
kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Muhtelif yerlerde şube açmak ve kuruluş maksadına uygun şekilde<br />
sanayi kuruluşları ve depolar tesis etmeye yetkilidir. Şirketin süresi 50 yıldır. Serınayesi 5 liralık eshama<br />
bölünmüş 100 bin liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Sermayenin artırılması için<br />
kuruluş serınayesinin tamamen tahsil edilmesi şarttır. Pay sahipleri şirkete verdikleri tezgahiara karşılık<br />
kurucu üye sıfatıyla şirkete katılmaları sebebiyle verilmiştir. Kurucu hisse senetleri salıipierin ismine<br />
yazılıdır. V e hayatta kaldıkları sürece senetlerini satmaları mümkün değildir. Hisse senetleri isme yazılı<br />
uygun görülmeyen hisse senetleri piyasa fiyatı üzerinden şirketçe satın alınması zorunludur. Hisse senetleri<br />
bedellerinin nihayet bir sene içerisinde ödenmesi şarttır. Taksitleri ödenınediği için müzayede ile satışa<br />
sunulan hisse senetlerine talip olanların gerekli şartları taşıyıp taşımadıkları konusunda İdare Meclisi'nin<br />
alacağı karar geçerli sayılacaktır. Kurucular arasındaki dokuınacılara şirkete verdikleri her tezgah için bir<br />
307<br />
hisse senedi verilir. Bir sanatkar en çok 1 O tezgah verecektir. Bunların kabulü bu tezgahların en az beş<br />
ve Osmanlı vatandaşlarına mahsustur. Senetierin alım satımı için şirketin onayı gerekir. Devir ve satışı<br />
hisse senedi almışlardır Tahsis edilen 500 adet kurucu hissesinin 200 adedi tezgah vermeyip yalnız<br />
sermaye koyarak ortak olan kuruculara katıldıkları sermaye oranında, 300 adedi asıl nıesleği dokumacılık<br />
olan hissedarlardan verdikleri tezgah nispetinde dağıtılmıştır. Bu senetler serbest iş hayatını sınırlayarak<br />
113. MİLLİ MENSUCAT ANONiM ŞİRKETİ<br />
Yün, pamuk, keten, kenevir, iplik ve half otu ve sair kumaş ve mensucat imalinde kullanılan<br />
maddeleri getirınek bunlardan iplik imal etmek, iplik satın alarak her nevi dokumacılıkla uğraşmak,
-------------İSTANBUL TİCARET ODAS! -------------<br />
.·<br />
_·.>.> • .;:..~1;\,; .:.ı;-..-;·(_;_,_ ' ;J../'1 dl.>.ı_l j~..L.ai .).A:i)· j\:...,l.,s);.;,!.l\::- ,.,s,_ j,._:,.,<br />
~ .... s..ılJI .M-l~•<br />
'-;";.....:;. j~i.)1 0;-... j· .;:..~~A ..;~:9 !J}..,l)::.:~.ı S;l"''I.L.:a; ~);'.YJI ,,_i•:; .u.a;<br />
~ .. ;.).)!ı • ..~,_T ._\il "1 . J_,:iJI .>.>_.Af . JJ-""' ":~ki .,:;)J""<br />
,}1 JJ' •• ;jJI ,jlJI ;/:::.~.V ,..ı.:..,\;.,'1 ..:.ı.ı.•J,Jj•l..J:'\.., • ...~;;); ,;..., J~. ;.ıl;:l d::-: J~l (~4:.. .,._.,..,......<br />
-, • / 1 • '\ •• ,., L. "' • • :ı 1 1 • 1 ·ı ' • ,_<br />
J .ı..~""",...Y .. J.l) "'·:>).., • .ı.-:',.J ,J"" .J, 0_ .... f" •:· y• "-"";• . ;.J.-t' J [,..ı"'" u ..ı. .... ~};..ıJJI .JJ"a:A '11:'1:;; r::._l)-1 ı.$4""'l !J}i~ o.ıj_J.;; J.t..!JI [,lj>-1'<br />
.:ı ... r..ıı,..~,_ı..,_;ı\; -s_}.ı..._ .....4..,ı ,_;, ... :_ ~ .... ,.. .),.~,,,.....ııı 0ı,..:-; J> ,;J.:ı;b•..-. • .J.~""),a;. ı;.:1 .:ı~;j_,ı jı!:i<br />
j.ıJ~+ o;l..ıl..r\-:: ı:.t\:1 ,! ~ı.:,;.., J .. l.c<br />
.., . ".. ..
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
yıldır çalıştıkları esnaftarafından tasdik edilmekle mümkündür. Bu kısım kurucular sağlık şartları elverdikçe<br />
amil sıfatıyla istihdam edileceklerdir.<br />
sahipleri eksik kalan kısmı tamamlayarak tezgahiara karşılık olarak alınan hisse senetlerinin bedelini bir<br />
şekilde tamamlamış olacaktır. 5 liradan fazla kıymeti olanların fazla losını da sahiplerine şirket tarafından<br />
naklen ödenecektir. İdare Meclisi 9-12 arası üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilir.<br />
Her yıl üyelerden 1/3 'ü değiştirme usulüyle İdare Meclisi yenilenir. İdare Meclisi ayda 2 defa toplanmak<br />
zorundadır. Üyelerden her birinin 30 hisse senedinin sahibi olması şarttır. İdare Meclisi sermayenin yarısına<br />
kadar masrafyapılmasını gerektiren işlerde karar alma yetkisine sahiptir. Bu miktarın üzerindeki masraflar<br />
için Genel Kurul kararı gerekir. Genel Kurul her yıl Nisan ayında şirket merkezinde olağan toplantısını<br />
yapar. 1 O hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Bir hissedar 25 oy dan fazla kullanamaz. Şirketin<br />
mali yılı Mart ayında başlar. Safi temettüden birinci ternetili olarak yüzde 5 ödenmesine kafi miktar ile<br />
ihtiyat akçesine yüzde 1 O ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 5 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 şirket<br />
memurlarına, yüzde 90 hissedarlar ve kurucu hisse sahiplerine hisseleri oranında dağıtılacaktır. Sermayenin<br />
Wüne ulaşıncaya kadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam edilir.<br />
İdare merkezi İstanbul'dadır. Osmanlı ülkesinde gelişen fen ve sanayiye uygun şekilde çimento<br />
fabrikaları kurmak ve bununla ilgili sair sanayi ve ticari alanlarda faaliyet göstermek maksadıyla 12 Eylül<br />
60.000 liradır. 5 sene içerisinde satılınamak ve nama yazılmak şartıyla yüz elli adet kurucu hisse senedi<br />
ihraç olunmuştur. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilir. Yeni hisse senedi çıkarıldığı takdirde<br />
bundan yarısını eski hissedarlar çıkış fiyatıyla hisseleri oranında satın alacak diğer yarısını da piyasa fiyatı<br />
üzerinden alma konusunda rüçhan hakları bulunacaktır. Hisse senetleri yarı bedelleri ödendikten sonra<br />
hamiline yazılır. İdare Meclisi 6 üyeden oluşur. İlk beş sene için kurucular tarafından tayin edilir. Her yıl<br />
üyelerden yarısı değiştirme usulüyle İdare Meclisi yenilenir. İdare Meclisi ayda en az iki defa toplanmak<br />
zorundadır. Üyelerden her birinin 1 O hisse senedine sahip olması şarttır. Şirketin müdürü İdare Meclisi<br />
tarafından tayin edilir. Genel Kurul her yıl Temmuz ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar.<br />
5 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar. Bir hissedar 20 oydan fazla kullanamaz. Sermayenin yüzde<br />
20'sini temsil eden hissedarlar toplantı gününden en az 1 O gün önce yapılacak teklifleri toplantı gündemine<br />
alınır. Şirketin tahvil ihraç etme yetkisi şirket nizamnamesinde genel kurulun görevlerini açıklayan 26.<br />
madde ile düzenlenmiştir. Şirketin mali yılı 1 Mart'ta başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye<br />
yüzde 5 ödenmesine kafi miktar ile ihtiyat akçesine yüzde IO'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde lO'u<br />
kurucu hisselerine, yüzde 1 O'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 şirket idaresinin düzenli yürümesine ve<br />
geliştirilmesine katkı sağlayanlara, yüzde 75 hissedarlam dağıtılacaktır.<br />
----------~·~ 309 ~-· ----------<br />
1917 tarihinde kesin kuruluşu tamamlanmıştır. Süresi 50 yıldır. Sermayesi 50 liralık 1.200 eshama bölünmüş<br />
114. YERLİ ÇiMENTOLARI OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
Kuruculardan olan sanatkarlarca teslim edilecek tezgahların değeri kurucular heyeti tarafından<br />
seçilecek bir tahmin heyeti aracılığıyla takdir edilecektir. Tezgahların 5 liradan düşük değerli olanların
310<br />
.J ..... .,.ıe-ı &v;.._ ... ,.. "-:",...\_ ..... :-~~J..! .:ıjj_ ...1ı:_L.r. v--·.ı:' e L ·.>~) .:ı.>.ı",ı }:ı._ ..... ,...J •• ;:;;j'b<br />
. ;')L..:.~ j.....:.L.,;:...I jr .J/( ($#':ll.~;_ ..... ;_,:lJI Jl?-.>1 ~:··~·jJJ )J.;6.:; J:::-f.l ı.s·+ T .ı.. ı.::,... ı, t:· jt> ,:_ ..... tkı:.l .:ıjy_ ".".L. .r· _;t;.,_ı ~-:ı~ j:ı':;t_ .. .:ıl.:;<br />
j:/\t • .)C 0~-" •. Jj,.:_J ":.-..)>.\.. .s;;.C .. • :ı)J'_ .,_.;l.ı 1 •• jJI .:ı)y_ .!!.'-.1' . • J.._ ... .J.>..\..ıJ....,_I .)1)1<br />
.,:..\:~lç.. Jp<br />
.. ~_Jl.i;~ /~-"·JI "-""J.A;I '-:'\f:l j~_,~ ı.>)•~ \ 1l::,..l ._.,;\:? ~J .1. o~.L_;i) '-:•yf -:...~:A> ..;..l;lt~.<br />
-..:.)~--":>- ı.f:ı J_,; .. :..:ı..ı.~ .......... ,.. .f).a? •):tÇ&. .J;.,,I J:G.i J•>.J .!1.'-:L../'N j.ai •J)j.<br />
. Jf-::.>..ı _;ı) ı ·A .:.~>,<br />
..~.ı tt;?"" ı ..-..4ı. ...... ;); .:.ıı-'.J',_ -.:,..v"' ı.s·':' _,1' ..... ~,.<br />
J""" .!J,;;.ı ..:~:• J;'Y )i c.:ul. .,_ .. .,.,... 0_,1 .; ... .:.A~ ô.J . .)J.)IJ. ,j'YJI • _<br />
~:. •<br />
_F!.A. tJ~> •. J_,:IJI l..ı:"'! .ı:.Ai vi~;;_,_.., ~i.>._l<br />
..ı.: .... _ .. ,.. tJ)Ç -:..~:.( .s.:v"' .JL.;.ı;.ı • ..ı):-.":ı..ıı .:.ıı;..~.i· ~tiı "'~' .:.!;.n .. :.:;.JJı ~u,,<br />
j~.~A;' •JJJI ..!11~1 '-:;;. J_,.:J,I ':"''~·~ .:.:->-:.:1-#ı J\..1.:,... '-.a> y(ı:. \il.:ı ı.s-;; •).ıl ..rl~ . P:UJI ..!Ul.<br />
.:;~,._ J;.l.ı .U,.>..":" d:"'"-~.ı:' j!.J.-.ai ~:::-':•J,P -=-~;.e> • .~.ı_~-" . .:.ı')l:yi.J ('\!") 5~·~::-:"~--;;~ .:J.ı_,;,· ~~..J:_..v_l<br />
,_,\!\--'~ ~~_,;. .• .r:_'- J J'l _)...ı.:l~ı.) J~z.,.jJ Jr:, -.L:b f~ ..J•'-•.;:~ .,:iı.r.d' ~.>..;'- "-\..' ıJ\..; [;) . J..lı_l \.:-.:il<br />
. ..:.l:."l~ ._..,,_ .:_,l,.~ı_l :.; '-':"":SJ .. ~<br />
J...\t • .)_,.iJ.., j.J.!.~ ı.s"'•).ıı v..lf. ;.>._JJ~ ($.1;~1 .J~JjJI jl:._i d::<br />
. .ı:''..ı:"'ı • .ı.'.:\i:ı d:.f.r; .j)l.l •• r.·t_.., r.ıT. J--'ç;"',;.,_l '-:'~t:' ô)~l ". .Q.At<br />
Jı)J J)J ''l,l.l ••• ;}<br />
o.) .i\.-, ... ;,.._;.; J*:- J,;;,J JJ i . • ..\)\_.\,... .(..,. ;jJk.ıl~:Q;Jj~,;> ı ..:ıl:> J;~JI • .~ı • .ıl ... p ı.s·•/JI jS /<br />
·~ ... .\I.>!.J->:1 ':"'\f..l..:...~- ........... _p)- ..<br />
J·l .<br />
.:ı .;.~;.,_L.r ,.ı.:_ .. \;~. ;d.~_ı ...,D:!.i l:aki ._t;)J-" ..:..lu .. _ı ,_,\:"":? J•ı.J -:..ı~ .... _L.r. J-1.:~.~~ ~:_..., ~..!':!.; J>l c.)JJ'_ .J. 1.5':~1<br />
);;..j>-J', .;.ı..ı~"'~:-.•.>._1 e .j't-C • .);_,_ .;.1;"-:.L..r~ -ı.ç;J""Y.J ':"ı1j;_,i ._;ı"':.., '-..a> t..T'.a? •J:lik$.<br />
J;\:~ •JJ:I ':"'if:l dlJ: 1 J,.,..:...,\ 4.~_1 jl.:.l ~:.()"'~ J'IJ.:_., '-'""> J)\ -1 ~)ı J.ı}t-_;k' .J\;IJ\ § ~ o.ı:i~<br />
l..r..l .1. J;'\l.i J:l.i. '-:-~(. J _,.;;,.. j _,f.i ôJ.;.., .._ .... ,.. ..ır. ô ..ı\5::::-•.>._1 1_;.;.1 j.ı ):~:?'"1 .._~·; J'"" Y, 6ı ;l.ı~.a><br />
jl) "-:• _,R ..:..::.a.<br />
.. ... ,.. ($~"-:;·,.; T<br />
j.,[,;,....j )..\3 ~ J o.J.!.ı .;.1;'11<br />
.. .. . . .. 0~-':.! \4.!.1 •<br />
• ..;JJJI J!.J'"'<br />
'-:.:_]1) 1 .;ı . • ~;i . .J~.ı..;[_...,<br />
-------------!STANBUL TICARET ODAS1 -------------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde 5<br />
ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. itfa edilen eshama karşılık sahiplerine intifa hissesi verilecektir.<br />
Sermayenin l/5'ne ulaşıncayakadar ihtiyat akçesi ayrılmaya devam edilir.<br />
30 Aralık 1917 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. İstanbul' da 7 5 yıllığına kurulan şirket gerekli<br />
gördüğü yerlerde şube açmaya yetkilidir. Sermayesi 20.000 liralık 8.800 eshama bölünmüş 176.000<br />
Osmanlı Lirası' dır. Genel Kurul bu sermayeyi bir kat artırınaya yetkilidir. Hisse senetleri isme yazılacaktır.<br />
Sermayenin Wü tahsil edilerek kuruluşunu tamamlamıştır. Kuruluş aşamasında sermayenin Wü yani 2.200<br />
hisse senedi Osmanlı vatandaşlarına tahsis edilmiştir. 4.400 adet kurucu hissesi vardır. İsme yazılı olan bu<br />
şirketin kuruluşundan itibaren 1 O. yıl sonuna kadar şirket senetlerinin Wü, 15. yılsonuna kadar yüzde 1 O<br />
20. yılsonuna kadar ikinci yüzde 10, 25. yılsonuna kadar üçüncü yüzde 10 olmak üzere yabancılara ait<br />
hisselerin Osmanlılam mahsus hisse senedine çevrilmesini isteyecek ve bu şekilde sermayenin yüzde 80'ini<br />
toplayabileceklerdir. Bu tercih haldcı yukarıda sayılan tarihlerden 3 ay önce hisse senetlerini şirkete ibraz ile<br />
kullanmak gerekmektedir. Osmanlı hissedarları bu şekilde yabancılardan satın alacakları her hisse senedi<br />
için müktesep haklar karşılığı olarak bir lira fazla ödemeleri gerekir. Alım satım işlemleri şirketin defteri<br />
üzerinden icra edilir. Devir ve satış işlemleri şirketçe kabul edilmeyen hisse senetlerinin piyasa fıyatları<br />
üzerinden satın alınması zorunludur. İdare Meclisi 5-9 arası üyeden oluşur. İlk beş sene için kurucular<br />
tarafından tayin edilir. Her yıl üyelerden yarısı değiştirmeusulüyle idare meclisi yenilenir. Müzakere konusu<br />
olan maddelerden biri hakkında Osmanlı üyelerinden üçünün talebi üzerine kararların 2/3 oy çokluğu ile<br />
alınması hükmü uygulanır. İdare Meclisi ayda en az iki defa toplanmak zorundadır. Üyelerden her birinin<br />
şirketin 20 hisse senedine sahibi olması şarttır. İdare Meclisi reisi daima Osmanlı hisse senedine sahip<br />
hissedarlar arasından seçilir. Nemalandırmak üzere ayrılacak paranın yatırılabileceği esham ve tahviller<br />
bu konuda Genel Kurul'ca tasdik edilecek cetvelde bulunmaları gerekir. Kesin satın alma ile tasarrufuna<br />
geçinnemek şartıyla şehir ve kasabalarda gayrimenkul karşılığında şirket borç para verıneye yetkilidir.<br />
Genel Kurul her yıl Haziran ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 1 O hisse sahipleri<br />
Genel Kurul'a katılırlar. Bir hissedar lO' dan fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde 20'sini temsil eden<br />
hissedarlar toplantı gününden en az on gün önce yapılacak teklifleri gündeme dahil edilir. Şirketin mali yılı<br />
1 Ocak itibarıyla başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 ödenmesine kafi miktar ile<br />
ihtiyat akçesi için yüzde 1 O<br />
'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 1 O<br />
'u,<br />
'u idare heyetine, yüzde 8 m em urlara<br />
verilir. Genel Kurul kararıyla farklı ihtiyat akçeleri ayırmak gerekirse bunlar ayrıldıktan sonra artanın yüzde<br />
50'sinin yarısı sermayenin dörtte birini teşkil eden Osmanlı hisselerine, diğer yarısı kurucu hisselerine<br />
verilir.<br />
311<br />
hisseler beş yıl süreyle satılmaz. Osmanlılam ait senet sahipleri için temin edilen tercih haldcı gereğince<br />
115. TÜRKİYE MİLLİ SİGORTA ŞİRKETİ<br />
Hayat, yangın ve nakliyat üzerine faaliyette bulunmak, diğer sigorta işlemlerini icra etmek maksadıyla
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
\'('V<br />
i. Jfl . .J-"'.4~(:~ _ıl jl)l ,~_))cl'-.:" JR.:.~~· .s·+T l.L::,._\ .J.. ... ,;.ı.;..u_,ı ı.>JL-· ~:.le· ci',l • .>)i_ .J.>·:~ .J',~0-~Lh_ı J~),_,!ı.<br />
-~~-~·i....s"•jL ~\(..\ cl'"'·~~.1>i .J _,J Jı Jt_,;.,· p.9 -~ı;<br />
~5' .r~ r·,;ı JiÇ .. .:.ı~_,_;,. JJ. < '' v )<br />
J_,i.!.•'l.l:,..,I.J;--1 .,_Jtf_, 4:~\:.., .;;.:'~.:J t_.;..i:. •.fıJ'}ı.,G:'_J J\,PI .:_.,~)_\' J_,•~J .!JJ'. j\:.lj Jl_.!. ·~&.<br />
• ;.ı..:.~. ı f.!.i •.:o':·k; .:.:.ı_,,.,. • ..ı.:~ .ıli' '.JU..ı.. • ....A.ai. ~~::::·~1 .>.-;_:i j:•.J. ~"-l...r 4;·yP.;:.,~; ... ·;-"'~'1.~-".,1 t::-1_,;1 Jı.ı.;,.., ....... ,... ı..r->· .ı..ı."<br />
• J.AA:;)~l.;l_,\ ı..rl!f'<br />
J> ..Jı ':J J 1 ..!Ul. .-.:... • ..ı,;_.., ..... ,... J~ . ) .ı...\ t Ç':" 1 o.> )''.,r •<br />
.ı.;.. J j _,t· ~;_....,V"" .._s• ~:P _,..R .:,~~ll> • ) _,: '1 ~:.i<br />
.J..ı."-l.=:::-1 d:....}:>L .. ı> ..ı\~• ~:.ı.J ..!.1,· ... _1... _,.. • jl.~j .).A:• .5-t .:l;\ ... 4 ... ,.. .1 • • ;;ı).,_ .)ı;:.ı<br />
.;.ı;L.~,~.-.:Il. ~-"' • J_,J_,ı J.;..)l ... : 1 J-I;-- .)ı_,. ~~.:ı_,ı .Jı..i.. ı.>}A.~; j:::--ı ı!J;..,_J:>L. ... _ .... ,.. ..>J\_. ..:.!; d.~L._,.. jl...o~lJI ~i; O)~j .)~J1 !!;'.) ........<br />
u!-L.~.:_I ~"' ~ • J J:l_, ı t~) i ~::ı.-~;- ~-a.>- .;ç"' .) .~..ı J.(.!.i ui.!.~ u!-~ •• .> j -". cl'":, L. r .s-~U ı •.>) i. j 1.::• ,
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Kalan yarısı sermayenin yüzde 75'ini teşkil eden diğer hisse senetleri arasında dağıtılır. Ödenmiş<br />
sermayenin tamamına eşit seviyeye geldikten sonra Genel Kurul ihtiyat akçesi kesimini sona erdirir. Ancak<br />
bu paradan yapılan masraflar ödenmiş sermayenin Wüne ulaşırsa yeniden başlatılır. Ödenmiş sermaye<br />
miktarına ulaşıncaya kadar bu paranın faizi anaparaya ilave edilecektir.<br />
116. KONYA EMTİA-I UMUMiYE-İ İKBALİYYE OSMANLI ANONİM<br />
ŞİRKETİ<br />
Ticaretle ilgili her nevi faaliyetleri yürütmek, fabrika ve imalathaneler açmak, hükümet ile imtiyaz<br />
sözleşmeleri yapmak koroanditer sıfatıyla diğer şirketlerle sözleşmeler yapmak üzere 21 Kasım 1917<br />
tarihinde Konya da kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Süresi yirmi yıldır. Sermayesi 1 O liralık 2.000 eshama<br />
bölünmüş 20 bin liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Hisse senetleri isme yazılı ve Osmanlı<br />
vatandaşlarına aittir. İdare Meclisi 5~ 12 arası üyeden oluşur. İlk beş sene için kurucular tarafından tayin<br />
edilir. Her yıl üyelerden iki ya da üçü yenilenir. Üyelerden her birinin 10 hisse sahibi olması şarttır.Genel<br />
Kurul her yıl Nisan ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 5 hisse sahipleri Genel Kurul'a<br />
katılırlar. Bir hissedar lü'dan fazla oy kullanamaz. Sermayenin dörtte birine müsavi hisse sahiplerinin<br />
toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı Marttan başlar.<br />
Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5, ihtiyat akçesi için yüzde 5 ayrıldıktan sonra geri<br />
kalandan yüzde 10 kuruculara, yüzde 8 İdare Meclisi'ne, yüzde 82 hissedarlara dağıtılır. ihtiyat akçesi<br />
sermayenin tamamına eşit oluncayakadar kesilmeye devam edilir. Nizanınamenin geri kalan hükümleri<br />
diğer örneklere uygundur.<br />
117. YERLİ MENSUCAT OSMANLlANONiM ŞİRKETİ<br />
Aba, şayak ve emsali yün ve pamuk mensucat imal ve satışı ile bunlarla ilgili sanayi ve ticari<br />
teşebbüslerde bulunmak maksadıyla 22 Aralık 1917 tarihinde İstanbul'da kurulmuştur. Diğer yerlerde<br />
açtığı şubeler hakkında nezarete bilgi verecektir. Müddeti 50 yıllık şirketin sermayesi 50 liralık 1200<br />
eshama bölünmüş 60.000 liradır. Ayrıca 5 yıl içerisinde satılınamak ve isme yazılmak şartıyla 150 adet<br />
kurucu hissesi çıkarılmıştır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Yarı bedeli ödenen hisseler nama<br />
yazılacaktır.<br />
İdare Meclisi 5~ 7 arası üyeden oluşur. İlk 5 sene ıçın kurucular tarafından tayin edilir.<br />
Her yıl üyelerden ikisi değiştirilmek suretiyle İdare Meclisi yenilenir. İdare meclisi 20<br />
günde bir defa toplanmak mecburiyetindedir. Üyelerden her biri 50 hisseye sahip olmalıdır.<br />
İdare meclisi üyelerinden her biri medeni haklarını kullanmaktan men edilmemiş Osmanlı<br />
vatandaşı olmalıdır. Genel Müdür İdare Meclisi tarafından tayin edilir. Genel Kurul her yıl Temmuz<br />
ayında şirket merkezinde olağan toplantısını yapar. 5 hisse sahipleri Genel Kurul'a katılırlar.<br />
Bir hissedar 20 oydan fazla kullanamaz. Sermayenin dörtte birine müsavi hisse sahiplerinin<br />
toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Mart'ta<br />
313 ·--· ----------
------·~ 314 ............ 4llllllllllllll----<br />
...;_.,., J! ı.fjÇ ;jiJ.ı .:,.M . PJ)~:: -.:...,\kı;.l .:ı\...~~ .ı.ı";\ı;.i .;:.)f~ •:ıJ_.;.';; $!..ıJ!I .ıi.!.S )~;~.:. ~_,.)l.ı:<br />
..$;> ')\..,. •.J.-::) j: .!, ~ ~ L. f"" Y. d~:· ,..r ..:.,~:ll> • .;.:ı l..ı:::l ..!.1:: ı) u:: ..f'<br />
/ .J..ı.• \r.l Jl l..ı:::l _,...:.~ ı$' ..;;.\~") .:;..) ..r':. .s-::_, '-..a>- ı.r .. J.• :ı....tU...ı.. • ._ı.a.i Lf'ıf'~ı ..:.,) ...r~ • ):ı~~J J:li J'..~ ct: • .:_ıu,ı ~·\;· ":.:J""""'ı..r ... ;• . ;..ı.~.U. • ...ı.._l tPf JJ'IIJI<br />
.... J~' (Jj( \ J;.)".::..(~-".<br />
Y)IJ .;.ı;.\_~ .ı.: ... \..:..il ...-b. • ..ı.:_.ı.>l-• .:.ı_,:.} d: . .JJ'. _;.G (JJ:~.J.. 01S' •<br />
..:.~1> . ;..ı.._' '-7\f.l ._;1.,1 .!~L. •:.:..ı.: .... ~""""" .;~ Lf'J.~ ->".1.
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ihtiyat akçesi için yüzde 5 ayrıldıktan<br />
sonra geri kalandan yüzde ı O kurucu hissel erine, yüzde 5 çalışmalarında başarılı görülen memur ve<br />
müstahdemlere, yüzde ı O İdare Meclisi üyelerine, yüzde 75 hissedarlara dağıtılır. Her yıl kura çekilerek<br />
eshamın belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için yıllık hasılattan yüzde ı miktar akçenin ayrılmasına<br />
Genel Kurul karar verebilir. Kura isabet eden eshama karşılık sahiplerine intifa hisseleri jouissance verilir.<br />
ihtiyat akçesisermayenin Y4'üne eşit oluncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
İdare merkezi İstanbul' dadır. Osmanlı topraklarındaki orman iltizamları ve ağaç sanayiyle ilgili her<br />
türlü faaliyeti yürütmek, iltizamını aldığı ormanları işletmek, yeni şirketler kurmak ya da mevcut şirketler le<br />
ortaklık yapmak, haklarını ve sözleşmelerini devredebilmek yetkileriyle 23 Aralık 1917 tarihinde kesin<br />
kuruluşunu tamamlamıştır. Yirmi yıllığına kurulan şirket bakanlığa bilgi vermek şartıyla diğer vilayetlerde<br />
şube açabilecektir. Sermayesi 1 O liralık eshama bölünmüş 50.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir<br />
misli artırab ilir. Hisse senetleri nama yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir. İdare Meclisi 5~ 7 arası üyeden<br />
oluşur. Seçim yoluyla tayin edilecek İdare Meclisi'nin her sene üyelerinin yarısı değiştirilmek suretiyle<br />
yenilenecektir. ı5 günde bir defa toplanması gerekir. Üyelerden her biri 25 hisse senedinesahip olmalıdır.<br />
toplantısını yapar. Bir hissedar 10 oydan fazla kullanamaz. Serınayenin 14'üne eşit hisse sahiplerinin<br />
toplantıdan 1 O gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı ı Ocak'ta başlar.<br />
Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ihtiyat akçe si için yüzde ı O<br />
'u ayrıldıktan sonra geri<br />
kalandan yüzde 5 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 memurlara, yüzde 90 hissedarlara dağıtılır. ihtiyat akçesi<br />
sermayenin yüzde 50'sine ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
119. İNCİR ÇİFTLİGİ İMARAT VE İNŞAAT OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
Şirket Bakırköy civarında 1.800.000 arşın genişliğinde, ev inşasına müsait ifrazlı arazi satın almak,<br />
oturmaya mahsus ev ler, mağaza, depo ve sair binaların inşasıyla şirket hesabına işletmek, başkalarına satmak,<br />
kiralamak, saha içerisinde yol, şose, sokakları inşa etmek ve şirketin çalışma alanına giren bütün işlemleri<br />
yürütmek üzere İstanbul' da ı4 Ocak ı 9ı8 tarihinde kesin kuruluşunu tamamlamıştır. Bakanlığa bilgi vermek<br />
şartıyla diğer vilayetlerde şube açabilecektir. Süresi 25 yıldır. Sermayesi 5 liralık eshama bölünmüş 80.000<br />
liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırmaya yetkilidir. İlk 5 yıl için nama yazılı ve satışı gayri kabil<br />
olmak şartıyla çıkarılan 3.200 adet kurucu hisse senedi şirket eshamına hissedar kaydedilen şahıslara her<br />
ı 00 hisseye 20 adet olarak dağıtılacaktır. Kurucu hisselerine sağlanan haklar değiştirilemez. Yarı bedelleri<br />
315<br />
Genel Kurul her yıl Nisan ayında ı O hisseye sahip hissedarların katılımıyla şirket merkezinde olağan<br />
118. ORMAN İŞLETME ŞİRKETİ
-4alll!lilllllllllllllilllllll!lll ____ _<br />
--------~·~ 316 ........<br />
(' '1' \)<br />
u-\.~.iiJ._r!..t~ j ... ~_.J_~ .J,-:5 f;, .1. _;~1 ,J;:!..i • .ı~:.bi ..:.ı;_, ... •-':~)· '"~"'i.: ... -i~· .Ji'G o J,;-llJı .;;.ıl ..... ;.)<br />
.J->-•lr~l Jlı~l J·_,ı ıs·"'.l..r-' ...:_ ... jy"_,\ uriJl ,j-'•. ;..ı.>-:::-"-~..1:1 Lkı:.l..::.ıl.J. •• .b";\l:..i • .,.J_J."i 5--U-,1 .ı\;..)<br />
r.> )~ ._.;,..; jı..ı.:.. .... A> • ;.:ı ;i, r.S:>')I..., •.J..:)· J:•.J . ..;~l.. .1"">' • .:X...._. _,..r ..:..~."" . ;.ı'.ı::l d::'. ur J.~ "":'") ..r<br />
6,\_.;,~1 . ;.ı._ "":'") .1. ~.ıl_..:.:.\ ;.ı.; ~r.SJ.: .).A!..ı. uı-•;\.ıl j~ .. JJ..i:::-o\lJl J.JS:. d.- b. • .)(',.. j.ı.) .ü.\ ~);<br />
jtJI ..:ul. ·~.ı.: _ _. "-.a>
ödenen şirket hisseleri hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur. İlk İdare Meclisi beş<br />
yıl süreyle kurucular tarafından belirlenir. Üyelerin bir kısmı her yıl değiştirilmek suretiyle yenilenecektir.<br />
kısmının ayrılmasına karar verebilir. Kura isabet eden hisselere jouissance verilir. ihtiyat akçe si sermayenin<br />
yüzde 50'sine ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
120. SANAYİ-İ MADENİYE VE MAKİNE İNŞAATI ANONiM ŞİRKETİ<br />
Maden sanayi gemi tamiri ve muhtelif makine inşaatı sahalarında faaliyet göstermek maksadıyla 18<br />
Ocak 1918 tarihinde İstanbul' da kurulmuştur. Bakanlığa bilgi vermek şartıyla diğer vilayetlerde şube<br />
açabilecektir. Süresi 30 yıldır. Sermayesi 10 liralık eshama bölünmüş 20.000 liradır. Genel Kurul bu<br />
sermayeyi bir misli artıra bilir. Yarı bedelleri ödenen şirket hisseleri hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi<br />
5-7 arası üyeden oluşur. Üye sayısı 5 ise 2, 7 ise 3 üye her yıl değiştirilecektir. Üyelerden her biri 50 hisse<br />
senedine sahip olmalıdır. Şirketin faaliyetleri müdür ile özel vekili veya İdare Meclisi üyelerinden biri<br />
tarafından İmzalanacaktır. En az 5 hisseye sahip hissedarların katılımıyla genel kurul her yıl Mart ayında<br />
toplanır. Bir hissedar 1 O oy dan fazla kullanamaz. Sermayenin yarısına sahip hisse sahiplerinin toplantıdan<br />
Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 faiz ödemeye yetecek meblağ ile yüzde lO'u ihtiyat<br />
akçesi için ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 20'si makine ve aletlerin tamiri ile kuruluş maksatlarını<br />
karşılamak üzere ikinci ihtiyat akçesine tahsis edilir. Yüzde 15 kurucu hisselerine, yüzde 15 İdare Meclisi<br />
üyelerine, yüzde 50 hissedarlara dağıtılır. ihtiyat akçesi sermayenin yüzde 30'una eşit oluncaya kadar<br />
kesilmeye devam edilir.<br />
İstanbul' da kurulan şirket orman iltizamı almak ve bu mahallerde imalat için fabrika kurmak,<br />
nakliyat için gerekli yatırımlar yapmak, kereste ve kağıt imalİ ile orman ürünlerinden elde edilen<br />
------·~ 317 ·-· ------<br />
121. MİLLİ ORMAN VE İNŞAAT OSMANLI ANONiM ŞİRKETİ<br />
on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'tan itibaren başlar.<br />
Ayda en az iki defa toplanması gerekir. Üyelerden her biri yüz hisse senedinesahip olmalıdır. Genel Kurul<br />
her yıl Mart ayında en az 40 hisseye sahip hissedarların katılımıyla şirket merkezinde olağan toplantısını<br />
yapar. Bir hissedar 15'den fazla oy kullanamaz. Sermayenin llS'ine eşit hisse sahiplerinin toplantıdan<br />
1 O gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak 'tan itibaren başlar.<br />
Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 faiz ihtiyat akçesi için yüzde 5'i ayrıldıktan sonra geri<br />
kalandan yüzde 15 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 10 kurucu hisselerine, yüzde 75 hissedarlara dağıtılır.<br />
Genel Kurul her sene hisse senetlerinin bir kısmını tedavülden kaldırmak, ihtiyaca göre kullanma alanlarını<br />
belirlemek şartıyla her türlü tali ihtiyat akçeleri tahsis etmek üzere hissedarlara ait yüzde 75 temettüden bir<br />
=m --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEJv!ALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN U ANONİM ŞİRKETLERİ --
------------ İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
e. • - ,.<br />
..;ı.,, .:.ı,~,p '\~_J.J .:.ıl.}••<br />
• ;..ı.a;o-•~J' .!,ı..ı.,...II.S"'-""'"'" ~.)""""';' .:ı.>t.. ı!\:' •JJJI ._;t,ı J,? (•~ • ..ı.: __ \:: ..:.ı..ı.•i.J jAl.~l .... ..ı.:i);<br />
S:-,..,1 ·~.J_..ı.; J!..ı.:ı,ı r:_lJ,;.ı j ..ı.:__ .._ ....,.. S!. ).:ı;\J ..S:>')L... •-'-;:i J=·;: ~"'-t...r* ı!) ..: ...:'J,;- ...::.1;~<br />
"~:z""Y jı~9 d:;. • ..ı.:'\.. .;)9\(:i-IJ J>.Y. j.>;)j,ı J•~:ir:_I..J;...ı 1!\:IJI.:ı~ ....<br />
.J..ı._.!.ı. ı.,ı;-"•)1)1 - ..:.~~ '.l<br />
ıJ-"i-~IJI jl ,;ı j,ı .:.jy ı!l.:.t ,J.t-1 u·"'""';T J,.ı .. :>l 4.V ;.1.. j\S' -.;_\kı:-1 ;ı •.ı)Y J;>\1,1 ,.:iç. ,ı.;;.<br />
J .. ./>,ı. ., .. ... ı.....~ (..., • .. Ir._ L...<br />
..:.. #'l r.S}'--">ı,r-j•ı.s~~· }:~· .:.)j_ ..ı.:~._,;..:_.oJ ,:)') _,.t. u;_:~ o.ljy_ :<br />
ı.$;.·~..~. .. .!.1:-'':"'~T 1l::>ı u;~'.,;(._ .:.jy_ ..:_,~,·,_l.r . ;...\A.':"":lJ' \bı:.' jouissance J:\.4. .) .. ..,,_ j..ı._l<br />
u;N.,:• _,.i'.::.,~~ f ,;T ..:.ı~.r~iJ d\lı:-1 :J;f (' ~'\')<br />
\!..<br />
• ;..ı.,l Jş:.:..i<br />
'-7\:S", ''-J~; .ı;_; t/v"'J ..ı.t--i J-:1. ~:iıJ.ıl ;ı~.:ı .~4-'-JJıSj.!.!_l..:.ıb')\-"1 tiv"' .J.;.::-;I.:.J..,\;.1,<br />
jt: .)y\(0,. j;.:..- "'""""" '.;;1::'."""'.' .),-:.:1<br />
...:..~; ... J..ı.:-l'.J' ..:Ul. -.:.:_..~.:..- "-""""'" ı.sUI )i. 5,1 r.SJ.V' j,}L:..cl • Jj~ V tf'Ç':"'ı ı!IJ~ ~->.J. JiıVo.},;A,.<br />
.)~Çı J\J.., ... ,...J. -JJ..ı.l6o:-l..>..i.;. ~fl;;.l !lj;YJI ._J.\c.. ,~.,...,. .... ı.sUI J!ı 'i • ..ı.:;,;1.JL~ -.: ..... v*'ı.~~·.,~>..r<br />
"'>" .s)S::"o:-•.ı...ı ._.;:ı:~) .. _,1-.... J.· J-!.i.i • .J,e:ı '-:_\_,.._ ~ .... ..:.t~l. ;};_,; "'.·J'ı.:ı_ •<br />
.l. 1 ::""1Jc~· .)~1 l..a:tl.)_,f.l
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
satımı ile ilgili alanlarda faaliyet göstermek izniyle 2 Ocak 1918 tarihinde kurulmuştur. Bakanlığa haber<br />
eshama bölünmüş 50.000 liradır. 5 sene içerisinde satılınamak şartıyla nama yazılı bin adet kurucu hissesi<br />
tahsis edilmiştir. Genel Kurul bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Yeni hisse senedi çıkarıldığı takdirde eski<br />
hissedarların bu hisseleri ihraç fiyatı üzerinden satın alma yetkisi vardır. Bu yolla satın alınmayan senetler<br />
piyasada satışa çıkarılacaktır. Bedeli tamamen ödenen senetler hamiline yazılır.İdare Meclisi 5-9 arası<br />
olması şarttır. Her yıl üyelerden ikisi değiştirme usulüyle İdare Meclisi yenilenir. En az 15 günde bir defa<br />
toplanacaktır. Üyelerden her birinin 50 hisse sahibi olması şarttır. En az 20 hisseye sahip hissedarların<br />
katılımıyla Genel Kurul her yıl Mart ayında toplanır. Sermayenin yüzde 20'sine sahip hisse sahiplerinin<br />
toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'tan<br />
itibaren başlar. Gayri safi hasılattan idare meclisine verilecek huzur halekı dahil olduğu halde diğer bütün<br />
masraflar düşüldükten sonra geri kalan safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye maktu ternetili olarak<br />
yüzde 5 ödemeye yetecek meblağ ile ihtiyat akçesi için temettünün yüzde IO'u ayrılır. Geri kalandan yüzde<br />
lü'u İdare Meclisi üyelerine, yüzde 5 memur ve müstahdemlere , yüzde 20'si kurucu hisselerine, yüzde<br />
65 hissedarlam dağıtılır. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için safi<br />
hasılattan yüzde 15'ine kadar akçenin ayrılmasına genel kurul karar verebilir. Kura isabet eden hisselere<br />
karşılıkjouissance verilir. Sermayenin yüzde 25'i ihtiyat akçesinin son sınırını teşkil eder.<br />
üstlenmek, gazete, mecmua, kitap, evrak-ı havadis neşretmek ve kağıt depoları kurmak maksadıyla 22<br />
Ocak ı 9 ı 8 tarihinde kuruluşunu tamamlamıştır. Şirket faaliyet sahasının ve idare işlerinin gerektirdiği<br />
gayrimenkullere, tasarruf hakkına sahiptir. Bakanlığa bilgi vermek şartıyla sair vilayetlerde şube açmaya<br />
yetkilidir. Yirmi beş yıllığına kurulan şirketin sermayesi birer liralık eshama bölünmüş 15 bin liradır. Genel<br />
Kurul bu sermayeyi bir misli artırabilir. Hisse senetleri hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-11 arası<br />
üyeden oluşur. Haftada en az bir defa toplanacaktır. Üyelerden her birinin 250 hisse sahibi olması şarttır.<br />
Genel Kurul50 hisseye sahip hissedarların katılımıyla her yıl Nisan ayında toplanır. Bir hissedar 2 'den fazla<br />
oy kullanamaz. Sermayenin W üne sahip hisse sahiplerinin toplantıdan ı O gün önce yapacakları teklifler<br />
toplantı gündemine alınır. İlk yılın hesaplarını inceleyecek müfettişler kurucular tarafından belirlenir.<br />
Şirketin mali yılı ı Ocak'ta başlar. Gayri safi hasılattan İdare Meclisi'ne verilecek huzur hakkı dahil olduğu<br />
halde diğer bütün masraflar düşüldükten sonra geri kalan safi temetiliden bedeli ödenmiş sermayeye maktu<br />
ternetili olarak yüzde 6 ödemeye yetecek meblağ ile ihtiyat akçesi için temetilinün yüzde ıo'u ayrıldıktan<br />
sonra geri kalandan yüzde 20' si kurucu hisselerine, yüzde 15 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 65 hissedarlam<br />
dağıtılacaktır. ihtiyat akçesi sermayenin dörtte birine ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
319<br />
122. TÜRKİLANAT VE NEŞRİYAT ANONİM ŞİRKETİ UMUMİYESİ<br />
Ülke içinde ve dışında her nevi ilan işlerini üzerine almak, resmi dairelere ait evrakın basılmasını<br />
üyeden oluşur. İlk 5 sene için kurucular tarafından tayin edilir. İdare Meclisi üyelerinin Osmanlı vatandaşı<br />
vermek şartıyla diğer vilayetlerde şube açmaya yetkilidir.Süresi 30 yıl olan şirketin sermayesi 5 liralık<br />
her nevi malzemeyi alıp satmak odun, kömür ticareti yapmak, gerekli görüldüğünde inşaat malzemesi alım
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
\tl<br />
~r~ r.·,;T ~ı;~ j_..ı.~- .:.ı,JT (\'\'1"')<br />
j..,;.J.~ .:.ı.,f. Jtrı •J:.;J dl::l. ';"'~' ty'v-J .:.ı~ >...i· J..j::. .J.:>F".' ..!.1~1 • ..;,.~ • ..!.l:;4;J .!l~<br />
.:.ı,.Y \'1' J;.ıJ,I .~.:>l•--P 1.5·•; 1 .:>! jS./ -ı~_..ı._ ... a • ..!1~1 j\;.:.!.1 .._i..t ""..Jlf .:,..'}\.l.A jl.:. •Ff.J .;-~\;<br />
.:.ı\..f•• ..;) !;.i •.l.J_.;:;; s:;:..ı.-.,_1 .ı\5 }-..: .. :.,o.) )ls! ;\,.., .p!..~ 1 ,J(.!.i .~.ı._.ı..; .:,..)_}.:> • ..~;iı::_Jı- \"l"'t ._:..., Jı;<br />
..!1:: .}! 1 j ,._ r~i:. ..... .....,.. j -"• ..;ı. d::: • ..~::"'::9 1 ~ı j f_ 1.5"~. L. rJ .,;~ (.Su 1 ıf J ~ .:,.. ..~. • ).>.~.._\.-""· lk~ ı<br />
\,)"'-j.• .:>..!.~ jy_ •JJJI j\JI J.;fl- .ı..~· • ..(t_,j; .:,...ı,•J'),j•l.-\l;t...., o..ı.!..lj; •:- J~ ı.!tl~lı..ı.,.l. j~J'. J.:>l.ı.;l<br />
).;? ..... b· Jı..ı.;.... ... _ ... ,.... J:.t:/.1.' .ıl)':·,? .:..t:ıo •J.-:-_:; S·.~. ~ .. _ı...r .... y.!.~,ı eı·..ı.:..ı Jı..ı.: .... ...... ,...<br />
.ı.:C.I)J .)J~ '-:'}.,1 .....aty• 4.::.491_}• .!); • .)bl~~~:'. d.~\ , J:>_r.a:.>:.:O ~-~~ ~-~ 1.5~. o.ljJ'. ""'lj• ';},<br />
~:..( _!. ..:.t.:J-': -ı.\._1 jl!:; 4-'"'~ ....,..J>:~.I J,l~ •.:> ..... JN .J~J),I jl~;; ,)..).,~J,, ..:.t:ı..~:,.., ~t.N_I ,:...4;1>•<br />
~·-'~J.J. -J..ı.:.L.i ... : ... vA' ı.!.l..L~I. ;-"'_ı '-:"1'; -J.ı\.:..,.\ J..ı.; .),.a1 .).;,.!.~ uı"'•;bl ~~. J-"'_J,~ , • ..,_.:>l;<br />
Jl,l ı.!U\.. '.~J.:.- .ı._..a,... ..;: l.f..JÇ i.S~vA' .).:>l..:.~ı. JJo_J>z>!' ()'Ç':.\ ,.;.:> .f. •J..:4• .. !Ll>f! • .J_,~ı,ı Jt.;~<br />
.1,. · .. tl·:- ı_,_,;.=- ,tfı;:.l d:.:h,...L"' •..a> ..;~ ..);1 'i • ..ı.:i.:1 .::L-~ -.:-v""' '-:',,r .. :h . .)) .. _! ~\f..l<br />
~~_, J,ı ;.),) 0;1 .)..ı.ı.Ç::-1 .:;..ı.:i)• -JIJ.:>~-....... .:.tL. .ı..:.~.; .:..ı.:~t..r • • J.ı,iy. u}; • .ı~j .J..ı.!.: .!l;',).ı.._.,.,...<br />
,...f.t.-1.. 1 "' • ..ı~ .).:>.ı..~l.... .:..t.:i . J')\:.,~ .)..ı.: ... l...ı.:.._l .J'' :.J.r·( uı·~L. ~: ..... JJ:lJ' Jl.>-.:>1 ..,_ .... ~ j ,J .:,..\.t}S::.; .) 'i Ji<br />
jl)\ .J'JI .:ı)f_ ..!.1. .. :,· .)_,f:l uı·•;"'iT ..l,ı::,_ı, (y 1.5.;.:.;~ -..:-lkı.' _;·.T • ..ı)j_ J .j-':_ 4:.-_) .. _.a>- ~ ... y (.5;~ JJI o)j"· ~·:Aı .• J.., .).>.;J.;:JI<br />
..5.;bA.·.t. ~--v""'<br />
..:.~::ı..ı.:.........,... . ).>.a~ .. J,'~jj ..;'J'.:> I.S.:.~T •.)jJ'....::• ..ı.;.:_~ .::.l.ttG., ~~;.-\~_ı .:ıı.~_..ı..<br />
'-:•,j' ,:..~!' o.)l~l ~.JI.-'i• .f, .;.>.i .ı.:..'Jio:ıjy_ ..!-~.'•:!\.... .::,')\_...,~ o)JJI j•.t . ..ı\\9 .)J,ı..ı.." .ıJ.;-••:.:S" "~)<br />
J..\.>1-s,: ~"'.L.r• 1 ..ı.S:::,ı.._ 1_, 1.5-~--""> t-'::.:1 J(ô• .)~..,. ... ::.-~.' .::.!t..,l '") • ..ıı:.._,.!. .ı::l::-•.J.~ Jl;<br />
_;) .r:, f ,.·T Ji\;ı. ..:.ı..ıt.- ":" >~' ~.:.' "-:- _,; ('n)<br />
. ;~ı J:' .!.i (.5.1~ ..ı.,. ı.!L.;"';T<br />
._,'6 .!.i o.l(:•J..j .:,;.),_.., • ..~:;t )~ \"'\"\"' '·- J '1 ı.) F:.i \ "\ • ..ı.:;, T .) ,:ı."· •.) j ı ı JL • 1 0 ),c ..::.~1 v~_\j ~\;t)\.P J -~.:\;J J\;.:;. - JLJ\ .)'.;.::,..")1 ... .6 _;:...:.1 ..ı.A.., .ıJ.::.i""' J'::.:_-~ı'L._,; ..:.i•.r..'( ..;ı..~~.J )J.:>./"<br />
.;~t;"J J;s! ... h· Jı.).:~ ..._...,.. . ;.ı'~l..!.i::-: ı.5uı ~)./ j..ı..!r-1 Jll.;:l JJII.S.~.L.rJ ..:_~\'o ı.i''P<br />
j,:,\_.:..ı.l J..ı.t ~. $!1 0J: .)..ı...:.~ ur•J' .JI ~'f . ~-:-·.~ı_.ı ..ı.-::) j:. '· '-!."'.L. .r"' "· ı.5"'-~.:~ >P ..::.~:'" • J.) .r="':~<br />
jJ 1 ı.S!. ~ .j.:ı\.acl lJJJII..l,...l .>.>._·f ..jJ~ .ıJ.;:-JJ ... ..!.ıl~l J:..ı.~ S.)J..> ,: ~ .)_.,\..;,~· .J.Iıl-!;<br />
..ı..4.:. ...... 9-'1. jL!' ~:-vA .uf·.r.!. ..:;iı_,,...,,.. ı.!UL. "' .......,...~ J,, ':/ ~:"JJ' ..::...~:"". ,..ı.:ıt,ı ...:..\11.. ..::...,:_ ..,...,...<br />
:'.J.>-\;::-l ,>XI)I.ı"-.a> .!U\.. ~: .. :Jı ~~ ·., ı.!X~ı..)" ... jl.o\IJI ı.5 ... t_ ... ,_.,i.; • .ıl~j .:,..ı.:JI I.ıJ....,;.>-.J .• ;..ı.._ı tl;:--1<br />
.J..t.~_.J..ı.::.:ı .:..;l. UI"'"::-.L-> :..:_ ... ..:.1:.( r . .) _,:ı Jl • .)n~ .... ı.:~~JO sfl:K; J!'"'.U f t h j_,ı 0 § jJ'<br />
..!.\.:.t ·,_,f\_~.....;"';T .1~:,...1_, c:· j~ ..:... )\kd ..;ı.•..ıJ>_ ..,_4ı_L.r... ._;ü_l ..._.)~ j..ı.. J.:> ...:i\... ..:.l.:i. 1 ')l!~<br />
J~ ,,.;l__;.ı. •.)jJ'_ "'.•Jbl ~l>f! $J o.:>j!J. •}--j• ~ıl o)j"· .)...ı.:• .,:A>•• J..., j..(._UJ.;.ı j~..JQ., 1.5~\ •.)J.o/•<br />
•.:.)f• ..!-~.'~:il.... ..:.,")1... ~ •..J)JI JÜ 0..ı!JI..ı. • ...ı,_ı .. ~) J_)...a._,, ,;_.,vA ..:.ı.lr.l. J_,:.lıl t~jj .ı..ıh""""'<br />
·• JA.J.J ~.S·'-... > tL-4::.:1 JtA ••) ........ .:.ı..ı._ı .:..!L... I .. ı.) • ;f::•,_J Jı) ":•jr .:..!:" .y../;1 ..i).J.A•.t.<br />
• .)~;'JJA." 1.5"'"'-=--'-'-AT .ı.t:... ı.)_, .. .:,.;.i..ıJJı C~ ..:.. ~.; ~·~ı...r<br />
----------~·~ 320 ~-· ----------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZi\RETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Yün, tiftik, pamuk, ipek ve bunlarla karışık dokuma ile her nevi ip, iplik ve tire imali için fabrikalar<br />
kurmak ve bunlarla ilgili ticari faaliyetleri yürütmek maksadıyla 22 Ocak 1918 tarihinde İstanbul' da<br />
kurulmuştur. Bakanlığa bilgi vermek şartıyla sair vilayetlerde şube açmaya yetkilidir. Elli yıllığına kurulan<br />
şirketin sermayesi yüz lira kıymetinde bin beş yüz eshama bölünmüş ıso bin liradır. Ayrıca beş sene<br />
içerisinde satılınamak şartıyla nama yazılı yüz adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Genel Kurul bu<br />
sermayeyi bir misli artırabilir. Hisse senetleri nama yazılı ve yüzde 75'i Osmanlı vatandaşlarına aittir.<br />
Hisselerin satışı İdare Meclisi 'nin iznine bağlıdır. Devir ve satış işlemlerine izin verilmeyen senetler borsa<br />
fiyatı üzerinden borsada tedavülde bulunmuyarsa piyasa fiyatı ile şirkete verilmesi zorunludur. İdare meclisi<br />
5-9 arası üyeden oluşur. Üyelerin her yıl yarıdan bir fazlası değiştirilir. Haftada bir defa toplanması gerekir.<br />
Üyelerden her birinin 25 hisse sahibi olması şarttır. Genel Kurul beş hisseye sahip hissedarların katılımıyla<br />
her yıl Nisan ayında toplanır. Bir hissedar beş'ten fazla oy kullanamaz. Sermayenin dörtte birine sahip<br />
hisse sahiplerinin toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali<br />
yılı ı Ocak'ta başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye maktu temettü olarak yüzde 6 ödemeye<br />
yetecek meblağ ile ihtiyat akçesi için temettünün yüzde ıo'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde<br />
belirli bir miktarını tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde ı O 'una kadar paranın ayrılmasına Genel<br />
Kurul karar verebilir. Kura isabet eden hisselere karşılık intifa hissesi verilir. Sermayenin üçte biri ihtiyat<br />
akçesinin son sınırını teşkil eder.<br />
ŞİRKETİ<br />
İdare merkezi Konya' da bulunan şirket 16 Ekim 19 ı 7 tarihinde ticareile ilgili her nevi faaliyette<br />
sözleşmesi yapmak yetkileriyle kurulmuştur. Süresi 25 yıl olan şirketin sermayesi ı O liralık eshama<br />
bölünmüş 50.000 liradır. Hisse senetleri nama yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir. Genel Kurul bu<br />
sermayeyi bir misli artırabilir. İdare Meclisi 5-12 arası üyeden oluşur. Üyelerin her yıl dördü değiştirilir.<br />
Üyelerden her birinin 10 hisse sahibi olması şarttır. Genel Kurul 5 hisseye sahip hissedarların katılımıyla<br />
her yıl Nisan ayında toplanır. Bir hissedar ondan fazla oy kullanamaz. Sermayenin yüzde ıo'una sahip<br />
hisse sahiplerinin toplantıdan on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin mali yılı<br />
1 Mart'ta başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzdeS ödemeye yetecek meblağ ile ihtiyat<br />
akçesi için teınettünün yüzde S'i ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 3 kurucu hisselerine, yüzde 2 İdare<br />
Meclisi üyelerine, yüzde 95 hissedarlara dağıtılacaktır. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarı<br />
tedavülden kaldırmak için safi hasılattan yüzde ı miktarının ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura<br />
isabet eden hisselere karşılık intifa hissesi verilir. Sermayenin dörtte birine ulaştıktan sonra ihtiyat akçesi<br />
ayrılmaz.<br />
321<br />
bulunmak, fabrika ve imalathane kurmak, hükümetle sözleşme imzalamak, komanditer sıfatıyla ortaklık<br />
124. KONYA EMTİA-1 UMUMİYE SAADET OSMANLI ANONİM<br />
15'i kurucu hisselerine, yüzde 10 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 10 müdürler ile çalışanlardan başarılı<br />
görülenierin ödüllendirilmesine, yüzde 60'ı hissedarlara dağıtılacaktır. Her yıl kura çekilerek eshamın<br />
123. ALTIN YILDIZ OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
"':"1.':""':&-ıJj,.:.,\J.:ıiJ .;:.,)'T • .ı~;Ç-" ..:_ij\l ~K:.J ~\.; ..!.\:5' f~ Ji . .)..ı.._l '":"\f-.1 ı$.'Jı..ı ... i .~: .. :\:• ):~ f;, ı..fiJj<br />
ı.r:~~ )•~.J.\.9 .)_,f,l J\;'l r.J.J•§i.P ,.:,IJ.liJ .;:.,)'! ..!.\.; ... ,)' .sll.u:...,lwJJ"" !l)lJ'.' ö~l .:..,.;..J) .!JJ..ı.._l<br />
.;:.,\~~!.i fJ-' v'" ~~\;.. 4..:-~;.; -1}:...-IJ!"'I • ..ı..;~.;ı., (.} ..!.1~1 1 _:, ._; .. !.~lt;.- ,;,.')~,! ı.!);\;1_,~,.._, ,_;tj ,..!.\~\<br />
.ı\::"'::-1 .:..t!..ı:;J .!\!"'~:.1:1 il_ı;._:....,l ) ) J' \. ):-'"' ,j J~.l &. ;_ ... j ..;!l~·=--1 .;:.,.) ;; .... .;.,I_: ... : .. IJ..i ,:.,IJ~I J w 'Y T<br />
.J,f.l C')\...,lc>J.ö1.;?.J JL'I_,: ... ..r\:?"1. ;..ı..~._:ı,ı tS_J; }u\:.~ ..... i •-'...ı~\? '::"_\;, (J_,f._ı ..ı:: .... r c>)•:S"L.<br />
:J) Jl~-: ... ı •-':..;,1) .}:;.ı.:l!.!l d;)f~.!!J ıS};J'. !!;.~1 )\,;...)\,_;: ... i_, wı:ı,:> ,_;l_;-.. 1 .> •-'...ı~\ı;: "':"~l: •<br />
..ı.._ı .:..,.;.._,) ..,_Jı_,.ı "~.ı •:-l~• .ı,Sıf~<br />
.::.L.j•• • ..ı.:l~\..J."'• ..!.\:.).r; . J..l._l ..ı..i.ı:. t_Ç::;I JJ'IlJI.~\.llj_,i ~:..JjJ\ tS\)" ..:.1:4.a.i c.\,' • ..).J':"J' ı.>L:.Zı:.l ~'<br />
.:.f .r;, . JJ:lJI ~:·i J (.k:: JJ',I; J. o.\;;;,_ u;"":"_,? w)\•\,.; .;.\:..) .r':. -\1~ .... 1.;?"\ &...j':J .;:.,\4~__: .. : ... ı./> - .::...~; .... J...l.ı_l<br />
..:.ul. ,:_.!.~ • .:ıjJ'_ .;..~..,_l..r~. jt...ılJ! ~-L .... ı.>i; •.}kj .J.:;_;.C h(""'>.J •• JJ:I tl;?-! .. ü" .)._ıl.ıl _;)v"<br />
...ı.\.::'. o~ı.;l..:ıl._,..l~ j_,ı .J§.JJI .;:..~Ir ,j..ı.ı:.\:'":::-1 .:_;...ı..:9)• j 1 Jı.ı-..a><br />
..!X i 4=).r:. .J. _/h:.l .)_,;..b ..ı._..ı.; ~-' ~-; ..!.l=...ı.:'..:; cl'.,_l "':":-~· ..i.)l.ı 1 ı.rl~ .;:.,;;:, •->..i.r_<br />
• J_}JI ,j!...ı;,; u;"''':";ı J.~:..-1 J..ı.; "'<br />
.. "f .hi 2~ .ı.:-:• .;(,_ .,jJ. cl'":\... r" . J-'.4?-.dJI<br />
322 ~-· ...... _______ _<br />
• J..ı...j':J ~?_.ral o.ı)vl::)~..:ı .;l_}...,._,,...;.._y. •.lJ_..ı.; $!-ll..ı.._l .;:.,_,ç...:ı ı)_,ı::,ı J:...ı...)<br />
·J}~ ,; ":•Jl..A. wi.A:\(;JS'-•d:;o~.~.J •<br />
.. ..:..U:I .:.ı_,ı;:ı (.5:..::4>" c~;;~\.- J;yı .:....,_ı ...\::-/ ı$:>...1.&. •).J
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANiYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
125. ISLAH VE TERAKKİ-İ ZİRAAT ŞİRKETİ OSMANİYESİ<br />
Zirai şirketler arasında yer alan şirketin kuruluş gayesi Osmanlı ülkesine ziraat aletleri getirip satmak<br />
ve bunların kullanışını göstermek, imalatını yapmak üzere fabrikalar kurmak, tohumların ve hayvanların<br />
ıslahına çalışmak, bilimsel usuller le yapılmasını sağlayacak her türlü faaliyeti desteklemek gayesiyle 3 Şubat<br />
1917 tarihinde kurulmuştur. Şirket gerekli araziyi kiralama yoluyla elde edecektir. İdare merkezi İstanbul' da<br />
bulunan şirket bakanlığa bilgi vermek şartıyla sair vilayetlerde şube açmaya yetkilidir. Kiralayacağı araziyi<br />
gelişmiş ülkelerde yürürlükte olan modem usuller dairesinde işletecektir. Bedeli peşin veya taksi tl e ödenmek<br />
üzere çiftçilere satılacak ziraat aletlerini kullanma usullerini gösterrnek için seyyar memurlar çalıştırılacak,<br />
kırılan makinelerin tamiri için uygun yerlerde tamirhaneler açılacaktır. Cins hayvan ve tohumların<br />
ıslahı için uygun şartlarda damızlık hayvan ve tohumluk depolanacak, bunlar şirketin işleteceği arazide<br />
kullanılacak aynı zamanda uygun şartlarda halka satılacaktır. Suni ve kimyevi gübre kullanmak, tedarik<br />
etmek ve satışını yapmak, arazinin hangi çeşit gübreye muhtaç olduğunu anlamak isteyen çiftçilere belirli<br />
bir ücret karşılığında bilgi verecektir. Ziraat ile uğraşan üreticiler arasında kooperatİf şirketleri kurmaya<br />
çalışacaktır. Süresi 50 yıl olan şirketin sermayesi 3 liralık eshama bölünınüş 150.000 liradır. Genel Kurul bu<br />
sermayeyi bir misli artırabilir. Hisse senetlerinin bedeli tamamen ödendikten sonra hamiline yazılacaktır.<br />
İdare Meclisi 4-1 O arası üyeden oluşur. Üyelerden her birinin 50 hisse sahibi olması şarttır. Üyelerin her yıl<br />
1/3 'ü yenilenecektir. 15 günde bir defa toplanması gerekir. Ayrıca gerekli görüldüğünde reis veya üyelerin<br />
yarısının talebi üzerine olağanüstü olarak toplanacaktır. Şirketin müdürü, memurlar, müstahdemler İdare<br />
Meclisi tarafından tayin edilir. Şirketin yükümlülük aldığı işlemleri müdür ile birlikte İdare Meclisi reisi<br />
tarafından tayin edilen iki üye ile birlikte imza eder. Gerektiğinde sayıları artırılmak üzere şirketin hesap<br />
evrakının teftişi için ilk yıl kurucular sonraki yıllarda Genel Kurul tarafından hissedarlar arasından bir<br />
müfettiş seçilir. Müfettiş her yıl en az 5 beş defa şirket defterlerini, kayıtları ve kasayı kontrol ederek<br />
evraklan karşılaştırır. İdare Meclisi tarafından düzenlenecek kesin hesaplar üzerinde gerekli incelemeleri<br />
yaparak şirketin genel faaliyetleri hakkında düzenleyeceği raporu Genel Kurul'a takdim eder.<br />
Genel Kurul 25 hisseye sahip hissedarların katılımıyla her yıl Eylül ayında şirket merkezinde toplanır.<br />
Bir hissedar 8'den fazla oy kullanamaz. Serınayenin yüzde 5'ine sahip hisse sahiplerinin toplantıdan on<br />
gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Genel Kurul sermayenin artırımı, şirketin feshi,<br />
süresinin uzatılması, diğer bir şirketle birleştirilmesi,nizamname değişikliği gibi konuları gündemine<br />
aldığında bu hususlar davetnameye açıkça yazılır.<br />
Şirketin hesap yılı 1 Eylül'de başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 6 ödemeye<br />
yetecek meblağ ile ihtiyat akçesi için temettünün yüzde IO'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 10 İdare<br />
Meclisi üyelerine, yüzde 1 müfettişlere, yüzde 5 yönetmelik hükümlerine göre memurlara, yüzde 20 kurucu<br />
hisselerine, yüzde 4 İdare Meclisi'nin uygun göreceği hayır işlerine, yüzde 60 kar payı olarak hissedarlam<br />
verilecektir. ihtiyat akçesisermayenin yüzde 20'sine ulaşıncayakadar kesilmeye devam edilir.<br />
323
------------İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------<br />
~:...L ... Gl:).r~ , _;,;_,isJ.tı;,k:>Gl~_l\.::.il (.:"?_n i\ .. ls;~.~.}\? .:.ı~_ı ':'\f} \,;~i .ı.:.lbiJ JJ.,I<br />
ı)s::'J'. ,~., \.!.) c..ı:.:J"-.4-! .)'>~ ...:..>". J\. J .:..>J.)9 "1.':""''-' u :•<br />
ı.$""':\,; ,}f.J_,~~ "'.L_l .::.ıj\•lA • ._;l .. :.~:..(.lc 0) J ;IRI ,~.!..\,~:..) •.lJ';J !iJ.-1._1 Jla""':.) (.)j\~:.1 si,.\J.J<br />
•)~·)lu; .. } .:ıl ;S./ . J..ı.;...;_ı .._ıs:'_.:.; • .:ı,~.bğ .:.ı;>"" • ..ı.:~;\ı" V"fi. '-:"" .!.\:_:. v .:;._) .r! -"' . .)...\ı_l ,Jı..ı.; ..... l<br />
~.__.,._ ..:.J:'. jfJI JIIJ} .J~I tS"":\...r•J ~: ..... Jj ~IJ.:ı u.M. ;.iJ~\. ,6.}_1 .)L!.'l )"-: .. :.o)_)\?]\,. ':'hi<br />
~-.)~.)ı.,~, . ....,; ... i • ):ı)IJ ı.S:>"Jı.-~ C);":• >R .;;,t:,. .,;.-:) J!· .ı_ u.".t. f" • ;.:ıı~ı ı!.l:-. .iJ'. \!.-'ı rı: .<br />
• J...\ı_l ":") _; .:.ı~\_..a._l ;..ı.i .j_,AJ., ;)J<br />
. .:..~ I.$·•JI:ıl u-1~ . J..ı.. ..).lL-4>-!. J_,:ı_,ı ~_..ı.f ul':"'. 1 .::.ı"}ı.;_,i-<br />
J-i.N. 1 ..,_Jü j:ı':;l ..... u\.:i ·Ji\.!~ j.>~~Lı.~l jl; _:;itç tS"'':.L,... ~: .. ..;).:;_) f'-'. J}~_,;_..,:J Lv ):.:K;<br />
(.)J.Ağ ~.J.~ ,j.;,'J\ o.:ı)j_ ..!X\.:i .JJf.l IJ t_~~ ;)..1:\\.A:il ,)_,f.J &.t) J! o:.)j_ ":~l..f"<br />
._;t_,ı Ilc ..;ıh Jtı.i~. •)j_ ":·JI.ıl -=-i:~> .JJI ·.ı)J'_ ·}-).· _;ı_jJI • .ı)J'_ ı..S·":P>. !l;~_~.ı )1)1<br />
J~l .;j_,\ ı.!.IL.t.J ._,..,.. J . .__~\;; • ..,_ı~ı c.l::', 5-:1 v"' s_.~t'..ı.:-:1 (_.;,.> ~J---j.- S> . ;_,l;.N_I (})i .;j_,l<br />
.;.~:;ı .... :<br />
.... '...a>•J}-: • .ı;J_,i ~)J t:_-:. ".1:"".)":"1 "'.-':t ·-1:-->• Gl:Sf~ 1.$M.ı.iı>'~ J-;ı:~ı J;(s:.. J:ı_;S_r.(.i\J . .;.ii-_1 .._ıs::'!.l<br />
r.ı • .o..l~.J :;:;1 ;L> ..ı\J:...),;.:;)A~I.:.J)-.:.fl. ;t,J );\) J~J t.S.i\ı; l>.a. '
--TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
126. İZMİR İMARAT VE İNŞAAT-I UMUMİYE OSMANLI ANONiM<br />
ŞİRKETİ<br />
Nizarnname hükümlerine göre gerekli görülen mahallerde denizi doldurarak rıhtım inşa etmek,<br />
bataklıkları kurutmak, şirket hesabına bina inşa ederek satmak, kiralamak veya başkalarının hesabına<br />
uygun faiz ve amortisman ile inşaat yapmak, tramvay imtiyazı alarak İcra etmek, memleketin iman<br />
ve güzelleştirilmesiyle ilgili çalışmalar yapmak gayesiyle 7 Şubat 1918 tarihinde kesin kuruluşunu<br />
tamamlamıştır. İdare merkezi İzmirde bulunan şirket diğer yerlerde şube açmaya yetkilidir. Süresi 40 yıl<br />
olan şirketin sermayesi 10 liralık 30.000 hisseye bölünmüş 300.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi bir<br />
misli artırabilir. Hisse senetlerinin yarı bedeli ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-9<br />
arası üyeden oluşur. Üyelerden her sene 113 'ü yenilenecektir. Üyelerin 100 hisse sahibi olması şarttır. Genel<br />
hasılattan bir miktarın ayrılmasına Genel Kurul karar verebilir. Kura isabet eden hisselere karşılık intifa<br />
hissesi verilir. Sermayenin yarısına kadar ihtiyat akçesi ayrılmaya devam edilir.<br />
Osmanlı ülkesinde ve yabancı memleketlerde her nevi sigorta ve müşterek sigorta ( coassurance) ve<br />
mükerrer sigorta (reassurance) işlemlerini İcra etmek maksadıyla 15 Şubat 1918 tarihinde İstanbul'da<br />
kurulmuş bir anonim şirkettir. Osmanlı itibari Milli Bankası tarafından kurulmuştur. Şirketin icra edeceği<br />
sigorta işlemleri iki kısımdır. Birinci kısım hava gazı ve buhar kazanları ile sair makinelerin patlamasından<br />
doğan zarar lar, yıldırım ve yangın kazaları, iş kaybı, grev zararları, yangın ve patlamadan kaynaklanan ücret<br />
----------~·~ 325 ~-·----------<br />
her türlü kazadan doğan şahıs zararları, mali sorumluluk ve kanunen teminat verilmesi yasak olmayan her<br />
türlü tehlike sigorta kapsamına alınmıştır. İkinci kısım her nevi hayat sigortaları ile muhtelif şartlar dahilinde<br />
hayat boyunca gelir tahsisi işlemlerinin çeşitli şekillerinden ibarettir. Şirket Osmanlı vilayetleri ve yabancı<br />
memleketlerde açacağı şubeler için bakanlığa bilgi verecektir. Süresi 99 yıl olan şirketin sermayesi her biri<br />
8,80 kuruş kıymetinde 50.000 hisseye bölünmüş 440.000 liradır. Genel Kurul yeni hisse senedi çıkararak<br />
ve menfaat zararları, deniz ve kara araçlarıyla yapılacak nakliyat zararları, dolu hasarı, ayna ve cam kırılması,<br />
127. OSMANLI MİLLİ UMUM SİGORTA ŞİRKETİ<br />
Kurul en az 50 hisseye sahip hissedarların katılımıyla yılın ilk 3 ayı içerisinde şirket merkezinde toplanır. Bir<br />
hissedar 50' den fazla oy kullanamaz. Hükümetten izin almak şartıyla tahvil ihraç edebilir. Sermayenin~ 'üne<br />
sahip hisse sahiplerinin toplantıdan 1 O gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Şirketin<br />
mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Safi temettüden bedeli ödenmiş sermayeye yüzde 5 ödemeye yetecek meblağ<br />
ile ihtiyat akçesi için temettünün yüzde lO'u ayrıldıktan sonra geri kalandan yüzde 15 kurucu hisselerine,<br />
yüzde 10 idare heyetine, yüzde 75 hissedarlam dağıtılacaktır. Şirket kurucuianna şirkete koydukları her iki<br />
bin liraya karşılık bir hisse verilmek üzere atmış adet kurucu hissesi tahsis edilmiştir. Bu hisseler isme yazılı<br />
olup beş yıl süresince satılamaz. Beş yıl sonra İdare Meclisi'nin oluru ile şirket defterlerine kaydedildikten<br />
sonra alınıp satılabilir. Her yıl kura çekilerek eshamın belirli bir miktarını tedavülden kaldırmak için safi
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
• PJ .;~ .ı..:l.~ )-': .... ~ ....... _;.>.:...C._I ... ~(::.! • }:_, ... .) .. $"".~~~ J:...i j_.i .:..1:..-~L. .r~ , ..:..S'"'.r::. . J-'S:'!"..,. ..:..\:(;-:,. JY::'."-".1 ~:~ .J~;, ...<br />
;:.;.;:::-'-' Jl ... ..!l:--"-~1.-' .):_,ı_' JvPJ 0;:•i _;.J_;,_ .. t .:..-1 • ;.;;.~,:u;_, tp_,. ~·-;\..ll ulf C.~_! ;_ .... ;; )-~·)'>1•<br />
~\::~I.J _, 4:---l~ ._;; .... ')\..,_, ,4;1 .ı cl: ... fl J" .• J..lı_l J:9~ ... (ly_ 4.~_\ .1_ ..... J~L·J JIJJI d~ ..:.ı.;;--1 1~1\!.JI .JJf.l d~vı -S::-"'iı •<br />
~"-:•,.-.>- Jı, ... l..!tS_r • ..ı.~\r,.;! '1!..-'' vı JJ:I L..a:; 1 ;-!;41 !lj;_,ı..~_, .it.<br />
o;bl ı..r-1":'• "--~~ JJJ/ (J)..J\..}-ı.;V' • J_..A• , ;A':~ .J.J J1}J J, ~.•J'..ll ı.rl~ .:_,.....;;_)• .J.J.A o..I.;.A,..<br />
"':"':.S' ,r:. . );.ı !l';.:. .v"ı_.fı.A .. ""='.) , ... .J )!.i-1 .;-~;,ı ':"\f-_1 .!..ll~ı t.:...I.JJ.:; ).-•}_, (.)i;-~f.J.._~,~ı='_. .... _, ..:.ı _,~..ı ı~..~~-~1 '·V.)1,:r··f1,<br />
.ı.J 0;~.i "-~_1 J;.l.)<br />
. r.S.\4:. \.::.ı\..·\•.J (!:"' •-"}:)<br />
~:..t#l ~:~~~ ..:..ı""; .... \,...::--; •-':::-i ), .... >
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE"DE OSMANU ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
bu sermayeyi bir misli artırab ilir. Yeni senetler sahip oldukları hisseler oranında tercilıli olarak eski<br />
hissedatlara verilecektir. Şirket sermayesinin yarısını tahsil ettikten sonra kurulmuştur. Hisse senetleri<br />
hamiline yazılıdır. İdare Meclisi 6-15 arası üyeden oluşur. Başkan ve üyelerin en az yarısı Osmanlı<br />
tabiiyetinde bulunacaktır. Üyeler merkezleri Osmanlı ülkesinde bulunan diğer sigorta ve mükerrer sigorta<br />
şirketlerinde hiçbir görev kabul edemezler. Yılda dört defa toplanmaları gerekir. Toplantıdan önce bütün<br />
üyelerin vaktinde davet edilmiş olması görüşmelerin geçerli olabilmesi için şarttır. İlk İdare Meclisi 'nin<br />
görev süresi dört yıldır. Dört yıllığına seçilecek üyelerin sayısına göre her yıl Wü değiştirilecektir.<br />
İdare meclisi şirket faaliyetlerini yönetme konusunda en geniş yetkilere sahiptir. Şirket sermayesi, hayat<br />
sigortası, ihtiyat akçeleri ve kaydı hayat şartıyla akdedilen gelirler; önce hükümet tarafından çıkarılan<br />
veya teminat verilmiş olan tahvillerle; ikinci olarak, şirketin Genel Kurulu'nda tasdik edilen cetvele dahil<br />
olan şirketin yükümlülükleri için teminat olarak kullanılacak miktarda Avrupa hükümetleri tarafından<br />
ihraç veya teminat verilmiş esham ve tahviller ile nemalandırılacaktır. Sonra sırasıyla imtiyazlı Osmanlı<br />
şirketlerinin tahvilleri, Osmanlı hükümetinin himayesinde bulunan demir yolları tahvilleri, şirketin sigorta<br />
nemalandırılması için kabul edilmiş olan tahviller, rayiç bedellerinin yüzde 70'ini geçmemek üzere sayılan<br />
alınması, emiakın teminat olarak gösterilmesine karşılık yapılacak borçlandırmalarla nemalandırılacaktır.<br />
Şirketin müdürünü, muavinlerini ve murahhasları tayin etmek, azietmek ve çalışma şartlarını belirlemek,<br />
müdürün teklifi üzerine şirketin memurlarını tayin ve azletmek, bunlara verilecek maaş, ücret ve<br />
ikramiyeleri ayarlamak, İdare Meclisi'nin görevleri arasındadır. İdare Meclisi üyeleri arasından olmak<br />
şartıyla üç üye ve iki yardımcıdan oluşan bir idare encümeni seçer. Ayda en az 2 defa toplanacak olan<br />
hissedarların toplantıdan 20 gün önce yapacakları teklifler gündeme alınır. Genel Kurul her yıl en az<br />
327<br />
encümen idare meclisine verilecek evrak ve çalışma raporlarını müdür ile birlikte inceler. Bu encümenin<br />
görev ve yetkileri İdare Meclisi'nin hazırlayacağı bir yönetmelikle belirlenir. Encümen üyeleri her toplantı<br />
için üç lira huzur hakkı alırlar. Müdürün en az 100, muavinierin 50'şer hisseye sahip olmaları gerekir. Her<br />
3 ay sonunda şirketin genel durumu hakkında müdür tarafından İdare Meclisi'ne bir rapor sunulur. Müdür<br />
gerekli gördüğü zaman idare meclisi ve encümeni toplantıya çağırabilirse de kendisinden ancak İstişare<br />
etmek için görüş alınır. Şirketçe sorumluluk gerektiren bütün evraklar müdür ile birlikte İdare Meclisi<br />
üyelerinden birinin imza etmesi gerekir. Hayat sigortalarına ait evrak aynı şekilde imza edilecektir. Müdür,<br />
müdür muavinleri veya iki murahhas resmi dairelerde şirketi temsil edebilir. İdare Meclisi'nin görev ve<br />
yetkilerine dair nizamnamede sayılan konular örnek sırasında olup sınırlayıcı mahiyette değildir. Genel<br />
Kurul her sene yılın ilk 6 ayı içerisinde olağan toplantısını yapar. Gerekçe göstermek ve sahip oldukları<br />
hisseleri şirketçe gösterilen yere teslim etmek şartıyla sermayenin yüzde 30'una eşit hisse sahiplerinin<br />
talebi üzerine İdare Meclisi Genel Kurul'u olağanüstü toplantıya 40 gün içinde çağırmaya mecburdur.<br />
30 hisse sahiplerinin katılacağı Genel Kurul'da bir hissedar 40'tan fazla oy kullanamaz. Vekalet ancak<br />
Genel Kurul'a katılına haldcına sahip bir başka hissedara verilebilir. Sermayenin yüzde 15'ine sahip<br />
tahvillerin rehin alınması karşılığında borç verilecek borçlar, şehir ve kasabalar dahilinde gayrimenkul satın<br />
ve mükerrer sigorta faaliyetlerini yürüttüğü ülkelerin kanunları gereğince sigorta şirketlerine ait paranın
________ .,...._...~ 328<br />
... \ u ... l ... l ~.t.:.u.a }~Jı; Y' •'f -.: .... u f-" T \ \ J '(.•V" • .ı...All..,~ '.. ı -..-'fo- ı.~ ... .V,l.i. ;,t;:..ı J_,l .:ı.).ı...t.\ıai J§ .A... ;.ı.:.S ~ 1 J;,u~ı . .:.t-ı !C'· ı iü_,;<br />
\ " . .. '-'. ~ .<br />
..:..~<br />
Jf"f:. r.'.iT j;~ jy_ .::.ıJI......J.) (\'fV)<br />
"~;; .,.a> ıci~t ... _,~;.)l,._. .s.J_J..,. J:~~ .:.ı_,._ı_..ı. ~ı.. ~-:::-- __,.. Jt. .:ıt.. _,; J.it:;ı.· 'f'·'t' ~~...!. 'f• ..:,(ri.<br />
!lJ~I t_}ı" ıJjl_:=.t ~'JJI JJ.J.J JJf) ı,j,;..J}J J\_;i'l jy . • ..ı.:.l;..b '-'M\.:C; ~ . .U,._I .,:t .))\~J ..:,~\.. .. ).)<br />
ı.)\:IJI .;n o..;Jl-f:'ll...ı.:" Jl...ı..t. Jl--::._, ..!.l.~~.J.J ~)JJ•i~ .:..) f:, *.' ..:,~J_..ı. ... ..ı.:_ ..... ;b .:..~-i ~~..ı:<br />
e,_:i ~_..a_.. • ;.>.ii:::-.ı.l:' j.l.l:~~- .ı.:..._;l) 1.:• __,;F- .:..~:"' •;)JI ..!.1.1~1 r:::.:jj "'.l;b-. .... ,.. ~_, ~ .ı..:.:.J~~;T .t.~:,..l<br />
4.:.i;.._,4j :J.)f;, J:::-o\lJ'. ti' .j.)~l..f~ • ;_,l!~l ~.)~ •.;(_"" .:,ı__,.(' ,j~ .JJI l;\::&.1 1.)-l:~.J\," Jt.ı._...ai ~~ ..<br />
.:ı.Jf ı.>J~:;-:;T .1,\-:: ... ı ) § l • .).:-; ..... f.iJı ı.>Jl-· ..:. ~ .;.ı: .. _t.. .)""' J_,( .!.1.:-"':";T .1,1:: ... 1 ~ı If ya.~<br />
.s)..ı._..ai.•J "'.Ic (=-:_J.iJI '-'4~; ~.Jbl ._,..1~ "-:• y .::..~:"' l..ı.r:.L. ..);,__,, • ;..1..4:::--dJI \IJ, ~_;; .ı.....a.,..<br />
(.)'"';.&.'i- 4:....)~;T .1l;= .... ı >'.J ._;}..:,../) ;1} .. :ı~; .s)"::--;T .ı,~: ... ı .., ... _;.a.;.. .;_;,ı ..;t'JI ~:*i "-:::-J;f<br />
• .)__,.:ı_,ı j!JI 0_,_,.:i r; ;:ı)l.~ ,ı..~' ... )) ..._._;;i' ~ 2t: .. ~4J_,ı<br />
If~· ":• _,.r .::..A:,. •JjJI ..!.l.L.J.' J\} ;.)\_,.) ~J e--' o.).J_.I.'ii cit...ılJI dl.;. j-..&i ..!.1.:-~ı....,.. S_rt.<br />
ı.)__,f.14,j .... .)nl. !l,ı__,..J;.i, .. :ı ... ; ..:..":}ı•l•u ~.aiJ C:-i_, .::.ı.ı.• ..ı. • .ı..i • JJ:l_,l .:.._;c...) ı...ıe-ı .:ı...ı.;;.).ı,. •Jbl<br />
~Çıo.).J • ...ı.;i"J!..UJ\ J .. l... o..\'-Ç:::-Icl\:.1 o..;JI..aiy. o.)~)..l._l "':~\ ~...L-'1 _;.l~l J~· cl rS.J:;" • .).:l)jJI . )~' liı_l .S_JJ~ı ctl!.i.Q.<br />
"!,L.r .A.:,J. ;_,:l,l .::.ı_,t.) 4.>-Ç:--1 .~l..j.J. ~""-! "':-·v" t,ı~ o;jJI ..!.1.~_1 o..;Jt_;iı ~;i.i• .)'lJI .Jl~ -.._.;?<br />
. J.ı.:;'( ~.ı_, ı ..;u .. ı J::l d:"'.L..r" ....4..ai ._,_:~;,. .:.ıJf.l ıs"". )ll :ı... ..!.l: ... _, .... ;..<br />
.:..!L; ~_,f)l~ ..!.1.~"-L • ..ı._l r:a:: .j,·_a,.. j":}ı.l.. • ..;... • J":Jı;.~ .J..ı.;_t..c..l J' .)jt;' .., .. ~L. ~:.... ..!.l.:5.r!.<br />
"".f. ~y.. .. t_ ... ~ .. ..ı..t J\;.:;.1 cl.:)_,..: ,f":Jı~ ,.J..ı._l \.:..:il ıf_..)Jr "!,•),1 ._,....if j.ı_;t_,J., .J.-'-" JJI ..J..ı.-tl..<br />
if>.A? ... :.:,\.\_"" JJI ~ "!,l..r ..)'1,1 ıf;..a~ .ı..: ... .....;.;:;~,... ;.ı.\~.;.--§ ı.s.JJ.sJJ .;_; ... _;~:.\!ı,<br />
J~-IIJ 1 ~kcl _,fy..~ J\•-:; d..lr-IJ ..:..')l~_,i &:.ı..::l:" ..:,1, J'":" J" . J.f"":* ..ı..l •Jbl 4:::-J} J~)ı:l~ ı.), ıı_L. r<br />
• S':h' J_ ... ı...· i .)ıa; ~~;; 0 ~;_,., j •<br />
.) >i-'fo. 5-ı,ı . ;..ı.~._ı.-~1 ~:..i.;§ ·Jf.l; S..;:;§ .:ı, ... cl .ı.: ...<br />
~Ir"\ » o..;J _,~..ı..l Ji.;..)l -.·;\...:i .ı.,;_,.. ı_;---;; 4,1.:.08 ~Y.,~_,~' .jl_:.l.'l .:.lli o.ı.:;.,~.ı; J.:.l--> ~;- 4.1 .::.. .. ~./. '\i.:d<br />
.;..ı..i!'"dJıif::"'-~· -.:-.ı..~T.ı,~,..ı J~d-'1!.7~ ... ~, .ı.\:·~ ..9"'ı.:;-:;T .1.1:=,..1 ıf>.a~ .ı..:.:_1!j J>i cl-.:~;?<br />
d~ •J..ı; . .)..1.(~*..\ı·' '-!>-J .:ı.ı.:..(~T .ı,t:= ... ı 1 . ..... )_;__,, t,;_, .::...-.-} 'J'.).; • .ı:.:.j .!l_, ... ci-.:T~: ..<br />
..:..":)ı.l .... J44<br />
..ı..ı Ji.;..)l .,;.;\:• JJ' • .) ..!.1.:- ;f":J~ ..:~_,ı~~- 4.-JJ ,ı 4,\.:..i .:,ı..ı.:....o~:;-:;T .1,~1--" . .s;l.ı.ü<br />
•<br />
.l,\::,;..1 ifJ.A? oJ_.._;JI .:J..ı.';)JI t.SJ.v"' cl .. ~l ... .::.ıl..:i ..ı:~c ~_.;_,CJ... (UI ..J__,f.l ~-;~lv" cı.:f_,..:.<br />
.ı..~i •<br />
.ı.:...L,.. Jf::.J J'(.J • ..:..\.::i j~ .;.ı.~~4~_,1 ji)IJ_,! o.).JJ'. •.l\1"'1 JJI •J)JI ..!.1.~1 J~i ~~;\<br />
----------- iSTANBUL TİCARET ODASI -----------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLl ANONiM ŞİRKETLER1--<br />
50 hisse sahipleri arasında 2 müfettiş ve 2 yardımcı tayin eder. Müfettişler kendilerine tayin edilen ücreti<br />
görevlerini tamamen yaptıktan sonra hak ederler. Müfettişierin vefatı ya da istifası halinde yardımcılar<br />
onların görevlerini tamamlar. Müfettişierin ikiden aşağıya düşmesi durumunda yeni müfettişierin seçilmesi<br />
için kısa süre içerisinde Genel Kurul toplantıya davet edilir. Sermaye artırımına karar verecek Genel<br />
Kurul' da sermayenin yarısı temsil edilmelidir.<br />
Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar. Yıllık faaliyeti gösteren bilançonun mayıs ayından önce müdür<br />
tarafından İdare Meclisi 'ne teslim edilmesi gerekir. Bilançoda şirket faaliyetlerinin birinci ve ikinci kısımları<br />
ayrı ayrı gösterilecektir. Hayat sigortasına ait olan sermaye birinci kısım işlemler için ayrılan sermayeden<br />
ayrı idare edilecektir. Şirket varlıkları arasında bulunan tahvil ve eshamın fiyatı bilançonun düzenlendiği<br />
yılın son günündeki rayiçleri üzerinden hesaplanır. Bir önceki bilançoda gösterilen fiyatlara nazaran<br />
hasıl olan fazla değer ile hesap yılı içinde sahip olunan tahvillerin fazla değeri sene temettüatına dahil<br />
tahsis edilecektir. Takip eden yılın son gününde değer kaybı yaşanırsa bu ihtiyat akçesinden mahsup<br />
edilecektir. Değer kaybının miktarı bu hesaptan fazla olursa artanı yıllık bilançonun borçlar hanesine<br />
yazılacaktır. Şirket faaliyetlerinin her iki kısmına ait safi gelirin her biri üzerinden ait oldukları kısırnlara<br />
mahsus ihtiyat akçesi teşkil etmek üzere öncelikle yüzde 1 O ayrılacaktır. Geri kalan temettü bir kar zarar<br />
hesabında birleştirilerek bundan yüzde 5 İdare Meclisi üyelerine, yüzde 3 encümene, yüzde 5 idare meclisi<br />
tarafından kararlaştırılacak oranda şirket memurlarına verilecek artan kısım gerektiğinde sayılan ihtiyat<br />
akçelerine ilave veya hissedarlam dağıtılmak üzere genel kurul kararı alınacaktır. Kar payı Genel Kurul' da<br />
onaylandıktan sonra on beş gün içinde ödenecektir. Sermayede ortaya çıkacak zararların karşılanması için<br />
her iki ihtiyat akçesi toplamı sermayenin tamamına eşit oluncaya kadar ihtiyat akçesi kesilmeye devam<br />
edilecektir. Ayrıca Genel Kurul İdare Meclisi'nin teklifi üzerine hedefleri ayrıca belirlenrnek üzere özel<br />
ihtiyat akçeleri teşkil edilmesine karar verebilir. Bunlara ayrılacak para genel kurul kararına bırakılan<br />
temettüden ayrılacaktır. Şirket sermayesinin yarısını kaybettiğinde tasfiye ya da devam kararı almak<br />
için İdare Meclisi Genel Kurul'u toplantıya çağırır. Sürenin uzatılması, fesih ve işlemlerin tasfiyesi gibi<br />
kararların görüşülebilmesi için Genel Kurul'da sermayenin yarısı temsil edilmelidir. Ancak ikinci davet<br />
üzerine toplanan Genel Kurul' da bu şart aranmaz.<br />
Şirket 2 Haziran 1886 tarihli ferman ile Mabeyn bekçileri Müdürü Salim Ağa'ya Dersaadet, Bilad-ı<br />
selase ile Biga kazasında buz imal edip satmak için verilmiş olan imtiyazı satın alarak hayata geçirmek üzere<br />
-----------·~ 329 ~-· ----------<br />
23 Ağustos 1887 tarihli nizarnname hükümlerine göre kurulmuş imtiyazlı bir şirkettir. İmtiyaz sözleşmesi<br />
özetle şöyledir:<br />
128. DERSAADET BUZ OSMANLI ANONİM ŞİRKETİ<br />
edilmeyecek "genel eshamın fıyat değişimine ait ihtiyat akçesi" adıyla kurulacak ihtiyat akçesi hesabına
. ;_,:1)1 J:->-~ \..:...cl 5,1 u_l o.l~JJ .J ~...ı.l ~lv' .)Jl,:a~l J-~ u.J~ ~:-vl' ;.ı,l<br />
. . ..<br />
--~·).ıl v.Jf •-':..J v-~L. .,; ... ~ ":•,.r .;:,~:". JJ:' '7'\f..l _;lJ 1 c.UL. ... ~ • .ı.: ... ..,""",._ >J'J: I..S.J.v"'.J_,\.:...c:<br />
,J~C.:..i J..:, •<br />
.ı;_,! d,·".l...r" .J.)J\,.. SıJ~_,!,\ .j> eS}\•\,.. '--.a> J~. )~! 6:::-I.J..ö.ı:. o..ı.\.~ .j':":.ı:._,;_, JJI 0_,'\ .JJ\ j.ı.~Ç':"ı j.ı.:;) .. .)l).ı".a> ..!.\ll. ~:..:..ı.·~<br />
,ı• 1 • • 1 • 1 . ,., A ' • V p • . 'ı.( .<br />
• ).J\-'~ ı.)J.. ... .,., . .).~ u u V.Yr> lS"".ı.:.\..6 '-\ ....... '-'·"'~'fp<br />
..:;.ı..J ...;tS!' o.ı)f_ .:ı_,f-_1($.~';"';\ 1l~:,..\ J J~·)_;_,_ J;'IIJi ._,;.n;.;_.,)~ ;J),.., ... .).ı .. _9t __ ..:,;l.:i<br />
d;>c..ı:_l ..:...!\.1_~ ~:.\; .51~ "'...ı\; -.:.ı:..:ı""~"" .__,... ,:.ı\.1_,1 r:..'>-1 J:l;; • .,:_ ... L. .r· .;:,.( .r-~ y; .. :.ı_:;.. .!lj\_~:.1<br />
\!JL--A• 0 !-ı • .JJI .~j~ cl.":;;~ .jJ., ı:p;J.:l_,! j 1 )1 t:• .j;>'·~l_,i J::'"ı .J..ı.:;.J1 ":"J.r .:,l~-. • .ı~:--J.ı<br />
-----------·~ 330 ~-·----------<br />
•• ;1.>1 ı..,rl.? • p..ı:lc d. b- • .;~"" ,.J.ı.;.ı.;i ,ı -~ı); ô )~ ._a ... ; jl.ı.i.-<br />
'-:"'')i .J.ıL.;,ı::ı ).),; .~; Jı .)..ı..!~<br />
0<br />
J~" ~JJ$"' .:V. .:.,!.>..:_ ..... J..ı._.:...ı.,C! .ıl~~.:..; .ı.:;;::bi ..!.\:.1)::,..1 .o..L.jl:: .. ı J _;ll! • .>.:!! ~Jı.,~...,_t.. .r" 'E..\9 J. .)l..j<br />
J..ı..a. J:t:.;~- \A..•o J\.' U:r:i'I'V .!,\: ...... ;;~ t)J,.ı '-::...:L; •.;~~ ,j.ı.)..ı:;-\,' .j.ıliE\; .1. -..I;Jy" t_!)J<br />
. J-'.:..~.1 Jt•:::ı ~)J~\.J . ._s·_,.y_ ._aı_,~T _, )\_, .J:"" _,., .Jr:---' _;~..ı.lJI j\!;_. j.A;_.,,\:.:,ır~<br />
d:;:_ı..J' }:. ,..._;; ... :; l~lJf. J~ ($.-~ı_L. .r·. J),;)\•~P ı.s-•).ıl ;S ı/ .:;tlJI r.-l.;;..ı • .ı.:K.!.i .::,.,,1->.ı d:S"',..z . J-'!.t,l ;.ı~.,.._: ... '"UI ı.S)i.:.ı r.:r d:.)<br />
... ......._. • ., L' .. ı...,.;>' .. "'--/. .1<br />
,!J}.ı_P,_.J_~ '-" • .) 'J.l•->-:i ... \:.)151 .).l4,_/-:- ,::,1.;.\i;! J~J· j_,l _;.t..\._ 1 J\!>1 ~::-:_'\,;:,(..?'~ 1._,;..,.)~-~.)-' "· "-:ı_,ı c_l.;;..ı ~·:::?""\ c.~\.c •...; .. t~l \'J j.ı.:;..J_,h J.rı ).r . ...;F_,1. ,j\ •• ,J-':~~J :J;t;, J \_ı:.Jj) .J _,:f:ı 0 ,;·<br />
0<br />
p":; .;r<br />
. .!l )j .r. 0::- -,J _,ı J,F. _, , ...;t., 1 \. :k-•J.>.: ... - J ..:,;~ 1.;.;..1 ,_;..) ) jy.<br />
-, .. L· .ıJ ,l.o. _;.\t_,ı.->~ j .).ı.j(..?' .JÇ c.s"~:i!l.i "· .;~ .ıı_,ıJ J:':-' ~lk.c 1 .:..1:_(.r~ .).;~.,;..,;_;.. j:\c, )i 1., u A~ _,<br />
J ,;.~1 0~":~:?'"1 cij\.c ... ~l) j..r_, )~; t.S'~:ı,0:o:·AJ_,ı.!J;ı; .).>.:i ) •<br />
.;.!)1 !l J.ı/k ~; 1.;. )\9!.1 )' j\::.ıy_. ;.>.ı·_,;_\,:a:;ı<br />
J,.rı.:ı,_ ·-'~~\~.$:";.Cı~ .)..1.\S..ı cL.~::;.._,_,; ·.;-ı . .~~·J.J;...ı .. 41_.)\:=~ı:;· .. .:!Jj"'· ~ ... b ~::ı .. .;:--dJı<br />
J..ı\.;::i_, .).>:y. ı.S)~:.S'L.Jı !lg,S"if_, .... ?.h.t..;..I_;':"IJ .;ı.;. .J.J.~'-:l..t.J .;:,.a;..J -:l;..l..ı }-i.· ~l.r; ..:.;~..I!JI J-Lı:l t')J J'-'":5' .r~-", • ..ı)l::•l .Jl;I~IJ:.a%: .... ı;ı.ıc;..J)J JJ.J'I jy_ • ..ı,,..l~ .5:.c • .ı.:;.;J.; .,;,..,<br />
;:: .!. -'"':-l..:i'..:~.l:.._)•~.J. ~<br />
• .ı.::;._ J >:""'' .j•)\.:~ .,;;;.. _,) J j\.P ı j Y . .:l J.>.ı_l J~ ' • .J.:~ ..~1..:..- .jf: .1 .::..., \~ J_';, .1_ ~<br />
0<br />
·~ ,t\~j.ı., k;,:; ı) ;.S)•P, .J '\!jj J.ı.:S\..);? • .ı.:\;.. ı_, 1 ,..\.di \~~
--TİCARET VE ZİR;\AT NEZARETi MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
Dersaadet ve Bilad-ı Selase'de, Çanakkale ve Biga kazası içinde buhar makineli buz fabrikaları ve gereken<br />
yerlerde buz depoları kurmak, bu tesislerde imal edilecek buzları satmak imtiyaz sahibine aittir. İmtiyaz<br />
süresi ilk fabrikanın açılış tarihinden itibaren süre sonunda uzatılınası mümkün olacak şekilde 25 yıldır.<br />
İmtiyaz sahibi fennan tarihinden itibaren ı yıl içersinde buz fabrikalarının inşasına başlamak ve nihayet<br />
1 ,5 yıl içerisinde tamamlayarak buz imal ve satışına başlamak mecburiyetindedir. (Sözleşmenin bu ve diğer<br />
bazı hükümleri şirket tarafından ihmal edilmiş olduğu dosyada mevcut yazışmalardan anlaşılmaktadır.)<br />
Depo ve fabrikaların malzemeleri her türlü gümrük vergisinden muaf olmak, buz imal ve satışından vergi<br />
alınmamak, yabancı ülkelere satılacak buzların ihracat vergisinden muaf tutulması, buzların her okkası halk<br />
için kırk paradan, askerler, garipler, kadınlar, bunlara benzer hastanelere şirketin verıneye mecbur olduğu<br />
buzların okkası yirmi paradan fazla olmayacağı sözleşmeye dahil hükümler arasındadır. Bu imtiyaz gerek<br />
saraya ait kar evi gerekse insanların toplayacakları tabi kar ve buzlar ile yabancı ülkelerden ithal edilecek<br />
tabi veya sanayi üretimi buzların imtiyaz sahasında serbestçe satılmasına engel değildir. Yalnız aynı sahada<br />
buz imal ve satışı için başka birine ruhsat verilmeyecektir. Ev ve eczanelere ait küçük el makineleri bundan<br />
müstesnadır. Süre sonunda mevcut fabrika ve aletler ücretsiz olarak devlete kalacaktır. Buzların içilebilir<br />
sulardan üretilmesi, sağlığa zararlı maddelerin karıştırılmaması, fabrikalarda çalıştırılacak uzmanların<br />
dışında bütün am ele ve hizmetiiierin Osmanlı vatandaşı olması imtiyaz sahibinin mecburiyetleri arasındadır.<br />
Süre sonunda hükümet fabrikaları kendi adına işietmeyip başkasına kiralamak isterse eşit şartlar içerisinde<br />
imtiyaz sahibi diğerlerine karşı tercih edilecektir. Daha sonra Cemiyeti Rusumiyye azasından Hasan Haluk<br />
Bey tarafından bu imtiyaz süresinin sonundan itibaren yirmi beş yıl içinde aynı sahada buz imal ve satışına<br />
dair elde edilen imtiyaz da bu şirkete devredilmiştir. Böylece şirketin imtiyaz süresi elli yıla çıkmıştır.<br />
Şirketin kuruluşu sırasında çıkarılan hisse senetleri uzun süre birkaç sermayedarın elinde kalmış ve imtiyaz<br />
hükümlerinin uygulanmasına çalışılmamıştır. Adı geçen senetler ferağ yoluyla birkaç el değiştirdikten<br />
sonra nihayet Rozihbank'ın 27 Kasım 1905 tarihli ruhsatnamesinden anlaşıldığına göre Mösyö Walter ve<br />
Adolof Bomonti b iraderiere intikal etmiştir.<br />
Kuruluş nizamamesine göre şirketin merkezi İstanbul'dadır. Serınayesi 5,5 lira kıymetinde 20.000<br />
adet eshama bölünmüş 1 ı 0.000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi yüzde 50 oranında artırabilir. Şirketin<br />
mal ve mülkleri karşılık gösterilerek sermayesini geçmemek üzere tahvil çıkarına yetkisi vardır. Hisse<br />
senetleri yan bedelleri ödendikten sonra hamiline yazılacaktır. İdare Meclisi 5-11 arası üyeden oluşur. Üye<br />
sayısı beşten fazla ise iki üye her yıl değiştirilir.<br />
Üyenin her biri 20 hisse senedine sahip olmak zorunludur. Beş hisse sahiplerinin katılabileceği Genel<br />
Kurul her yıl Mayıs ayında İdare Meclisi'nin göstereceği yerde toplanır. Sermayenin lll O'nu temsil eden<br />
hissedarlar Genel Kurul'da vekaleten veya asaleten hazır bulunursa toplantı yeter sayısına ulaşılmış olur.<br />
En az 100 hisse sahibi hissedarların toplantıdan en az on gün önce yapacakları teklifler toplantı gündemine<br />
alınır. Şirketin mali yılı 1 Ocak'ta başlar.<br />
Safi gelirden hisselerin tamamına faiz olarak yüzde 5, ihtiyat akçesi için yüzde 2,5 ve imtiyaz süresinin<br />
sonuna kadar şirket sermayesine karşılık olarak çıkarılan hisse senetlerinin ödenmiş bedeline teminat<br />
sağlamak üzere Genel Kurul tarafından belirlenecek bir miktar para ayrıldıktan sonra geri kalanın yüzde<br />
15 'i eşit şekilde müdürlere, yüzde 85 'i kar payı olarak hissedarlara dağıtılır. Her yıl kura çekilerek eshamın<br />
331
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI------------<br />
\ tV ,s('f; 15 JJf,IJ 1!'_:1;..<br />
~~""""~"""'""""~-<br />
• ..:,.., c.ft> ..!-l:..'"\;_;_ •.a> .ı_,\:-1;.\ (iJJ'. ~\;1.>- (.S!.~ .)U:: .... •.>)J'_ .,;!;_.J..•<br />
.:...~ l .... l .. ~) .) }::-': .J_ J) 1) ~:· J..r .:...~;" ,:.,_:, 1) 1 c~· )I.J..a • .J, .. : __ v"' _:).;')\ .. !,.,. •J.i-' 1 _;Cl j..l}} ı.; "'\:""'-':!.)<br />
. ;}!.J_J Jouiss ance J!\.< •• )"..4>- ,.:ı.;,_ 1<br />
-u..r.:i' .;,t:.S' f'~ ..:ıyf:l uı~n.~ı J(;.J. ..... :-'>uı~·~l,J.ı.,.ı ·;)Jıf ~.ı.:;-1'~ \J'ı~ ...... d:~~'!'"'; ı .1\::>1<br />
;-\":',..~,_ı l._l J_,:; .!.);>_I.)I;il ":'::.., ;.)1;1 •.ı'l"'l''\ ;:.;;l.<br />
c..>.ı.:iı.JI::::-'J\> .:;Uy. u;);~· .... ;~_, ;:.;;lf jl..jJI ..... ~..ı_,ti. +.>.ı.\, ... )\;.. 4-~l ._.."" c..>};;ı_ .J.>}J uı~U<br />
..~..};_..;,> c..>.ı-:i\ dAı. ıi . ..V'J'J\:-- }:;,ı,._ ı.>);.,_!f 1 J..ı.;:. d:._J:.;-4"'" .:;\.kL. •J:~ _,1:1_,.) v"\ JJI 4,,..;JJJy\ i-'j .,;_~..,:; 4.'(-l 0..ı.~ o.>.'j.;\ J<br />
h:; i .;_,;t; .)~,:. _,_.:..\ o)J_.J..;,· J.ı..>.lj\ J .... ı... ...;~:::-1 • .ı.::~ . .;..,.l -...L.ıJJli!o_, ... u • .;~, ;...\9 ,:,\:;.. ..!.1:: ..... .)1::.1 .;)-.,.ı ......;..-.i _,<br />
._;.:J,ıJ~I ..)..ı.:i.) • .:...(.r::, ıo.>.~i); .J,').;!:_,~I ,_it..,;,' •).!_..~.;; ~..l)y_.ı-::._1 ._;.;.., (.S"-;.J. c.~.J~J',Jji~ • .>~;,~<br />
J ... :; J_i:; d .. l~""'l .\ı;-'9 _,:... J-'.1\.:--
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
belirli bir miktarı tedavülden kaldırmak için hasılattan bir miktar akçenin ayrılmasına Genel Kurul karar<br />
verebilir. imha edilen esharna karşılık sahiplerine jouissance verilir.<br />
ihtiyat akçesisermayenin üçte birine ulaştıktan sonra kesilm ez. Şirketin mali durumu, 1 Ekim 1916' dan<br />
30 Eylül 1917 tarihine kadar geçen süreye ait bilançosuna göre şirketin 59.000 lira itfa edilen hisse senedi<br />
bedeli, 34.483 lira 70 kuruş kuruluş masrafları, 2. 108 lira İstinye fabrikasının makine bedeli, 374 lira 45<br />
kuruş aynı fabrikanın inşaat hesabı, 500 lira mevcut tahvil bedeli 4.250 lira Bomanti Birahaneleri cari<br />
hesabı, şahısların zirnrneti, kasa mevcudu olarak toplam 235,135 lira 92 kuruştur. Borç sütunu 110.000<br />
lira, şirket sermayesi ı 7.983 lira 70 kuruş, rnüttehit birahaneler ortak hesabı 1.3 ı 9 lira 6 ı kuruş, ihtiyat<br />
akçesi 545 lira 85 kuruş, itfa olunacak hisse senedinetahsis edilen ihtiyat akçesi 5.509lira 75 kuruş son yıl<br />
içerisindeki safi ternettü şirketin varlıkları toplamıyla dengeli görülmektedir. Şirket bu hesaba göre ı ı 0.000<br />
lira sermayesinden 94,000 lirasını itfa etmiş görülmektedir.<br />
yapılan sözleşmenin icrası maksadıyla kurulmuştur. Muaddel nizarnnarnesi 8 Nisan ı 9ı O tarihli padişah<br />
vardır. Sözleşme: orman ticaret ve nafıa nazırı Halaçyan Efendi ile Cemile Sultan'ın oğulları Celalettin Bey<br />
arasında irnzalanrnıştır. Galata Köprüsü'nden başlayarak Haliç'in sonu olan Kağıthane'ye kadar her iki<br />
sahilde mevcut ve yapılacak iskelelere yolcu nakletmek üzere vapur işletrnek için ferman tarihinden itibaren<br />
kırk yıllık imtiyaz verilmiştir. İmtiyaz sahibi bu tarihten itibaren dört ay içinde bir anonim şirket kurmaya<br />
rnecburdur. Sözleşmenin yeniden düzenlenen dördüncü maddesine göre şirketin sermayesi 150,000 lira, hisse<br />
senetleri harniline aittir. Gerekli görüldüğünde bu sermaye 25 O. 000 liraya çıkarılabilecektir. Şirket şartnarneye<br />
uyarak iskeleler inşa edecek bunların yerlerini değiştirme ya da aralarına yeni iskele kurma ihtiyacı duyarsa<br />
öncelikle Şehrernaneti'nden izin alacaktır. İskele inşası gereken yerler konusunda arsa sahipleri ile şirket<br />
arasında bir anlaşma sağlanamadığı takdirde bu yerler kanun dairesinde istirnlak edilecektir. İskele inşası<br />
yatırılmış olan 2,500 lira teminat akçesinin yarısı iade edilecek, diğer yarısı şirkete verilen ruhsat süresinin<br />
sonuna kadar şartname ve sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesine teminat olarak ticaret nezareti emrinde<br />
bankada kalacaktır. Bu paranın bir kısmı sarf edildiği takdirde harcanan miktar on beş gün içinde şirket<br />
tarafından bankaya iade edilir. Sözleşmenin teati edildiği 13 Nisan 1913 tarihinde ruhsat süresi sonuna kadar<br />
-----------·~ 333 ~-· ----------<br />
ve vapur alıını kesin kabul işlernelerinin icrasından sonra imtiyaz sahibi tarafından Osmanlı Bankası'na<br />
iradesiyle tasdik edilmiştir. Şirket sözleşmesi, şartnarne, kuruluş nizarnnarnesi tasdik edilen dosya arasında<br />
129. HALİÇ YAPURLARI ŞİRKETİ<br />
Haliç'te vapur işletrnek üzere 2 Aralık ı 909 tarihli ferman ile Cemile Sultan'a verilen irntiyaza karşılık
334<br />
..:..,"\.!.~.); J ..:.,1_-_a,·, ::.ıLÇ/J a.:...,l!.i j), !l)JJ' ı ~J "-\(~1 't.S·"-JJI.ıl_,. d,".ı..l:1 ;-; .J..c4t-~:JJI ..:..,jJ • .)..,_..)\.,<br />
._;t .... JI J>"ı'JI )1.,.. ~:~ •<br />
.. > • w<br />
..ı.;,..:-•J .:...)Jy;'-J JJV" -:..1 ~r-J 4:,...ı; .... l":"'l:-ı .:!J:~Y.J "-•jiJ J~'-~J:·d.?'.J<br />
o.:.§..> J;.l.ı ~.\;.\1;,1 ı.fJ>A~ ";.,_)...,J .>;~ !l);J...i_J ~: ... ,)JI .!)..'...,_J~ ..:.,)\.\$ • • J..~ı_ıı_,:,.l _;~,_,J""';. .ı:tc<br />
Ji.'JJ.J Jii'Y ,oJt..T .;):J!.:\)l.jv"' ,-=..~ ;-~.::.,f.:ı;·\i 0\l;;J)~ .ı; "'i~J,i~_, •• _~\"_, .. .:ı..c1..V.J."'::..I J!..~. .. r<br />
-siT ,.,...ı .ı.:..C; .:.lJ-\\t=:- •ii.J;s.!. ·->:T -s:TJ ..1~"'~-.;_;~j.ı"~:; ~ı.ı •• J;ı.ı..ı ı)J1 . • ).,} ~-'V .).ı.-':>•J.<br />
~'::; ..:..l:;ıo J:>-t~ ... dJ' . • ...ı.;;;\iJ r':!'.J; o.ı4:,_l •• J dı::-"-:! Jl J:U o)\? ":"'_l;. •))J ;ı,IJ ı.S }ı.i..ı..., .• ::.OJ J"" !l )JJ'.ıJ 5~•.!_J.; Jlki<br />
•->~) 0->.J . • .ı; )•JI J J-:-di ..:., ..t?- 1 •J~ jf ~ 1 ,J_,f.l J .1 • .J\:13'. ;IJı. 4~!~ . .,;-• • .ı.,.l Jr.fl;>-1 -=..'\;~'"';;;.,.. J~:iıS .J_,:lJI0;;•ı<br />
-it~ •<br />
.,4l(_ı . P) >:~ .:-'l.r:.,:-Gı_ı ~ ... .:, 'Y ..:.,)l~..c.i • ..\:s ,)tc... .ı.· J;>-·d _,ı .:ı::·; • .~ -' •<br />
UA<br />
...ı.iıı" ..s Ji..ı.tJı _;; 1 _,.~:.'(,.ı<br />
)J-> ,;.~ .r:. • .ı.;,.,J.,..;.. .. r~J; ).j\;.J 4.t-\:.,.IIJI~ •->"-;>-P J:..ı.IJI z;:_\::;! .J_,f)t.S-'J.;&\S:J .>; .... ; :.l)J_,ı}JJ<br />
0.ı"'....\l! iJ"'J ..s)a.t\:.all)..ı J ..,!:(<br />
..... ! J • .j>l}a;~ .k:i3 J;--;i-<br />
J;>'IlJI .)J'::;Ç .. ~ .. ; t5:-'J.~:_, J ı)_J ,.t.· -tl~~ ..1:.'\.r~ . 1 ..ı..ii _,.;, ~:-•.Aı:.l~• ..;).:, _,(,.. ..s ...ı._. ı.!..l:. ).._; _;•i<br />
;.!..\:;:) \l;,j ::.0) \f •JJ_.;,iı;' .i:.,~,·&! J', ~--.. r .J. ;ı... ~·:'·Çe -=--:•: \," ..;).~ •j,.\ o-4CJ..\ J4.:;; J •h\ ) J'ı _;.(!~<br />
• ..ı.:~~t; ı.Slv"'c...'\;-~ .y.s:;;_'\\:!J:I fl.ı..,_:~l JJ.i • .)->~:~:~1 ~ .. :'· •JjJI ..;)..,~.\ )J\f ~.ıl ;:.,.!1; ~:-•->-cL.<br />
\ ;; · .. ı .- · .. , 1 , . . c • -.ı , ~ 1 .JI , 1<br />
1<br />
,. \ • \<br />
ı-;-~.!. u.J...ı• ._ı...l..ı _;"' ~AA• ı$ lA .Ji'"'J ı.:;:~· u,"':~ J" ....;J''"'ı,.. .J • • ..~.. ı.S · J w:--•..~ı. rMl 1.5" :' ı-; _ .... y .<br />
.;.o..~ı.T -slT v"' .J..)~b ,;:i,t.ı.;r; ..s_;..C • .ıjJ'. ~).,',:9\..., .>;;:,:,.;)\.ol.,. .J..ı.S::~"-:1,1 (..A;,· ':\ı:JI)..!.. ;:.,.;l.IJ (.k:.·<br />
J~ı Jl_ .. ~· .j..ı.~;!-I!JI .1J;-~• t.S~·llJı 0J.ı .::..~ı.>;]..;).:'. ~..ıl c,l;v,.. J'. joo~ı_ı ":"'lf.lt.S.lk~ı • ..ck:-~ 5J<br />
j;~l •JJ\c ~; .... S:lJI .J_,f.l t'>~!l .ı.ı_l.>;l ..!.\::'. ~JI •J.f_.>.P.ı. J~..c!J: ~.:..i ..:.,)\..,.\.,.. .. :_. I.S~iy_l .ki.i . Jy;j,_ı<br />
J: ... _.!.i "'·'='·T .:ı;: .... ı...;J,,..ı._ı J:~i ,...ı.:.a ... ,;..., ':"'il.:. $:1 _;.s:i 1 : ,.)~.l •• .r. ·l}!..~ı) -:'J-s: .Jı'\1;..; J'. ;i...ı.:4·<br />
-..l:~L.!.il (.:~) •..\:;)<br />
.. s:~ı..,. ..!.1:;"":1;. .).ı.:;:-IIJI f"'"":. ,;ı;; lS~J'. \.)~ • ..~~:;. ..sjl::•l ..;).:5 F:, ./'4..~_..~:,1<br />
.,.:...ı.dl$:,.!, ..1:(,.~ .Jı_, .. ı.._l.;'k .),>~J 4_...,J_,:ıJı ':"'u. jl::.ı ı:ı..ı.:j)· }:S>_;(._.) .:ıJf:l l$.1.):--ı ..:.,\:liıS L:<br />
. J_,JJI .,:,J"'-> -:..'\;-:, • ...ı.-~r.i tt~Aı_l . ...ı.L".ı \.V_I ..:., 1 ...ı.-~r .. i .;...~: • .:ı..~~.L·<br />
.:ı;~l:~ ı>_;Ç:o ·~"'-cl.t .. ı>J. .J)J' .kil..- )\::.1 _; ... '""'J..Iı_ 1 LJ;~· ,j~.JJ:! J' 1..;:>1 dı.ı.-t-..i JJ..; .ı.:~\:;. .:,.>..._,ı_<br />
·J-'~:>- ~:~ _,...,; }•i d.:._,(;.. 1 .ıh\i. \5':u J~ >~ .. :. _,(>- JJ
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ ME!v!ALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONİ!vl ŞİRKETLERİ --<br />
teftiş masrafı adı altında şirket tarafından verilecek aylık yirmi beş liranın on beş lirası Şehremaneti<br />
komiserler aracılığıyla teftiş edileceği gibi yıllık gayri safi hasılatı da Şehremaneti'nin tayin edeceği bir<br />
müfettiş tarafından incelenecektir. Teftiş hizmetlerinin şekli konusunda şirket itiraz ileri süreınez. İnşaat<br />
malzemeleri ve alınacak vapurlar şartname hükümlerine uygun olmadığı takdirde verilen süre içerisinde<br />
şirket gerekli iyileştirmeleri yapmaya mecburdur. İskele, bina ve vapurların tamir ve korunması için<br />
ihtiyaç duyulan tamirhane ve mağazalar kurulması konusunda şirkete gerekli daireler tarafından izin<br />
verilecektir. Şirket vapurları ve işletme, iskele ve tamirhane malzemeleri belediye vergisinin dışında<br />
her türlü vergiden muaf olacak ancak şirketin çıkaracağı hisse senetleri ve tahviller damga resmine tabi<br />
tutulacaktır. Şirket yolcu tarifelerinin artırılması için hükümetten izin almak zorundadır. Şirketin bütün<br />
çalışanları Osmanlı vatandaşı olacak, ancak idare ve fen memurları için gerekli şartları taşıyan Osmanlı<br />
vatandaşı bulunmadığı takdirde ticaret nezaretinden izin almak ve sayıları üçle sınırlı olmak şartıyla<br />
yabancı memur çalıştırılabilecektir. Şirket her ay sonunda kıyasi bir hesap neşredecek, her altı ayda bir<br />
genel hasılatı açıklayan Şehremaneti müfettişi tarafından tasdik edilmiş bir hesap evrakı tanzim edecek<br />
ve Şehremaneti'ne teslim edecektir. Gayri safi hasılatın yüzde 8'i Şehremaneti'ne aittir. Her altı ayda<br />
bir iki taksit halinde ödenecek bu hissenin 3.000 liradan az olmaması şartı getirildiğinden eksik kalan<br />
kısım şirket tarafından tamamlanacaktır. İkinci yılın tahsilatı 3.000 liradan fazla olması durumunda şirket<br />
tarafından önceki yıl ilave edilen miktar geri tahsil edilecektir. Bu işlem yalnızca birbirini takip eden iki<br />
yıl arasında uygulanabilir. Önceki yılların hesabı daha sonra aynı işleme tabi tutulamaz. Şirketin imtiyazı<br />
Haliç'te denizden yolcu taşımakla sınırlı olduğundan Haliç'in her iki tarafında rıhtım inşası ile karadan<br />
nakliyat için diğer şirketler tarafından imtiyaz talep edilmesi durumunda ve benzeri durumlarda şirketin<br />
her hangi bir hak ileri sürmesi mümkün değildir. Sözleşmeden kaynaklanan taahhütler yerine getirilmediği<br />
halde bir süre tayin edilerek şirketten yükümlülüğünü yerine getirmesi istenir. Süre sonuna kadar verilen<br />
süre içerisinde şirket gerekli işlemleri yapmazsa imtiyaz hakkı ortadan kalkar. Şirket biri emekliler diğeri<br />
muhtaçlar narnma iki ayrı sandık tesis edecek bunlarla ilgili talimatlar hükümetin onayına arz edilecektir.<br />
Emekliler sandığının sermayesi safi gelirden ayrılacak, muhtaçlar sandığının sermayesi her türlü para<br />
cezasından elde edilen paradan karşılanacaktır. Süre sonunda iskele, vapurlar ve tamirhaneler sağlam<br />
şekilde her türlü borçları ödenmiş ve ücretsiz olarak hükümete teslim edilecektir. Bu sözleşme ile şartname<br />
hükümlerinin tefsiri konusunda hükümet ile imtiyaz sahibi arasında çıkacak anlaşmazlıklar Şura-ı Devlette<br />
diğer anlaşmazlıklar normal mahkemelerde görülecektir. Şartnamenin ilk maddeleri iskele ve vapurların<br />
inşa tarzı, döşemeleri ve bölümleri içinde bulundurulacak malzemeler, yolcuların istimhatını sağlayacak<br />
tedbirler, geliş geçişi usulleri ve çalışanların sahip olacakları vasıfları düzenlemektedir. Faaliyetlerin idaresi<br />
ve yolcuların seyahatlerini düzenleyen yönetmelikler hükümete tasdik ettirildikten sonra uygulamaya<br />
konulur. Nakliyatı temin etmek için şirket her zaman çalışır vaziyette en az on vapur bulunduracaktır.<br />
Vapurlar iki ayda bir kontrolden geçirilecek, altı ayda bir kızağa çekilerek tekııe ve su altı kısımları<br />
muayene edilecek, bu kısımlar zehirli boya ile boyanacak, muayene sırasında bir komiser idaresinde fen<br />
heyetinin bakanlığa vereceği raporların tasdik edilmiş suretleri vapurların uygun yerlerine asılacaktır. İki<br />
iskele arasında yirmi, üç iskele arasında otuz para ücret alınacak aralarında birden çok iskele bulunan yerler<br />
arasında en çok kırk para alınabilecektir. Eyüp iskelesi 'nden daha ileri vapur işletildiği takdirde yirmi para<br />
335<br />
kadar zam yapılabilir. Ayrıca mevki için bu ücretiere yirmi para zam yapılır. Mevkide oturmamak şartıyla<br />
veznesine, beş lirası maliye nezareti veznesine ödenecektir. Şirketin faaliyetleri ticaret nezaretine bağlı
------------- İSTANBUL TİCARET ODASI -------------<br />
J:.P; ..::..~ r; . ;:ı..)'6.7>". J) .::.ı_p-1 ·kul s);,_,"'; ".:»!-' 01),' ._,...~ı-".-' •• )\..X:1_; J ~::"' J~ Lç_ 3 ._i ı~ _tl;,<br />
.;_\,..,_;_J .::..ıl.}••.; J\l;,i "'-J j.,l ,!l·:·.ı..~..~ı.IE:_!I! 1 ~:"'la"' 1 ..1.>) ..ı(; •§::.. j..ı.(.ıJ..x,_ı .::.ı J?""\ •;.;. J~~, .; J':""l<br />
. .Jy:ı_,ı J~.>.~r ~)!;ı ,.,,~..).i .:.ıl:ı_,ı f-~;.:; .:ı_,f-_1 \:;,' . .J..ı.'i-.:--•-':_1 .:;;.\.,.ı J,ı ..:~".J. ..::..:ırJ<br />
.;..ı.:..lT .;>:ı .._I~lf.l JlJI c~t.. .. :.._"'; .... ,..,.,.. ı tS.Jv"' .J.ol.:ac.ı ·J-". J.A; ".S-"_ ~·..ı...:.ı. tS"'')~I ı..r\~<br />
":'J,r ..::..~;J!>. ;J:lJI ~\5-1 j..ı.Ş:; ı..rl~ ~.,ç ,L_. ~: ...:l:l: ~·~ .. L. .r~ •J":• _,? ..:...~~J!> ~7>"·.> ..\ DJ Li,. tS""_,..,;.<br />
. J};_,; ~ .. J ı.>.. C-'' ).ıi:K; J:.>~J:"Jt) j..ı.:;) . ....ı.L#'\ .,_....,.. ~::' . .:,-,ıJ)\ ,)y'\..;ı. ,))1 .:;.~.~ı.;:--ı<br />
"-':""::~ y .... ~·,.\<br />
.ür_ j\J .siT ..!X')I,_,i » • .ılJ-'>; .ı:ı.: -~.::;.\.\ ... jl:l .siT d\,1 c\:_c..:_, 'I"'' '.r"'<br />
• .-;.Jj:- '\'O,••• ~_}:; ... § .;jJI JlJ! uı.;:,~ ,_;ıJ .siT ~::ı..ı.: ..... , .... ,. _,. JJ:;J_,ı J\l..ı.:~l J.:.ıl_,l ,_;~_ı<br />
.JJI ~lı"J _.:~.:: ,;._,L_,_ tS~•.;-~ '1"'1"'\ • .JJ::".-".1 .;ı;~ ._s~:..ıı_,ı ,_;l..ı,_l J:-"";." uı)..ı::l ...!.\::"'. jJ'_ ..!.l;..,_l.r<br />
"\', OOA ;,~i\... .ı,;i- .::.ı')\...,\.,. ..:ı'1 >:" J9 J ·~ \'1"''(0.. 1 )~i ,:.,_) -".') • )..ıl ı..rlf Ep: •• ..ı.:.... ,;,.,._i t J:k~ ,}: ..ı.:'<br />
•..ı\',.. J:.>.;l-". ,_;l..~ı' c..ı:•\; ":;\."' .::...ı')l,..,\... ;-1i 1~1 .!1~.1..:.u\ .ı.:l" #.\:.- _, J:-0 ,, ı .ı.:! o. ,"\'\O .j.J\.a• J<br />
4:~-,...uı-lJ.:.I U"'~""''j..,_..,_J-" .;.,\:iS' ~:~~-Çı .:,_,ı Jb<br />
J'ı~.t .... ,:.,_,._ .J_, ... ..:ı.>S"JJ..ı._l ~_,._,::. t; l.ı,;l ooo'l' ;J.A•:J;.,;_, $. 1 JI' ..;U§ w'.ı), "':I,.:L.J .::.ı')\.\ ...<br />
~\f:IJ~\9 ..i::r:-i._;'""'_ı,ı Jl..ı:l,. _ _,_i ~=·§> 0~)k~.:..'lr~ .;JJ: .. ;:;.Ct:liıı' .J..ı..!t\;4.~_1 J":'T ı..J W•t<br />
,_; .• .lil..t_ c..:.-_l-... .._; .... tSJ-'.1 •J'r.;..ıLJ..ı.:_(_..-l}._..~ı_l J:""j. •J§ ..i. • .::...ı~_,lb. ;..J.; ""."':'.._1<br />
•J ,) .ı,;...,.; \"''\"'\ • .JJ.!.L~.I JJJ""-~-J' •J.:uı ,_;4:..1 _,;.)\; .U:I • J _,
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi --<br />
talebeler, Osmanlı askerleri, jandarma, polis ve belediye çavuşları on para ücret verecektir. Şirket indirim<br />
yapmaya yetkilidir. İndirim yapıldıktan sonra tekrar üst sınıra çekildiğinde bakanlığa bilgi verilecek ve bir<br />
hafta öncesinden yolculara ilan edilecektir. Eşya için tanzim edilecek tarife bakanlık tarafından tasdik edilir.<br />
Kuruluş nizamnamesine göre şirket adı geçen imtiyazı bütün haklarıyla birlikte devralmıştır. Ödenmiş<br />
sermayesi yıllık yüzde 5 faiz getirir. Beş liralık eshama bölünmüş ı50,000 liradır. Genel Kurul bu sermayeyi<br />
250,000 kadar çıkarınaya yetkilidir.<br />
Hisse senetleri hamillerine yazılıdır. Bedeli tamamen ödenmedikçe başkasına satılması ya da<br />
rehin verilmesi mümkün değildir. İdare Meclisi 5-7 arası üyeden oluşur. Üyenin her birinin 300 hisse<br />
senedine sahip olması zorunludur. Üç yıllığına teşkil edilen ilk idare meclisi bu süre sonunda her yıl<br />
yeniden seçilecektir. Genel Kurul her yılın ilk 3 ayı içerisinde toplanır. ı 00 hisse sahiplerinin katılacağı<br />
Genel Kurul yirmiden fazla oy kullanamaz. İdare Meclisi'nin teklifinden ayrı olarak sermayenin yüzde<br />
lü'una sahip hissedarların teklifi üzerine Genel Kurul olağanüstü toplantıya çağırılabilir. Nizamnamede<br />
değişiklik yapılması ve tahvil ihracı konularının görüşülebilmesi için Genel Kurul'da sermayenin üçte iki<br />
oranında temsil edilmesi gerekir. En az ıü.OOO hisse sahibi hissedarların toplantıdan en az 15 gün önce<br />
yapacakları teklifler toplantı gündemine alınır. Olağan toplantı sermaye sahiplerinin 1/3 'nün katılımıyla<br />
sağlanır. Şirketin mali yılı 1 Mart'ta başlar. Sözleşme gereğince yıllık gayri safi hasılattan Şehremaneti'ne<br />
ait yüzde 8 ödendikten sonra geri kalandan işletme masrafı, tahvil faizleri ve hisse itfası için ayrılacak para<br />
düşüldükten sonra safi temettü elde edilir. Bu temettüden şirketin tesisat ve mal alımı masrafları için İdare<br />
için gerekli miktar ayrılacaktır. Artandan yüzde 5 İdare Meclisi'ne, yüzde 10 ihtiyat akçesine, yüzde 85<br />
hissedarlara verilir. ihtiyat akçe si serınayenin onda birine ulaşınca ya kadar kesilmeye devam edilir. 19 ı O ve<br />
191 1 senelerine ait varidat ve masraf cetvelleri ile 1915 yılı biliinçosuna göre şirketin mali durumu:<br />
19 ll yılının ilk altı ay lık faaliyet cetvelinde tahvillerin altı aylık yüzde 5 faizi olmak üzere<br />
anlaşılmaktadır. Hisse senetlerinin altı aylık faizi olarak 25 bin kuruş kaydedilmesi, sermayenin 100<br />
bin lirasının tahsil edildiğini gösterir. ı 9 ı 5 yılı hesaplarına ait evraklar arasında bulunan İdare Meclisi<br />
raporuna göre ı913 yılı gayri safi hasılatı 61.557 ve masraflar 50.665 lira olmuştur. Buna göre şirket<br />
ll bin lira kadar safi temettü elde etmiştir. Ne var ki harp sebebiyle şirketin ı4 vapurundan ı2'sinin<br />
askeri nakliyata tahsis edilmesi yüzünden gelirleri azalmış, önceki yıldan devredilen 5.552 lira temettü,<br />
mahsup edilmesine rağmen sene sonunda 7.304 lira açıkla kapanmıştır. Nakliyattan doğan şirket<br />
alacakları hükümet tarafından ödenmesi durumunda bu açığın kapanması mümkün olsa da bu alacak<br />
adı geçen alacak ile karşılanmak üzere ikinci yıla devredilmiş tir. ı 9 ı 5 yılı bütçesine göre sermayenin<br />
tahsil edilen miktarı (ıOO.OOO lira) aynı kalmış 7.475 lira hisse senedi imhasına ait ihtiyat, 627 lira<br />
337<br />
tahsil edilemediği için zorunlu olarak ikinci yıl hesabına aktarılmıştır. ı 9 ı 5 yılı hesaplarındaki açık,<br />
masraf kısmında gösterilen 125.000 kuruştan -sözleşmenin eski dördüncü maddesindeki açıklamaya<br />
göre- ihracına yetkili olduğu 75.000 liralık tahvillere karşılık şirketin 50.000 liralık tahvil çıkardığı<br />
Meclisi 'nce belirlenecek tutar ile sermayenin yüzde 5 faizi ve yüzde 1 oranında hisse senedinin imhası
_____ ,....._..~ 338 .......... -----<br />
• .>.~.J. :_;U_,ı<br />
d~'lln,,'\ J_,:; .)~\,:;. ~~-~~ o-A::~:•Y'. ~J !~'..;.\.". t.fJ? .;_.JJ. .J.-~K.:.i... :.J.:;J_.>.. $,1-~.l_I~J..F' .J<br />
. J_,:J,Ilw_l j;.:t)• •h 1 v\~ ..:,ıjJ~ J::Al ,JŞ .. J .v • .ı,.i'v" •~))4> f1:::.J \y.\) LL, u;"IJ~I ı.!X\:if""J<br />
~;)JI .-:::<br />
ı. ·ı 1 1 " /' • . 1 /' . • L ' 1<br />
~~·l..ı ':"s: ~?'•J ,\ uA-::: j.ı.?" J'~ !.J) .j.>.:..,\~, :..;~ /) '--"'> ;. ) .., ı.J_..>. • .;..,:'" .J }-::.~ "-':".:;J .:; ı..r''!- ~ cl.\..:-:ı:-1 J?'\.4_~ • J _,;IJI<br />
ı..r~ . -~~::'..1));•?'1 ~~.1 1} Jl.;,;ı '"'J;)Y, l.a .. • ,;.,J:;~ ı ~1 E.-'1 ı..r;J.J, •-'--~ . .J.>J._':J ~fÇ?'I<br />
.:..~~ .J, • ;'_,ı ) _,~ı . )J.:-: J.r ._.\t) .).;;;-".i dJ!)'' J ·"'~ ... _, __ j J-1:5 ;-~ .,:,')l.l_ .... J ) J' 1 ' o ).ı 1<br />
_LJI \!!""'\"":_S..\;,.,'"""" )y_ ..:l:..,J •<br />
':"\fi-1 4,~·-'· .1.:.- $!1 tS.l.;.ciJ ,;.,)-> v;J '.;U ı..rl-:::. J..l;_l U.::il<br />
0<br />
•Jı~: v-l~ .JJ._I c:_Ç?-1-''" ,.ı).v" • .-~:s); .JI.J_),.. ~~~v" uı"'=:• .,._~· ~" ~ .... ; ~ J ,;::. ,;,L· j'..ı._: .. "·"",. • )~.,.-;;;, .ı.:.J~ı:..,.<br />
- u . • ~ < • - • ./ \'<br />
d;_.,_ i.. .r 4.l:. ).J""J:"\)--1 ..::.ı')t_,i .:J..~(..,_ı.;,j- ykJJ._,j-_,.k!l.J(._:,(r~'-'ı::.L. ,)~i .. J..>.!..lJ.;I ~.ıl:• -\1;:-.1..>: ..<br />
ı.;.>.i~ J'IJ~:_.) JfT . .ı:l::-_....~,ı '..ı._4c. -fl_,-4:_ .. ! •Jj-'1 d-·~'-.1 jJ\-f ~l.ı:! d:-. )y_ Jt: t_9i_...ıi<br />
< .. JJJI .-'~""'-> • .~:i J1 .,;\ ~' J:~:~l j'J,I ..!~l. ..,;l~.ı.: .. ~.,.,.. ~;\ ~J )h;,.a> ~~ ":":~:,...\ ..:..:·~~- .)_,_]JI<br />
":,)-"·i .ı,:;"';);-~ J.).,. jJ..a> .J~J)JI J\i d~ •.F)"" .:_;...,L::.._\ )_'.,.\:,\ki<br />
~~~~--~~-~~~·~--<br />
..sS".r! (.·; T "'.-?- .:...f".r; ' o •<br />
-------------İSTANBUL TİCARET ODASI -------------
--TİCARET YE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE' DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
sigortasına, 928 lira emekliler sandığı sermayesine, 352 lira 90 kuruş sıhhi yardım sandığına, 9.658 lira<br />
şahıs alacakları hesabına ve 21.052 lira kesinleşmiş hesap hanesine borç olarak kaydedilmiştir.<br />
Hükümet ile 1888 yılında imzalanan mukavele ve şartname gereğince köprüden Boğaziçi'nin her<br />
iki salıili boyunca kavaklara kadar Sarayburnu ile Harem iskelesi arasında vapur işletmek imtiyazı ile<br />
kurulmuştur. Şirketin tadil edilen nizamuarnesi aşağıdaki gibidir. Şirketin süresi, imtiyaz fermanının<br />
yenilendİğİ tarih olan 2 Ağustos 1903 'ten itibaren elli yıldır. 200 bin lira olan sermayesi 5 liralık 40.000<br />
adet yüzde 5 faizli hisse senedine bölünmüştür. Senetler nama yazılı ve Osmanlı vatandaşlarına aittir.<br />
Tadil edilmeden önce düzenlenen 20 liralık esham yeni hisse senetleriyle değiştirilmiştir. Şirket ayrıca<br />
doğrudan ya da tahvil ihracı ile sermayesinin yarısı olan 100.000 lirayı geçmemek şartıyla borçlanabilir.<br />
Ancak bu borçlanma hissedarların 2/3'ünü temsil eden Genel Kurul'da oy çokluğu ile alınabilir. Her<br />
ne şekilde olursa olsun yabancı ülke tabiiyetine geçen hissedarlar ya da kendilerine miras yoluyla hisse<br />
senedi intikal eden yabancılar üç ay içerisinde hisse senetlerini Osmanlı vatandaşlarından birine satmaya<br />
mecburdurlar. Bu süre sonunda satılınayan senetler piyasa fiyatı üzerinden şirketçe satın alınarak kayıttan<br />
düşülür ler. Bazı uzmanlar ayrı tutulmak şartıyla şirketin bütün memur ve müstahdemleri Osmanlı vatandaşı<br />
olmalıdır. Genel Kurul her sene Haziran ayı içerisinde şirket merkezinde toplanır. İdare Meclisi'nin gerekli<br />
gördüğü durumlarda ya da 4000 hisseye sahip hissedarlar tarafından teklif edilmesi halinde Genel Kurul<br />
olağanüstü toplantıya davet edilir. Toplantı sırasında ya da önce 1000 hisseye sahip hissedarlar tarafından<br />
veya hükümet komiseri tarafından yapılacak teklifler gündeme alınır. İlk davette hazır bulunan üyeler<br />
sermayenin üçte birine sahip olmalıdır. En az elli hisse sahibi olanlar oy kullanabilirler. Bir hissedar yirmi<br />
beşten fazla oy toplayamaz. V elealeten oy kullanacaklar genel kurula katılma hakkı bulunan hissedar lardan<br />
biri aracılığı ile oyunu kullanır. İdare Meclisi 1 reis ile 6 üyeden oluşur. Reisin 200, üyelerin her birinin<br />
100 hisse senedi sahibi olması gerekir. Reis 4 yıllığına, üyeler 2 yıllığına seçilirler. Süresi dolan üyenin<br />
sayısı üçten fazla ise kura yoluyla yalnız üçü değiştirilir. İdare meclisinin haftada bir defa toplanması<br />
zorunludur. Mecliste bir reis 3 ya da 4 üye bulunursa ancak oy birliği ile karar alınabilir. İdare Meclisi<br />
şirket faaliyetlerinin yürütülmesinde ve malların idaresinde bütün hissedarlara vekalet ederler. İdare<br />
alma ve sarfiyatın yapılması, sulh, ibra ve mahkeme huzurunda yapılacak denetimlere vekil tayini<br />
bizzat idare meclisi tarafından i cra edilir. Yeni vapur inşa ve satın alınması hakkında kıyınet takdiri ve<br />
fabrikalada sözleşme kontrat imzalanması Genel Kurul kararı üzerine yine İdare Meclisi tarafından<br />
yapılır. Müdürler heyeti gerek hissedarlar arasından gerekse dışarıdan İdare Meclisi tarafından seçilen bir<br />
genel müdür ile iki müdürden oluşur. Genel Müdür 1000 lira veya bu değerde meclisçe kabul edilecek<br />
339 ·-· -4111---------<br />
bir müdürler heyeti aracılığı ile yürütülür. Genel faaliyetin teftişi ve iki yüz lirayı geçen her nevi satın<br />
130. ŞİRKETİ HAYRİYE ANONİM ŞİRKETİ<br />
nizamnameye göre ayrılan ihtiyat akçesi, 9.345 lira malzemelerin yenilenmesine, iskele ve vapurların
J<br />
-------------İSTANBUL TİCARET O D ASI-------------<br />
_, ......... '\1.;')"'" .. .:.,.; ~.to.RIJ) ';' J Ü\·~ ."-' (') J'f..S./ ... :,) ~\::--',;\~,A· .ı,_.. .. .:..~ W_;.t:'r.SJ. G.)J.J<br />
.)1.;_..\•..::..~;ft> ·JJ:JJ' \.;.,,' •.. SJJ<br />
1<br />
, • • ; • •<br />
. .ı.l_ı ıJyf ..J_J .. J'.:ıl ..::.,j\A • • ;Jj-· \1.;;;_. ~..,\:~~~ 0·..~:.( ı.SJ.. 1 j,(,,. .:_~.tb ,ı, ;.:lıl ,\:>- -o)..ı 1 ~\;;: .:,....1. j.A,ı ::,;iı) ,; 4,.lli} j.iıi'ı<br />
/ ./ .. -. ./ - - • \_1 • .. .. ../ .. _,. ..<br />
...... ~·j:J .J'.:ı' 0 J~, .J:ı )) jıiı_, .Jı:ı...<br />
~1\,.;~:...,..,.Jb .:_,_.~:;J.I!JI , 0 .:Z'~• .~\;.1 •o.A:;.)J; ..,;_,C,ı J ,S ,J,J j..>.:,\:,;.. ,;.;.. j\.:.1 ~:~'-L.~~ ..:..C~.\,{<br />
J)• ,.ı,:,_,\..>..::.:1 ..:;). ->Y··} 1.-:l J-ı .,!.\::1..\;_, ~.a> cJ-"_1 .::..,~\..,1 ı.S)Jv".ı; !!)•..\:\':' LS"'"') ~:. _ı:~'-"'""<br />
. J}:-".ı \~' J;"-:lJI \kı:.\._~.(!,.;. "'\,_).;.!i;<br />
,;Jjo~_:a>Y. · J}cJ) actioa Je Joııiss enCH lS~1..a,. t_\.0.~·1 ·=-.J:,_\_.., "-.a>.J...ı.._l ..;_!\_.._,! '")<br />
•
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
eshamı, müdürler ise beşer yüz lira veya bu değerdeki eshamı şirket haklarının teminatı olarak şirket<br />
sandığına emanet etmek zorundadırlar. Müdürlerden biri işletme işleri ile diğeri malzeme, satın alma, ambar<br />
Kura isabet eden hisse sahiplerine intifa hissesi actiona de jouissance verilir. Bu hisselerin sahipleri<br />
asıl esham hamillerinin haiz oldukları bütün haklara faiz almamak şartıyla sahip olacaklardır. Gayri safi<br />
hasılattan hissedarlara ödenecek olan yüzde 5 faiz ile birlikte genel masraflar düşüldükten sonra safi hasılat<br />
elde edilecektir. Bu hasılatın yüzde 5'i sözleşme gereğince Şehremaneti 'ne ayrılacak ayrıca şartnamenin<br />
4. maddesine göre muhtaçlar ve kazazedeler tertibine bir miktar para verilecektir. Sermayenin itfasına ait<br />
yıllık tahsisat ile ihtiyat akçesi ve gayrimenkullerin fıyat kaybı karşılığı olarak beş yüz ile bin lira arasında<br />
ayrıca bir para ayrılacaktır. Geri kalanın yüzde 2'si İdare Meclisi reisine, yüzde 6'sı üyelere, yüzde 1 'i genel<br />
yarısını temsil eden hissedarların toplantıya katılması ve oy çokluğunun sağlanması ile karar alınabilir.<br />
Çalıştırılan memurların işe alınma ve işten ayırma, emeklilik hakları ve ailelerin maaşı konularında tanzim<br />
edilecek nizanıname hükümetin onayına sunulacak, memur ve hizmetiiierden İstanbul' da evi olmayanlardan<br />
hizmet sırasında hasta olanların tedavisi için şirket bir hastane ittihaz edecek, kaza vukuunda yardıma<br />
muhtaç olanlara şirket hasılatından münasip miktarda her birisi için ayrı ayrı para ayrılacaktır. Bunun için<br />
memur maaşlarından bir kesinti yapılmayacaktır. Emekli ödenekleri memur maaşlarından kesilecek yüzde<br />
7,5'dan hasıl olan paradan ödenir. Bu para yeterli olsun ya da olmasın şirket emekliler sandığına her sene<br />
düzenli olarak 4000 lira ayrıca vermek ve sandığın açığı bu miktardan fazla olduğu halde bu açığı da<br />
kapatmakla yükümlüdür. İmtiyaz süresinin sonunda emeklilik sermayesi de kıdem ve hak edişlerine göre<br />
emekliler ve mevcut çalışanlar arasında taksim edilecektir. Emekliler sandığının nizanınarnesi 4 Ekim 191 7<br />
tarihinde taksim edilmiştir. Cihan Harbi'nden önceki son hesap yılı olan 1914 yılına ait gelir gider, genel<br />
bütçe evraklarına göre şirketin genel hasılatı 203.254 lira 46 kuruş olmuştur. Nizarnname hükümlerine<br />
göre bu hasılattan düşülmesi gereken masraflar, aidatlar ve ihtiyat akçeleri toplam 184.780 liraya<br />
müdüre, yüzdel 'i diğer iki müdüre, yüzde 2'si idare memurlarına, yüzde 88'i hissedarlara verilecektir.<br />
Vadesi do lduğu halde on beş sene içerisinde talep edilmeyen faiz ve temettü için süreli bir ilan yapılacak süre<br />
sonunda yine elde kalan ve bu süre sonunda alınmayanlar şirket narnma zaman aşınıma uğrayacaktır. imha<br />
edilen hisse senedi bedelleri içinde aynı hüküm geçerlidir. Hissedarlara sahip oldukları eshama karşılık borç<br />
para verilmesi konusunda İdare Meclisi yetkilidir. Hükümetin şirket nezdindeki komiseri Şehremaneti'ne<br />
ait yüzde 5 temettü konusunda hesap vermekle yükümlüdür. 191 O tarihinde toplanan genel kurulda<br />
nizamnamenin altıncı maddesine eklenen fıluaya göre borçlanma akdine karar verecek Genel Kurul'da<br />
sermayenin üçte ikisi temsil edilemez ise en az on beş gün sonra yapılacak olan ikinci davette sermayenin<br />
ve tamir işlemleriyle meşgul olur. Her biri kendi işinden bağımsız olarak sorumludur. Faaliyetlerle ilgili<br />
evrak genel müdürle birlikte imza edilir. Müdürler heyeti oy birliği ile karar alır. ihtilaflar idare meclisinde<br />
çözüme bağlanır. Bu heyet alacakları, günlük kararları birlikte müzakere ederler. İdare Meclisi Genel Kurul<br />
gündemine alınacak maddeleri hazırlar ve bir yazı ile kurula bildirir. Şirket sermayesinin imtiyaz süresi<br />
dolmadan önce kırk iki sene içerisinde imhası gerekmektedir. Bunun için Şubat ayının birinci günü şirket<br />
merkezinde hükümet komiseri ile idare meclisi ve hesap müfettişleri huzurunda kura çekilerek belirlenecek<br />
hisse senetlerinin 5 lira kıymetleri ve Mart ayı başında tahakkuk eden faizleriyle birlikte sahiplerine<br />
ödenerek imha edilirler.
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------<br />
1_,~14,\'\ jJ,;i. ,J.ı,;.i::Jr .::.ıA.c .).)1~1 'A'\"A'I'•o t_~ uı-"~- 'f'f• ':l" :l~J ,.J.AlJI t~ ~;,J~<br />
.j;"'_\.. J" u;),~\ \CH • ~:.:\_,.. LJ;•.ı.;,;,:_. o.ı 1 ) l.;,j u;!J~ 'f'f' 1_,:1 t'\i ._:-~.a> -5\.1 ~·r! u;~J,) J)"-(<br />
ı.sp\;,ı;,lj._y-;J ,).ıl ._,...l~ı.s; ..ı:l \i'\V• Cl ~:-.~b .;.,\~.ai JJ~JI ;;:...,.:;'.j_;_, 1\::,.\,_..,l.ı::\ \• .. "':-~!<br />
1~\ A'f:''(•e j\~. J lkı:. 1 .uiJI.ı~.a.,_ '1)::-'L>- )ni -~ı_•'""> .;r. _ı;l \\'• .. • ~:::,..~.;,..,;_.-' Y • .).• J<br />
Jy•J,Iuı"''::aı. ~$~•:it., .:.ı)\..,'.,_ ~:!IJ:. Lı;.- \"'lC •.A(iJ...'"'""" \~'\'1' ~.)~_~,_L~I \5y."7'}JI ~~~\•\•\1• lf'J?- .!.1:..)'-';-'il 1.\~:,..\<br />
. p.;.J~ "'.1~1 ii•VO\ ,;•:; t
ulaşmıştır. Buna göre 1914 senesi safi temettüsü 18.382,5liradır. Bundan 919lira küsur kuruş Şehremaneti<br />
hissesine, 464 lira 33 kuruş kazazedeve müstahdemler hesabına, 1500 lira sermayenin imhasına, 1000 lira<br />
gayrimenkullerin değer kaybı hesabına, 1 .667,5lira İdare Meclisi, reis, üyeler, müdür ve çalışanlara, 12.000<br />
lirası her hisseye 30 kuruş hesabıyla hissedarlara verilmiştir. Geri kalan 832,5 lira ikinci yıl hesaplarına<br />
aktarılmıştır. Bu miktar ile birlikte 1909 yılından itibaren devam eden safi hasılat bakiyesi olarak 1915 yılı<br />
hesabında toplam 32.832,5 lira vardır. 1889 yılından itibaren farklı isimler ile ayrılan ihtiyat akçelerinin<br />
toplamı 1 O 1. 1 60 liraya ulaşmıştır. Bu rakama imha edilen 1.2 92 hisseye ödenen 6.465 liranın da eklenmesi<br />
kayıplarının miktarı düşülmek şartıyla toplam bedelleri 243.616 lira olarak gösterilmiştir. 1914 yılı<br />
-----------·~ 343 ~-· ----------<br />
içerisinde işlerine son verilen memur ve müstahdemlere iade edilen maaş kesintilerinden sonra, yılsonu<br />
itibariyle emekliler sandığının mevcudu 1.000 lira kadardır.<br />
gerekir. Şirketin sahip olduğu gayrimenkullerin toplam değeri 64.751 lira olmuştur.<br />
Mevcut vapurlar, mavnalar, şamandıra ve motorbot ve iskelelerin 1889 yılından itibaren değer<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --
B<br />
ir ekonomide, şirket ni te liğindeki ticari ortaklıkların faaliyette bulunabilmesi için öncelikle esas<br />
sözleşmesinin hazırlanması gerekir. Osmanlı'nın son dönemindeki şirketlerin, faaliyet çerçevesini<br />
oluşturan esas sözleşmelerinin, taslak yapısını, 29 Kasım 1882 yayınlanan "Anonim Şirket Nizarnname-i<br />
Dahilisi" oluşturur. Şirket sözleşmeleri içerik olarak faaliyet konusu, sermayesi, ortaklık yapısı, genel<br />
kurulun toplanması, yönetim kurulunun seçimi ve kar dağıtımı gibi ortaklıkların temel yapı taşlarını kapsar.<br />
Osmanlı' daki anonim şirketlerin faaliyet alanlarına bakıldığında çok farklı sektörleri kapsadığı görülür.<br />
Ulaşım (Demiryolu, Denizyolu), İnşaat, Tarım, Sigorta, Bankacılık, gibi hizmet sektörlerinin her birinden<br />
Hayriye-i Hamidi ye, Seyr-i Sefain Şirketi, Boğaziçi Beykoz Parkı Osmanlı Şirketi, Osmanlı Anonim Lastik<br />
Şirketi, İzmir İmarat ve İnşaatı Umumi ye Osmanlı Anonim Şirket, , İncir Çiftliği İmarat Ve İnşaat Osmanlı<br />
sektörel genişliğine örnek olarak verilebilir.<br />
Şirketlerin kuruluşunda neyi amaçladıklarını ve nasıl bir vizyona sahip olduklarını görmek adına<br />
tanımlamaları, bugünden bakıldığında şaşırtıcı olabilmektedir. Örneğin, Boğaziçi Beykoz Parkı Osmanlı<br />
Anonim Şirketi'nin kuruluş amacı şu şekilde tanımlamıştır "Şirket, park içinde özel kulüpler, gazino,<br />
okuma, oyun ve konser salonları, oteller, lokantalar, barlar, tiyatrolar, deniz hamamları, ev ve dükkanlar, av<br />
alanları kış sporlarına ait mahaller inşa ederek bunları idare veya başkalarına kiralama işlerin yapacaktır".<br />
Diğer bir örnek ise şirket merkezi İstanbul'da olmakla birlikte faaliyet alanını doğu olarak belirleyen, Şark<br />
İttihat Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi'dir. Faaliyet kapsamı şu şekilde tanımlanmıştır: "Genel<br />
olarak şarkta tiyatro ve sinemalar inşa ve idare etmek ve bunlarla ilgili maddeleri imal etmek ve ticaretini<br />
yapmak, bu salıayla ilgili ticari, sınai ve mali kuruluşlara ortak olmak maksadıyla kurulmuştur." Geniş<br />
açılımlı bir vizyon olarak ifade edebileceğimiz son örnekte ise Osmanlı Milli Umum Sigorta Şirketi'nin<br />
acente sayısının 91 1 olması ve topladığı fonları sekiz ayrı finansal enstrümanla nemalandırdığı iç tüzükte<br />
görülmektedir. Bu o zamanki mali piyasa derinliği ve firmanın fon yönetimindeki açılımı için önemli<br />
taahhüt edilen sermayenin niteliğine göre ya ani kuruluş veya tedrici kuruluş şeklinde kurulular. Ani<br />
kuruluşta mevcut ortaklar sermayenin tamamını taahhüt ederken, tedrici kuruluşta ise mevcut ortaklar<br />
sermayenin bir kısmını taahhüt ederler geri kalan için halka arzda bulunurlar. Günümüz Türkiye'sindeki<br />
şirketlerin kuruluşlarına ve uygulamalarına bakıldığı zaman tamamının ani kuruluş şeklinde kurulduğunu<br />
şeklinde bir kuruluş kanunda olmasına rağmen uygulamada yoktur. Bu nedenle yeni Türk Ticaret Kanun<br />
Tasarısı'nda tedrici kuruluş kaldırılmıştır. Osmanlı'daki anonim ortaklıkların kuruluş tarzına bakıldığında,<br />
ağırlıklı olarak tedrici kuruluş şeklinde kurulduğu görülür. Mevcut ortaklar sermayenin bir kısmını taahhüt<br />
etmiş, geri kalan paylar için halka arz yoluna gidilmiştir.<br />
Şirketlerin kuruluş şekli ile birlikte kuruluş için gerekli asgari sermayenin miktarına bakıldığında<br />
345 ·-·<br />
......,. _______ _<br />
görülmektedir. Halka arz ise daha sonradan ya ortaklık payının kısmen halka arzı veya sermaye artırımında,<br />
sadece yeni ortaklara sermaye artırımından pay alma hakkı tanınması şeklinde olmaktadır. Tedrici kuruluş<br />
ipuçları vermektedir.<br />
Dönemin şirketlerinde tahlil edilmesi gereken diğer bir konu kuruluş şeklidir. Anonim şirketler<br />
faaliyet kapsamlarını nasıl tanımladıklarına bakmak gerekir. Bazı şirketlerin faaliyet kapsamlarını<br />
Anonim Şirketi, Türkiye Milli Sigorta Şirketi, Filistin Ticaret Bankası" gibi şirketler faaliyet alanının<br />
birçok şirket görmek mümkündür. Bu durum şirket ünvaniarında da açıkça görülmektedir. "Şirket-i<br />
SONUÇ VE DEGERLENDİRME
----------~·~ 346 ~-· ----------<br />
herhangi bir asgari miktarın belirtilmemiş olduğu görülür. Bugün için asgari kuruluş miktar 50.000 TL<br />
dir. Bu durumla bağlantılı olarak değerlendirmesi gereken diğer bir konu şirketlerin nominal değerleri ve<br />
piyasa değerlerdir. Günümüzdeki uygulamada nominal değer ı TL'den daha fazla olamaz iken, Osmanlı<br />
uygulamasında bu rakam serbest bırakılmıştır. Örneğin Anadolu Milli Mahsulat Osmanlı Anonim Şirketi 'nin<br />
sermayesi, ı o liralık 20.000 hisseye ayrılmış 200.000 liradır.<br />
Genel Kurul kararı gerektiren sermaye artırımı konusunda bir çok şirket uygulamasında olan "Genel<br />
Kurul bu sermayeyi iki misli artırabilir" şeklindeki kanuni' düzenlemeye ne amaçla gidildiği araştırılması<br />
gereken bir konudur. Çünkü sermaye artırımına genel kuruldan başka karar verecek başka bir organ yoktur.<br />
Osmanlı dönemi anonim ortaklıkların günümüz uygulamaları açısından farklı diğer bir yönü ortak<br />
sayısıdır. Günümüz uygulamalarında bir anonim ortaklık için en az 5 ortağın olması gerekir. Osmanlı<br />
dönemindeki ilgili kanunda doğrudan tanımlanmasa da sadece bir ortakla anonim şirket kuruiabilm ektedir ..<br />
Bu anlayışın, dönemi itibariyle oldukça ileri düzeyde bir uygulama olduğu açıktır.<br />
Anonim ortakların organları açısından konu değerlendirildiğinde günümüz düzenlemeleri ile aynı yapı<br />
görülmektedir: Karar mercii, Genel Kurul (Heyet-i Umumiye); yürütme organı, yönetim kurulu (İdare<br />
Meclisi); denetim, müfettişler (Murakıp) tarafından yapılmaktadır.<br />
Şirketlerin karar mekanizması olan genel kurullarda, toplanma, katılma, gündem belirleme gibi<br />
konular hakkında bütün pay sahiplerinin hak sahibi olması gerekirken, Osmanlı anonim şirketlerinde<br />
bunun için asgari pay sahipliği şartları getirilmiştir. Uygulamalarda, bazı şirketlerde gündem belirlemede,<br />
"sermayenin 1/ıO'nuna eşit hisse sahiplerinin toplantıdan ıo gün önce yapacakları teklifler gündeme<br />
alınır" şeklinde düzenlemeler vardır. Genel Kurullara katılma konusunda, vekalet, yalnızca mevcut pay<br />
sahiplerine verilebilmektedir. Bu çoğulcu bir katılım açısından iyi bir düzenleme değildir. Diğer bir genel<br />
kurul uygulaması ise pay sahiplerinin paylarını yalnızca Osmanlı vatandaşlarına satmak zorunda olmasıdır.<br />
Yabancıların bir şekilde sahip olduğu payları belli bir süre sonra Osmanlı vatandaşlarına satma zorunluluğu<br />
tartışmalı konulardan biridir. Bu durumu, Osmanlı'nın son döneminde gelişen milli iktisat anlayışının bir<br />
yansıması olarak kabul etmek gerekir.<br />
Yönetim Kurulu düzenlemelerine bakıldığında, üyelerin kabul edilebilir çoğunlukta pay sahibi<br />
olmaları zorunludur. Bu uyguluma günümüz düzenlemelerinde ön şart olarak değil, yönetim kurulu üyesi<br />
olarak seçildikten sonra sembolik pay sahibi olunması şeklindedir. Yönetim Kurulu üye sayısı için asgari<br />
bir mutlak rakam belirlenmemiş bir aralık ifade edilmiştir. "Şirket idaresi 9' dan ı2 'ye kadar üyeden oluşan<br />
bir meclis tarafından yürütülür" vb. ifadeler birçok şirket tüzüğünde vardır. Yönetim Kurulları kararları oy<br />
çokluğu ile alır ifadesi tüzükler açısından yaygın bir söylemdir. Ancak burada dikkat çeken bir husus, bazı<br />
tüzüklerde "Oyların eşitliği durumunda reisin tarafı tercih edilir." ifadesine özellikle vurgu yapılmasıdır.<br />
İdare Meclisi'ne ilişkin diğer dikkat edilmesi gereken konu üyelerin menşeidir. "İdare Meclisi Başkanı<br />
ile en az Wü Osmanlı vatandaşı olmak şartıyla ... üyeden oluşmuştur" ifadelerini birçok şirket tüzüğünde<br />
görmek mümkündür. İttihat Terakki yönetiminin milli söylemi şirket tüzüklerine yansımış görünmektedir.<br />
Yönetim kuruluna ilişkin dikkat çeken diğer bir özellik toplantı katılımiarına ilişkindir. "Özürsüz 3 defa<br />
toplantıya katılınayan üye üyelikten düşürülür. Meclisin ı 5 günde bir toplanması gerekir. Üyelerden her biri<br />
şirketin 30 hissesine sahip olmalıdır" ifadeleri toplantıların ciddiye alındığını göstermesi açısından ilginçtir.<br />
------------İSTANBUL TİCARET ODASI ------------
Murakıplara ( denetçilere) ilişkin düzenlemelerde, günümüz uygulamalarına benzer şekilde belirgin<br />
bir yeterlilik istenmemektedir. Ancak yürürlükteki kanunda murakıpların herhangi bir şekilde hisse sahibi<br />
olmaları gerekir şeklinde bir düzenleme yoktur. Osmanlı dönemi şirketlerinde murakıpların hisse sahibi<br />
olmaları özellikle istenmektedir.<br />
öncelikli farklılık ödenmiş sermaye pay sahiplerine yüzde 5-6 oranında faiz ödenmesidir. Bu düzenlemeye<br />
hemen hemen bütün şirketler uygun davranmış ve iç tüzüklerinde yer verilmiştir. Böyle bir düzenlemedeki<br />
amacın pay sahiplerine, şirketin kar elde etmesinden bağımsız olarak şirkete sağladıkları fonun karşılığında<br />
bir getiri sağlanmak istenmesi dir. Yada hemen kara geçme ihtimali bulunmayan şirketlere halkı özendirmek<br />
için yapılmış olmalıdır. Bu düzenleme günümüz uygulamalarına referans olabilecek nitelikte olduğundan<br />
özellikle değerlendirilmesi gerekmektedir.<br />
Safi temettü olarak ifade edilen net kardan ödenmiş sermayeye verilmesi gereken faiz ayrıldıktan sonra<br />
öncelikle yedek akçe ayrılması, Cumhuriyet dönemi uygulamalarında aynen devam ettirilmiştir. Yedek<br />
akçenin ne kadar olacağı konusu serbest bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazı şirketler iç<br />
tüzüğünde "ihtiyat akçesi sermayenin ll 1 O' na ulaştıktan sonra artık kesilmez" şeklindedir. Diğer bazı<br />
şirketlerde ise bu düzenlemeye ilişkin "Sermayenin 114 ulaşıncayakadar ihtiyat akçesi ayrılmaya devam<br />
Karın geri kalan kısmı için oran olarak kime ne kadar verileceği bütün şirket içtüzüklerinde görünmekte<br />
ise de öncelikli olarak kimlere verileceği yeterli derecede açık değildir. "Geri kalanın yüzde 1 O idare meclisi<br />
üyelerine, yüzde 3 denetim komitesine, yüzde 7 idare memurlarına, yüzde 20 kuruculara, yüzde ı O üretiminin<br />
geliştirilmesine, yüzde 50 temettü hissesi olarak hissedarlara dağıtılır" şeklindeki ifadeler herhalde ödeme<br />
sırasını da ifade etmektedir. Kar dağıtımındaki bu düzenleme günümüz uygulamaları açısından farklılıklar<br />
göstermektedir. Halen yönetim kuruluna, denetçilere, ıneınurlara vb. kişilere hissedarlardan önce kardan<br />
pay verilerneyeceği gibi, ayrıca genel kurul kararı alma şartı vardır.<br />
Kar dağıtıınına ilişkin detay bir konu olmasına rağmen dikkat çeken diğer bir durum, talep edilmeyen<br />
karların zamanaşıını konusudur. "hak edişten itibaren . . . sene içinde talep edilmeyen kar payı şirketin<br />
Kitabın diğer önemli bir yönü dönemin sosyal şartları hakkında önemli bilgiler vermesidir. I. Cihan<br />
zararların milli şirketlerin gelişimi yönünde ciddi bir engel olduğu açıkça görülmektedir.<br />
Nihai sonuç olarak bu eser, Osmanlı 'nın ağırlıklı olarak son döneminde faaliyette bulunan ı 30 Anonim<br />
Şirketin esas sözleşmesi, iç tüzükleri, mali tabloları, faaliyet raporları dikkate alınarak ortaya çıkmıştır.<br />
Şirketlerin yapılanmalarından yola çıkılarak, dönemin iktisadi, sosyal ve siyasi durumuna dair önemli<br />
347 ........ ----------<br />
bilgiler elde etmek mümkün olacaktır.<br />
Harbi kayıplarının ülke ekonomisine verdiği zararları kitaptan takip etmek mümkündür. Harpten doğan<br />
sermayesine ilave edilecektir" ifadeleri şirket tüzüklerinde farklı süreler içerir. Günümüz uygulamalarında<br />
bu süre 5 yıl olarak belirtilmiştir.<br />
edilir" şeklinde yer almıştır.<br />
Dönemin şirketlerine ilişkin dikkat çeken diğer bir düzenleme kar dağıtım konusudur. Kar dağıtımında<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERi -- •
KAYNAKÇA<br />
1- Ali Akyıldız, Osmanlı Dönemi Tahvil ve Hisse Senetleri, İstanbul200 1<br />
2- Bayram Sakallı, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, İz Yay. İstanbul, 1997<br />
3- Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), HR. HMŞ. İŞO. 192/37<br />
4- BAO., HR. TO 37/218<br />
5- BOA, DH. MKT.l492/15, 22<br />
6- BOA. OH. MKT. 235/76<br />
7- BOA., HR. HMŞ. 2/19<br />
8- BOA., BEO 195/14625-11<br />
9- BOA., BEO 195/14625-18<br />
10- BOA., BEO 195/14625-3<br />
1 ı- BOA., DH. MKT 2089/90<br />
12- BOA., DH. MKT 235/76,<br />
15- BOA., HR. HMŞ. İŞO 1913/86<br />
ı6- BOA., HR. HMŞ. İŞO 192/37<br />
17- BOA., HR. HMŞ. İŞO 207/35<br />
18- BOA., HR. TO 32/ 56<br />
20- BOA., MV.l62/23, 28.<br />
21- BOA., ŞD. 334/33<br />
22- Doğan Avcıoğlu, Türkiye'nin Düzeni I, Bilgi Yay., 2. baskı, Ankara, 1968<br />
24- Düstur, I. tertip, 8. cilt<br />
25- E. E, Adomof, Cihan Harbinde Avrupa Hükümetleriyle Türkiye'nin Paylaşılması, çev. Hüseyin<br />
Rahmi, İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası, 1926<br />
----~·~ 349 .,........,.. ----<br />
23- Doğu Ergil, Milli Mücadelenin Sosyal Tarihi, Turhan Kitapevi, 2. baskı, Ankara ı 98 ı<br />
ı9- BOA., HR. TO 368/18<br />
ı3- BOA., DH. MKT 2824/43<br />
ı4- BOA., DH. MKT. 2208/216
-----~·~ 350 ·-· .-----<br />
26- Ercan Tatar, Milli İktisat Ve Kara Kemal, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir<br />
2007<br />
27- Fatih Kahya; Osmanlı Devleti'nde Sigartacılığın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi<br />
28- Halil İnalcık, Adaletnameler,TTK, Ankara, ı967<br />
29- İbnül Hakkı Lütfi; Musahebe-i İktisadiye; İttihat ve Terakki Gazetesi, ı- 27 Temmuz ı908 Paris<br />
30- İttihat ve Terakki, Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyetinin Siyasi Programı, 5 Kasım ı908,<br />
Selanik.<br />
3 ı- Macit M., Kenanoğlu, Ticaret Kanunnamesi ve Mecelle Işığından Osmanlı Ticaret Hukuku,<br />
Ankara 2005<br />
32- Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, 2002<br />
33- Murat Koraltürk, "Osmanlı Devleti'nde Şirketleşme. İlk Anonim Şirket ve Borsanın Kuruluşu",<br />
Osmanlı, 3. Cilt, İktisat (Edit.: Kemal Çiçek, Cem Oğuz) Ankara, ı999.<br />
34- Murat M. Baskıcı, ı890-ı9ı4 Yıllarında Anadolu'da İktisadi Değişim, Ankara 2005,<br />
35- Musa Çadırcı, "Tanzimat'tan Cumhuriyete Ülke Yönetimi", Tanzimat'tan Cumhuriyet' e Türkiye<br />
Ansiklopedisi, C I, İletişim Yayınları,<br />
36- Mübahat S, Kütükoğlu «Tanzimat Devrinde Yabancıların İktisadi Faaliyetleri», ı50. Yılında<br />
Tanzimat, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara ı 992<br />
37- Orhan Kurmuş, Emperyalizmin Türkiye'ye Girişi, Savaş y. Ankara.<br />
38- Osman Nuri Ergin, MUB, C.3<br />
39- Osman Şimşek, Zihniyet Açısından Türk Girişimciliğinin Sosyolojisi, Ankara 2008,<br />
40- Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB, İstanbul ı 983<br />
4 ı- Ralnın Ziyaoğlu, İstanbul Kadı ları, Şehreminleri, Belediye Reisieri ve Partiler Tarihi, İstanbul,<br />
ı97ı<br />
42- Şevket Pamuk, Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme ı820-ı9ı3, Tarih Vakfı<br />
43- Tarık Zafer Tunaya, Türkiyede Siyasal Partiler-I, Hürriyet Vakfı Yay, 2. baskı, İstanbul ı984<br />
44- Tarih-i Ata. Tayyarzade Ahmed Ataullah,ı293/1876, c. III<br />
45- TBMM. Zabıt Ceridesi, 21. Cilt, İçtima Senesi: III, ı 3 . ı . ı 926 Çarşamba<br />
46- TBMM. Zabıt Ceridesi, İçtima 54, ı 6.4. ı 927 Cumartesi<br />
47- Tekin Alp, «Yeni Gümrük Tarifesi», iktisadiyat Mecmuası, yıl ı, S: 28, ı5 Eylül ı332 Ercan<br />
Tatar, Milli İktisat Ve Kara Kemal, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007<br />
48- Vedat Eldem, Osmanlı İmparatorluğu'nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ttk. Ankara,<br />
ı994<br />
49- Zafer Toprak,. Milli İktisat ı908-ı9ı8, Yurt Yayınları, Ankara ı982.Türkiye'de Milli İktisat,
352<br />
.. ''·<br />
J<br />
J<br />
' '<br />
'<br />
, '<br />
------------ İSTANBUL TİCARET ODAS! ------------
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALiK-i OSMANİYE'DE OSMANLJ ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
BİRİNCİ FASIL<br />
Şirketin Teşkili ve Maksadı ve ismi ve Merkezi Beyanındadır Birinci madde: Teati olunan mukavele<br />
ve şartname alıkanıma tevfıkan ... inşasıyla idare ve işletilmesi için zirde olunacak hissedaran beyninde bir<br />
Osmanlı anonim şirketi teşkil olunmuştur.<br />
İkinci madde: Şirketin unvanı olacak ve tabiiyeti sıfatıyla tabii Devlet-i Aliye'nin kavanin ve nizarnat-ı<br />
Üçüncü madde: Şirketin merkezi Dersaadette veya rnernaalik-i Osmaniyenin sair bir mahallinde olacak<br />
ve memalik-i ecuebiyede dahi şubeleri bulunabilecektir.<br />
Dördüncü madde: Şirketin müddeti bazı es babdan dolayı fesih veya temdid kılınmak gibi bir hal vukua<br />
gelmedikçe imtiyaz müddeti seneden ibaret olacaktır.<br />
İKİNCİ FASIL<br />
İMTİYAZIN ŞiRKETE DEVRİ BEYANlNDADIR<br />
Beşinci madde: Sahib-i imtiyaz suretleri işbu nizanıname-i dahiliye melfuf olan mukavele ve şartname<br />
alıkarnınca ba-ferman-ı ali kendisine verilen hukuk ve taahhüdatı şirkete devretmiş ve şirket sahib-i imtiyaz<br />
sıfatını haiz ve Imffe-i hukuk ve vazaifçe onun makamına kaim olmuştur. Binaenaleyh sahib-i imtiyaz<br />
ferman-ı ali ile imtiyaza rnüteallik Imffe-i evrakı şirkete teslim etmeye mucburdur.<br />
Altıncı madde: Şirketin sermayesi ... ibaret olup beheri ... altın ...<br />
353<br />
umumiyesine tabi bulunacaktır.<br />
ANONiM ŞİRKET NİZAMNAME-İ DAHiLİSİ<br />
Zirde Vazıul-irnza ... dan ... inşasıyla idare ve işletilmesi için fı ... tarihli ferman-ı ali rnu-cebince taraf-ı<br />
Devlet-i aliyeden ... verilen imtiyaz ve bil rnukabele edilen taahhüdatın icrası için şerait-i atiyeye tevfıkan<br />
bir anonim şirketi teşkil eylernişlerdir.
----------~·~ 354 ~-· ----------<br />
._:ı_,\ .J~)\.r;..I_(-__Jt;· .jJ.UJI ._:ı;,\r;..\_, .r:.i ~_;"'A j~r:):- ı.>).J-../i ı,!.\;\~ .:,)15<br />
J .r:-_, ..;.. u_, 1 J ~ "'-~ ..)..(;.. .:.-')\..ı....._, .. J l.h;.. ı ~ f..~. cr.-!" S .r .. ..;::- ..:ı f ..r.<br />
.. ~::-~-'' ı.k,..y.._ ~-\...:. ı..i-.) ı.>)""'=-_, ~1 ı.>y.) :...\il<br />
ij·~ ~-L:. - ~ ..1. ı.:r_.r..AJ. li .::....::-b- ~ J \k>.l ~ )' _,1 ..:ı.)~\-' ..:_. 1<br />
__,;.. t-<br />
• y.J..A:;-.U_,\ ..\>..1 ifiı; '1}.=-'·L>- ı.9'l .. .).J_,_ ı.>_,:_, iJ~I<br />
~ .jl.#l ..:_.1~ ..:ı~~\ 'l.ı_.)t- '~}._:=;_, ı.>.J.k:-Aı- ~.,!1::) r o.)l... ~ ..1 • ._:ı_,ı<br />
.r ..:.ı~l J_,A> ı.>\.,;:\_,'-' J~,.>.:.l ,b-,.J.. .. '14::-.J..t.<br />
.u;. ı ı.>.i\9.) "':-!.? ~ ..!1:)<br />
-~-<br />
&..C:.I ..J...::.J y..ı.3 ·~.: ... A:;-J.)I.5.ill o.)j~ ~-"'-l... f""" >:;,1 cl"":" _,.P ~.y~: .. "'-~<br />
• J ...ı.A.:;- -\1 _, 1 r.S::-y._<br />
.. _,Gi..ı.3 .. d _,1 J~\J_,I .. .)j_, _ _, ~1j.~ -tl._\~~ ı.>..t).!JH\;,....v_\ ~ ~_;.;.)&) r ~ .J...) J -\11_,.- .!Jp~J<br />
_)" ~ J-.) ., .)-\.:_, ~ _, __.) _, -\1\ »-- ~ 0:;--.U _, 1 1...;:;-\ '\}.A~-' \ ~ı .) .J...·9 _):. ı.> ..1.<br />
oJ.J.J\ ı31_,\ ..ı:1c ~\..\c... .::.ı\~ .. _..s:'"..aiJ,)..d_,\ 'l.ı_.)t J~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
hisseye münkasımdır. Heyet-i umumiyenin işbu sermayeyi yüzde elli derecesine kadar tezyid etmeye<br />
salahiyeti olacaktır.<br />
Yedinci madde: Şirket sermayesinin tamamı imza ve yüzde onu istihsal olunduktan sonra suret-i<br />
katiyede teşekkül etmiş addolunacak ve takasiti mübin muvakkat senedat verilecek ve sermayenin nısfının<br />
terliyesinde ashabı yedinde bulunan işbu senedat senedat-ı asliyeye tahvil edilecektir. Şirketin hisse<br />
senedatının bir tarafı Türkçe ve diğer tarafı Fransızca veya sair lisanlar ile tanzim olunacaktır. Sermayenin<br />
baki kalan noksanı şirketin ihtiyacatma göre medis-i idarenin kararı ile Dersaadet ve sair lazım gelen<br />
mahallerde elsine-i muhtelifede çıkan resmi ve gayr-i resmi bazı gazetelerde otuz gün evvel ilan-ı keyfıyet<br />
olunarak mutalebe olunacaktır.<br />
Sekizinci madde: Hisseler bedelinin nısfı tediye olununcaya değin senedat; ashabının ismine muharrer<br />
olacak ve bedelinin yüzde onu tediye olunınadıkça kabil-i havale ve furuht olamayacaktır. Ve bunların<br />
havale ve furuhtu şirketin defterine kaydedilerek ziri bayi ile müşteri ve müdirandan biri tarafından imza<br />
olunınakla icra olunacak ve keyfiyet-i havale ve furuhtu senette dahi zikr ve işaret kılınacaktır. Bedelin nısfı<br />
Dokuzuncu madde: Hisse senetleri şirket nazarında kabil-i inkısam değildir. Ve şirket her hisse için bir<br />
sahip tanır bir hissedarın varis ve dayinieri hiç bir vesile ile şirketin emval ve emlakinin taht-ı hacze vazını<br />
talep ve şirketin umur-ı idaresine hiçbir veçhile müdahale edemezler ve istifa-yı hukuk için şirketin sene<br />
muhasebe defatiri ile heyet-i umumiyenin kararlarını kabule mecburdurlar.<br />
Onuucu madde: Evkat-ı muayyenede tekasiti tediye olunmayan hisse senedatının sahiplerinden<br />
teahhürat-ı vakıadan dolayı ihtar-ı keyfıyete hacet kalmaksızın bir taksitin hululü gününden itibaren senevi<br />
Onbirinci madde: Şirketin, taksitleri vaktiyle tediye edilmeyen senedat ashabı aleyhine ikame-i<br />
dava etmeye ve hisseleri dahi satmaya salahiyeti olacaktır. Ve bu makule satılması lazım gelen senedatın<br />
numaraları gazeteler marifetiyle neşr ve ilan olunarak tarih-i ilandan on beş gün sonra şirket hiç bir guna<br />
ihtara ve muamelat-ı adliyeye mecbur olmamak ve zarar ve ziyanı sahibine ait olmak üzere Dersaadet<br />
ve mahallin borsalarında ve borsalarda henüz alınıp satılması kabul olunmamış ise müzayede tarikiyle<br />
hisseleri sattıracaktır.<br />
----------~·~ 355 ~-· ----------<br />
yüzde altı hesabıyla faiz ahzolunacaktır.<br />
tediye olunduktan sonra senedat hamiline ait olmak üzere muharrer bulunacaktır.
•->"'-!.' .ı.\,1 ~- ~ "":'\f:\ ~\ ~·.;l.:ıl .. .>Lı. ısf..:ıı.:ı ~J·<br />
ci:wl .-->\ı i .:.ı~ _ı:;,,· ur-~'' ~ cl\_f.ı.:ı....ı~ ~ ·)~,_l.. .w.,.;: ~T<br />
~;S"' ı . 1 ~ ..:;)ı\) cl.ı\.:ıl . )·'1 _,:" ,.;:ı,;-- ,:.,l.i.l~<br />
.. .iT, .ı ,t:·~' J:t .. > ~jT t\.~1 .:...~ • .LL;, ı;T \s,u . ) i,, fo.- ~'ıi<br />
. ı,_j,\ :.; .:ıL. wYJI t,_.;.:,Y' ..._;jy_ t,;J lı\ JW ,f:><br />
..S.J),. )_,jj\ J:' ,.;:_;d.:ı ..... J\f\.~ .. t.!l:.ıb, • ..)L. . ..:_.,,<br />
-'. ~J J; ~ .<br />
.::. . ; JL~~\ l..::..l 0\J J'. vl~l r#l- ,~ı ~J<br />
. ) ~l( ('j '\' J~ ,, ~..u .)ıı ~ ~J ..:ı ,tl - ,ı ıJ"''':* ... /~ ~_..u<br />
~\.t:..- ~ •••• ~ r~J.ı)i..:;..ı.:...wı~.ıbı • .)~ ~ T ~''<br />
..::..~, ,ı ,u...) i~~~.,...:. •JJ'.V"' .:J..ı..:...-. J,:tr::.)'..' ~J\ ~la<br />
'-<br />
;.:ı •. \:.:~ • ..,. ...... :ı;...ı.) ~;ı.lı ~ r<br />
~~,~~ ~...ı..:•..,1 ~,,~ . .._~!' ~ı....uJ ı,_.,..!..l:.(r • .:ı~~ -JJ'<br />
~ ~'' dJ ~.Ai,_;., '""~...:ı,ı ~·ıbl ~...-J.:~ -'.~V"" .;.:ıt..:.u:.\ ı~ ·~J1<br />
~~ '":':h' .:.ı;~ .:·.:ıP'; ... d>~ ·ı' .:ı' . ~u,, --~ ı.J~' .!,J.A.<br />
• P-~ ..!l:L~\ ...:1 ,, uti'\ "'..ıl .:ı\ : • ..,.G ~~JJ'. f\:i..<br />
"":'~·, ,s~T ,.;-:.f,_ Jı ..,-~ı J . ... :.....~ ,~ı\=" rı,; • .;:__ ı.).,;TJ<br />
.. ~,, ;~ J.ti·, ıt~: cl~.: 1 .(;..}.;,:.. . ı~~w ~~'<br />
-\""-<br />
•.>}lf.....JY.J • .i.)4.,..;ıy_ ~ • • • • J ..:_,.,\-;., •J.iJ\ ~J1 ~\ı ~.•L.. ~kJ.I<br />
. ı~·_,.~ı.... ,s)~~_;. ·~'Jo"" ~' ~~J' J~ ~~'- ~,:JT .ı~<br />
~~)J/i !lJ..>.:-5--1 • .,A;.~J~...:l,\ JIJ..:' .:.ıl..>.:....ı.JUJt..::...>J) k-J.t,<br />
.;..ı.i..w,, _.;i ~,us.. ..±f'<br />
~,_;- ..!.i:5"<br />
.r. . ı~~~; u..u' ..:..\..ı..:_. s; •JJJ' Jl"' &;.<br />
.r .;f' ı. ..::u·ıJ ~~' ..!l· ... ı~ ~::.- .J)"=-ı.... """._.. • .J....<br />
. ) ~..:ı ) \ ~4 _,<br />
J ..J1 ..::..ı..:-,...:_
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLT ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Bu veçhile furuht olunan senedat iptal olunacak ve müşterilere eski senetierin numaralarını ha vi olmak<br />
üzere yeni senedat i ta kılınacaktır. Şirketin madubu tevkif olunduktan sonra fazlası satılan hisse senedatının<br />
ashabına i ta ve esrnan-ı mezkure şirketin tesviye-i matlubuna kifayet etmediği takdirde noksanı kendisinden<br />
ÜÇÜNCÜ FASIL<br />
ŞİRKETİNİDARE-İ DAHİLİYESİ BEYANINDADIR:<br />
Onikinci madde: Şirketin umur ve mesalihi heyet-i umumiye tarafından mesup ve beşten on bire<br />
kadar azadan mürekkep bir mecli-i idareye ihale olunacak ve şu kadar ki ilk üç sene müddet için teşkil<br />
olunan meclis-i idare heyet-i .... zatlardan ibaret olup tasdik-i memuriyederi heyet-i umumiyenin tasvibine<br />
arzolunmak lazım gelmeyecektir.<br />
ünüçüncü madde: Üç sene müddet için tayin olunan azanın müddet-i memuriyederi hitam bulduktan<br />
sonra meclis-i idareye intihab olunacak azanın ilk teceddüdünde kura ile ve ondan sonra kıdem itibariyle<br />
her sene bir veya ikisi çıkarılarak yerlerine alıarı intihab ve tayin kılınacaktır. Şu kadar ki çıkan azanın<br />
tekrar intihabı caiz olacaktır.<br />
Ondördüncü madde: Meclis-i idarenin içtimaı icab-ı maslahata tabi o lacak ise de ayda bir defa toplanması<br />
labüddür. Müzakeratın muteber olması la-akal nısfından ziyade azanın bizzat huzuruna menuttur. Meclis-i<br />
idarenin kararları hazır bulunan azanın ekseriyet-i arasıyla muteber olur. Tesavi-i ara vukuunda keyfiyet-i<br />
içtima atiye talik edilir. Ve onda dahi tesavi-i ara vuku bulursa mevzubahis olan madde red olunur.<br />
Onbeşinci madde: Meclis-i idarenin müzakeratı zabıt defterine kaydolunur. Ve ziri reis ile hazır-ı bilmeclis<br />
bulunan aza tarafından imza edilir. Zabtın sureti veya bir fıkra-i muhceresi ınuteber olmak için reis<br />
vekili tarafından imza olunmak lazım gelir.<br />
gelir.<br />
Onaltıncı madde: İdare meclisi azasından her birinin şirketin ... hisse senedatına malik olması lazım<br />
----------~·~ 357 ~-· ----------<br />
talep ve istifa olunacaktır.
----------~·~ 358 ~-· ----------<br />
).,<br />
) .<br />
.).Ü.; 'd'" tA...~!~ J,J<br />
:JJ,; \ .. ıbl<br />
t<br />
J.l Jl, • )<br />
·><br />
-----------İSTANBUL TİCARET ODASI -----------
Senedat-ı mezbure şirketin sandığına tevdi olunacak ve müddet-i memuriyederi zarfında<br />
satılamayacaktır. Bunların üzerine furuhtu caiz olmadığını mübeyin damga vurulacaktır.<br />
Onyedinci madde: Meclis-i idare azasından bir veya birkaçının vefatı veya istifası vukuunda veya sair<br />
bir sebepten dolayı bir veya birkaç aza yeri münhal kalır isemelis-i idare onların yerine muvakkaten aza<br />
tayin eyleyecek ve intihab-ı kati gelecek heyet-i umumiye tarafından İcra olunacaktır.<br />
Onsekizinci madde: Medis-i idare her sene içlerinden birini reis ve reis vekili intihab eder. Ve reisin<br />
veya vekilinin gıyabında vekalet etmek üzere azadan birini tayin eyler.<br />
Ondukuzuncu madde: Azadan memalik-i ecuebiyede bulunanlar veya muvakkaten gaybubet edenler<br />
esna-yı müzakeratta kendilerine vekalet etmek üzere azadan birini tayin edebilir. Şu kadar ki vekalet edecek<br />
azanın kendi reyinden başka birden ziyade reyi olamayacaktır.<br />
Yirminci madde: Meclis-i idare şirketin umur ve emvalinin idaresi içün iktidar-ı tamını haizdir. Ve<br />
bundanmaada sulh olmak ve hüküm tayin etmek salahiyetine dahi maliktir. Ve hesabatım tanzim ile heyet-i<br />
umumiyeye arz ve müddei ve gerek müddea-aleyh sıfatıyla huzur-ı muhakemede bizzat veya bil-vekale<br />
vekalet eyler.<br />
Yirmibirinci madde: Meclis-i idare mevadd-ı mahsusa ve bir müddet-i muayyene için haiz olduğu<br />
iktidarını kısmen veyahud tamamen azasından bir veya birkaç zata ba-vekalet-i mahsusa ihale edeceği<br />
misillü mesalih-i cariyenin rüyet ve tevsiyesi için hariçten dahi bir veya birkaç zatı tevkil edebilir.<br />
Yirmiikinci madde: Meclis-i idare azası arzedecekleri hisse-i temettuattan başka mecliste hazır<br />
bulunacakları günler için ücret dahi ahzedeceklerdir. İşbu ücretin miktarı heyet-i umumiye tarafından tayin<br />
kılınır.<br />
DÖRDÜNCÜ FASIL<br />
HEYET-İ UMUMİYE BEYANINDADIR:<br />
Yirmiüçüncü madde: Suret-i muntazamada akd-i içtima eden heyet-i umumiye bil-cümle hissedaranın<br />
vekili dir.<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
-----------·~ 360 ~-·----------<br />
• ;.)_, .J-'!\ ._.~.) ı.S-;.) o.;bl ~ o..)~ >r .::.l:ıı. o~L. J _;S:-. - 5-1 ı.J~_}j_,l ..:.\lL. ~ .,_,~_) .!J\ "':-'.}-'\ ~\.,.. o..):. ~b. .. ~~ _,..r .:.l<br />
.. .lb • .) _,j _,ı<br />
..) _, 1 ı$_) .A:__, ~ .. .; .) _, 1 ,_;. .• J.:.::>\5 1 ._i~ ->l _, 1 "':-' J _, 1 ~ _, L. ""'!.; ..t. _)..] L_J l<br />
.. ~Jc~ ~ı.::-1 .j.;..J_,\ .W~~:....(\<br />
o~.,_,L. •.• j_,\ .L. J. vlğl\' .)...ı.ı:-~1("~. )>-- .. _u.~ ~.(}_,\ ~:.J ı.)...ı..:9J1 o.)\~\ ~<br />
.:ı>ı:.~ ~":"YP~ .j.;..J_,\ .,_,.,~Wı.,;.,_; .:..ı..>y ~...ı.=-:_1 "':-'lf.-.1 o.;l~l ~ ~<br />
. .;~\
---TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERi ---<br />
tayin olunacak mahalde suret-i adiyede akd-ı içtima eder. Bundan başka meclis-i idare icab ettikçe suret-i<br />
fevkaladede olarak heyet-i umumiyeyi davet eder.<br />
Yirmibeşinci madde: Heyet-i umumiye vekaleten veya asaleten la-akal... hisseye malik olan bilcümle<br />
hissedarandan müreld(eb olacaktır. Heyet-i umumiyede gerek asaleten ve gerek vekaleten hazır bulunan<br />
hissedaranın her ... hisse için bir reyi olacak ve şu kadar ki ... den ziyade reyi olamayacaktır.<br />
Yirmialtıncı madde: Davetnameler yevm-i ictimadan la-akal bir malı evvel... maddede beyan edildiği<br />
Yİnniyedinci madde: Heyet-i umumiye gerek asaleten ve gerek vekaleten şirket sermayesinin bir<br />
rubuna müsavi hisse senedatına malik hissedarlar hazır bulunur ise teşekkül etmiş addolunur. Heyet-i<br />
umumiyede hazır bulunacak hissedaranın mutasarrıf oldukları hisselerin salifü'z-zikr bir ruba müsavi olup<br />
olmadığı aniaşılmak üzere hisse senetlerini on gün zarfında meclis-i idare tarafından irae olunacak mahalle<br />
İşbu heyet-i umumiyenin defa-i evveli ictimaında hazır bulunan hissedaranın asaleten ve vekaleten<br />
harnil oldukları hise senedatının miktarı derece-i kifayede olmadığı halde heyet-i umumiye ikinci defa<br />
olarak içtimaa davet edilir.<br />
İşbu ikinci ictimaında müzakere olunmasına karar verilmiş olan hususat hakkında icra-yı müzakerat<br />
edeceklerdir ve bu veçhile cereyan eden müzakerat meri ve muteber olacaktır. Birinci içtima ile ikinci ile<br />
ikinci içtimain davetnameleri yirmi gün evvel icab edenlere gönderilecektir.<br />
halde meclis-i idare azası içlerinden birini reis vekaletine intihab eylerler. Heyet-i umumiyede hazır olup en<br />
ziyade hisseye malik olanlardan iki hissedar rey toplamak hizmetini ifa eder. Heyet-i umumiye katibi reis<br />
ile rey toplamaya memur olanlar tarafından tayin olunur.<br />
361 ~-·-------------------<br />
Yirmisekizinci madde: Heyet-i umumiyede meclis-i idare reisi riyaset eder ve reis mevcut olmadığı<br />
teslim etmeleri davetnamelerde ihtar olunacaktır.<br />
veçhile gazetelerle ilan olunacaktır.<br />
Yirmidördüncü madde: Heyet-i umumiye her sene ... kadar zaman zarfında meclis-i idare tarafından
. J~.ı ~ ~ ~.>...:.. ~ ... J. 0-k;--J:;.. !J)J<br />
~....:.__.~;b d-La.._, Jyl illr "'-:>r ~ .. .:ıL. .JJ. _;_,;_,ı<br />
~ J -':\J 0Yu.J_J .).>.:9 __,1 .}~ ;b ~~L>. -t\._1 ol.?_ ':i .:_,lj _,\ (.:;;,; 0.>.:9 __,1 oJ bl<br />
Jı-~ . .)!.\ ~.s~-~-' J--'!1 ~J ~ Y..~JJ~;~ .,)\.Ailı,SJ.le,Sj;-".-' J~l .::ı;<br />
J_rı 4,ll:-~ illr_, J--'!ı -:-.ai ıS.Jf....:ı --~.JJ_ d..: ... wı ~)ı.:ıı .._,..1~ .:.ı--'!ı Ld:91<br />
~_;\..cil "'-'.JJ '":"'lf:.l ı.1,".,Jı~ı~_, lk.:~ Jl) .. _rı..ü.~ oJ.~ jL:.~_,<br />
. .J.J L-i<br />
ı,SJL-.. ..:..:tt J;\)1 cl:-~l. r ~'( r "'~;(_,_, ... ~'......\ .. ~"'-:yP ~ .kA,;<br />
• ~~J_J Jl) ·...:.:.-~::-:)' ı.1."~l. r' +_.~.~_,, ISMI} .:.ı .;.S'\ ..:..L.l#->1 ).ı...a;..<br />
~ >~ ].9~ J, ~i'ıJ'(\..A.. 0llJI .k~ ı.1;":; .. yf .;:_.~ıı. .. ~l. ~:.(_1 j_,i_,\<br />
......;t(_, _;;\'_,\ J_,_.t ---~·)\_,1. e,SiJ "'~' 1.5..;) ---=-yP ~ cSJ_jJ ~<br />
.ıJ:-:.-Ucl.:IJb~"" .Jl:l-". ~l- .. .c'-t;:--l~cl": .. >.,ç. ~ .J ~~~ Lz..l 0-W _,1.<br />
.:ı>::"" y ~..J _,ı •. J<br />
.. '_... ~J.~ J ~ ... \(:.1jl<br />
.,-Cç._,;_, ~-' .k!J ~..;)_, ,S:.)Jı ~;.;.:ı~ '":"'AJ:.I Lv\ .:.ı...w__,k ;;J_,ı<br />
• J ,:ı _,ı 1:::.!-:-- ~1)1~-ü )k. .<br />
.k.~ ı.1:"'-:yP ~ıı. ~d_,\ j\y_\ ~~,.')ll J::--\1 .. ~l. ~JI j_,.-_,ı<br />
• J}!_--'!1 ~1 .:.ı.w.). ~ ~J 1.5..;) •Jbl ~ &~ ..,~ .;:.,\_;! ~J jJ_,.,<br />
----IRIIIIIIIIIIIIIIIIIIIDı--.o~ 362 ·-· -411111------<br />
j_,;·_,ı<br />
0~\Jb.ı...a.> !l) .J_,f.l J:;_,; ı.!X'~L>- .U.~~ "":: >r ~ .. ~l. .f<br />
-\-<br />
.Jj-' ı J y t ~ .. 'Yv._,l. eSi J -t\._1 ~ J ıi~ "::">,i- ~ • ) --'! 1 ~;._ı ~.ı.> J.o :>\.._,1<br />
• J- .,_,, uws .:,..w j,<br />
r - ""<br />
\}.:_.,_;...)'ı ~L.:. ~ .:.ıu_,ı .. )ı.:ı... .. ~--·.:>;- ~ .. ~L. .f.Jfo ı.>~·'-<br />
i-LL; .:_,...I...J__,k •Jbl ~ J_,.k:- !J~Iy ~d_,\ .. )\.i. . J~.J..-' J\) "-~\<br />
""::yY .::....~':!" "-~' jl~ ı.1." .. Jı~ı ~ ~ı_,..~
Yirmidokuzuncu madde: Heyet-i umumiyede müzakere olunan hususata ekseriyet-ara ile karar verilir.<br />
Müzakere olunacak mevaddın cedveli meclis-i idare tarafından tanzim edilir. işbu cedvele dahil olacak<br />
mevad, meclis-i idarenin teklifatı ile heyet-i umumiye azasından olup harnil olduğu hisselerin bedeli şirket<br />
sermayesinin la-akal yüzde ... baliğ olan hissedaran tarafından yevm-i ictimadan la-akal yirmi gün evvel<br />
vuku bulacak teklifattan ibaret olacaktır. işbu cedvele dahil olmayan hususat, heyet-i umumiyede müzakere<br />
olunamaz.<br />
Otuzuncu madde: Heyet-i umumiye bilcümle hesabatın tedkiki için gerek hissedarandan ve gerek<br />
hariçten bir veya müdeaddit müfettiş tayin eder.<br />
Otuzbirinci madde: Heyet-i umumiye şirketin umur ve mesalihine dair her sene meclis-i idare<br />
tarafından takdim olunan layiha ile hesabata dair müfettişler tarafından verilen raportu kıraat eder ve bunları<br />
led'el-müzakere ya kabul veyahud reddeder ve hisse-i temuttuu tayin eyler. Tebdili iktiza eden meclis-i<br />
idare azasının yerlerine diğerlerini nasbeder ve şirketin bilcümle umur ve hususatı hakkında bi'l-müzakere<br />
karar-ı kati ita ve meclis-i idarenin icab eylerse iktidarını tevsi eyler. Fakat heyet-i umumiyede asaleten<br />
sermayenin tezyidine karar verilemez.<br />
Otuzikinci madde: Heyet-i umumiyenin zabtolunan müzakeratı bir defter-i mahsusa kayd ve ziri<br />
heyet-i umumiyereisi ile rey toplamaya memur olanlar ve katip tarafından imza edilir. Heyet-i umumiyenin<br />
her ictimaında hazır bulunan hissedaranın esamisiyle ikametgahını ve her birinin harnil olduğu hisselerin<br />
miktarını mübeyin bir cedvel tanzim ile mevcut olanlar tarafından imza edilip zabt defterinin o günkü<br />
varakasına rabt ve talep vukuunda alakadarana tebliğ olunur.<br />
müstahrecesi meclis-i idare reisi veya vekili tarafından imza edilir.<br />
----------~·~ 363 ~-· ----------<br />
Otuzüçüncü madde: Li-ecli'l-ihtiyaç ibraz olunacak heyet-i umumiyenin zabt sureti veya fıkarat-ı<br />
ve vekaleten şirket sermayesinin la-akal sülüsanına müsavi hisseler ashabının ekseriyet-i arası olmadıkça<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
----------~·~ 364 ~-· ----------<br />
jj,,<br />
,j,\ .~T ıJJJt.a:<br />
'""<br />
• J Jtj<br />
..; \)' .>'\.ııuoo ~ t'<br />
. ;<br />
- .. "'<br />
~> •••• :.).t:J ..;t.ı:. ~ \·<br />
ı:;· .. .;;.•, ..:.:1.> ..,.UJ "!.,:... .;,...\Lıı-<br />
;;.,;"' ~' .. ~ ~.ı..:-ı..ı:...' ~ir: '"""":!L. ~, .... ~,..:. .,ı... ~ ii''<br />
~:.l,..:. Jı4J' t:;_. ~ı... G .kij .J 1J~. r~ JJ' -.,1 ~ ıi,ı t.!.U,,<br />
s. .. c!'. Jf' ı;,ı ı!JJJ\ ;_,jt(' ~JJ "-~' .):Jı· J:
--TİCARET YE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Otuzdördüncü madde: Heyet-i umumiye tarafından işbu nizarnname alıkamma tevfikan verilecek<br />
kararların kabulü gaib olan veya muhalif reyde bulunan hissedaran için dahi mecburidir.<br />
BEŞİNCi FASIL<br />
HESABAT-l SENEViYE VE MEFREDAT-1 DEFTERi BEYANINDADIR.<br />
Otuzbeşinci madde: Şirketin sene-i maliyesi Kanun-ı sani ibtidasından bed ile Kanun-ı evvelin<br />
otuzbirinci günü hitam bulur. Fakat birinci sene-i maliye müstesna olarak şirketin suret-i katiyede<br />
teşkili tarihi ile ertesi Kanun-ı evvelin otuzbirinci günü beynindeki müddeti şamil olacaktır.<br />
Meclis-i idare her sene nihayetinde şirketin matlubat ve düyunatını havi bir defter-i umumi tanzim<br />
ve işbu defter ile muvazene defterini ve hesabatı, heyet-i umumiyenin ictimaından kırk gün evvel<br />
müfettişiere irae ve tebliğ edecek ve hin-i ictimada takdim eyleyecektir. Heyet-i umumiyeye dahil<br />
olmak salahiyetini haiz olan her hissedar mezkur defterleri ve hesabatı mütalaa ve muayene edebilir.<br />
ALTINCI FASIL<br />
TEMETTUATIN SURET-İ TAKSİMİ VE RE'SÜL-MALA MAHSUP<br />
AKÇE BEYANlNDADIR<br />
Otuzaltıncı madde: Şirketin temettuat-ı safiye-i seneviyesinden evvelabila-istifa hisselerin cümlesine<br />
faiz olarak yüzde .... ve saniyen ihtiyat akçesini teşkil etmek üzere yüzde ... ifraz olundukdan sonra kusurunun<br />
yüzde ... mütesaviyen müdirana ve yüzde ... hisse-i temettü namıyla hissedarana tevzi edilir.<br />
tadavülden alınmak üzere hasılat-ı safiyeden her sene yüzde ... miktar akçenin itfasına karar verebilir.<br />
Ve şu halde kura isabet eden hisse serredatı için kema-kan hisse-i temettu verilecek ve fakat faiz ita<br />
olunmayacaktır.<br />
YEDİNCİ FASIL<br />
İHTİYAT AKÇESİ<br />
Otuzsekizinci madde: Otuzaltıncı madde mucebince temettuat-ı seneviyeden müfrez yüzde ... miktardan<br />
Otuzyedinci madde: Heyet-i umumiye hisse senedatının her sene bir miktarı kura ke-şidesiyle
----------~·~ 366 ~-· ----------<br />
\ ' • : tl• f(!' t 'f :<br />
;1)<br />
A-<br />
~.d;~L. ~, .. _,w,..;,;Jı\....u"+ T .ı,~,.'.Y.---d,ı .J .... ;.... ~J;I.A.i..ı ••• •.>.J.r.<br />
.sJl- ~r ~~t.r S;:. ._s;I.A.U d'+ i,~,,~,.;·~'\~;.. j,:..ı'"ı.<br />
. J~":~ ,, )l_j\ ı..r+ 1 .~..ıl ,1 ~\ ~ • .,\; J.<br />
"'-~' J.i'i ... •JjJ:_ ~~ '- "'.J:- .:ı)l..ı.~ .~ ..!-j ,;.1 ;i,,<br />
. J4~~-'!' J~ 1 ~~+ T 1~' _j~· •J.;:_~· 5..ı;.' .:-ı. w<br />
~,_JJ tt ~L--J li.ı_l j\-4J ...J:.\ .~..ı... \S~I ~ _r. • .,\... ~.i)<br />
• )~..:J,, ~ ·~. ~ııb..._. ~~ ~+ T 1~1 .~~..ı.JJı<br />
wl..d..;.:. ~<br />
;)\.al... Jd, ;... fJ j.A..o ~ •<br />
•. v ı.... .. .,.- r<br />
~ ıJ,..J,, '-i\ ;}J' ~~..,..., .:;J~..,.. .;bl .~ı...~ J. J)<br />
.,_,;..\.f --i'>l-l.... ~ .t.ı.._, . ~, ..s.~.:..t.- ~t:J.A ~<br />
.r .$ ,,., ~~~ ~"=._,;:-<br />
~ r ""·' .:.·.A..o J....A.C (;.u,......:. . .~ .J.ı J. s .r ;,_<br />
• ;.J..d i-- J ~·~ J, • ;,_<br />
..i!..d,l ~\..;.. if;J ::..'' ..:.l:..-4l.'- ... ..:.ı ı ._... ..!J..:_ç<br />
'- ./ -<br />
_,...: .__, ~ .J ~' .. .;;_w ''<br />
":" _,;:- .::.,._~ • J.A.~·~' ) ,..t.[tlJ. b J. ;,.ı,f_l ~\._,.. &J ~·J.J ;\)<br />
;Ldt J .~t..ı · &; ~~..ıl,\ •JJ-'v.; J . ..ılı\ .,,_~ .r ~...:.<br />
\SJI) cl:":" ,f ~· ıS); yl. 4.--IJ.: '- • ; ı 1<br />
ıp ~L.-:...\<br />
f:., J:ı~, ~ cl...;. rt" clt~_i- .:_ ... ;e..'<br />
J'.<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASI ----------
hasıl olacak ihtiyat akçesi masarif-i fevkalade ve gayr-i melhuzaya karşılık tutulacak ve işbu akçenin<br />
miktarı şirket sermayesinin öşrüne müsavi bir raddeye baliğ oldukta ihtiyat akçesi ifraz olunmayacaktır.<br />
Otuzdokuzuncu madde: Hasılat-ı senviye hisse başına yüzde ... faiz itasına kifayet etmediği taktirde<br />
noksanı ihtiyat akçesinden ilanal edilecektir.<br />
Kırkıncı madde: Şirketin inkiza-yı müddetinde bilcümle taahhüdatı ifa ve hesabı kat ve tesviye<br />
SEKİZİNCi FASIL<br />
ŞİRKETİN MÜDDETİ VE FESHİ VE KAT -1 MUAMELATI<br />
BEYANlNDADIR<br />
Kırkbirinci madde: Meclis-i idare her ne vakit ve her ne sebeple olur ise olsun heyet-i umumiyeyi<br />
içtimaa davetle şirketin müddetinin terndidini veya feshi ile kat-ı muamelatını veyahud sair şirket ile<br />
birleşmesini teklif edebilir. Şu kadar ki terndid-i müddet ile şirketin sair şirket ile birleşmesi maddeleri<br />
Kırkikinci madde: Meclis-i idare; şirket sermayesinin üç rubu zayi olduğu halde şirketin feshine veya<br />
devamına karar verilmek üzere heyet-i umumiyeyi davet eder.<br />
Kırküçüncü madde: Şirketin müddeti münkaziye olduktaveya müddeti tekmil olmaksızın fesholundukta<br />
içtima eden heyet-i umumiye şirketin suret-i kat-ı muamelat ve hesabatma karar verecek ve kat-ı hesap<br />
için bir veya birkaç memur tayin edecektir. Heyet-i umumiye şirketin mevcut olduğu zamanlarda olduğu<br />
gibi kat-ı muhasebe memurları, heyet-i umumiyenin kararı ve Hukumet-i seniyenin müsaadesiyle şirket-i<br />
mefsuhanın hukuk ve senedat ve taahhüdatını diğer bir şirkete veya ahar bir kimseye devir ve ferağ<br />
edebilecektir.<br />
Kırkdördüncü madde: İş bu faslın ha vi olduğu maddelerde gösterilen hususata karar vermek üzere davet<br />
edilecek heyet-i umumiyede şirket sermayesinin la-akal nısfına müsavi hisse senedatını harnil hisedaran<br />
hazır olmadıkça cereyan edecek müzakerat makbul ve muteber olamaz ..<br />
17 Muharrem 1300/1882 ve 17 Teşrinisani 1298/1882<br />
----------------~-·~ 367 ~~·~----------------<br />
Hükumet-i seniyenin ruhsatma mütevakkıftır.<br />
olunduktan sonra ihtiyat akçesi bilcümle hissedaran beyninde taksim olunacaktır.<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
..;~GT \J ~ ._,':·ç.:. ~Ll .!l; .. J._\ ft ·.:ı~\ ı.!ll: .~ "'"'·<br />
~~\-\ ~.Y~t. rJ (·./i ti~ .:;.,~,,~·~' +-'- ~'.r.--' +...:ıl!SJ ~\:<br />
~ J.~, ~,~ ..x.." r- ...::;~ .:.ı ıL~,..~,,~.))·.' ;b.:-:' ,.,')l.'- J:5'.,.:.<br />
~ -L..tG..\ -..:~ ~~';~)\..\.....s • .>~~ ~\:1 Li-~'--r .,,..Y.., ~-;,<br />
~..ıı,ı ""! ~ ~...: \',\ J.'.J. ~~' ~\;~4.-, s;:..;_J ı.)Jb. ~~· ·~J~<br />
~ j\;J\ j.L.ıu ;.ı.ı:.)..:~ı4J .. ::Jı\.C.... ~ ~J ..:ı...S:::U~ ~<<br />
"-~./ ~'; .:.5Jı .j!.U.f. ~.;\.>\.;)ı/ J ti_J;ı,.... ~,., ... lj.UJ<br />
~ ı.JA!..ıJ ,, '"':.:; Y. ·~' ~L- ı.>'? ı r ~', '"'..:.C: l ..., ~ Jı~JI jtı,.<br />
.~b~t.\W ~ ,r!~L" ~~~\:..:_,~J. fl J\ U.U.\ ~A:· ,.G..ci!JJ\ --!,_;...<br />
s r.~~,l.:ı., ti~ ..:J.P ı:,_,~,, .:.ı')'<br />
... \,.., &;_ı~ i)t..ı- ~~,, ~..~.::J.;,_f<br />
.:.ı~ ı_,~ J • .A.J :J) ~ ~...r~ :J), J~ :J) Jı"''' ~~, rt<br />
~JJ,\ ""!~ .!Jj..s' ~ ~ ..:.·~(, J. ~v'' ..:ı,~t. ~~, ?1... .. .s-Ue<br />
.),;.~, J..ı...- ~.i.)..:~ı.A.:r!J .;:.,\;\&... ~ .:...lJ-J ~~-"- ~-(' ~<br />
• ).>)~ f4.a.l..>i u.~L:Jr, J. ft ,, ~.~ı,:.> J~ ~~ • ..,~ı;ı. ~<br />
- • • ("'i<br />
)~~~~ ~, ~,s).i..-!JI ~\~li \....ı.i. •.>~~" ~\: •.>\.. ~'<br />
• .,..Aı.t ... :..tt. ı.>).:.S"",.:. ~·,.,~,....,u,., .• ....c..' .:;~t.... ı.>'?' .. .ı.-4JU..' 4:='~<br />
.. ..Y_.J; ..>\ j\ iı~, :..·~"'!'/ t_;t' ~i• ~~ u_~ilt .:.ı)\.\- ~·\:1,, ~<br />
r.;:..· .... ~~ J • ..;\ \'' ~' ..-.. -.:C4i .::.ı ıLi- .. ...:~_.ı; .;T ~' ;t.> ~~·-"!' ~·<br />
• ı.>).6.>.U,ı ":. "~;,..~.>~\.....ı.>'?.' •.>.J_AS .... ~-' ~~·<br />
"-<br />
~~)\,'"ı..~"....> i ..!li\ ı .,ı .J\.:l :b\,;,J • .>.ek ..,i- J. Jıua;.::.ıı\1 #1.3\..~ ,,<br />
.:.)L·'- ~f;)l ""'"~_, .. ~ ., • .:.:i• .t:-' .:J:f' .r ~ı • ..ü ~ .\... Si' ~)~·<br />
...... '.,-1 1..5""".\....r""'J ":.. '!<br />
..:J _, • ..>iG .~ .;
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
ECNEBİ ANONiM VE<br />
ŞİRKETLER İLE ECNEBİ<br />
KANUN-I MUVAKKAT<br />
24 Muharrem 1333 - 30 Teşrin-i sani 1330<br />
SİGORTA ŞİRKETLERİ HAKKINDA<br />
ECNEBİ ANONiM VE SERMAYESi ESHAMA MÜNKASIM ŞiRKETLERE<br />
DAİRDİR.<br />
Birinci madde: Memalik-i ecuebiyede teşekkül ederek memalik-i Osmaniye'de şube veya acentehane<br />
tesis ve küşadıyla icra-yı muamele edecek olan her nevi anonim ve sermayesi eshama münkasım şirketler,<br />
muamelata ibtidar etmezden evvel Ticaret Nezareti'ne şirketin unvanını ve mahall-i teşkilini, tabiiyetini<br />
ve miktar-ı sermayesini, memalik-i Osmaniye'deki muamelatında kavanin-i Osmaniye alıkamma tabiiyyeti<br />
deruhte ettiğini havi vereceği istidaname ile beraber evvela şirketin mensup olduğu katib-i adliikten ve<br />
Saltanat-ı Seni yy e sefaret ve şehbenderhanelerinden musaddak evrak-ı teşkiliyesi ile nizarnname-i dahiliyesi<br />
ve el-yevm İcra-yı muamele eylemekte bulunmuş olduğunu mutazammın, mensup olduğu hükümetten<br />
ita olunmuş bir şehadetnaıneyi, saniyen şirketin nizarnname-i dahiliyesinde gösterilmiş olan muamelatı<br />
akd etmeye ve ınuamelat-ı vakıadan ınütevellid her nev deaviden şirket nam ve hesabına olarak gerek<br />
ınüddef ve gerek müddef-i aleyh sıfatıyla, gerek diğer bir sıfatla derecat-ı ınuhakemede hazır bulunmağa<br />
Saltanat-ı Seniyye sefaret ve şehbenderhanelerinden musaddak veyahut memalik-i Osmaniye'de katib-i adl<br />
huzurunda tanzim olunmuş bir vekaletnameyi tevdia mecburdur.<br />
İkinci madde: Meınalik-i Osmaniye'de mukaddema tesis etmiş oldukları şube veya acentehaneler<br />
tayin olunan muamelat-ı kanuniyeyi iş bu kanunun tarih-i meriyyetinden itibaren altı ay zarfında ifa<br />
edeceklerine dair iki ay zarfında Ticaret Nezareti'ne veya viiayata bir taahhütname takdim edecekler ve<br />
aksi takdirde İcra-yı muameleden muvakkaten men olacaklardır.<br />
Üçüncü madde: Ticaret Nezareti birinci maddede tadad olunan evrakın tevdii<br />
tarihinden itibaren iki malı zarfında ecnebi şirketin iş bu kanun mucibince ifası lazım gelen<br />
369 ..<br />
_. ----------<br />
marifetiyle el-haletühazihi İcra-yı muamelat etmekte bulanan ecnebi anonim şirketleri, madde-i sabıkada<br />
mezun ve murahhas bir vekilin tayinini mübeyyin, kezalik mensup olduğu memleket katib-i adlliğinden<br />
suretlerini ve merkez-i idaresinin bulunduğu memleket kavanin-i meriyesine muvafık olarak teşekkül etmiş<br />
BİRİNCİ FASIL<br />
SERMAYESi ESHAMA MÜNKASİM
~~~\.!. j;.d.,\ l&ı_\ • \.....ı? •-'"-•t..L..l.ai ,_ı ... .AJ.,;: ./ ••• !l;'::<br />
ı'..f:.; .:>rf.' J~ı;.....::~ı, ~ ~ . ·~' .)u.~.,.~\,.; .;;.J ı.!l.:~~ ~\..:'<br />
. ;.:ıfo":' .. \ıl:>' .;.:; ;l:Aı.;_,Jlf ~ J.ô ~"":"" J ,ı~;\ j.)Jl&ı_l J•) f" J.. •• ::./)\..\,....<br />
r .. -v.'y.-1 ı.Y"~.t. r~J (.i- . 1 .. .:ı\ .• u~~<br />
_,;L~ !l}~l.::l~, -.s _fo ...:ı 1<br />
\ j,.l> J ..=..l~'.:ı ~ ı.:.U<br />
,) J \ -~ .c. 1 .:ı lt.\<br />
._ -<br />
"-- 1 ::_ .. r;.. JÇ:. ıS\~ J. ıJ,.f-_1 ....:J:,~<br />
Ül- ~.:ıl.<br />
.<br />
t.Y)~ ~·<br />
;·<br />
J<br />
Lı<br />
'<br />
:J)<br />
. )<br />
J ) ..) _,iG... .. ) U;..;<br />
• -'. ~J ..)_,;.~, S~·'6...c._l<br />
.<br />
- "' ' ;J- .) • ..) .J. JJ>< ._ç<br />
.._
--TiCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMAN Ll ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
muamelat-ı kanuniyeyi ilanal eylediğini mübeyyin bir beyanname verecektir. İş bu beyannamenin i tası<br />
için bir defaya mahsus olarak on beş Osmanlı altını harç istifa olunur.<br />
Dördüncü madde: Ecnebi şirketleri bu nizaınııamenin birinci maddesinde musarrah alıkama tevfik-i<br />
muamele eyledikten sonra nizaınııame-i dahiliyelerinde bazı tadilat İcra eyledikleri veyahut memalik-i<br />
şahanedeki vekillerini tebdil eylemek istedikleri takdirde Ticaret Nezareti'ne muaddel nizarnname-i<br />
dahilinin bir suret-i musaddakasım ve yeniden tayin eylediideri vekillerinin vekaletlerini mübeyyin ve<br />
mensup oldukları memleket katib-i adli ile Saltanat-ı Seniyye sefaret ve şehbenderhanelerinden musaddak<br />
bir vekaletnameyi tebliğ edeceklerdir. Her bir şirket memalik-i Osmaniye'de bir veya müteaddit vekil<br />
bulundurabilir. Bundan maada ecnebi şirketler tadil-i muamelat ve iflas ve sermayelerini tebdil ettikleri<br />
veyahut başka bir şirketle birleştikleri takdirde dahi vuku-ı hali Ticaret Nezareti'ne bildireceklerdir.<br />
Ve nezarette keyfiyet-i masarıfı şirkete ait olmak üzere memalik-i Osmaniye'nin bir veya müteaddit<br />
gazeteleriyle neşretmekle beraber icab-ı hali İcra edecektir.<br />
Beşinci madde: Ticaret Nezareti şirket nizarnname-i dahiliyesince edilen tadilatı havi veya vekillerinin<br />
olduğunu muhtevi bir beyannameyi bir malı zarfında şirkete i ta edecek ve bunun için bir lira-i Osmani harç<br />
alınacaktır.<br />
Altıncı madde: Şirketler madde-i sabıka alıkarnı icra edilmedikçe kendileriyle akd-i mukavele edenlere<br />
veyahut şahs-ı salisiere karşı nizaınııame-i dahiliyenin tadilat-ı alıkamından veya dördüncü maddede<br />
gösterilen diğer tahavvülattan istifade edemeyeceklerdir.<br />
nizaınname-i dahiliyesinin ve haınil oldukları vekaletnamelerin Ticaret Nezareti tarafından musaddak birer<br />
bulasasını ceride-i resmiye ve en ziyade münteşir bir veya birkaç gazete ile ilan edecektir.<br />
Osmaniye'nin bir mahallinde iş bu nizamnamede muharrer muamelat ifa olunarak tanındıktan sonra<br />
memalik-i Osmaniye'nin diğer mahallerinde küşad edeceği yeni şube ve acentahaneler için tekrar<br />
muamelat-ı mezkureyi ifadan vareste olup yalnız keyfiyeti Ticaret Nezareti'ne ihbar eyleyeceklerdir.<br />
Mezkur yeni şube ve acentahanelerin müdürleri üçüncü maddede muharrer beyannamenin bir sureti ile<br />
371<br />
Sekizinci Madde: Ecnebi anonim ve sermayesi eshama münkasıın şirketlerin acentası ınemalik-i<br />
Yedinci madde: Ecnebi anonim veya sermayesi eshama münkasım şirketlerin ve killeri şirket<br />
tebdilinden yeni vekaletname metnini veya şirketin yeni muvzu'u veya diğer bir şirketle ittihat etmiş
-----~·~ 372 ·-· ------<br />
-v,o-<br />
..;.uj. s r- J:: di ,,t. ~-~' J"ıı...ı... :...r- .~,, ~\:..u:..ı .:S.;:..~·<br />
.;.ıfo...l,IJ..!.,.J.ı...l::.i(J j.A_. "'1 ,..,.\ ~.U). J..u:.":"":\(, .,:,.ı;_.:~ \\.i...J Ja.-<br />
"':. ~ J.),.. t.. ..;_).;; ~ .;.ı; ,..,. J J. ~ -v. \:.:1 (, ... ~' ~.ı_. ->'r • P"":' Jl. .ı...\:ic~\~ .,i;\J.Ai ..:.;;~ • .ıla ./-) ~<br />
u" • .ı...:- lk.:-1 ...:); ~ -L.ôl• ..:. ) r" ./1' • ) .ıS:-• J. J ..s.),;; -L.oı.o _,} ,_., .!li\) J\ ~ (<br />
. - ,<br />
• ,..,..J- ~.;. .; ,_;,<br />
- ._<br />
~ ~ .... \J ,ı ,;-~-\; ~·..;.~,..: ~J 0 'V...!,· .;, y·., ~ı .,ı.. ~ .,,<br />
.j.,:~ -~~\ ..; ~\ .,;. t_&:.. -vol.-\ ..,..~.t.. _,..... ~' ·~·,; 1 ~' ./1' ı.S.fi..ı;,ı<br />
. ı~); ~ı/ ..:,L:"_,)~\ J:_\ r r\ı:: S:•.>•J f' .ıv. J·~ ~j ,ı<br />
. - - .<br />
· N .... ~...:,l .il>- ~\.- ..:i:.' r ...,l...\ )~L,;..~I ~''LA- ._,\... ~.i· J. ıJJ\<br />
..±:J -' ...~ ...... ....:.\ı' ı.S .).l:'") s .r. :ı Jı r-.) ~-d.,, -v. ~' ~ )' ~ ı.:· .ı..:.:')\..'- ..:.J::S'<br />
.r<br />
. ;-'~"?\ .;'-;=~ );.S Y-\ ı.S)~ ~~l_.<br />
::. ).;.;..,. • .;) • .>1.. ~ ~J JI-.>).)J ./-..:. •.>L. ~~ ..;,,<br />
-.::)',ı .... :. ·' .....<br />
~.A..di L; ı.SJ~\:.6-T ~' ~ ...9 ... '":.)(-~_, ~' ~~i•<br />
' ·,. 1 • ıl' \ - . . . . . • •ı
şirket nizarnname-i dahiliyesinde musarrah muamelatı ifaya mezuniyetini mübeyyin, şirket tarafından<br />
ınuti ve makam-ı aidinden ve katib-i adl tarafından usulen musaddak vekaletnameyi harnil olacaklardır. İş<br />
merkeziye tarafından icra edilmiş olan neşriyat veçhile ceraid-i mahalliyeye ilanat dere ettireceklerdir.<br />
Dokuzuncu madde: Ticaret Nezareti ba-istidaname talep edenlere mevad-ı sabıkada mezkur kaffe-i<br />
evrakın suret-i mussaddakalarını verecektir. Her suret-i musaddakamu itasında yirmi kuruş harç alınır.<br />
Onuncu madde: İş bu kanuna tevfıkan şube veya acentahane tesis olunan mahaller mensup oldukları<br />
her ecnebi anonim veya sermayesi eshama münkasım şirketler için ikametgah kanuni olup malıal-i<br />
mezkuredeki mehakim, şirketin ihtilafatının merci-i rüyetidir.<br />
muamelatından dolayı ikame olunacak davalarda şirket vekilieri veya şube müdürlerinin tabiyyet-i<br />
şahsiyeleri aslanazar-ı itibara alınmayacaktır.<br />
Onikinci madde: Birinci ve dördüncü ve sekizinci maddelerde münderic muamelat-ı kanuniyeyi ifa<br />
etmediklerine mebni şube veya acentahaneleri resmen tasdik edilmemiş olan ecnebi şirketler, malıakim-i<br />
aide-i Osmaniye'si huzurunda takip edilip elli lira-i Osmani ceza-yı nakdiye mahkum olacakları gibi iş bu<br />
kanun alıkamma tevfik-i hareket için imtinada ısrar eylediklerinden dolayı şube veya acentahaneleri sed<br />
edilmekle beraber, bu şirketler nam ve hesabına her ne sıfatla olursa olsun akd-i muamele edenler dahi<br />
şahsen mesul tutulacaklardır. Şurası derkardır ki ınemalik-i Osmaniye dahilinde şube veya acentahanesi<br />
ünüçüncü madde: Ecnebi anonim ve sermayesi eshama münkasım şirketler bilcümle kavanin ve<br />
nizaınat-ı Devlet-i Aliyye'ye tabiyyete mecburdurlar.<br />
Ondördüncü madde: Muamelat-ı esasİyesi uınur-u maliyeye ınüteallik bulunan ecuebi şirketler<br />
her sene-i maliyelerinin ilk üç ayı zarfında, kendi hal-i ınaliyelerini mübeyyin evrak ile sene-i sabıka<br />
bulunmayan ecuebi şirketler, malıakim-i Osmaniye huzurunda ikame-i davaya salahiyettardırlar.<br />
Onbirinci madde: Şube veya acentehaneler asıl şirketin tabiyyetini haiz olacaklardır. Şirketin<br />
bu müdürler mezkur beyanname ile vekaletnamenin birer suret-i musaddakalarını memurin-i nıahalliyeye<br />
tevdi edecekler ve bundan maada iş bu kanunun 4. ve 7. maddelerinde muharrer olduğu vecihle şube-i<br />
~ --TİCARET VE ZiRAAT NEZARETİ MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --
------------·~ 374<br />
,.~, .} .<br />
'""'"Jl' ... ..._. "· #<br />
..:.·'1 ,,<br />
.)~' .),,.. "'·'"'·<br />
J.<br />
uı-":" ,ı- ')\...\- :J;S<br />
•<br />
r ~i ~G.\ .),,.. ı<br />
.:.l.H.:<br />
ī •. u\<br />
,ı --~· ı.>J:S';..<br />
"',, ...ı~~ • .).u.;, ..:. '<br />
ı...:: ""<br />
..,.- ~1 -.) ıU&ı..::.ı ;vi • .>'lı.~ .1~ .:: ,,<br />
... b 4 . .1 • .. ) n\ ... • . ..r":" yi' : . .ıu. _, Jtf'<br />
4 . 1_,.)G.. .. .~_.~ ?J ,:iT ~~Jı J:ti. .!l:;U:O ):S'.;..<br />
~ ' "":"' ,_j ,ı ...,;-ı/' ~)":"yY ..:; !" ı .j\) 'ı .S . .J:I L. ~-...... ı.$}:-(';..<br />
·.A~~J'. f ı.> fo·.ı~l U&.t.\ ~ ı\ı.a.i - ;\f .$_) ,f .:: )1 ,ı ._..:J..ı~J ...<br />
•<br />
...:.;_.. \;' ..!i: i~<br />
~.).,.ej .)..U).<br />
. ) ~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Onbeşinci madde: Esas muamelelerini memalik-i Osmaniye' de i cra eden ecnebi anonim veya sermayesi<br />
eshaına münkasım şirketler iş bu kanunun tarih-i meriyetinden itibaren üç ay zarfında Osmanlı anonim<br />
şirketine tahvil edecekler. Ve aksi takdirde idarehaneleri sed olunacaktır.<br />
İKİNCİ FASIL<br />
ECNEBİ SİGORTA ŞİRKETLERiNE DAiRDİR<br />
Onaltıncı madde: Memalik-i Osmaniyed'e icra-yı muamele edecek olan ecnebi sigorta şirketleri, fasl-ı<br />
evvelde muharrer mevad alıkamma tevfik-i hareketle beraber mevadd-ı atiyedeki alıkarn ve şeraide de tabi<br />
olacaklardır.<br />
Onyedinci madde: Ticaret Nezareti iş bu şirketlerin muamelat-ı umumiyesini tetkik edecek ve Ticaret<br />
Müdiriyet-i Umumiyesi maiyetinde bu işe balanak üzere bir Sigorta Müdüriyeti bulunacaktır. Şirketler<br />
nezaretin tetkikatına mukabil her sene elli Osmanlı altını harç vereceklerdir. Sigorta şirketleri her sene<br />
hal-i malilerini mübeyyin evrak ile heyet-i umumiyelere arz olunup anın tarafından tasdik edilmiş olan<br />
bilançolarını ticaret nezaretine ita edecekleri gibi bu babda nezaret-i müşarünileyha, iktiza eden izahatı<br />
tahriren ve şifahen talep eyleyecektir.<br />
Onsekizinci madde: Mehakim-i Osmaniye tarafından tebea-i Devlet-i Aliyye hukukunun teminine<br />
mütedair olarak sigorta şirketleri aleyhine sadır olacak ilamatın infaz-ı alıkarnı zınmında mezkur şirketler<br />
harik, hayat ve kaza-yı bahri gibi nevi başka olan sigorta muamelatında her bir nevi için beş bin liradan on<br />
beş bin liraya kadar teminat akçesi tediye edeceklerdir.<br />
devlet eshamı olarak Ticaret Nezareti tarafından kabul edilecek bir bankaya tevdi olunup mezkur<br />
banka nezaret-i müşarunileyh tarafından tanzim edilmiş numune veçhile bir kefaletname ita edecektir.<br />
Teminatın devlet eshamı olarakitası halinde esham-ı mezkure ya Devlet-i Aliyye eshamı veyahut düvel-i<br />
-----------·~ 375 ~-· ----------<br />
Ondokuzuncu madde: Mezkur teminat akçesi nakten veyahut piyasa fıyatının yüzde on fazlasıyla<br />
bilançosunu Ticaret N ezareti 'ne tevdi edecekler. Ve iş bu evrakın hakikat-ı hale mutabık olduğu şirketin<br />
meclis-i idare azasından biriyle hesahat müfettişi tarafından tasdik olunacaktır.
----------~·~ 376 ~-·----------<br />
-~<br />
..<br />
_- )L.<br />
"'-'-''1-JJ.•·· .. ~· J<br />
L.• ı<br />
,,o"'r<br />
.ı<br />
._, A.,'io<br />
.. ,ı<br />
tJ-·-"' _., .__,.<br />
~·""'<br />
~ ~ ..... .: l<br />
, •.. "' ..<br />
j<br />
, .<br />
L<br />
.. ·<br />
-<br />
-. ~ 1 ~.:ıl ...<br />
~i .,.. .... i. '<br />
1<br />
}~ .. ' .} .. •,. '<br />
_,s. ...<br />
~-<br />
~~ J'ı.iil_l_~ ..:..-:· )'\.-:. .... '<br />
~·<br />
. ··:J<br />
~-<br />
_}~
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --~<br />
borsalarında mukayyet eshamdan olacaktır. Tenfiz-i ilamattan vetenzil-i fiyattan dolayı teminat akçesinde<br />
husule gelecek noksan, şirket tarafından nihayet bir ay zarfında ikmal edilecektir.<br />
mahalde tediyeye mecburdur.<br />
Yirmibirinci madde: Şirketler tevdi eyledikleri eshamın ikramiyeleriyle faiz ve kuponlarını bizzat<br />
kendileri nezaret edip hulul eden kuponların bedelini alacaklardır. Depo ücreti şirketlere aittir.<br />
Yirmiikinci madde: Şirketlerinmemalik-i Osmaniye'de tesis edecekleri şubelere memur eyleyecekleri<br />
vekillerden memalik-i ecuebiyede ikamet edenler iflas ve enıniyeti suiistimal eylemediklerini ve sair gune<br />
malıkurniyet-i sabıkaları olmadığını ve hüviyetlerini mübeyyin ol mahallerde bulunan Osmanlı sefaret ve<br />
şehbenderleri canibinden, memalik-i Osmaniye'de ikamet eyleyenlerde valilerin tasdikine iktiran etmek<br />
üzere ol mahaller polis ve beledi idareleri tarafından muti bir beyannameyi Ticaret Nezareti'ne tevdi<br />
edeceklerdir.<br />
Yirmiüçüncü madde: İş bu kanunname mucibince memalik-i Osmaniye'de icra-yı muamele için<br />
istihsal-ı mezuniyet etmemiş olan sigorta şirketleri hakkında on ikinci maddenin alıkarnı tatbik olunacaktır.<br />
Yirmidördüncü madde: Poliçelerin mündericatı, kavanin-i Osmaniye'ye ve adab ve menafi-i<br />
umumiyeye mugayir olmayacaktır.<br />
Yirmibeşinci madde: Memalik-i Osmaniye'de seyyar surette sigorta muamelatı icrası zınınında geşt<br />
ü güzar edecek olan acenteler, üç ve beşinci maddelerde muharrer olduğu üzere Ticaret Nezareti'nden<br />
muti beyannamenin bir suret-i musaddakasıyla, şirketin vekili tarafından muti musaddak bir vekaletnameyi<br />
harnil olacaktır.<br />
Yirmialtıncı madde: Emlakını kıymet-i hakikiyesinden fahiş bedel ile sigorta ettirdikleri veyahut diğer<br />
gune hi yel ve desayis imaliyle sigortadan istifade etmek arzusunda bulundukları beledi ve polis idarelerince<br />
haber alınanlar hakkında icra kılınacak tahkikat-ı kanuniye şirketler tarafından teshil olunacaktır.<br />
-----------·~ 377 ~-· ----------<br />
Yirminci madde: Şirketler sigorta tazminatını memalik-i Osmaniye'de şube ve acentelerinin bulunduğu<br />
muazzama eshamı misillü birinci derecede haiz-i itibar ve Dersaadet veya Avrupa payİtahtlarının
-----------·~ 378 ~-· ----------<br />
•J_,ı.;.,.-TontiH;» •.F-f"..r!.)l.l.JLk • .Jjı\.,jl_,IJLd\:( .,..::..:,');.:.,~..t •<br />
• ~JI ,r:.:ı ~;J f.>i JJV'",;,." J Y .<br />
.t"';..:. • .Jıyl ( \ J<br />
.Jı: \t'"t"• ,}_.' ..:ı,.l_y-y-J ~../"" ..;)~J rf- ...>J"".L.r '"="'~-' .... ~ .~)).<br />
u.~'.}~' ~).) .::~":"~'' ~ :.:~i "'.ı\f .::_,t;"' r- .f"..:öı~t- ;:,y_<br />
~-iJ ~ ~-;Uiu .::_,;lf ~...ı..~JI '":"'J,I J.,.-l. • .)\.i.:_l 0..ı;..,~J ~J<br />
..!Ult ~J)JI "'x;_....;..J ~~_;:J ~;.> ~)\' .ı..J_r., .)~ ._;::._- .:_ . ..ı;_uJ,<br />
~Y. ~t;.: .:....:f:. ~\..:_: ._,/,t ,,:,_,.lt. ~:\ı ... l..o -.>1_.,.\ .... ~.\ •.. P\.:S' ~ • ..,~:~<br />
.:. _,..._. J. ı:: ..ı:)&! ~ ":" ,..r ~ı.:.. .::...; J ..: ~ .. .>.::)t.t... .:J:-_J:-, .r ~ı fo-:-<br />
~~ .).:))\..>..:...>')\..... ~ • .:.•.>.ıti..\........>l__r.-\ J rJ e.)\.l_;....\..;.ı....i\J .;:_.,.;...) "-JJ.f'<br />
. . . J ıX6.> ..::J:,t ~"ı..\.... ._s\~' • .)-..~ı;c ..:YJI.J: • ..sP<br />
- .<br />
.~ ..sJ~ı_ .. ; ~ır:- --~P.r r·_,;ı ~~ •<br />
r- 1 ' : ;....ç. i<br />
.)~,... ~j_,a. oJ>._<br />
. ı.h.. ,_....._.)""\.:..U;..; ~UJI? • ..ı.:fr;l.- \Mt r?"~, w·· o JJ) 1 1:::;.ı ""'<br />
-V\A-<br />
~"""" ..:.-t.:.. .:..· .tf.' ..;_ 1 rJ c i C: J ıS" W.\ ~-_ro- .:. • .)ı ... ~.ı._ urA<br />
.L ~~JI j~;r::- .:.hl-\ .... ~.u,, r~ "\·,-ı.;~~~ .:_.~ ~<br />
,)..>.. ~.} Y:- ~., ....... ~ _,.. J.J ..;.>~~,, ~ ~-_, ..;. .: . ..:.ı:::s-.r ~Jr:-~<br />
. .).>.("~·~' ~~<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASI ----------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
Yirmiyedinci madde: Bir harikın itfası ve men-i tevsi ve sirayeti için menfaat-ı amıneye mebni<br />
hükümet-i malıalliye canibinden usulen hedm olunacak emlak, sigortalı olduğu halde sigorta şirketinin bir<br />
şey derneğe hakkı olamayacak ve ber-muceb-i mukavele sigorta bedelini ifa edecektir.<br />
Yirmisekizinci madde: Mütekabil sigorta şirketleri usulen anonim şirketleri tarzında teşkil etmeyip<br />
sennayeleri malum ve hisseleri müretteb ve mevcut olmadığı cihetle bunlar salifüz-zikr şürekat-i ticariye<br />
nevinden addolunamayacağından, derece-i itibar ve haysiyetleri ve halkça kendilerinden istifade memul<br />
olup olmadığı, Ticaret Nezareti'nce tahkik ve tetkik olunduktan sonra, kuyud ve şürut-ı lazıme derciyle<br />
verilecek ruhsatname üzerine memalik-i Osmaniye'de şube küşadı ile icra-yı muameleye mezun olup<br />
mamafih hükümet-i Osmaniye bu gibi sigorta şirketlerinin muamelatında her ne vakit menafi-i umumiye<br />
nokta-i nazarından bir mazarrat görürse ruhsat-ı vakıayı istirdada ve şirketi icra-yı muameleden men'e<br />
salahiyettardır. Benebi "tontine" ( l) şirketleri me malik-i Osmaniye' de i cra-yı muameleyemezun değildirler.<br />
Yirmidokuzuncu madde: Benebi anonim şirketleri ile sigorta kumpanyalan hakkında 22 Rebbiyülevvel<br />
1305 ve 29 muharrem 1324 tarihlerinde neşrolunan nizamnameler mefsuhdur.<br />
Otuzuncu madde: İş bu kanun tarih-i neşrinden muteberdir.<br />
Otuzbirinci madde: İş bu kanunun İcrasına Ticaret, Adiiye ve Dahiliye N ezaretleri memurdur. Meclis-i<br />
umumiyenin içtimaında kanuniyeti teklif olunmak üzere iş bu layiha-i kanuniyenin muvakkaten mevki-i<br />
meriyete vazını ve kavanin-i devlete ilavesini irade eyledim.<br />
Ticaret ve Ziraat Nazırı Ahmet Nesimi<br />
Dahiliye Nazırı Sadrazam Mehmet Said<br />
(1) Emval-i müştereke her hayat kalan şürekanın malı olmak üzere akd olunan şirketlere "tontine"<br />
denilir.<br />
379 ·-· ----------<br />
(2) 3 Kanun-ı Evvel1330 tarihli ve 202 numaralı Takvim-i Vekayi'de neşr olunmuştur.<br />
Adiiye N azın İbrahim<br />
24 Muharrem 1333 - 30 Teşrin-i Sani 1330 Mehmet Reşad
'<br />
• .ı\.. uf J.<br />
.::..-.P..) JL-:...\<br />
. J,y.J.\ :J::fi<br />
..,_..,.ı.;~ı:;.ı.:-1 S .,..:.,;ıo~.J_,._ • ....:_,))T&.. ...)ı..~'<br />
-----------İSTANBUL TİCARET O D ASI -----------
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --<br />
MEMALİK-İ ECNEBİYEDE TEŞEKKÜL EDEN ANONİM<br />
ŞiRKETLERiN MEMALİK-İ DEVLET-İALİYE'DE İCRA-YI MUAMELAT<br />
İÇİN KÜŞAD VEYAHUD TAYİN EDECEKLERİ ACENTELER HAKKINDA<br />
NİZAMNAME<br />
Birinci madde: Memalik-i ecuebiyede teşekkül eden anonim şirketler, hükümet-i seniyeden istihsal-i<br />
ruhsat etmeksizin memalik-i Devlet-i Aliye'de şubeler tesis veyahud acenteler tayin edemezler.<br />
İkinci madde: İstihsal-i ruhsat etmek arzusunda bulunacak her şirket istidanamesini Ticaret Nezareti'ne<br />
Üçüncü madde: İstidanamenin şirketin idare meclisi veya cemiyet-i umumiyesi tarafından veyahud<br />
nizarnat-ı dahiliyesi mücebince kendisine mezuniyet verilmiş diğer bir zat veya bir heyet canibinden takdim<br />
olduğu sefaret canibinden musaddak suretinin rabt ve ilave kılınması icab eder.<br />
Dördüncü madde: Ticaret Nezareti ita olunan evrakı bil-etraftedkik ile münderecatı, kavanin-i devlete<br />
ve menafı ve adab-ı umümiyeye mugayir bir güna şartı ha vi olmadığı halde ruhsat istidalarını Bab-ı Ali' den<br />
bil-istizan alacağı emir üzerine ita eder.<br />
Beşinci madde: Medde-i sabıkada muharrer şerait veçhile ruhsat-ılazime istihsal etmeksizin memalik-i<br />
Osmaniye'de hiçbir ecnebi anonim şirketi şube veya acentası icra-yı muamele edemiyecektir.<br />
Altıncı madde: işbu nizarnname mucebince icra-yı muameleye ruhsat alacak anonim şirketlerin şube<br />
veya acentaları birer vekil tayin ile muamelat-ı adiiye ve saire için memalik-i Osmaniye'de muhsüsan<br />
ikametgah-ı nizami iraesine mecburdurlar.<br />
şube veya acentaları işbu nizamnamede muayyen olan müddet zarfinda istidaname takdimiyle ruhsat-ı<br />
resmiye istihsalinden mafuzdurlar. Fakat Ticaret Nezareti'nde tutulacak deftere bunların ve tayin edecekleri<br />
vekillerin evsaf ve e samisi ile ikametgah-ı nizarnileri kaydolunacaktır.<br />
Sekizinci madde: Ticaret Nezareti kavanin-i devlete ve menafı ve adab-i umümiyeye muhalif görerek<br />
----------~·~ 381 ~-· ----------<br />
Yedinci madde: Memalik-i Osmaniye'de öteden beri hükümetçe tanınmış olan anonim şirketlerin<br />
takdime mecbur olacaktır.
-----------·~ 382 ~-· ----------<br />
1\1<br />
\<br />
•<br />
""'!;,l.~b<br />
ı:,,.)l. .s'.~~' ~>,.<br />
.U\... .:JJ\<br />
.J)'jl ~,,<br />
""<br />
-<br />
,_.:..,1$'~1 ~' .........<br />
.:._.;..) ı) )t( r) )' . . e.>\..<br />
4-SI~l ..::).n\ ._s;\) .;::_\<br />
ti!...,jJ1 (..~-~~.ı.::...\~ • ..ıJ~ ~..ıJ,ı ..!.4-~_\ \k.\ ~'~~.,U....~ ı :J;.)f'<br />
. )4•--!' t!;-* ..:.) r .. .ü;.; ~' i ı~\ ı)..t: r<br />
.:_,l..Uij ~...:. ~ .... ~l!'"l .,....._:., ı.!l::.( • . 1 .• , •<br />
J ...,. • r ~ (: ji "·<br />
.;..1..\l&i .) .t>~J ~-~' \r.-1 ' ~!.J .<br />
;;;.ılf ,..ü_,s.; .. ı.. ~~.ı:;,.., .jı...ıJ-". ~(~..~.;\ \.r.-1 u...· .... '-L\<br />
41..":::~ ~blJ ~L.j ...:~,,) ı.:.,~l_,.i .. .ı;)~-~_,_, . JJJjf ~\ .O.::ı\J.iıj<br />
._;-ıki ~) • .:ı:i;; ı,Sl :::.'' l;l.:.. .... :.uU!..ı ~~ ı\J r~' .~.ı.;...<br />
!.SP r- r:'i T<br />
;.) )~-". ""-:' ı,JJ! )~1<br />
• ) .. J.ıl<br />
----------İSTANBUL TİCARET ODASI ----------
---TİCARET VE ZiRAAT NEZARETi MEMALİK-i OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞiRKETLERi ---<br />
ruhsat-ı rnutlübeyi ita etmeyecek olduğu halde keyfiyeti istidanın takdim olunduğu günden itibaren üç ay<br />
Dokuzuncu madde: Bir anonim ecnebi şirketinin şube veya acentası şirketin nizarnat-ı esasiyesinde<br />
rnuharrer rnuarnelattan başka rnuarnelat icra edecek olduğu veyahud nizarnat-ı esasİyesince tadilat icra<br />
edilecek bulunduğu surette, nihayet uç malı zarfında Ticaret Nezareti'ne tebliğ etmeye rnecburdur, işbu<br />
tadilatta kavanin-i devlete ve rnenafı ve adab-ı urnürniyeye rnugayir alıkarn var isenezaret-i rnüşarun-ileyha<br />
buna nihayet üç ay zarfında ruhsat itasını diriğ edebilir.<br />
Onuncu madde: Ticaret Nezareti'nden ruhsat almaksızın anonim şirketleri tarafından rnernalik-i<br />
Osmaniye'de şubeler tesis veyahud acentalar tayin olunur ise bunlar derhal icra-yı rnuarnelattan men<br />
ettirilir ..<br />
Onbirinci madde: Aleyhinde suret-i katiyede sadır olmuş ve la-yeteğayyer haline girmiş olan bir ilarn<br />
hükmünün icrasından istinkaf eden şirkete ita olunmuş olan ruhsat geri alınınakla beraber ilam alıkarnı dahi<br />
sonra üç ay zarfında ikinci madde mücebince lazım gelen ruhsat istidanamesini takdim etmeyecek olur ise<br />
Ticaret Nezareti 'nin kararı üzerine i cra-yı muamelattan men ile idarehanesi kapattırılacaktır.<br />
şube veya acentalarının muamelat-ı vakıalarının nizanınameleri dahilinde olup olmadığının teftişi Ticaret<br />
Nezareti'ne aittir.<br />
Ondördüncü madde: Ticaret Nezareti işbu nizanınamenin İcrasına memurdur.<br />
22 Ra 1305 ve 25 Ts 1303<br />
(1) Mecma-ı Lahika-i Kavanin: 426<br />
-----------·~ 383 ~-· ----------<br />
ünüçüncü madde: işbu nizarnname mücebince icra-yı muamaleye mezun edilen anonim şirketler<br />
usUlü dairesinde icra kılınır.<br />
Onikinci madde: Her ecnebi anonim şirketinin şube veya acentası işbu nizamnamenin n eş ir ve ilanından<br />
zarfında şirkete tebliğ edecektir.
-----~-·~ 385 ·-· ~-----<br />
Rusya'nın Anonim Şirketler Nizarnname Projesi<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ --~
ı .;. , ;,. r ..<br />
/<br />
~ ... ·~o/ ;:.r<br />
: :'ı:r.:r'f'l'<br />
" '<br />
'=--""':?".1'i'.1~~ ::--:""""' 'ryi_ ıti' ,r~., 1 m<br />
1<br />
l ..,..,.. ~<br />
", •:'~' ~ r.. -!';' 1:;. !Pr• 1 ~;;='rf'?-<br />
.., ~ ,..,:. '~· r .. " .<br />
1 ·P, r :ri'~'"'":""~<br />
;:'C"~ 1 ~ ';,~tr 11!"11" ..,,. ~~ ;~<br />
.. . .<br />
i"~;.;.:- , of r"r-'1' ·.!,r., "r ,. -r<br />
~'=' ~:- . ..;,~ i-'F-"·It(~- .<br />
~·~~;)<br />
.r.,.....,~.;r ~,.,...:r ~~ . .<br />
r, ~(':\7 .,.,.(V ,.t' "'~<br />
,,;) . :"M-<br />
/ . ; ~ . 1'4"~ . ·~.... . .......:.<br />
,,,:~<br />
=--r ,'J....;..,,; or' 1 ·~ 6 r :"...:.;... ~ ":' 1 ~ ?.~~,..•<br />
_.;~~~~"':' ~·'l'l"~w.-'ltr,i-•<br />
•> ... :z,~ . ,~ '!'!'':"'<br />
~:tit:"~ .1 ,;:;~-::,.-;~<br />
1 .:., trD,..,., ;,- 1 ~ ,,.( r"' .... ~:"'<br />
lif • • ' •<br />
__ IIIC!Il3)[1! IS WJNONV IlNV wso C!G"3AIN ""WSO V J-)[IlVJ/I!C!J/1! " UC!IIVZC!N ~V '""VIIIZ CIA liiiiV:JU
.... ,.,~:J -_;,.,., ,... . ... '<br />
'' • ' '<br />
1<br />
ıır ~~ ,.,..., .., ... , tfl(ıt'...,<br />
~".,.-.,_, ":'tl'"' t? 1 ,..., -(? ~. ~~. ,.,., ~- ,.:,../!<br />
•• l""f<br />
~ '. ' ' , ~ . ··. (~<br />
' ' ' ~~~" ~"!'~,.,:,.~,,,..m.-,,<br />
. . .<br />
! ~ 1' r•rt~" 1 "'=' :'~ _f:' 1 ~r,"? · ·<br />
. {<br />
,.; -:,.,,. .1 _;;_,,.;. ...<br />
.<br />
-.,.., ""'"' •"..:. 1;, 1<br />
.,..,<br />
,.,. r1.,.rr<br />
1 ~ "'~' 1rt(,<br />
:;,..-A. .,t\/'1"; r.ı, .. ,,~ .<br />
. , 1 • T • y ' ~IJI, '<br />
~,... , ~1 ~;l::;r:v-r ;( :!/.-ı"rr,.<br />
_,.:<br />
~;.,-:, 'f'1-: ,., :,. ' r (';..,..,., J. ı' f!'"'<br />
. . . . ' . . '<br />
' .;n....,. l'f' .. > w<br />
·...,.... ...<br />
,,.~;.,Jr,..... r 11 _.,.,,_,,:;,. rl'.ı~ r,fN<br />
' "" "" '<br />
"' ' . . '. •,; '' . ' .<br />
.,:.,-:"" tfit~ •'tf'rv rr: ~ ... ":'f~~~~'ll'<br />
,,.,.,,... ,·,;, ,,r.:,)-1""1' ı;,... r....,;.,i"'Y1 j,~~<br />
,.,.., ,· -',l't;> ~ .. , ,;,...r,-,~;~,<br />
, "", , -;,......, ..,.. , , , , tl<br />
,. .. ,.~,,., ,., .,\JI'• 1 •<br />
ısvaoı ·<br />
miV:JU 1fl8NVlS!
=m --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETi MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ -- •<br />
-----------·~ 389 ~-· ----------
A<br />
Abbots Emery eines Ltd 36<br />
Abraham Paşa Korusu ı 25<br />
Adaletname ı 5<br />
Adiiye Nezareti ı9, 28, 3 ı, 32, 33<br />
Ahmet Kemal Bey 67<br />
Alber Alyoti 65<br />
Alexander Dolo 97<br />
Alexander Sinosoğlu 73<br />
Ali Bey 28<br />
Almanya ı 7, 32<br />
Anadolu DemirYolları Şirketi 77<br />
Index<br />
Anadolu Milli Mahsulftt Osmanlı Anonim Şirketi 346<br />
Ankara ı5, ı6, ı 7, ı9, 2ı, 22, 30, 38, ı ı ı, 349, 350<br />
Anonim Şirket Nizarnname-i Dahilisi ı4, 345<br />
Antuan Kavkoros Efendi ı 03<br />
Aramyan Nersis 30<br />
Arifi Paşa 25<br />
Aristodimo Kozmano 49<br />
Armstrong Vikers 36<br />
-----------·~ 391 ~-· ----------<br />
Amerika Manuel Hayat Sigorta Şirketi 2 ı<br />
Adolof Bomonti 33 ı
-----------·~ 392 ~-· ----------<br />
Beyrut ı7,20,22,35,38,53, ı3ı, ı79, ı8ı<br />
Boğaziçi Beykoz Parkı Osmanlı Anonim Şirketi 345<br />
Boraks maden şirketi 36<br />
Bursa Ticaret Odası ı 69<br />
B<br />
Bağdat ı 8, 22, 36<br />
Bağdat hattı 36<br />
Balıkesir 22<br />
Baltacı Çiftliği 23 5<br />
Banker Mihail Sifeneo 49<br />
Banker Mösyö Renebodovi 223<br />
Bank Periye 35<br />
Banque Ottomane 69<br />
Bas Banque de Salonique 69<br />
Belçikalılar 33, 34<br />
Avrupa ı5, ı6, ı7, ı8, ı9,20,27,32,34,36,37,39,9ı, ı8ı,327,349,377<br />
Avrupa devletleri 27<br />
Avrupa siyaseti 34<br />
Aydın demiryolu 35<br />
Asakir-i Mansure-i Muhammediye ı5<br />
Asvazdor Harensi 49<br />
Au Dessous De Pair ı 5 ı<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASI ----------
c<br />
Cavid Bey 37<br />
Cebel-i Lübnan 35<br />
Celalettin Bey 333<br />
Celali isyanları 17<br />
Cemile Sultan 333<br />
Cenevizliler ı 7<br />
Cezayir 291<br />
Company Endüstriyel Dulövan 185<br />
Çorum 21<br />
Çubuklu 79<br />
D<br />
Dahiliye Nezareti 21, 22<br />
Dersaadet Bankası 3 1, 249<br />
Deutsche Orient Bank 1 O 1, 103<br />
Devlet Bey 103<br />
Dicle 36<br />
Doyçebank 36<br />
Drogerie Central 35<br />
-----------·~ 393 ~-· ----------<br />
Dersaadet Ticaret Odası ı 1<br />
Damat Ferit Paşa 41<br />
Dar-ı Şuray-ı Askeri 15<br />
Dar-ı Şuray-ı Babıali 15<br />
Caisse De Pension Des Perserme ls 1 8 1<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALiK-İ OSMANİYE'DE OSMAN LI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
----------~·~ 394 ~-· ----------<br />
F<br />
Fatih İttihat ve Terakki Kulübü ı99<br />
Felikanzade Hacı Mahmut 55<br />
Fen erli Paşa F oti 97<br />
Fırat 36<br />
Filistin Ticaret Bankası 345<br />
Fonts de Prevoyanoe ı 79<br />
Franko Hongtaden Sigorta Şirketi 22<br />
Fransız Ticaret Kanunu ı 9<br />
Fuat Bey 2ı5<br />
Esham 3ı,40, ıoı, ı23, ı37, ı77, ı93,253,269,30ı<br />
Eşya-ı Askeriye Şirketi 297, 299<br />
Eyüp Sabri Bey 53<br />
E<br />
Ecnebi Anonim Şirketler Nizaırınamesi 24<br />
Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasım Şirketler 28<br />
Edirne 21, 22, ı 7ı, ı 79<br />
El-Kemaniye Elektrikis Gozelşafet Kumpanyası 5 ı<br />
Ereğli madenieri 59<br />
Ermeni 37, 22ı<br />
Duyun-ı umuıniye 34<br />
Duyun-ı Umumiye İdaresi ı3, 34<br />
Dühanizade Hacı Hafız Mehmet 5 5
G<br />
Galata Agopyan Han 1 O 1<br />
George A vranidi 73<br />
Giritli Ali Vafi 53<br />
Göztepe 33, 79<br />
Güzel Girit 29 1<br />
H<br />
Hacı Mehmet 95<br />
Halaçyan Efendi 333<br />
Halep 22, 3ı, 35, 83, 181<br />
Hamızı Karbon Fabrikası ı 65<br />
Hamidiye Türbesi 8 ı<br />
Hamidiye Vapur Şirketi 33<br />
Harbiye Nezareti 5ı,<br />
ı69, 29ı<br />
Hariciye Nezareti İstişare Odası 28<br />
Hariciye Nezareti Tercüme Odası 23<br />
Hayat Sigorta Kumpanyası 21<br />
Hayriye Beratı ı 8<br />
Hazine-i Hassa ı87, ı89, ı9ı<br />
Heziko Mezrahi 249<br />
Hilal 255, 29ı<br />
Hindistan ı 8<br />
Hudeyde 22<br />
Büsrev Mehmed Paşa ı 5<br />
-----------·~ 395 ~-· ----------
---------İSTANBUL TİCARETODASI ---------<br />
I<br />
I. Cihan Harbi 13, 347<br />
II. Abdulhamid 36<br />
Integrity of Turkey 34<br />
İbnü'l-Hakkı Lutfi 39<br />
İbrahim Fikri 53<br />
İdare-i Mahsusa 169<br />
İhsan Nami Beyler 53<br />
İncir Çiftliği İmarat Ve İnşaat Osmanlı Anonim Şirketi 345<br />
İngilizler 16, 17, 18, 2ı, 36, 39,41<br />
İngiliz Linç şirketi 36<br />
İngiltere 16, 17, 20, 22, 32, 35, 45, 201, 215<br />
İpekçi İsmail Efendi 81<br />
İsmail Beyzade Fuad Bey 53<br />
İsmet İnönü 42<br />
İstanbul 9, ı4, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 30, 33, 36, 37, 38, 40, 41, 59, 65, 69, 73, 77, 87, 91, 93,<br />
105, 107, lll, 119, 125, 127, 131, 141, 147, 15ı, ı53, 155, 157, ı59, 165, 169, 171,<br />
ı 73, ı 75, ı 77, 179, ı83, ı85, ı87, 189, 193, 197, 199, 201, 209, 211, 215, 219, 221,<br />
223,231,235,237,239,241,247,257,261,263,267,269,27ı,273,281,283,287,<br />
289,293,295,297,299,301,305,307,309,3ıı,3ı3,315,3ı7,32ı,323,325,33ı,<br />
341,345,349,350<br />
İstanbul Ticaret Odası 14<br />
İstişare Odası 27, 28, 29<br />
İtalya Krallığı 30<br />
itibar-ı Umumi-i Osman! Şirketi 32<br />
itibari Mali Bankası 53<br />
-----------·~ 396 ~-· ----------
İttihat Terakki 28, 4ı, 346<br />
İttihat ve Terakki Cemiyeti 37, 38<br />
İttihat ve Terakki Gazetesi 39, 350<br />
İzmir ı7, ı8, 20, 33, 34, 35, 37, 38, 42, 53, 59, 65, ıo9, ı13, 119, ı27, ı69, ı85, 207,345,350<br />
İzmir Hamidiye Vapur Şirketi 33<br />
İzmir-Kasaba hattı 35<br />
İzmir Suları Anonim Şirketi-i Osmaniyesi 33<br />
J<br />
Jakop Niças ve Biraderleri Kollektif Şirketi 257<br />
Jhon Araktayhi 65<br />
Jimpare maden şirketi 36<br />
K<br />
Kamil Paşa 32<br />
Kara Kemal 37, 38, 4ı, 350<br />
Karamanya Ayron Korparasyon Limitet Şirketi 273<br />
Karatelli Alaytini ı 7 5<br />
Kasaba Aydın Demiryolları 42<br />
Kombiya ve Esham Şirketi 31<br />
Konstantin Papa Efendi 235<br />
----------~·~ 397 ~-· ----------<br />
Katırcıoğlu Ham ı 07<br />
Kayış Dağı 79<br />
Kırım Muharebesi 20<br />
Kanlıca Ticaret Muahedesi ı 7<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONİM ŞİRKETLERİ -- •
----------~·~ 398 ~-· ----------<br />
M<br />
Maarif-i Umumiye Nizamuarnesi ı6<br />
Maliye Nezareti 32, 203, 235, 237<br />
L<br />
La Banque Des Pays Hongrois ı 75<br />
La Banque Imperial Et Royale Privilegiee Des Pays Autrichicns ı 75<br />
La Loi de Concentration 45<br />
Lejon Etrant Terer 29<br />
Le Jonp Toip d'Escomte de Paris ı 75<br />
Leon Zarifi 97<br />
Loid 24<br />
Lo i das A vranidi 73<br />
Loryum madenieri 273<br />
Lozan Muahedesi 38<br />
Kosova Ham 53<br />
Köçe Maritop 97<br />
Kredi Liyone 35<br />
Kredi Liyone Bankası 35<br />
KrediLyon 24<br />
Kudüs ı8,22,38,229<br />
Kudüs-ü Şerif 229<br />
Kurrazade Hacı Bekir 95<br />
Kuzey Irak 36<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASı ----------
Malta Taşı ı 93<br />
Maltiyadi Sinyasoğlu 73<br />
Manizade Hacı Hüseyin 55<br />
Mecelle-i Umur-u Belediye 20<br />
Mehmet Ali Paşa Ham 77<br />
Mehmet Balcı 87<br />
Mehmet Behram 55<br />
Mesajeri 24<br />
Metal Guzeleşfet Kumpanyası ı 45<br />
Millet 291<br />
Milli İktisat ıs, 2ı, 37, 38, 43, 350<br />
Mösye Kont Damovd 59<br />
Mösyö Alexander Ralli 87<br />
Mösyö Bareke 105<br />
Mösyö Baron Jol Dekatlin 273<br />
Mösyö Dönrove 59<br />
-----------·~ 399 ~-· ~--------<br />
Mösyö AdoıofRojantal ıoı<br />
Milli MahsuHit Şirketi 4 ı<br />
Miralay Ömer Nazım Bey 8 ı<br />
Mekteb-i Mülkiye ı6<br />
Memalik-i Osmaniye'de Osmanlı Anonim Şirketleri ı ı, ı3<br />
Meclis-i V alay-ı Ahidirn-ı Adiiye ı5<br />
Mavro Korbato Bey 6 ı<br />
Manastır 2ı, 22<br />
Maliye Sendikası 89, 9 ı<br />
=m --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ --~
N<br />
Nazmi Bey 285<br />
N ehrüssalip ı 61<br />
New York 2ı, 22<br />
Nihat Bey 9ı<br />
Niko Lazarkali 49<br />
Nikoli Y orva Top lo 97<br />
Mösyö Gasdon Dobvano 59<br />
Mösyö Heziko Mezrahi 249<br />
Mösyö İstavon 16 ı<br />
Mösyö Kandiplo 73<br />
Mösyö Komandan Berje 59<br />
Mösyö Leovinda Zarifi 59<br />
Mösyö Levi Lafalet 59<br />
Mösyö Pers Nifolid İstavon 16 ı<br />
Mösyö Ralli 53<br />
Mösyö Tabini 32<br />
Mösyö Walter 331<br />
Muhammed Müslim Örneri Efendi 181<br />
Muhassıl-ı Emval 16<br />
Mustafa Fazıl Efendi 273<br />
Mustafa Rahmi Bey 38<br />
Mustafa Şamlı Mahdumu 30ı<br />
Mustafazade Ahmet 107<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASI ----------
o<br />
Osmanlı ll, ı2, ı3, ı4, ı5, ı6, ı7, ı8, ı9, 20, 2ı, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 3ı, 32, 33,<br />
34,35,36,37,38,39,40,43,45,49,53,59,6ı,63,65,69, 73,8ı,85, 87, 89,9ı,93,<br />
ı5ı, ı53, ı55, ı57, ı6ı, ı63, ı69, ı7ı, ı73, ı77, ı8ı, ı85, ı89, ı9ı, ı93, ı95, ı97,<br />
20ı,203,205,209,2ıı,2ı7,2ı9,223,225,229,23ı,233,237,239,24ı,243,245,<br />
247,253,265,267,27ı,273,275,279,28ı,283,285,289,29ı,301,303,305,307,<br />
309,3ıı,3ı3,3ı5,3ı9,32ı,323,325,327,33ı,333,335,337,339,345,346,347,<br />
Osmanlı iktisad-ı Milli Anonim Şirketi 24ı<br />
p<br />
Patriyotik Sigorta Kurnpanyası 22<br />
Povalaki Karatodori 73<br />
Peşte 22<br />
Piriştineli İlyas Bey 49<br />
Osmanlı Milli Urnurn Sigorta Şirketi 345<br />
Osmanlı Pazarı 37<br />
Osmanlı Ticaret Bankası 217<br />
Osmanlı Urnurn Sigorta Şirketi 2ı, 22<br />
349, 350,353,37ı,375,377<br />
Osmanlı Anonim Lastik Şirketi 345<br />
Osmanlı Anonim Ortaklığı 37<br />
Osmanlı Bankası 28, 34, 35, 36, 59, 65, ı8ı, 265, 333<br />
Osmanlı Devleti Duhan İnhisarı 34<br />
95, ı o ı, ıo3, ıo5, ı ll, ı 13, ll 7, ll9, ı2ı, ı23, ı25, ı27, 133, 137, ı4ı, ı43, ı45,<br />
Ogüst Hober 103<br />
Ohannes Efendi 187<br />
Oniyon Paris 35<br />
Osrnaniyesi 33<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
Sim o yil A vram Tayato ve Kumpanyası 26 ı<br />
Sinyosoğlu Miltiyadi Efendi ı 65<br />
Sir Erne st Cassel ı 5 ı<br />
-----------·~402 ~-· ----------<br />
Sigorta ı4,20,2ı,22,23,28,29,223,227,345,375<br />
Selanik ı7,20,22,37,53, ı75, ı87, ı9ı,249,26ı,263,350<br />
Selanikli Alatini Biraderler 249<br />
Selanikli Kerim Beyzade Tevfik Bey 53<br />
Selim Şakir Bey ı 6 ı<br />
Serbest Ticaret 13, 29<br />
Serbest Ticaret Anlaşması ı3, 29<br />
Seyitzade İsmail Hakkı 55<br />
s<br />
Said Bey 4ı<br />
Salim Ağa 329<br />
Rusya ı4, ı7,25,26,385<br />
Rozihbank 33 ı<br />
Rum 37<br />
R<br />
Ralli Kumpanyası 3 ı<br />
Rehvancızade Mehmet Sadık 55<br />
Reşid İyaz Bey 235<br />
Reşit İyaz Bey ı25<br />
Rıfat 32<br />
Rıhtım Şirketi 42<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASı ----------
Societe General 69<br />
Societe İmperiale Ottomane Cointeresse de Docks 36<br />
Societe Ottoman du chemin de fer Damas-Hama et porolongements 35<br />
Sosyete Jeneral 35<br />
Sotirios İspiridon 49<br />
StepanKarayan Efendi 28<br />
Sukyazade Muhammed Edip 55<br />
Sultan Abdülmecid ı6, ı9, 30<br />
Şakir Bey ı6ı<br />
Şam ı8, 35, 38, 83, ı8ı<br />
Şark İttihat Sinema ve Tiyatro Osmanlı Anonim Şirketi 345<br />
T<br />
Tahvil ı9, 4ı, 47, 63, 87, ıoı, ı43, ı55, 159, 349<br />
Tanzimat Fermanı 16<br />
Teavün Cemiyeti 267<br />
Tahrir-i Emlak Nezareti ı6<br />
Şirket-i Hamidiye 33<br />
Şirket-i Hayriye 38, 189, 345<br />
Şirket-i Umumiye-i Osmaniye 31<br />
Şirket Maliye Nezareti 235<br />
Şura-ı Devlet 3 ı, 32, 45<br />
Şam Osmanlı Bankası ı 81<br />
Şark Halı Kumpanyası 35<br />
Suriye 22, 3 ı, 35, ı 75, ı8ı<br />
--TİCARET VE ZİRAAT NFZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLı ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
-----------·~404 ~-· ----------<br />
Uzakdoğu ı8<br />
u<br />
Umur-ı Dahiliye İdaresi 30<br />
Umur-ı Hariciye İstişare Odası 29<br />
Temo Bey 223<br />
Teşvik-i Sanayi Kanunu 38<br />
The Orient Carpet Manufacturers Ltd 35<br />
The Ottoman Railway From Smyma to Aidin 35<br />
The Smyma Fig Packers Ltd 35<br />
Ticaret Antiaşması 17, ı 9<br />
Ticarethane 19, 205<br />
Ticaret Kanunname-i Hümayunu 19<br />
Ticaret Mahkemesi ı9, 4ı<br />
Ticaret Nezareti ı9, 2ı, 23, 24, 27, 28, 29, 4ı, 45, 65, 69, 73, 8ı, ı65, ı99, 25ı, 273, 369, 37ı,<br />
373,375,377,379,38ı,383<br />
Ticaret ve Nafıa Nezareti 2ı, 27, 32, 33<br />
Ticaret ve Ziraat Nezareti 1 ı, 13, 49<br />
Trablus 35<br />
Trabzon 20,22,33, ı95<br />
Trabzon Valiliği 33<br />
Turkish Petroleum 36<br />
Türkiye Milli Bankası ı 47, ı 6 ı<br />
Türkiye Milli Sigorta Şirketi 345<br />
Türkiye Ticaret ve Sanayi Bankası 147<br />
----------İSTANBUL TİCARETODASI ----------
V<br />
V ayzedor Keşfiyat Şirketi 249<br />
V enedikliler 1 7<br />
Vital Hayat Sigorta şirketi 22<br />
y<br />
Yafa 35<br />
Yanko Beyefendi 59<br />
Yanko Efendi 59<br />
Yeni Hilal 25 5<br />
Yunanistan ı 7, 26<br />
z<br />
Zahire Şirketi 87<br />
Zar Mair Çe ş imar D ah os Efendi 5 5<br />
Ziraat Bankası 38, ı ı5, 275, 277, 279<br />
Ziya Paşa ı 87<br />
________________ _. __ ,~ 405 ~-·------------------<br />
~ --TİCARET VE ZİRAAT NEZARETİ MEMALİK-İ OSMANİYE'DE OSMANLI ANONiM ŞİRKETLERİ -- •
Change language