Untitled

40
Esham kurucu hisseleri, imtiyazlı hisseler, adi hisseler gibi çeşitlere ayrılır. Halkın elinde dolaşanlar
adi hisselerdir. İmtiyazlı hisseler ekseriyetle şirketin kuruluşundan sonra görülen olağan üstü ihtiyaçlar için
ihdas edilir. Bu hisseler nakit veya ayni mal karşılığı olmak üzere isme veya hamiline veya emre yazılı olur.
İsme yazılı hisseler sahipleri tarafından kolaylıkla başkalarına devredilemez. Ferağ işlemleri şirket
defterlerindeki kayıtlar üzerinden yapılabilir. Bu şirketin yabancı ellere düşmesini önlemek veya senetierin
kaybolması halinde sahiplerinin haklarını korumak için yapılır. İstanbul Boğaziçi 'nde işleyen Şirket Hayriye
vapurları eshamının isme yazılı olması, şirketin Osmanlı sermayedarlarının elinden çıkmasını önlemek için
yapılmıştır. Şirketin, eshamın bir yabancıya satılacağını gördüğünde satışa itiraz etmesi ya da kendi adına
satın alması mümkün olur.
Hilmiline yazılı olan hisseler, sermaye toplamayı kolaylaştırma ve hissedarların paraya ihtiyaç
duymaları halinde elden çıkarmayı kolaylaştırmak için çıkarılmıştır. Eshamın çalıntı olması ihtimali üzerine
üçüncü bir çeşit olarak emre yazılı esham çıkarılmıştır.Bunların devir ve satışı adeta bir poliçe gibi ciro
edilme yoluyla yapılır. Bu işlem sayesinde alan ve satan bilindiği için çalınma durumunda failieri kolaylıkla
derdest edilebilir.
Hissedarlar sahip oldukları eshamın sayısı oranında yıllık bir miktar kar payı alırlar. Her yıl yapılan
genel leurula katılarak rey verme hakkına sahip olurlar. Şirketten izinsiz olarak hisselerini başkalarına
devretme ve bunları kendine vekil tayin etme hakları vardır. Şirket sona erdirildiğinde sermaye üzerinde
hak sahibi olurlar.
Şirketlerin tamamı kuruluş yıllarında gelir getirmezler. Söz gelimi bir tramvay şirketinin kurulduktan
sonra kara geçmesi dört beş seneyi bulur. Bu süre içerisinde gelir yok denilerek hissedarlam hiçbir şey
verilmeyecek olursa, şirkete verilen paranın birkaç sene bir faydası görülmeyecek demektir. Bu duruma
herkesin tahammül etmesi beklenemez. Hem halkın rağbetini kırmamak, hem uzun süre kendilerini gelirden
mahrum etmemek için hattın işletilmesine kadar kendilerine bir miktar faiz verilmesi kararlaştırılır. Faiz
oranının kanunla belirlenmesi ve bu paranın kuruluş masraftarına ilave edilmesi mümkündür.
Genel Kurul'a kural olarak her bir hisse sahibinin girme hakkı vardır. Ancak sermayesi kırk bin hisseye
bölünmüş bir şirkette bu kadar hissedarı bir araya toplamak mümkün olmadığından şirket tüzüklerinde oy
kullanma hakkı için, sahip olunması gereken asgari hisse sayısına bir sınır getirilmiştir. Hisseleri bu sayının
altında bulunanların haklarını korumak için, küçük hisse sahiplerine kendi aralarında birleşerek ortak bir
vekil gönderme yetkisi verilmiştir. Ayrıca oy kullanamayanlar, şirket menfaatine aykırı buldukları kararları
ticaret mahkemelerine götürme hakkına sahiptirler.
Genel Kurul' da "komiser" namı altında hükümetin özel memuru hazır bulunur. Görevi şirket tüzüğüne
uyulmasını sağlamak ve genel hukukun korunmasına nezaret etmektir.
Hissedarların her biri mecliste görüş açıklama ve şirket faaliyetlerini tetkik ve tenkide yetkilidir.
En önemli görev hesapların incelenmesidir. İdare Meclisi'nin vereceği hesabı, Genel Kurul kabul ettiği
takdirde, idareyi her türlü sorumluluktan kurtarmış olur.
Hesapların incelenmesinden sonra dikkat edilecek konu sahte kar payı dağıtılınasını önlemek olmalıdır.
Çoğu kere şirketin faaliyetlerini karlı bir şekilde geliştirdiği imajını vermek ve eshamın kıymetlerini
artırmak için, idare meclisi böyle bir yol seçer.
------------ İSTANBUL TİCARET O D ASI ------------