yerel ve global krizlerin dış ticaretimiz üzerine etkileri

Çubukcu, F., Naycı, Ö., Akpınar, Ş., Ayyıldız A.
Đşsizlik oranlarına bakıldığında, 2007 yılına gelindiğinde, önceki kriz dönemlerinden
miras kalan işsizlik oranının azaltılamamış olması nedeniyle bu orandaki artış sürmüş ve 2009
yılında %14 oranına ulaşmıştır. 2009 sonrası dönemde de bu oranda azalış görülmeyeceği
tahmin edilmektedir.
Kamu bütçesi ile ilgili verilere bakıldığında, 2001 yılı sonrasında izlenen sıkı maliye
politikası sonucu gözlemlenen iyileşmenin Global krizle birlikte sekteye uğramasına rağmen,
2001 krizine göre kamu maliyesi verilerinin daha olumlu bir seyir izlediği söylenebilir.
Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH verilerinde gözlemlenen anlamlı gelişme bu söyleme
delil teşkil eder mahiyettedir. Vergi gelirleri ile ilgili verilere bakıldığında, 2001 krizinde
düşüş yaşanmamasına rağmen Global Krizde yaşanan düşüşün, ekonomiyi canlandırmak
adına yapılan vergi indirimleri ve istisnalarından kaynaklandığı söylenebilir.
7.2. 2001 Ve 2008 Krizlerinin Dış Ticaretimiz Üzerine Yansımaları
Kriz dönemlerinde yaşanan özellikle sermaye hareketleri ve döviz kuru hareketlerine
bağlı olarak dış ticaret dengesinde de önemli değişikler meydana gelmekte, bu da ülke
ekonomisini önemli ölçüde etkilemektedir. Özellikle ülkenin dışa bağımlılığının arttığı bir
ortamda bu ekiler daha da derinden hissedilebilmektedir. Bu bağlamda araştırmanın bu
kısmında iki kriz döneminde dış ticaret verilerinde meydana gelen değişmeler otaya
konulmaya çalışılmıştır.
Aşağıda yer alan tablo 2 ve tablo 3’te cari işlemler dengesi ve sermaye hesabı ile ilgili
bazı veriler derlenmeye çalışılmıştır.
Tablo 2. 2001 ve Global Finansal Kriz Dönemlerinde Mal ticareti ve Denge Değerleri
GÖSTERGELER 2001 Krizi Global Finansal Kriz
2000 2001 2002 2007 2008 2009
Đhracat (FOB)
(Milyon $)
27.775 31.334 36.059 107.272 132.027 102.135
Đthalat (CIF) (Milyon
$)
54.503 41.399 51.554 170.063 201.964 140.919
Dış Ticaret Dengesi
(Milyon $)
-22.057 -3.363 -6.390 -62.791 -69.936 -38.784
Cari Đşlemler Dengesi
(Milyon $)
-9.920 3.363 -626 -38.311 -41.946 -13.959
Kaynaklar: www.tüik.gov.tr , www.tcmb.gov.tr , www.maliye.gov.tr , www.sgb.gov.tr
2001 ve 2008 kriz dönemleri dış ticaret verileri açısından değerlendirildiğinde,
öncelikle cari işlemler dengesi ile ilgili veriler Tablo 2’de özetlenmiştir. Kriz ortamının kur, iç
ve dış talep ve rekabet gücü üzerindeki etkileri bilinmektedir. Bu açıdan bakıldığında, aslında
kriz sonrası dönemin ihracatı artırıcı etkileri de beraberinde getirdiği 2001 krizinde kendini
göstermektedir. Kriz sonrası dönemde artan ihracat hacmi, ithalatta önce bir düşüş sonra yine
belirli ölçüde bir artışa rağmen, cari işlemler dengesinde iyileşmelere yol açmıştır.
Buna rağmen Global Finansal Kriz döneminde bu duruma ters bir sonuçla karşı
karşıya kalmaktayız. Global Finansal Krizde cari işlemler dengesindeki açık, özellikle krizin
etkilerinin en yoğun hissedildiği 2008 yılında önemli ölçüde büyümüştür. Bu durumu uluslar
arası piyasalardaki ciddi talep daralmalarına bağlamak mümkündür. Tablo 2’den de
izlenebileceği gibi, 2008 yılından 2009 yılına geçerken, ithalat hacminde yaşanan önemli
daralmaya rağmen, dış ticaret açığı önemini korumuştur.
14