yerel ve global krizlerin dış ticaretimiz üzerine etkileri

Çubukcu, F., Naycı, Ö., Akpınar, Ş., Ayyıldız A.
bankacılık kesimi, derinliği olan finansal kesim, reel büyümeyi sağlayan bir ekonomik
yapılanma) sağlamadan, finansal serbestleşmeye geçmesi, ülkeye yarardan çok zarar
getirebilmektedir. Uzun dönemli sermaye hareketlerinden yararlanmak isteyen bir
ekonominin istikrarlı bir reel büyüme oranına sahip olması gerekmektedir. Yapısal ve
kurumsal zayıflıklar taşıyan bir ekonomide sermaye hareketlerini etkileyecek imkanlar sınırlı
olduğu için, kısa vadeli sermaye akımları, ancak yüksek faizler sunularak cezp edilmeye
çalışılır. Bu durum da kriz riskini artırır.
Kısa vadeli sermaye hareketleri sonucunda finans piyasaları, genellikle kaynakların
risk ve kazançlarını doğru yansıtma, tasarruf ve yatırımları dengeleme gibi geleneksel
işlevlerden uzaklaşarak, aşırı oynak değerlerden para kazanmaya çalışan kurumlar haline
gelmektedir. Bu oynaklık istikrarsızlığı da beraberinde getirmektedir.
4.2.4. Sürü Psikolojisi
Ekonomik büyüklükleri sürekli kötüye giden bir ülkenin krize girmesi doğaldır.
Đktisadi birimler ülke ekonomisi ile ilgili bu bilgileri rasyonel olarak değerlendirdiğinde
spekülatif ataklar krizi tetiklemektedir. Fakat ülke ekonomisinin verileri normal olduğu halde,
iktisadi birimlerin bu bilgileri rasyonel şekilde kullanmamaları da, (yani ekonomide bir
bozukluk varmış gibi hareket etmeleri de) krizin bir başka nedeni olmaktadır. Burada krizin
çıkmasına veya spekülatif atak olmasına neden olan sürü psikolojisidir. Finansal piyasalarda
herkes birbirinin ortalama fiyatını tahmin etmeye çalıştığından iktisadi birimler diğer iktisadi
birimlerin ne yaptıklarına dikkat ederler. Örneğin Latin Amerika krizlerinde iktisadi
birimlerin, ekonomik göstergelere göre değil sadece diğerleri öyle yapıyor diye borç
verdikleri ortaya çıkmıştır. Durum böyle olunca ekonominin iyi ya da kötü dengesi iktisadi
beklentilere bağlı olmaktadır.
Bu tür krizlerde kritik nokta para ve maliye politikalarının sonuçları değil, bu
politikaların iktisadi birimler tarafından nasıl algılandığı önemlidir. Bütün iktisadi birimler
aynı anda aynı bilgiye sahip olmadığından, diğer iktisadi aktörlerin davranışlarını izlerler.
Örneğin bir spekülatörün otoritelerinin veya bankaların mali durumlarıyla veya kararlarıyla
ilgili önemli bir bilgiye sahip olduğunu varsayalım. Buna bağlı olarak portföyünde bir
değişmeye giderse, diğer yatırımcılar da bu spekülatörün kendilerinin bilmediği bir bilgiye
sahip olduğunu düşünüp, aynı eğilimi gösterirler. Belli bir süre sonra bu katlanarak devam
eder. Bu tür bir eylem sürü psikolojisi olarak adlandırılmaktadır.[7]
5.Kriz Teorileri
Dünyanın çeşitli bölgelerinde ortaya çıkan iktisadi krizler, bu krizlerin nedenlerini ve
krizle ilgili politika önerilerini içeren teorilerin geliştirilmesini sağlamıştır. Kriz teorileri,
krizlerin ortaya çıktığı dönemler açısından üç grupta toplanmaktadır. Birinci grupta 1980’li
yıllarda Latin Amerika ülkelerinde ortaya çıkan krizleri açıklamak amacıyla geliştirilen
teoriler yer alırken, ikinci grupta 1990’lı yıllar boyunca Türkiye’de dahil olmak üzere
dünyanın çeşitli bölgelerinde meydana gelen krizleri açıklayan teoriler ele alınmaktadır.
5.1. Birinci Nesil Teoriler
1980’li yıllarda geliştirilen teoriler, birinci nesil kriz teorileri olarak bilinmekte ve
1970’lerin sonunda batı Amerika’nın güneyinde yer alan Arjantin, Şili ve Uruguay’da
6