BUGÜN DEĞİLSE NE ZAMAN BİRLİK OLACAĞIZ

2147-642Bizbiriz 

Sayı: 10 

Kasım 2013 

ISSN: 

d e r g i s i 

BUGÜN 

DEĞİLSE 

NE ZAMAN 

BİRLİK 

OLACAĞIZ 

اأعوذ بالله من الشيطان الرجيم 

بسم الله الرحمن الرحيم 

وَاعْتَصِ‏ مُوا بِحَ‏ بْلِ‏ اللَّهِ‏ جَ‏ مِيعًا وَلاَ‏ تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكُمْ‏ اإِذْ‏ كُنْتُمْ‏ 

اَأعْدَاءً‏ فَاَألَّفَ‏ بَيْنَ‏ قُلُوبِكُمْ‏ فَاَأصْ‏ بَحْ‏ تُمْ‏ بِنِعْمَتِهِ‏ اإِخْ‏ وَانًا وَكُنْتُمْ‏ عَلَىَ‏ شَ‏ فَا حُفْرَةِ‏ 

مِّنَ‏ النَّارِ‏ فَاَأنْقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ‏ يُبَيِّنُ‏ اللَّهُ‏ لَكُمْ‏ اآيَاتِهِ‏ لَعَلَّكُمْ‏ تَهْتَدُونَ‏ 

Hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’an’a) sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin. 

Allah’ın size olan nimetini hatırlayın. Hani sizler birbirinize düşmanlar idiniz 

de O, kalplerinizi birleştirmişti. İşte O’nun bu nimeti sayesinde kardeşler 

olmuştunuz. Yine siz, bir ateş çukurunun tam kenarında idiniz de O sizi oradan 

kurtarmıştı. İşte Allah size âyetlerini böyle apaçık bildiriyor ki doğru yola 

eresiniz. 

(Ali İmran/103)

EDİTÖRDEN 

DÜNYADA BİR YOLCU GİBİ OLMAK 

Abdullah İbn Mes’ ûd anlatıyor: Allah’ın 

Rasulü (s.a.v.) bir hasırın üzerinde uyumuş 

ve hasır vücudunun yan tarafına iz yapmıştı. 

Bunun üzerine biz, Ya Rasulallah, sizin için 

bir yatak hazırlasak deyince Efendimiz (s.a.v.) 

şöyle buyurdular. Dünya benim neyime! Ben 

dünyada, bir ağaç altında dinlendikten sonra 

yoluna devam eden bir yolcu gibiyim. 

(Tirmizi – İbn Mace – İbn Hanbel ) 

****** 

Değerli kardeşlerim Rasulullah (s.a.v.) 

efendimizin dünyaya bakış açısını gösteren bir 

hadis… 

Bu külfetsiz, basit 

yaşayışa üzülen ve 

üzüntülerini yapmayı 

istediklerini teklifleriyle 

birlikte arz eden sahabe-i 

kirama, Habibi Kibriya 

(s.a.v) efendimizin verdiği 

cevap hiç unutmamamız 

gereken bir hakikatin çok 

açık ifadesidir: Ben dünyada 

bir yolcu gibiyim. 

****** 

Acaba biz dünyada baki 

miyiz? Tabi ki hayır! 

hatırlatmamız gerekiyor. Lakin esas olan dünya 

hayatının geçici olduğunu söylemek değil, 

davranışlarımızla ve yaşantımızla dünyalıkların 

amaç değil ebedi olan ahiret hayatına ulaşmamız 

için bir araç olduğu şuuruna varmaktır. 

Rabbim hepimize dünya hayatında bir 

yolcu olduğumuzun bilincinde olmamızı nasip 

eylesin. Amin 

****** 

Değerli okuyucularımız Rabbimizin izin 

ve müsaadesi ile yine yepyeni ve dopdolu 

bir sayımızla daha huzurunuzdayız. Bizler siz 

değerli okuyucu kardeşlerimizin vermiş olduğu 

destekle kısa süre içerisinde büyük bir aile olma 

yolundayız inşallah hepinize sonsuz teşekkür 

ediyoruz. Bu sayıda kardeşlerimiz evvelen 

Allah’ın rızası için sonra 

da siz kıymetli okuyucu 

kardeşlerimizin istifadesine 

sunulmak üzere birbirinden 

güzel konuları kaleme 

aldılar. Rabbim cümlemize 

okuyup anlamak ve 

hayatımıza tatbik etmemizi 

nasip eylesin. Amin 

Selam ve dua ile….. 

Bizimde bu dünyada 

bir yolcu olduğumuzu 

kendimize 

sıkça 

Bizbiriz Dergisi 

İmtiyaz Sahibi 

Bizbiriz Derneği adına 

Yön.Krl.Bşk. M. Emin Doğan 

Editör ve Yazı İşleri Müdürü 

Kadir Aydın 

Grafik – Tasarım 

Yasin Candan 

Fotoğraf 

Bahadır Aktaş 

Reklam Koordinatörü 

Ahmet Navruz 

Yayın Kurulu 

Hamide Erbay 

Ayşe Tunç 

Selman Bahar 

Zehra Bilmen 

Faruk Kul 

Ümmü Haram 

Baskı Tarihi 

Aralık 2013 

Baskı 

Erman Ofset Matbaacılık Sanayi Tic. Ltd. Şti. 

Yeni Matbaacılar Sit. Yayın Cad. 6. Blok No:14 

Konya 

Tel : 0 332 342 01 55 

Fax : 0332 342 21 63 

www.ermanofset.com 

Bizbiriz Dergisinde 

yayınlanan yazı, şiir, söyleşi, 

fotoğraf, illüstrayon, 

infografik ve makalelerin 

elektronik ve basılı 

ortamlarda çoğaltılma hakkı Bizbiriz 

Derneği’ne aittir. 

Yayın Türü 

Aylık, yaygın süreli yayın 

Bizbiriz Derneği 

Şeyh Sadrettin Mahallesi 

Turgutoğlu Sokak No:9 

Meram / KONYA 

Tel : 0 (332) 353 27 00 

0 (541) 248 65 28 - 0 (507) Bizbiriz 577 22 Dergisi 25 

3

Birlik, Beraberlik 

ve Kardeşlik 

Buluşması 

6 

Abdullah Murad 

Şükrüoğlu 

Hocaefendi’nin 

Konuşması 

7 

Küreselleşme ve 

İslam İlişkisi 

8 

Alak Sûresi 

Tefsiri 

Hadis 

16 

Fıkıh 

18 

Siyer-i Nebi 

22 

Tasavvuf 

26 

Ayın 

Sohbeti 

31 

Nereye 

34

Sahabe-i Güzin 

38 

Müslüman 

Bilimadamları 

42 

Şehrin 

Görünmeyen 

Yüzü 

45 

Asr Suresinin 

Fazileti 

47 

Arapça 

Rabca’ya 

Götürür 

48 

Haydar 

50 

Faydalı Bilgiler 

51 

Tarih’te 

Kasım 

52

Birlik, Beraberlik ve 

Kardeşlik Buluşması 

Ne ayrıyız ne gayrı 

Hep aynıyız hep aynı 

Fikirler olsa da ayrı 

Bir nefesiz bil gayri” 

Varisün Nebi Abdullah Murad ŞÜKRÜOĞLU 

17 Kasım 2013 Pazar günü Bizbiriz Derneğimizin 

“ Birlik, beraberlik ve kardeşlik ” buluşmasını Mümtaz 

Koru İmam Hatip Ortaokulu bahçesinde gerçekleştirdik. 

Cenab-ı Hakka sonsuz şükrediyoruz ki bizlere 

böyle bir organizasyonu nasip etti. İstanbul ve 

İzmir’ den gelen Bizbiriz Derneği temsilcilerimizle, 

Konya’ dan iştirak eden misafirlerimizle beraber çok 

sıcak ve çok bereketli bir kaynaşmayı yaşadık. 

Birlik, beraberlik ve kardeşlik buluşması programımız 

kardeşlerimizin Kuran-ı Kerim tilaveti ile 

başladı ve ilahilerle aralıksız devam etti. Dernek 

başkanımız Mehmet Emin Doğan’ın “Bütün Müslümanlar 

kardeştir ve birlik içinde olmamız gerektiğini, 

tek vücut halinde olup Alllah’ ın ipine 

sımsıkı sarılmamızın bizler için İslam alemi için 

gerekliliğini” vurgulayan açılış konuşmasını yaptı. 

Program süresince geleneksel Konya düğün 

yemeği ikram edildi. Allah’ a şükürler olsun masalar 

doldu doldu taştı, yemek bereketlendikçe arttı. 

Tüm kardeşlerimizde bir sevinç bir muhabbet ve 

hoşgörü belli ki yüzlerinden okunuyordu. 

Bizbiriz derneği 2012 yılında kurulmuş ve hızlı 

bir şekilde hizmet ve faaliyetlerine aralıksız devam 

etmektedir. Bugüne kadar mahalle muhtarları ile 

koordineli bir şekilde 60’ a yakın mahallede birçok 

aileyi ziyaret ettik ve bu ailelere maddi ve manevi 

olarak yardım etme çabası ve gayreti gösterdik. 

Bu buluşma bizim için çok farklı bir organizasyondu, 

bugüne kadar ziyaret ettiğimiz ailelerin buluşması 

ve kaynaşması programı oldu. 

Dernek üyesi kardeşlerimizin tarafından, Varisün 

Nebi Abdullah Murad ŞÜKRÜOĞLU hocamızın “etsiz 

kemiksiz çocuklarımız ”dediği Sohbet kitaplarımızdan 

ve Hz. Muhammed (s.a.v.) efendimizin dua 

kitapları ücretsiz olarak gelen misafirlere dağıtıldı. 


6

Birlik, Beraberlik ve Kardeşlik Buluşması 

Varisün Nebi 

Abdullah Murad Şükrüoğlu 

Hocaefendi’nin Konuşması 

اأعوذ بالله من الشيطان الرجيم 

بسم الله الرحمن الرحيم 

وَاعْتَصِ‏ مُوا بِحَ‏ بْلِ‏ اللَّهِ‏ جَ‏ مِيعًا وَلاَ‏ تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا 

نِعْمَةَ‏ اللَّهِ‏ عَلَيْكُمْ‏ اإِذْ‏ كُنْتُمْ‏ اَأعْدَاءً‏ فَاَألَّفَ‏ بَيْنَ‏ 

قُلُوبِكُمْ‏ فَاَأصْ‏ بَحْ‏ تُمْ‏ بِنِعْمَتِهِ‏ اإِخْ‏ وَانًا وَكُنْتُمْ‏ عَلَىَ‏ شَ‏ فَا 

حُفْرَةِ‏ مِّنَ‏ النَّارِ‏ فَاَأنْقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ‏ يُبَيِّنُ‏ اللَّهُ‏ 

لَكُمْ‏ اآيَاتِهِ‏ لَعَلَّكُمْ‏ تَهْتَدُونَ‏ 

Hep birlikte Allah’ın ipine (Kur’an’a) sımsıkı sarılın. 

Parçalanıp bölünmeyin. Allah’ın size olan nimetini 

hatırlayın. Hani sizler birbirinize düşmanlar 

idiniz de O, kalplerinizi birleştirmişti. İşte O’nun bu 

nimeti sayesinde kardeşler olmuştunuz. Yine siz, bir 

ateş çukurunun tam kenarında idiniz de O sizi oradan 

kurtarmıştı. İşte Allah size âyetlerini böyle apaçık 

bildiriyor ki doğru yola eresiniz. 

(Ali İmran/103) 

وَلاَ‏ تَهِنُوا وَلاَ‏ تَحْ‏ زَنُوا وَاَأنْتُمُ‏ الْاَأعْلَوْنَ‏ اإِنْ‏ كُنْتُم 

مُّؤْمِنِينَ‏ 

Gevşemeyin, hüzünlenmeyin. Eğer (gerçekten) 

iman etmiş kimseler iseniz üstün olan sizlersiniz. 

(Ali İmran/139) 

وَاَأطِيعُوا اللَّهَ‏ وَرَسُولَهُ‏ وَلاَ‏ تَنَازَعُوا فَتَفْشَ‏ لُوا وَتَذْهَبَ‏ 

رِيحُكُمْ‏ وَاصْ‏ بِرُوا اإِنَّ‏ اللَّهَ‏ مَعَ‏ الصَّ‏ ابِرِينَ‏ 

Allah’a ve Resûl’üne itaat edin ve birbirinizle çekişmeyin. 

Sonra gevşersiniz ve gücünüz, devletiniz 

elden gider. Sabırlı olun. Çünkü Allah sabredenlerle 

beraberdir. (Enfal/46) 

لاَ‏ تَدْخُلُونَ‏ الْجَ‏ نَّةَ‏ حَ‏ تَّى تُؤْمِنُوا وَلاَ‏ تُؤْمِنُوا حَ‏ تَّى 

تَحَ‏ ابُّوا 

İman etmedikçe cennete giremezsiniz, birbirinizi 

sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. (Müslim, 

Îmân, 93; Tirmizî, Sıfâtu’l-Kıyâme, 56) 

“Fakirleri kollayıp gözetiniz. Aranızdaki zayıflar 

sâyesinde Allah’dan yardım görüp ve rızıklandığınızdan 

şüpheniz olmasın.” (Ebû Dâvûd, Cihâd 70) 

“Birlikte rahmet, tefrika azaptır. ” (Müsned-i Ahmed, 

4:145) 

Tefrika Allah’ın kovmuş olduğu şeytanın fitnesidir. 

Hangi topluma, hangi kavme girmişse onu helak 

etmiştir. 

Hizipçilik edenler bilsinler ki; her biri Allah’ın 

kovmuş olduğu şeytanın neferidir. 

Şucuyuz bucuyuz diyenler, cehennemi odunu 

olur, giderler. 


7

Küreselleşme ve 

İslam İlişkisi 

SELMAN BAHAR 

Küreselleşme, 19. yüzyılın sonlarında Sanayi 

Devrimi ile teknolojik faaliyetlerin başlamasıyla 

sosyal bilimlerin araştırma konusu 

olmuş bir kavramdır. 20. yüzyılın başlarında 

ve ortasında yaşanan iki büyük Dünya Savaşı 

ile askeri teknolojide yaşanan büyük ivmenin 

sivil teknolojiye yansıması ve kitlesel iletişimin 

adım adım gelişmesiyle Küreselleşme 

kavramı üzerine bilimsel araştırmalar artmaya 

başlamıştır. Yine yirminci yüzyılın sonlarında 

Soğuk Savaş’ın fiilen bitmesi ama teknoloji sahasında 

icatlar ve keşifler üzerine bir savaşın 

devam etmesi teknolojinin oldukça hızlı ilerlemesine 

sebep olmuştur. Bu durum bilginin 

yayılmasını ve iletişimin tarihte görülmüş en 

hızlı boyutlara ulaşmasını sağlamıştır. Tam anlamıyla 

olmasa da iletişim ve bilgiye ulaşma 

hızıyla alakalı olan Küreselleşme kavramı günümüz 

dünyasında sosyal bilimlerin en fazla 

araştırdığı kavram olmuştur. 

İslam’la ilişkisini anlatabilmek için Küreselleşme 

kavramını en kısa ve en yalın haliyle 

şöyle tanımlayabiliriz. Zaman’da daha hızlı 

akış, Mekan’da daha soyut sınırlar, Kişi’nin toplumla 

daha fazla etkileşim halinde olması... 

Varılacak bir noktaya yürüyerek gidilmesindense 

otomobillerle daha kısa sürede 

varılması zamanın hızlanmasına, bir odada 

otururken internet vasıtasıyla başka bir 

ülkede olan insanlarla muhabbet edilebilmesi 

mekanın sınırlarının soyutlaşmasına ve 

günümüzde hızlı akan zamanın ve soyutlaşmış 

sınırların bir gereği olarak toplumsal olaylarla 

ve toplumla daha fazla iç içe yaşamamız 

gerekmesi de kişilerin toplumla etkileşiminin 

artmasına örnek olarak verilebilir. Bu durumda 

Küreselleşme’nin etkilediği birçok değerden 

biri de dinsel yaşam olacaktır. 

Ne için yaşamak ve nasıl yaşamak? Bu sorular 

Küreselleşme’nin İslam üzerindeki etkisini 

anlayabilmek adına kişilerin kendilerince 

cevaplamaları gereken iki sorudur. Çünkü bu 

sorular her insanda farklı bir cevap bulabilir. 

Daha net olarak bu sorular Küreselleşmenin 

iyi yönde mi yoksa kötü yönde mi İslam’a etki 

ettiğini anlayabilmek için cevaplanması gereken 

iki önemli sorudur. Çünkü Küreselleşme 

İslam›ın doğrularına yani Kur’an-ı Kerim’e ve 

Hz. Muhammed (sav) Efendimizin sünnetine 

hükmedecek değildir. Küreselleşen yaşam 

standartları sadece kişilerin İslam’ı yaşama 

şekline hükmedebilir. Yani insanoğlu ne kadar 

müsamaha gösterirse Küreselleşme insanoğlunun 

yaşantısına o derecede etki edecektir. 

Bu yüzden biz Küreselleşme’nin yaşantılara ne 

anlamda etki ettiğini anlayabilmek için «Ne 

için yaşamak?” ve “Nasıl yaşamak?” sorularını 

cevaplamak zorundayız. 

Dediğimiz gibi, bu soruların herkes için 

farklı cevabı vardır. Bir ateist için ilk sorunun 

cevabı, “Hiç bir şey için” iken ikinci sorunun 

cevabı, “Tesadüfler üzerine yaşamak” olabilir. 

Bu noktada ateist, günümüzde hızlı akan zamanı 

ve ortadan kalkmaya başlayan sınırları, 


8

tesadüfleri artıran sebepler olarak görecek ve 

yaşantısının maneviyatını boşaltmaya o denli 

devam edecektir. Fakat başka bir pencereden 

bakarsak bir Müslüman bu soruları şöyle 

cevaplayacaktır. “Allah-u Teala’nın rızasını kazanmak” 

ve “Allah-u Teala’nın rızasını kazanabilmek 

için O’nun koyduğu helal-haram sınırlarına 

göre yaşamak” 

İşte Küreselleşme, Müslüman bir kişinin yaşantısında 

onu yolundan alıkoyan bir engel olmaktan 

çok fırsatlar haline dönüşecektir. Müslüman 

hızlı akan zamanı, atalarının ulaşmakta 

güçlük çektiği veya hiç ulaşamadığı coğrafyalara 

İslam’ı ve İslam’ın gereklerini ulaştırmak için 

kullanacaktır. Elindeki imkanların derecesinde 

Konya’dan havalanan 

bir uçakla en fazla 

on sekiz saat içinde 

Japonya’ya varabilecektir. 

Halbuki atalarının 

bırakın Japonya’yı, 

doğduğu şehirden hiç 

çıkmadan ömrünü tamamladığı 

vakidir. 

Bu örnekler çoğaltılabilir. 

Önemli olan 

bu örneklerle varmak 

istediğimiz sonuçtur. 

Şöyle ki artık günümüzde 

bir insan bundan 

yüz yıl öncesinde 

koca bir devletin bile 

sahip olmadığı imkanları elinin altında tutuyor. 

Fakat bu imkanları ne için kullanıyor? Bir 

Müslüman bu imkanları nasıl kullanmalı? Her 

zaman ikinci soruya verdiği cevabı hatırlayarak 

kullanmalı. Yani helal-haram sınırlarına riayet 

ederek... 

Allah tarafından sunulmuş her nimet bir helalini, 

bir de haramını barındırır. Bizler her an bu 

bilinçte olursak ve ferasetle olaylara bakarsak 

her işin haramını da, helalini de fark edeceğiz. 

Bu durum her şeyde olduğu gibi günümüz teknolojisini 

kullanırken de geçerlidir. Eğer teknolojiyi 

lüks arabalar, yüksek korumalı toplumdan 

soyutlanmış siteler, eğlence mekanları olarak 

görürsen sadece sana sunulanla yetinmiş olursun. 

Ama eğer teknolojinin sana sunduklarıyla 

daha iyisini yapmaya gayret edersen işte o 

zaman teknolojiyi kullanmış sayılırsın. Yani sadece 

lüks otomobiller satın alıp binmek yerine 

Ama biz Allah’ın rızasını gözeterek 

salih ameller işlemek istiyorsak 

araçlar amacımıza hizmet 

edecek. Biz nasıl olduğuna akımızla 

varamayacağız güzellikler 

yaşayacağız. Allah’ın lütfuyla attığımız 

bir adım on adım hükmünde 

olacak, ilerlerken nasıl ilerlediğimize 

şaşacak cümle alem. 

Müslüman mühendisler kendini geliştirip bu 

arabalardan daha iyisini yaparsa teknoloji seni 

değil sen teknolojiyi kullanmış olursun. Sitelerin 

güvenliğini gayrimüslimlerce sunulan teknolojiye 

emanet etmek yerine Müslümanları, 

gayrimüslimlerin güvenlik teknolojilerine karşı 

bir güvenlik sistemi oluşturmaya teşvik edersen 

işte böylece Küreselleşme›nin faydasını 

görürsün. Aksi halde Küreselleşme’nin bir nimet 

olduğunu bilmez ve olmadık haramın içine 

düşer insanoğlu. 

Kur’an- Kerim’de Yüce Rabbimizin biz Müslümanlara 

çok fazla sorduğu, soru kalıbıyla 

emrettiği bir şey var, “Düşünmez misiniz?” 

Düşünmek, bir köşeye çekilip saatlerce suspus 

oturmak değildir. 

Yaşantının seyrettiği 

her and, başa gelen 

her olayda sürekli ferasetin 

açık olmasıdır. 

“Bu olay başıma neden 

geldi?, Sebepleri 

ne?, Bundan sonra ne 

yapmalıyım?...” 

İnsan kendi için yaşadığının 

bir mislini 

de ailesi, akrabaları, 

komşuları yani çevresi 

için yaşamalıdır ki 

Allah-u Teala’nın rızasına 

erebilsin. Çünkü 

Allah-u Teala bencil 

olanı değil bizcil olanı sever. Biz diyeni, birlik 

ve beraberlik için bir çaba göstereni tabi ki 

de “hep bana” diyenden daha çok sevecektir. 

Küreselleşen Dünya ise biz olabilmek adına, 

birlik ve beraberliği hiç olmadığı kadar fazla 

yaşayabilmek adına tarih boyunca görülen en 

güzel fırsattır. Çünkü tarihteki örneklerin aksine 

binlerin, on binlerin değil milyonların olduğu 

kitlelere kısa zamanda ulaşabilmek yaşadığımız 

zaman diliminde mümkündür. 

Küreselleşme birlik ve beraberlik adına çok 

güzel bir fırsatken aynı zamanda kötü niyetli 

düşünen fikri kötü olan insanların elinde nifak 

ve fitne için de bulunmaz nimettir. Yani Dünyevi 

her nimetin bir helal boyutu ve bir haram boyutu 

vardır. Sürekli vurguladığımız gibi tercihler 

önemlidir bu noktada da. Biz neyi istiyorsak 

onu yapacağız elimizdeki fırsatlarla. Eğer kötü- 


9

yü istersen kötü her zaman var Dünya’da. Kötü 

nedir? Kötü zarardır, ziyandır, huzursuzluktur. 

Ama biz Allah’ın rızasını gözeterek salih 

ameller işlemek istiyorsak araçlar amacımıza 

hizmet edecek. Biz nasıl olduğuna akımızla 

varamayacağız güzellikler yaşayacağız. 

Allah’ın lütfuyla attığımız bir adım on adım 

hükmünde olacak, ilerlerken nasıl ilerlediğimize 

şaşacak cümle alem. 

Tamda bu noktada Abdullah Murad Şükrüoğlu 

Hocamızdan bir güzelliği anlatmak 

yerinde olacaktır ki, niyet iyi olursa araçların 

nasıl insana hizmet ettiği daha iyi anlaşılsın. 

Hocamız zamanında Ramuz El Ehadis diye bilinen 

hadis kitabını satarmış kapı kapı dolaşıp... 

Fakat her zamanda dua edermiş, “Rabbim 

bize fırsat ver de bu kitapları Kur’an-ı 

Kerim’i satmak yerine hediye edelim insanlara.” 

diye. Duanın sürekli olanı, “Kabul olunmadı” 

denmeden devam edileni makbuldür. Hocamızın 

yıllarca çabası, duası bu yönde olmuş 

ve şimdi gelinen noktada Hocamızın manevi 

önderliğinde faaliyet yürüten Bizbiriz Derneği 

hem yurt genelinde hem de yurtdışındaki 

birçok noktada amme hizmeti olarak Kur’an-ı 

Kerim, hadis kitapları ve hocamızın sohbet kitaplarını 

halka hediye ediyor. Bu hikayeyi anlatmaktan 

kasıt icraatlarımızı övmek değildir 

sadece örnek olmaktır cümle Müslümana. Ki 

zaten Hocamız ve O’nun rehberliğinde kardeşlerimiz 

“Kula Allah’ın övgüsü gerek.” diyerek 

hizmet ediyor, Allah’ın rızasından başka 

bir gaye görmüyoruz, Elhamdülillah. 

Hasıl-ı kelam Müslüman öyle olacak ki, her 

devrin kendine has fırsatlarını avcunun içinde 

tutacak. O nimetleri iki eliyle yoğurup İslam 

adına insanlığa sunacak. Sadece çağımızda 

yani küreselleşen Dünya’da değil, her çağda 

böyleydi ve böyle olacak. İslam’ı yaşamak 

hem zor hem de kolay olacak. 

Zor olacak, çünkü gönül almazsa bir zerre 

ağır gelir sineye, 

Kolay olacak, gönlün aldığı kadar almaz hiç 

bir kap, bu böyledir olacak böyle... 


10

Alak Sûresi Tefsiri 

İLÂHİ VAHYİN ÇAĞRISI: 

YARATAN RABBİNİN 

ADIYLA OKU! 

Hamide ERBAY 

Beşiktaş İlçe Vaizi 

Rasûlullah’a (s.a.v) indirilen vahy-i ilâhînin 

ilk ayetleriyle başlayan Alak Suresi, adını 

ikinci ayetinde geçen “alak” kelimesinden 

almıştır. “Oku” anlamındaki ilk kelimesinden 

dolayı “İkra Suresi” diye de anılmaktadır. On 

dokuz ayetten oluşan sure Mekke’de Ramazan 

ayında indirilmiştir. Surenin ilk beş ayeti 

Rasûlullah’a (s.a.v) gelen ilk vahiydir. Geriye 

kalan on dört ayetinin ise daha sonraları Ebu 

Cehil hakkında indiği rivayet edilmiştir. 

Hadis kaynaklarında Hz. Ayşe’ye isnat edilen 

rivayete göre ilk vahyin iniş hadisesi şöyle 

anlatılmaktadır: 


11

“Hz. Muhammed’e (s.a.v) ilk gelen vahiy, 

uykusundaki sadık rüya halindeydi. Ne zaman 

bir rüya görse mutlaka gün aydınlığı gibi çıkardı. 

Sonra ona yalnız başına kalmak hoş 

gösterildi. Ve O, Hira dağındaki mağaraya çekilerek 

sayısı belirli gecelerde orada ibadet etmekteydi. 

Bu esnada ailesine yaklaşmamakta 

ve onlara uğramamaktaydı. Beraberinde yiyeceğini 

de götürmekteydi. Sonra tekrar Hz. 

Hatice’nin yanına gelip azığını almakta ve gitmekteydi. 

Nihayet Hira mağarasında Hak ona 

geldi. Yaklaşan melek “Oku” dedi. O ise “Ben 

okuyamam” dedi. Hz. Muhammed (s.a.v) buyurdu 

ki “Melek beni aldı ve sıktı. Öyle ki beni 

son derece yordu ve bıraktı.” Sonra dedi ki 

‘Oku.’ Ben ise okuyamam dedim. İkinci defa 

beni aldı ve sıktı sonra dedi ki ‘Oku!, yaratan 

Rabbinin adıyla. O insanı alaktan yarattı. Oku! 

Kalemle (yazmayı) öğreten, insana bilmediğini 

öğreten Rabbin sonsuz kerem sahibidir.’ ” 

Böylece Hz. Muhammed (s.a.v) ilikleri titreyerek 

döndü ve Hz. Hatice’nin yanına geldi. 

Sonra: “Beni örtünüz, örtünüz.” dedi. Üzerini 

örttüler, korku ve dehşeti gidinceye kadar. Hz. 

Muhammed (s.a.v) “Ey Hatice, bana ne oldu?” 

diyerek başından geçenleri haber verdi ve 

dedi ki “Kendimden korktum.” Hz. Hatice ise 

ona “Hayır, seni müjdelerim. And olsun ki Allah 

(c.c), seni ebediyen mahcup etmez. Çünkü sen 

akrabalarını ziyaret edersin, doğru söylersin, 

zahmetlere katlanır, misafirlere ikram edersin. 

Haklı olanlara destek olursun.” Sonra Hz. Hatice 

varıp amcasının oğlu Husay oğullarından 

Abdüluzzâ oğlu Nevfel oğlu Varaka’nın yanına 

gitti. Varaka, cahiliye döneminde Hıristiyanlığı 

kabul etmiş birisiydi. İbranice (okuma) yazma 

bilirdi. İncil’den Allah’ın dilediği kadarını 

İbranice olarak yazmıştı. Yaşlı birisiydi, gözlerini 

yitirmişti. Hz. Hatice ona dedi ki: “Ey amcamın 

oğlu, kardeşinin oğlundan dinle.” Varaka 

dedi ki: “Ne oldu sana kardeşimin oğlu?” 

Hz. Muhammed (s.a.v) gördüklerini anlattı. 

Bunun üzerine Varaka dedi ki: “Bu sana gelen, 

Hz. Musa’ya inen Namus-u Ekber’dir. Keşke 

ben de bulunsaydım, keşke ben de kavmin 

seni vatanından çıkarttığı zaman sağ 

olsaydım.” Rasûlullah (s.a.v) “Kavmim beni vatanımdan 

mı çıkaracak?” dediğinde, Varaka 

“Evet, senin getirdiklerini hangi kimse getirdi 

ise ona düşmanlık edilmiştir. Eğer ben senin 


12

gününe ulaşırsam sana büyük destek olurum.” 

Ancak Varaka çok geçmeden vefat etti.” (Buhârî, 

Bed’ul-Vahy, 3; Müslim, İman, 252) 1 

Yüce Allah’ın mele-i alâdan ikramda bulunarak 

insanı anıp iltifatta bulunması, bütün 

mevcudatın ilahi kelamın sedasıyla huşu duyması, 

eşi bulunmaz, akılları durduracak bir hadise, 

büyük bir lütuftur. Öyle ki Yüce Allah (c.c) 

ile kulları arasındaki yirmi üç yıl boyunca süren 

bu doğrudan doğruya münasebetin zevkini 

tadanlar, Rasûlullah’ın (s.a.v) yüce dostuna 

intikalinden sonra, O’nun kaybının yanında vahiy 

vasıtasıyla kurulan bu rabıtadan mahrum 

kalmanın da üzüntüsünü yaşamışlardır. 

Enes (r.a.)’dan gelen rivayete göre, Hz. 

Peygamber’in (s.a.v) vefatından sonra Hz. 

Ebubekir Hz. Ömer’e dedi ki: “Haydi birlikte 

Resûlullah’ın (s.a.v) hayattayken ziyaret ettiği 

gibi, biz de Ümmü Eymen’i (r.a.) ziyaret edelim.” 

Onun yanına geldiklerinde Ümmü Eymen 

(r.a) ağladı. Hz. Ebubekir ve Ömer ona: “Neden 

ağlarsın, bilmez misin ki Allah (c.c) katında 

olanlar Allah Rasulü (s.a.v) için daha hayırlıdır?” 

dediklerinde o da; “Evet, bilirim. Allah (c.c) katında 

olanlar Allah Rasulü (s.a.v) için daha hayırlıdır. 

Ama gökten gelen vahyin kesilmiş olması 

ağlatır beni,” demiştir. Bu söz üzerine Hz. 

Ebubekir’de Hz. Ömer’de heyecana gelerek ağlamaya 

başlamışlardı. 2 

İlâhî vahyin yeryüzüne inişi ile yeni bir dönem 

başlamış, bir dönem son bulmuştur. Allah’ın 

(c.c) himayesi ve inayeti altında olan müminler 

tüm işlerinde, büyük küçük her meselelerinde 

vahyin kılavuzluğu ile yol almışlardır. 

Resûlullah (s.a.v.) Rabbiyle doğrudan doğruya 

ilk bağ kurduğu anda, Mele-i alâya döndürülerek 

Yüce Allah’ın (c.c) adıyla okuması için 

emir almıştır. 

1-“Yaratan rabbinin adıyla oku” 

Rasûlullah’a (s.a.v) inen ilk vahiy, ona ve 

onun şahsında bütün inananlara okumayı emretmiş, 

onları kalemle yazmaya ve ilimde gelişip 

yetkinleşmeye teşvik etmiştir. İlk vahyin 

1 İbn Kesir, Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri, c. XV, s. 8528. 

2 İbn Kesir, Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri, c. XV, s. 8530. 


13

“oku” emriyle başlaması ve bu emrin iki kez 

tekrar edilmesi, okumanın ve bilmenin insan 

hayatındaki önemini vurgulamaktadır. Daha 

sonra indirilecek olan Bakara suresinde Rabbimizin, 

canlılar arasında insanın farklı ve üstün 

konumunu onun öğrenme özelliği ile tanımlaması 

da son derece anlamlıdır (Bakara, 

23). 

Ancak, Rasûlullah’a (s.a.v.) emredilen “okumanın” 

konusu veya neyi okuması gerektiği 

hususu ayette belirtilmemiştir. Çünkü başta 

kendisine indirilen vahiy ve kozmik evrendeki 

ayetler olmak üzere, üzerinde inceleme yapıp 

zihin yorarak hakkında bilgi edinilmesi, ders 

ve ibret alınması gereken her şeyi tanıması, 

hakikatini anlayıp kavraması istenmektedir. 

Kuşku yok ki yaratanı tanımak dinin en temel 

gayesidir. Bu sebeple “Yaratan Rabbinin adıyla 

oku!” buyrularak Rasûlullah’ın (s.a.v) okuma 

faaliyetine veya herhangi bir işe başka varlıkların 

adıyla değil, yaratan Rabbinin adıyla başlaması 

ve ondan yardım istemesi emredilmiştir. 

Ayette yaratma sıfatına vurgu yapılmıştır. 

Çünkü hem insana okuma yeteneği ve imkanı 

veren hem de okuduğu, incelediği, anlamaya 

ve kavramaya çalıştığı nesneleri yaratan Yüce 

Allah’tır (c.c) 3 . O yüce yaratan ki “Sen önceleri 

kitap nedir, iman nedir bilmezdin.” (Şurâ, 

52) buyurduğu, hiç kitap okumamış, yazı yazmamış 

ümmi Rasulüne bir emir ile bir mucize 

olarak okunacak bir kitap indirmiş ve kendisine 

yazmadan okuyacak, okutacak, emir 

yoluyla yazdırtacak bir kıraat kudreti ihsan 

buyurmuştur. Böyle bir okuma mucizesinin 

nasıl mümkün olacağı gibi bir şüpheye meydan 

bırakılmaması için bir sonraki ayette yaratılışın 

başlangıcı ve mahiyeti açıklanıp 

hatırlatılmıştır. 

2-“O insanı “alak”tan (asılıp tutunan zigot) 

yaratmıştır.” 

“Alak” sözlükte “alekanın çoğulu” kabul 

edilmektedir. Mutlak şekilde ilişken ve yapışkan 

nesneye denir. Kana ve özellikle uyuşuk 

kana da “aleka” denilmiş. Tefsir bilginleri, yaratılışın 

maddi yönünü göz önünde bulundurarak, 

kandan bir kısım olması itibariyle ve 

ilişiklik manası ile, aşılanmış yumurtanın ana 

rahminin iç cidarına asılı vaziyetini (zigot) 

“aleka” olarak yorumlamışlardır. 

“Aleka”nın ruhani ve manevi olarak aşk ve 

sevgi manasına geldiği de sözlükte açıklanmaktadır. 

Bu anlamıyla beraber düşündüğümüzde 

insanın yaratılış kökeni daha ince, derin 

ve beliğ bir anlam kazanmaktadır. 4 

3-“Oku! Rabbin sonsuz kerem sahibidir.” 

İlk vahyin nüzulü sırasında Cebrail, 

Rasulullah’a (s.a.v) “Oku” dediğinde okuma işinin 

okuma yazma bilenler tarafından yapılabileceğini 

düşünerek O, “Ben okuma bilmem” 

demişti. İşte 3. ayet bir bakıma Rasûlullah’ın 

(s.a.v) bu özür beyanına bir cevap niteliği taşımaktadır. 

O, insanı “alak”tan yaratıp mükemmel 

bir hale getiren kullarından dilediğine 

ilm-i ledün (Allah tarafından ihsan edilen 

ilim) vererek, bir öğretici ve öğretim aracılığı 

olmadan bilgi öğretecek kadar sonsuz bir 

cömertliğe sahiptir. 

4-5-“O Rab ki kalemle yazmayı öğretti. 

İnsana bilmediği şeyleri öğretti.” 

Âyette kalemin vurgulanmasının sebebi, 

kalemin ilim ve hikmetlerin tedvin edilmesinde 

en önemli vasıta olmasıdır. Kalem Allah 

(c.c) tarafından indirilmiş olan kutsal kitapların 

yazılmasında, kuşaktan kuşağa bilgi 

aktarmada en önemli vasıta olmuştur. Kalem 

vasıtasıyla insana bilmediklerini öğreterek cehalet 

karanlığından kurtarması O’nun sonsuz 

kereminin ve lütfunun eseridir. 

6-7- “Gerçek şu ki insan, kendini kendine 

yeterli görerek ille de azgınlaşmaktadır.” 

Surenin bundan sonraki kısmı ilk beş ayetinden 

epeyce sonraları indirilmiştir. İnmesine 

sebep olan kişinin Ebu Cehil olduğu rivayet 

edilmektedir. Rivayete göre Ebu Cehil, “Lât 

ve Uzza’ya yemin olsun, Muhammed’i namaz 

kılarken görürsem mutlaka ensesine binip yüzünü 

toprağa sürteceğim!” diyerek, onun namaz 

kılmasını engellemeye karar vermiştir. 

Rasulullah’ı (s.a.v) namaz kılarken gördüğünde 

yeminini yerine getirmek isteyince hemen 

geri döndüğü ve elleriyle kendini korumaya 

çalıştığı görülmüş; niçin böyle tuhaf hareketler 

yaptığı sorulunca, “Benimle O’nun arasında 

ateşten bir hendek, korkunç bir varlık 

ve bazı kanatlı şeyler meydana geldi” demiştir. 

Resûlullah (s.a.v) “Eğer bana yaklaşsaydı 

melekler onu kapıp parça parça edecekler- 

3 DİBY, Kur’an Yolu Meal-Tefsir, c. V, s. 652. 

4 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, c. IX, s. 324. 


14

di!” buyurmuş. Bu olay üzerine Alak Suresi’nin 

6-19. ayetleri inmiştir (Müslim: Münâfikın, 38). 5 

İnsanoğlunun elindeki tüm imkanların gerçek 

sahibi, onu yaratan ve istediği anda elinden 

alma gücüne sahip olan Yüce Allah (c.c.), 

surede insanın yaratılışına dair hakikati ifade 

ettikten sonra, kulu ile kendisi arasına giren insanoğlunun 

en büyük zaafına işaret etmektedir. 

Bu ayetlerin nüzulüne yukarıda anlatılan 

olay sebep olsa da, ayetler genel itibariyle, insanın 

kendisine yettiğini zannedip, varlığına ve 

zenginliğine güvenerek şımarmasına, haddini 

aşmasına ve Allah’a itaatten uzaklaşmasına sebep 

olduğunu dile getirmektedir. 

8-“Oysa (kuldaki) her şey yalnız rabbine 

aittir (O’na dönecektir)” 

Ayet kendisini yeterli gören, elindekini kendine 

ait zanneden, böbürlenerek yoldan sapan 

kulları uyarmaktadır. Onun için kendini zengin 

gören azgının haline bir misal verilerek buyuruluyor 

ki: 

9-14-“Gördün mü, bir kulu namaz kılarken 

engelleyen o adamı? Peki düşündün mü 

(ey inkarcı), ya o kul doğru yolda ise? Yahut 

günahtan sakınmaya çağırıyorsa! Düşündün 

mü (ey Resulüm), ya bu adam hakkı inkar 

ediyor, sırt çeviriyorsa! Allah’ın her şeyi 

gördüğünü bilmiyor mu?” 

Müfessirlerin çoğunluğuna göre bu ayetler, 

Rasulullah’a (s.a.v) hitap ederek onun ve müminlerin 

Kabe önünde namaz kılmalarını engellemeye 

kalkışan Ebu Cehil’e karşı sert bir 

uyarıdır. Ayetlerin içeriği ele alındığında ise, 

her dönemde dinin sosyal hayata yansımasını 

ve dinin toplumsal hayatı iyilik, hak ve adalet ilkellerine 

göre şekillendirmesini engellemek isteyen 

zalimlere yönelik olduğu görülmektedir. 

İnsanlık böyle kişilere karşı uyarılmaktadır. 

15-16-“Hayır, hayır! Eğer o, bu davranışından 

vazgeçmezse, and olsun ki biz, onu 

perçeminden, o günahkar ve yalancı perçeminden 

tutup cehenneme sürükleriz.” 

“Nâsiye” alındaki saç, perçem için kullanılan 

bir ifadedir. “Perçeminden yakalayacağız” sözü 

mecazi bir ifade olup, “Onu tutup cehenneme 

atacağız, yüzünü kara çıkaracağız, yüzünü damgalayacağız, 

alçaltacağız” gibi değişik şekillerde 

açıklanmıştır. Kendi kendini yeterli gördüğü 

5 DİBY, Kur’an Yolu Meal-Tefsir, c. V, s. 653. 

için azgınlık eden ve Allah’ın kullarının ibadet 

etmelerine, dinin emirlerini yerine getirmelerine 

engel olan kişinin, imtihan gereği bir süre 

dünya hayatında serbest bırakılsa da sonunda 

bir gün gelip yakasına yapışılacağı, hak ettiği 

cezayı göreceği bildirilmektedir. Nitekim Ebu 

Cehil ve benzerleri Müslümanlar karşısındaki 

yenilgi ve tükenişleriyle bu dünyada cezalarını 

görmüşlerdir. Ayrıca ahirette de cezalandırılacakları 

birçok Ayette haber verilmektedir. 

17-18-“O hemen kurultayını çağırsın, Biz 

de zebanileri çağıracağız.” 

“Nâdî” kelimesi, “bir konuda istişare etmek 

üzere toplanmak” anlamına gelen “nedve” kökünden 

türemiş olup, kurultayda bir araya gelen 

heyeti ifade eder. Cahiliye döneminde bu 

tür toplantıların yapıldığı yere Dâru’n-nedve 

denilirdi. “Zebaniye” kelimesi ise, “itmek, savmak” 

anlamına gelen “zeben” kelimesinden türemiş 

olup çoğul bir isim olup azap meleklerini 

ifade etmektedir. Rivayete göre, Rasulullah 

(s.a.v) İbrahim’in makamında namaz kılarken 

Ebu Cehil, “Ben sana namaz kılma demedim 

mi?” diyerek onu tehdit edip engellemek istemiş, 

Rasulullah ona sert bir şekilde karşılık vermişti. 

Ebu Cehil, “Sen beni ne ile tehdit ediyorsun? 

Vallahi ben bu vadide adamları en çok 

olan kimseyim” demiş, bunun üzerine bu ayetler 

inmiştir. Bu ayetlerle Ebu Cehil’in aczi ortaya 

konmak istenmiştir. 

19-“Sakın onun isteğine uyma! Secdeye 

kapan ve Allah’a yaklaş” 

Ayette, böyle azgın, Allah ve peygamber tanımaz 

kimseye boyun eğmemesi, namaz kılmaya 

ve secde etmeye devam ederek Allah’a yaklaşma 

gayesi içinde olması Rasulullah’a (s.a.v) 

emredilmektedir. Şüphe yok ki Allah’a yaklaşmak, 

O’nun emirlerine itaat etmekle ve bu itaatin 

en anlamlı ifadesi olan secde ile mümkündür. 

Çünkü secde, bütün yakınlığın esası olan 

boyun eğme ve teslimiyetin en mükemmel 

şeklidir. Nitekim Resûlullah (s.a.v) bir hadislerinde; 

“Kulun Rabbine en yakın olduğu an secdede 

bulunduğu andır,” buyurmuştur. 

Alak Suresi’nin bu son ayetini okuyan ve işitenin 

tilâvet secdesi yapması vaciptir. 6 

6 DİBY, Kur’an Yolu Meal-Tefsir, c.V, s.656. 


15

HADİS 

M. DİKKATLİ 

قَالَ‏ رَسُولُ‏ اللهِ‏ ‏)ص(‏ اَأشَ‏ دُّ‏ النَّاسِ‏ بَلاءً‏ الاأنْبِيَاءُ،‏ ثُمَّ‏ الاَأمْثَلُ‏ فَالاَأمْثَلُ‏ يُبْتَلَى الرَّجُلُ‏ عَلَى 

حَ‏ سَ‏ بِ‏ دِينِهِ‏ فَاإِنْ‏ كَانَ‏ فِي دِينِهِ‏ صَ‏ لِبًا اشْ‏ تَدَّ‏ بَلاؤُهُ،‏ وَاإِنْ‏ كَانَ‏ فِي دِينِهِ‏ رِقَّةٌ‏ ابْتَلَى عَلَى قَدَرَ‏ دِينِهِ‏ 

، فَمَا يَبْرَحُ‏ الْبَلاءُ‏ بِالْعَبْدِ‏ حَ‏ تَّى يَتْرُكَهُ‏ يَمْشِ‏ ى عَلَى الاَأرْضِ‏ وَ‏ مَا عَلَيْهِ‏ خَ‏ طِ‏ يئَة 

Habib-i Kibriya Muhammed Mustafa (sav) buyuruyor: 

“İnsanların bela yönünden en şedidi peygamberlerdir. Sonra sırasıyla insan, kudretine 

göre ibtilaya uğrar. Dininde kuvvetli olanın belası nispetle şiddetli olur. Kalanların da buna 

kıyasla, inancı zayıf olanın musibeti ağır ağır, az olur. Kul yeryüzünde yürüdüğü müddetçe 

bela onunla berberdir. Sonra üzerinde bir hata kaldığı müddet peşini bırakmaz.” 

Belalar, musibetler geldiğinde nebileri hatırlamak 

gerekir. O zaman gelen belaya rahat katlanırsınız. 

Bir gecede Eyyüb (as)’ın mal varlığı 

gitmiş, hayvanları ölmüştü, ertesi gece bütün 

ekinleri yanmıştı. Üçüncü gece çocukları vefat 

ediyordu. 

- Allah’ın kovmuş olduğu şeytan, daha yok 

mu? Diyordu. 

Allah müsaade ediyordu. Secde mahallinde 

açık kalan delikten, nefes yoluyla bedenine, araz 

veriyordu. Allah’ın kovmuş olduğu şeytan sadece 

sebep burada. Hepimiz kızmıyor muyuz yeri 

geldiği zaman; ‘Şeytana uydum...’ 

Yok canım kardeşim! ‘O sana uydu’ desem yeridir. 

Çünkü senin niyetini sana süslü göstermekle 

mükelleftir. ‘Sana gelip de şu zinayı işle, hırsızlığı 

yap, adamı öldür, şuna zulüm yap.’ demez. 

Sen niyet edersin, o sadece sana niyetini süslü 

gösterir. 

Musibet başa geldiğinde isyan eden zalimler 

gibi, firavunlar gibi, nemrutlar gibi olmayacaksınız. 

O musibet sizin hayra erişmeniz, sizin cennete 

girmeniz için bir sebeptir sadece. ‘Bu halde 

de sana hamdolsun Allah’ım! Elhamdülillahi ala 

külli hal’ diyeceksiniz. İşte o zaman Eyyüb (as)’ı 

anlayacaksınız. 

Bir kardeşim kazanç sıkıntısı, rızık sıkıntısı çektiği 

zaman diyordu ki: 

‘Ya Rabbi! Sen dağdaki kurtların ulumasıyla 

onlara kudret helvası indirdin. Kudretinden karın 

üstünde onlara taam verdin. Ben de insanlığımdan 

sıyrılıp sana kurtlar gibi duaya geldim; ‘vuuuuu’ 

diyerek... 

Allah’a gönlünden sesleniyordu ve Allah kabul 

ediyordu. Belalar ve musibetler insanları 


16

cennete sevk etmek için Allah-u Teala’nın kudret 

kamçısıdır. Sahabe gibi olacağız. Her bela geldiğinde 

‘Elhamdülillahi ala külli hal’ bu mutlaka bizim 

cennette ki şerefimizi, makamımızı arttırır, 

diyeceğiz Bir şiirde böyle yazıyor: 

‘Acaba bu dünyada gamdan kim azadedir? 

Herkesin bir derdi var madem, Ademzadedir.’ 

Kazazede gibidir Adem evladı. Hiç kimse kazadan, 

beladan uzak ve beri değildir. Allah-u Teala 

hepinizi ve hepimizi cennet-i ala’ da havz-ı 

kevser başında toplayıversin. Muhakkak ki “Hayrihi 

ve şerrihi minallah.” diyenler, hayır geldiğinde 

sevinip, şer geldiğinde üzülmezler. İmam-ı 

Azam Ebu Hanife’den (rh) nakledilir, derler ki; 

-Ya İmam! Gemilerin denizde battı. 

Başını öne eğiyor, gönlüne bakıyor: 

-Elhamdülillah, diyor. 

Aradan bir saat sonra tekrar aynı adam geliyor: 

-Ya imam! Batan gemiler komşuların gemileriymiş, 

seninki batmamış, diyor. Gönlüne bakıyor 

tebessümle: 

-Elhamdülillah, diyor. 

-Ya imam! Bunun sebebi nedir? Sen, “Gemiler 

battı.” dedik, ‘Elhamdülillah’ dedin. ‘Seninkiler 

batmamış’ dedik, ‘Elhamdülillah’ dedin. 

Diyor ki: 

-‘Battı’ deyince, ey nefsim üzüldün mü, dedim. 

Bana ne, benim değil ki. Hak verdi, Hak aldı, 

dedi. O yüzden elhamdülillah, nefsim sahiplenmemiş 

dedim. Batmadı dediniz, sordum sevindin 

mi? Bana ne benim olmayan şeyin sevincinden 

üzüntüsünden dedi, elhamdülillah dedim. 

Biz diyoruz ki: 

Ben benim değilken, nasıl olsun mal benim, 

Dünya denen şu mezbelelikte gelin birazda 

siz eğlenin 


17

FIKIH 

Namazın Önemi 

AYŞE TUNÇ 

HUZURDAN KAÇANIN HUZURU OLMAZ 

قَانِتِينَ‏ لِلّهِ‏ وَقُومُواْ‏ الْوُسْ‏ طَى والصَّ‏ لاَةِ‏ 

الصَّ‏ لَوَاتِ‏ عَ‏ لَى حَ‏ افِظُواْ‏ 

“Namazlara ve orta namaza devam edin. 

Allah’a gönülden boyun eğerek namaza durun.” 1 

Farsça bir kelime olan namaz, Kur’ân’da “salat 

‏“(صلاة)‏ kelimesi ile ifade edilmektedir.“Salat”, 

dua anlamına da gelmektedir. Istılahı manası ise 

“Peygamberimizin uyguladığı şekilde yerine getirilen, 

kalp, dil ve bedenle birlikte yapılan bir 

ibadettir.” Başka bir deyişle Namaz; fiilî bir dua 

ve niyaz, eyleme dönüşmüş bir tevhid, Allah huzurunda 

huşû ve hudû dolu bir boyun eğiş ve 

Allâh’ın düşmanlarına karşı nefret dolu bir kıyam 

ve başkaldırıştır.” 

Hocamız Abdullah Murad Şükrüoğlu’nun ifadesiyle 

: 

Namaz; huzuru kalp ile yönelmektir Mevlaya. 

Ruh ile uruç etmektir Cemalullah’a. 

Kur’an’da, Rasulü Ekrem (a.s) Efendimiz’den 

önceki peygamberlerin namaz kılmakla emrolundukları 

değişik vesilelerle belirtilmektedir, 

şöyle ki : 

“Mûsa’ya ve kardeşine, “Kavminiz için Mısır’da 

(sığınak olarak) evler hazırlayın ve evlerinizi namaz 

kılınacak yerler yapın. Namazı dosdoğru kılın. 

Mü’minleri müjdele” diye vahyettik “. 2 

(bk. el-Bakara 2/83;; Hûd 11/87; İbrâhim 14/37, 

40; Meryem 19/30-31, 54-55; Tâhâ 20/14; el-Enbiyâ 

21/72-73; Lokmân 31/17) 

Bundan anlaşıldığına göre namaz ibadeti sadece 

Muhammed (sav) ümmetine has olmayıp 

1 Bakara/238 

2 Yûnus 10/87) 

önceki dinlerde de bulunmaktaydı. Siyer kitaplarındaki 

bilgilere göre, fetret-i vahy ( ilk vahiyden 

sonra bir süre vahyin gelmemesi ) döneminden 

hemen sonra namaz farz kılınmıştır. Namaz farz 

kılınınca Cibrîl (a.s), Rasulullah’a gelerek onu vadi 

tarafına götürmüş, orada fışkıran su ile önce Cibrîl 

(a.s) sonra Rasulullah abdest almış ve beraberce 

iki rekat namaz kılmışlardır. Rasulullah mutlu 

bir biçimde eve gelmiş, eşi Hz.Hatice annemizin 

elinden tutarak oraya götürmüş ve aynı şekilde 

birlikte abdest alıp iki rekat namaz kılmışlardır. 

İslam’ın başlangıç yıllarında namaz, sabah 

ve akşamleyin kılınan ikişer rekattan ibaret iken, 

Mirac olayından sonra beş vakit namaz emredilmiştir. 

“Kendi nefsinde bir yakarış ve ürperiş içinde 

ve pek yüksek olmayan bir sözle sabah ve akşam 

Rabbini an; gafillerden olma” (el-A‘râf 7/205) 

âyeti namazın başlangıçtaki durumuyla ilişkili 

görülmektedir. Cibrîl (a.s) ‘ın Rasulu Ekrem (a.s) 

Efendimiz’e Kabe’de, namazın vakitlerini göstermek 

üzere imamlık etmesi Mirac olayının ertesi 

günü olmuştur. 

Namaz emrini, Allah Teâlâ’nın yeryüzüne melek 

aracılığıyla göndermeyip Mi‘rac gecesi Rasulu 

Ekrem Efendimiz’in huzuruna çıktığında 

ona tebliğ etmesi de (Buhârî, “Salât”, 1; Müslim, 

“Îmân”, 263), bu ibadetin müslümanın manevi hayatı 

açısından önem ve anlamını göstermektedir. 

Bu sebepledir ki , namaz kulun Allah’a ulaşması 

ve kavuşması yolunda önemli bir araç olduğunu 

anlatmak için Efendimiz (a.s) “Namaz müminin 

miracıdır” buyurmuş, ümmetin namazla ilgili 

bilinç ve değerlendirmesini adeta bu cümleyle 

özetlemişlerdir. 3 

Namazın dış görünüşü birtakım şekiller ve 

zikirden ibaretse de, içerisi ve gerçek mahiyeti, 

3 İsam ilmihal 


18

yüce yaratıcıya münâcât etmek, O’nunla konuşmak, 

O’na yakınlaşmak ve O’nu müşahede etmektir. 

Bu özelliğinden dolayı, yüce yaratıcı ile 

teklifsiz, aracısız buluşma ve konuşma anlamına 

gelişinden dolayı, namaz ilahi bir lutuftur. Namaz 

kılmak, Müslümanlığın dışa yansıyan temel 

göstergelerinden biridir yani müslümanın varolan 

kimliğidir. 

Namaz; tesbih, tazim, hamd, sena, tevbe, tefekkür… 

gibi bütün kulluk vasıflarının bir disiplin 

çerçevesinde toplandığı, yoğunlaştığı bir 

ibadet olması hasebiyle, huşu içerisinde eda 

edilmesi gereken bir vazifedir. Allah’a yaklaşmanın 

yolu, ona yükselmenin basamağı ve bu 

bakımdan en önemli ibadet, ibadetlerin özü ve 

özeti sayılmıştır. 

Efendimiz (a.s), namazın kul hayatındaki önemi 

ile ilgili olarak; “Namaz dînin direğidir. Kim 

onu terk ederse, dînini yıkmıştır ” buyurmuştur. 4 

Secdeyi ise kulun Allah’a en yakın olduğu hal 

olarak nitelendirmiştir. 5 

Namaz İslam’ın beş temel şartından biridir. 

Kelime-i Şehadetten sonra ilk emredilen ibadet 

namazdır. Efendimiz (a.s) bir hadislerinde bu hususu 

şöyle ifade etmektedir: 

بُنِيَ‏ الاإِ‏ سَ‏ لامُ‏ على خَ‏ مْسٍ‏ : شَ‏ هادَةِ‏ اَأنْ‏ لا اإِلهَ‏ 

اإِلاَّ‏ اللَّه ، واَأنَّ‏ مُحمداً‏ رسولُ‏ اللَّهِ‏ ، واإِقامِ‏ 

الصَّ‏ لاةِ‏ ، وَاإِيتاءِ‏ الزَّكاةِ‏ ، وَحَ‏ جِّ‏ البَيْتِ‏ ، وَصَ‏ وْمِ‏ 

رَمضانَ‏ 

“İslâm beş temel üzerine bina kılınmıştır: 

Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in 

Allah’ın Resulü olduğuna şahitlik etmek. Namazı 

dosdoğru kılmak, zekatı hakkıyla vermek, 

Allah’ın evi Kabe’yi haccetmek ve Ramazan orucunu 

tutmak.” 6 

Namaz Allah’a kulluk etmektir. 

“Allah’a gönülden boyun eğerek namaza 

durum. “ 7 

Namaz ile ilgili ayet ve hadislere göre namazın 

farz kılınmasındaki hikmetlerinden biri de, 

namaz kılan kimsenin Cenab-ı Allah’ın kudret ve 

kuvvetini, azabını, rahmetini, hayal ve hafızasına 

nakşederek nefsini tehzip etmesi ve bu suretle 

kendisini her türlü fenalıklardan, hatalardan, 

4 Beyhakî, Şuabu’l-Îman, IV, 300/2550 

5 Müslim, “Salât”, 215; Nesâî, “Mevâkýt”, 35 

6 Buhârî, Îmân 1 

7 Bakara 2/238 

suçlardan alıkoymasıdır. Allah düşüncesi ve kalbi 

Allah’a bağlama, insanı her türlü fenalıktan alıkoyar. 

Namaz Allah’ı sürekli hatırlamanın en büyük 

vesilesidir. Nitekim ayette : 

“Beni hatırlamak/anmak için namaz kıl” 

buyurulmaktadır. 8 

Namaz insanın maddi ve manevi temizliğinin 

vasıtasıdır. Çünkü namaz kılmak için abdest 

almak, gerekiyorsa gusül abdesti almak, ayrıca 

elbisenin ve namaz kılınacak yerin de temizlenmesi 

gerekir. Bu açıdan namaz, maddi temizliktir. 

Günahlardan arınmanın bir yolu olması sebebiyle 

de manevi temizliktir. Şöyle ki: 

Efendimiz (a.s.), beş vakit namazını kılan kimseyi 

günde beş defa bir nehirde yıkanan kimseye 

benzetmiştir: 

“Ne dersiniz? Birinizin kapısının önünde bir ırmak 

olsa ve burada günde beş defa yıkansa bu 

kimsede hiç kir bırakır mı? (Sahabenin): 

“Hayır hiç bir kir bırakmaz’ diye cevap vermeleri 

üzerine Efendimiz (a.s): 

“İşte beş vakit namaz da böyledir. Allah, bu sebeple 

günahları temizler, yok eder.”buyurdular. 9 

8 Tâhâ 20/14 

9 Buhârî, “Mevâkýt”, 6; Müslim, “Mesâcid”, 282 


19

Namaz, insanı günah işlemekten alıkoyar, günahtan 

uzaklaştırır. 

“Sana vahyedilen kitabı oku ve namaz kıl; çünkü 

namaz çirkin ve kötü işlerden alıkor. Allah’ı 

zikretmek en büyük şeydir. Allah yapıp ettiklerinizi 

bilir” buyurulmaktadır. 10 

Namazın direnç göstermede bir fonksiyonu 

bulunduğu da anlaşılmaktadır. 

“Ey iman edenler! Sabrederek ve namaz kılarak 

Allah’tan yardım dileyin. Şüphe yok ki Allah 

sabredenlerle beraberdir.” 11 

“Sabrederek ve namaz kılarak (Allah’tan) yardım 

dileyin. Şüphesiz namaz, Allah’a derinden 

saygı duyanlardan başkasına ağır gelir “. 12 

Kur’an’da, namazı üşene üşene kılmayı ve 

terk etmeyi münafık ve kafirlerin niteliği olarak 

zikredilmiştir. 

“Münafıklar, Allah’ı aldatmaya çalışırlar. Allah 

da onların bu çabalarını başlarına geçirir. Onlar, 

namaza kalktıkları zaman tembel tembel kalkar- 

10 el-Ankebût 29/45 

11 Bakara, 2/153 

12 Bakara, 2/45 

lar, insanlara gösteriş yaparlar ve Allah’ı pek az 

anarlar .” 13 

“ Ve onların infaklarının, onlardan kabul edilmesine 

mani olan şey, ancak Allah’ı ve O’nun 

resûllerini inkâr etmeleri ve namaza üşenerek 

gelmeleri ve onların ancak kerih görerek infâk 

etmeleridir.” 14 

Namaz kılanlara mükafatları bir çok Ayet-i 

Kerime’de ifade buyrulmuştur : 

“Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar birbirlerinin 

dostlarıdır. İyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar. 

Namazı dosdoğru kılar, zekâtı verirler. 

Allah’a ve Resûlüne itaat ederler. İşte bunlara Allah 

merhamet edecektir. Şüphesiz Allah mutlak 

güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.” 15 

“Onlar namazı dosdoğru kılan, kendilerine 

rızık olarak verdiğimiz şeylerden Allah yolunda 

harcayan kimselerdir. İşte onlar gerçekten 

mü’minlerdir. Onlara, Rableri katında yüksek 

13 Nisa, 4/142 

14 Tevbe, 9/54 

15 Tevbe, 9/71 


20

mertebeler, bağışlanma ve cömertçe verilmiş rızık 

vardır.” 16 

Namaz kılan kimse, Rabbi ve meleklerle 

beraberdir. 

Bu konuda Efendimiz (a.s.)’ın şu hadisi oldukça 

dikkat çekicidir: 

“Gece ve gündüz melekleri sizi takip ederler. 

Sabah ve ikindi namazlarında toplanırlar. Sonra 

sizinle geceleyen melekler, ilahi huzura çıkarlar. 

Rab’leri onlara : 

“- Onları en iyi bir şekilde bildiği halde - kullarımı 

nasıl terk ettiniz?” diye sorar. 

Melekler : 

“Onları namaz kılarken terk ettik ve namaz kılarken 

bulduk .” 17 cevabını verirler. 

Namaz müminlerin kusurlarına keffaret ve 

Allah’ın mağfiretine vesile olur. 

Efendimiz (a.s.) şöyle buyurmuştur: 

“Beş vakit namaz ve Cuma namazı diğer Cuma 

namazına kadar, Ramazan, diğer Ramazana kadar 

büyük günahlardan kaçınıldığı takdirde aralarında 

işlenen küçük günahlara keffarettirler.” 18 

“Allah, beş vakit namazı (kullarına) farz kılmıştır. 

Kim abdesti güzelce alır, beş vakit namazı 

16 Enfal, 8/3-4 

17 Buhârî, Mevâkît, 9/16. (I, 139.) 

18 Müslim, Sahih,Tahâre, 3/16. (I, 209.); Ahmed b. Hanbel, Müsned, 

II, 229. 

vaktinde kılar, rükûunu, ve huşûunu tam yaparsa 

bu kimseye Allah’ın onu bağışlayacağı (ve cennete 

koyacağına) dair ahdi (sözü) vardır. Böyle yapmayan 

kimseye ise Allah’ın bir sözü yoktur. Dilerse 

onu bağışlar (ve cennetine koyar), dilerse ona 

azap eder.” 19 

Namazın önemi, terki veya ciddiye alınmadan 

kılınması halinin şiddetle ikaz edilmesiyle de 

anlaşılmaktadır. 

“Yazıklar olsun namaz kılanlara ki,onlar namazlarını 

ciddiye almazlar. Onlar (namazlarıyla) 

gösteriş yaparlar.” 20 

“Onlardan sonra, namazı zayi eden, şehvet ve 

dünyevî tutkularının peşine düşen bir nesil geldi. 

Onlar bu tutumlarından ötürü büyük bir azaba 

çarptırılacaklardır.” 21 

“Gerçekten kişi ile şirk ve küfür arasında namazı 

terketmek vardır.” 22 

Namazın keyfiyetini bildiren ayet-I celileye 

muhatap olabilmek, duasıyla… 

“Gerçekten mü’minler kurtuluşa ermiştir; onlar 

ki namazlarında huşû içindedirler.” 23 

19 Ebû Dâvûd, Sünen, Salat, 2/9. (I, 295-296.) 

20 Maun 107/ 4-6 

21 Meryem 19/59 

22 Riyazü’s Salihin/52 

23 el-Mü’minûn, 1-2 


21

SİYER-İ NEBİ 

İlk Vahyin Gelişi 

M. DİKKATLİ 

Habibi Kibriya Muhammed Mustafa (s.a.v) 

40 yaşlarına yaklaşırken gelecek büyük lütuf 

ve manevi feyizlere de bir anlamda hazırlanıyorlardı. 

Kabe’ nin hakemliği olayının ardından 

içinde yaşadığı toplumun yaptığı zulümler, 

ahlaksızca tavırlar, cahilce tapınışlar daha 

fazla acı veriyordu Allah Rasulüne. İnsanların 

bu değiştirilemez ve kabullenilemez halleri 

yalnızlığı sevdirir olmuştu. Bu sebeple çevresindeki 

zifte ve zifiriliğe inat Allah’ın nuruyla 

parlatılmış bu nadide cevher za man za man 

evin den çı kar, Mek ke’den uzak la şır, ses siz ve 

sa kin yer le re doğ ru gi der di. Bu uzaklaşma 

Mekke’ ye bir buçuk saat mesafede bulunan 

Hira mağarasında Allah’a yakınlaşmanın yolu 

olacaktı. 

Mekke-i Mükerreme’nin kuzeydoğusunda 

bulunan Nur Dağı nübüvvet nurunun parlamaya 

başladığı yer olmasından ötürü bu isimle 

anılır. Yüksekliği 642 metreye kadar ulaşan 

bu dağ irili ufaklı kayalardan meydana gelen, 

ağaçsız ve çıkılması hayli zor bir konumdadır. 

Günümüzde ziyareti kolaylaştırmak adına 

merdivenler yapılmışsa dahi dik oluşu sebebiyle 

dikkat gerektirir. Hira mağarası bu dağın 

zirvesine çıktıktan sonra yaklaşık yirmi metre 

kadar aşağısında yer alır. Mekke’ye hakim konumdaki 

bu mağara üç yanı kapalı, bir insanın 

başı tavana değmeyecek yükseklikte, yatacak 

kadar bir düzlüktedir. 

Allah Rasulü (sav); arayışın adı ve Rabbani 

terbiyenin başlangıcı olan bu ilahi dershanede 

bazen on gün bazen de bir aya yakın aralıklarla 

inzivaya çekiliyor, yaşadığı ızdırabın 

gereği olarak ne yapması gerektiğini bilemeden 

ibadet ediyordu. Daha önce haniflerin de 

yapmış olduğu bu inziva ve ibadet şeklinin 

tefekkür etme ve ibretle; alemi, varlığı, yaradanı 

düşünmek olduğu bilinmektedir. 35- 40 

yaş arası bu uzlet halini gören Kureyşliler ‘Mu- 


22

hammed Rabbine aşık olmuş’ derlerdi. 1 Efendimiz 

tefekkürle geçen günlerinden sonra azığını 

yenilemek için şehre döner, Kabe’yi tavaf ederek 

ailesinin yanında kısa bir süre kaldıktan sonra 

Hira mağarasındaki yerine dönerdi. 

Nübüvvet öncesi yaşadığı bu ıslah-ı hal durumu 

manevi gelişim ve vahyi karşılamadaki olgunlaşmaya 

sebep olmuş, bu temizliğin sonucunda 

da hali kadar duru, gün ışığı kadar berrak, 

sadık rüyalar görmeye başlamış. 2 

Bu durumu mübarek annemiz Hz. Aişe şu şekilde 

anlatır; 

“Peygamber’e gönderilen vahiy, sadık rüyalar 

şeklinde başladı. Gördüğü her rüya sabahın aydınlığı 

gibi aynen çıkardı.” 3 

Sükûnete eren ruhun yansıması olan bu sadık 

rüyaların haricinde Nebi-i Muhterem yürüdüğü 

yollarda kendisini selamlayan kayalıkların 

ve ağaçların sesini işitiyordu. 4 Bununla ilgili şöyle 

buyurmuşlardır; 

“Ben Mek ke’de bir taş bi li rim ki pey gam ber 

ola rak gön de ril me den ev vel ba na se lâm ve rir di. 

Onu(n ye ri ni) şim di de bi li yo rum.” 5 

Yine Haz ret-i Ali’de (ra) durumu şöy le an la tır; 

“Pey gam ber Efen di miz ile bir lik te Mek ke’de 

idim. Be ra ber ce Mek ke’nin bazı yer le ri ne git tik. 

Dağ la rın ve ağaç la rın ara sın dan ge çi yor duk. Rasu 

lul lah (sav)’in kar şı laş tı ğı bü tün dağ lar ve ağaçlar: 

«Es-Se lamü aley ke ya Ra su lal lah!» di yor du.” 6 

Adeta Nur- i Muhammed Efendimiz (sav)’in 

zahiren içinde bulunduğu yalnızlık ve arayış haline 

gelecek cevabı, kainat kendi diliyle müjdeye 

duruyordu. O’na sevdirilen bu yalnızlık hali aslında 

nübüvvete hazırlık aşamasında özel bir zaman 

dilimi olarak ayarlanmıştı. 

Allah Rasulü bu hazırlık dönemindeki sadık 

rüyaların ‘Nübüvvetin kırk altıda biri’ 7 olduğunu 

söylemiştir. Habibullah’ın sözleri ışığında bakılırsa 

altı aylık bu süre yirmi üç yıllık nübüvvetin 

tamda kırk altıda birine denk gelmektedir. 

1 İslam Tarihi, Asım Köksal 3-4/6. 

2 Buhari, Sahih, c. 1, s. 6; Müslim, Sahih, c. 1, s. 97; Ahmed İbn 

Hanbel, Müsned, c. 2, s. 153. 

3 Buhari, Bed’ü’l-Vahy 3. 

4 M.Hamidullah İslam peygamberi, 1/74. 

5 Müs lim, Fe da il, 2 

6 Tir mi zi, Me na kıb, 6/3626 

7 Bu hâ rî, Tâ bîr, 26; Müs lim, Rü yâ, 6 

Efendimize hak vaki oluncaya kadarki bu hazırlık 

hali 610 yılı Ramazan ayının 27. gecesi gelen 

ilk vahiyle mühürlendi. 

Yine uzlet niyetiyle bulundukları Hira mağarasında 

Cebrail (as) kendisine insan şeklinde gelip; 

‘Oku!’ dedi. Efendimiz Muhammed Mustafa 

(sav) korku ve hayret içinde kendisine söylenen 

bu isteği; 

“Ben okuma bilmem.” diyerek yanıtlayınca 

Cebrail (as) O’nu tutup sıkıca kucakladı ve ‘Oku!’ 

diyerek ilahi emri tekrarladı. Efendimiz (sav)’in; 

“Ben oku ma bil mem! (Ne oku ya yım?)” diye 

söylemesiyle Cebrail (as) Habib-i Kibriya Muhammed 

Mustafa (sav)’i 3. kez tuttu, takati kesilinceye 

kadar sıktıktan sonra bıraktı ve Alak diye 

isim bulmuş sure-i celilenin ilk beş ayeti kerimesini 

okudu. 

Kur’an’ı Hakim’in nüzulünü başlatan bu ayetler 

şöyledir; 

“Yaratan Rabbinin adıyla oku. O insanı bir kan 

pıhtısından yarattı. Oku! Kalemle yazmayı öğreten, 

insana bilmediğini bildiren Rabbin, en büyük 

kerem sahibidir.” 

Rasulullah (sav) vahyin haşyetinden dolayı 

kalbinde büyük bir titreme ve endişe ile eve gelip 

mübarek annemiz Hz. Hatice’ ye; “Beni örtün, 

beni örtün!” buyurdu. O’nu örttüler. Bir müddet 

bu şekilde sakinleştikten sonra yaşananları ve 

endişelerini Hz. Hatice (ra)’ya anlattılar. Bunun 

üzerine eş olmanın usulü, muhabbet ve güvenin 

gereğini bizlere gösteren Hz. Hatice, Efendiler 

Efendisi’ni bu bilinmedik olay karşısında şu sözlerle 

teskin etti; 

‘Asla korkma. Vallahi Allah seni hiçbir zaman 

zor durumda bırakmayacaktır. Allah senin gibi bir 

kulunu hiçbir zaman utandırmaz. Zira sen sözün 

doğrusunu söylersin. Emanete riayet edersin. Akrabalarına 

yakın âlâka gösterirsin. Komşularına nazik 

ve müşfik davranırsın. Fakire yardım elini uzatır, 

gariplere evinin kapılarını açar misafir edersin. Hak 

yolunda halkın sıkıntılarını giderirsin.’ 8 

Hz. Hatice bu sözlerden sonra Rasulullah 

(sav) ile beraber amcasının oğlu Varaka b. Nevfel’ 

in yanına gitti. Varaka, putlara tapmaktan nefret 

ettiği için cahiliye devrinde Hristiyan olmuş, İbranice 

ve Yahudilik hakkında kendini yetiştirmiş, 

yaşlı, gözleri görmeyen bir bilgeydi. Efendimiz 

8 İbn’ül Esir, İslam Tarihi, 2/49; Buhari, 1/7. 


23

Varaka ile başından 

geçenler hakkında 

konuştuktan sonra 

Varaka; 

‘Bu gördüğün 

Allah’ın Musa’ya indirdiği 

Namus-u Ekber’dir 

(Cebrail). Keşke kavmin 

seni sürüp yurdundan 

çıkardığı zaman 

hayatta olsaydım da 

sana yardım etseydim’ 

dedi. 

Varaka’nın bu sözleri 

karşısında Nebi (sav) hayretle; 

“Onlar beni buradan sürüp çıkaracaklar mı?” 

diye sorunca Varaka; 

‘Senin getirdiğin gibi bir din getiren hiç kimse 

yok ki ona husumet edilmemiş olsun. O güne 

yetişirsem sana mutlaka yardım ederim.’ diye 

cevapladı. 9 

Ancak Efendimiz (sav)’in içini rahatlatan, yaşadığı 

durumu anlamasını kolaylaştıran bu sözlerin 

üzerinden çok geçmeden Varaka vefat etti ve vahiy 

de bir müddet kesintiye uğradı. 

Bu konuya geçmeden önce bu süreçte yaşanan 

ve önemli olan bazı konularda hikmet perdelerini 

sırasıyla aralamaya ve anlamaya çalışalım. 

Kureyş’te başarılı bir tüccarlığın yanı sıra 

asil hanımefendilerden biriyle yapılmış saadet 

dolu bir evliliğe sahip takdir edilen, sevilen, son 

derece güvenilen karakter sahibi bir beyefendi… 

Dünyevi hiçbir sıkıntısı yokken böyle bir arayışa 

geçmesi, karanlık bir mağarada uzun vakitler geçirmesi 

iç dünyasında yaşadığı sıkıntıyı bize anlatması 

adına önemlidir. Çevrenin güvenilmezliğinden, 

cehaletinden bahsedildiği bir ortamda 

bozulmadan, bulaşmadan nasıl yaşanılacağının 

en güzel örneğidir. 

Öncelikle efendimizin bu durumu bir kaçıştan 

ziyade, nasıl davranması gerektiğini bilemediği 

bir toplumun karşısına zihnen ve ruhen 

arınmak ve daha güçlü bir şekilde çıkmak içindi. 

Zira nübüvvetten sonraki tutumlarını görünce 

bu sözlerini anlamamız kolaylaşır inşallah; 

9 Siret-i İbn-i Hişam Tercemesi, 1/315. 

“İnsanlar içine karışıp 

da onlardan gelecek 

sıkıntılara katlanan 

Müslüman, insanlara 

karışmayıp onlardan 

gelecek sıkıntıya sabretmek 

durumunda olmayan 

Müslümandan 

daha hayırlıdır.” 10 

Bu durumları toprak 

altındaki tohumun 

örneğine benzetilmiştir. 

Verim alabilmek 

adına, ilahi sulanmayla 

geçirilecek belirli bir 

süre olarak bakılabilir. Tohumun bu yalnız kalacağı 

süreye ihtiyacının olduğu gibi insanın da kendisini 

Kur’an-ı Hakim’de defaatle zikredilen düşünmeye 

sevk edecek, tefekküre fırsat verecek, 

varlığını anlamayı ve Yaradanı bulmayı yakınlaştıracak 

kaliteli yalnızlığa ihtiyacı kaçınılmazdır. 

Yalnızlık bir fenerse, 

Ben de içindeki mum, 

Onu, billur bir kâse, 

Gibi doldurur nurum. 11 

Yalnızlığın ışığıyla nefsî muhasebeler daha net 

görülecek, belki bir mum gibi erinecek lakin nur 

ile dolmaya yol gidilecektir, nasip olsun inşallah. 

Bu yalnızlık hali hemen hemen bütün peygamberlerin 

hayatlarında görülmüştür. Hz. 

Musa, peygamberliğinden önce kırk gün kadar 

Tur dağında, dünyadan uzak, oruç tutmakla vakit 

geçirmiştir. Yine Hz. İsa, sakin bir ormanda 

kırk gün kadar her şeyden uzak ibadetle meşgul 

olmuştur. 12 

Yaşadıkları çağın düzenine ayak uyduramayıp, 

normal! olamayan arayış insanlarının yolculukları 

herkesin yürüdüğü yollar yerine dağlara olmuştur. 

Yine Hz. Musa (as)’ın ilahi tecelliye ulaşması 

Tur-i Sina’da olmuş, Hz. Nuh’un tufan sonrası yolculuğu 

bir dağda sabitlenmiş, Hz. Adem’e ilk rahmet 

yine dağdayken olmuş, Ashab-ı Kehf bir dağ 

mağarasında zulümden korunmuştur. Yalnız bir 

10 Ahmed b. Hanbel, V, 365. 

11 Necip Fazıl Kısakürek, 1929. 

12 Seyyid Süleyman Nedvî, Asr-ı Saadet, Terc.: Ali Genceli, c. 1, 

s. 44-45. 


24

çok peygamberin dağlarda 

inzivaya çekilmesi, 

bir çok evliyanın 

dağlık bölgede yerleşmesi 

değil, Hıristiyan 

manastırlarının ya da 

tapınaklarının birçoğunun 

yüksek dağlarda 

yapılmasının manevi 

anlamda yakınlık hissiyatının 

dışında insanın 

hormonlarıyla da alakalı 

bir durumu vardır. 13 

Bir diğeri okumayazma 

yönünden hiçbir 

bilgisi olmayan, kimseden ders almamış ya da 

ilim öğrenmemiş ümmi bir insana gelen ilk ilahi 

hitabın ‘Oku’ olması bize bu durumun yalnızca 

kitabi bir durum olmadığını gösteriyor. ‘Oku!’dan 

kasıt kainatı ve yaradılışı anlamak ve bu yolla 

Rabbe ulaşmak olabilir. Rab ismiyle müşriklerin 

aklına ilk gelen şeyin putlar olması bu ayetlerle 

bertaraf edilir. 14 Rab sıfatı şirkten uzaklaştırılır asli 

makamına iade edilir ve anlam itibariyle de ilk 

gelmesi terbiye edicinin adıyla başlayan bu harekette 

izlenecek yolu gösterir. Başlayacağımız 

her işe, atacağımız her adıma ne ile başlayacağımızı 

bildirir bize. 

İstikamette olması gerekenler birer tablo 

şeklinde ilk vahiyle sunulmuş önümüze. Cebrail 

(as)’ın ümmi olan Efendimiz (sav)’e getirdiği 

emre karşılık Allah Rasulü (sav)’in verdiği “Bilmiyorum.” 

cevabı, insanın kendini bilmesine örnektir. 

İmam-ı Malik Hazretlerinin; “Bilmediğini bilmiyorum 

diyebilmek, yanlış konuşurum diye 

korkmak ilmin yarısıdır.” 15 buyurdukları gibi insanın 

olgunluğuna işarettir. İlk vahiyde olduğu gibi 

bir terbiyecinin terbiyesine girebilmeye hazırlıktır 

bilmiyorum hali. 

Yine Cebrail (as)’ın bu ilk diyalog esnasında 

Efendimiz (sav)’ i sıkması, bırakması, sıkıca tutması 

yaşanılanların bir halüsinasyon olmadığının 

kanıtı olarak destektir. 

13 İnsan vücudundaki melatonin (uyku hormonu), Pinolin ve 

DMT ( mistik zevk halleri, metafiziki aleme geçişi tetikleyici) hormonlarını 

salgılayan epifiz bezinin işleyişi dağların zirvesinde en 

üst seviyeye çıkmaktadır. http:// sufizmveinsan.com/arastirma/ 

ruhvebeden.html/Dr.Selim Aydın İstanbul- 17. 08. 2005) 

14 Suat Yıldırım, Kur’an’da uluhiyyet, s. 93 

15 İhya’u Ulumi’d-Dîn, Cild 1, Sayfa: 72 benzeri 

Bir başka destek, 

beklenmedik böylesi 

büyük bir olay karşısında 

Habibi Kibriya 

Muhammed Mustafa 

(sav)’in bu ağır sorumluğu 

desteğiyle hafifleten, 

insanların tepkilerini 

hesaplarken 

ona koşulsuz inanmasıyla 

huzur veren, 

sıkıntılarından sükuna 

erdiren, telaşa kapılmadan, 

metanetle 

olaylara yaklaşan ve 

teskin edici haliyle rahatlatıp çözüm arayan annemiz, 

o güzel eş Hz. Hatice… Evliliklerinin hikmetini 

bir kez daha bize gösteren, eş olma halinin 

aslını öğreten Haticetü’l Kübra validemizin 

sözleri yaptığı yapacağı işlerde korku duymak 

istemeyen, utanç yaşamaktan korkan, endişelerden 

uzak kalmak isteyenler için birer madde halindedir 

sanki; 

Sözün doğrusunu söylemek 

Emanete riayet etmek. 

Akrabalık ilişkilerine önem vermek. 

Komşu hukukuna dikkat etmek. 

Fakire, gariplere ince bir gönülle yardımcı 

olmak. 

İnsanların zor zamanlarında onların yanında 

ve yardımında bulunmak. 

Allah-u Teala’nın bize öğrettiğinden başka bir 

bilgimiz yoktur. Bilginin sahibi, hallerin hakimi 

olan Mevla-ı zü’l Celal hem bu dünyada hem ahrette 

korku ve hüzünden emin kılsın, utanacak 

hallerimizi güzelleriyle değiştirsin. Efendimiz, 

gözlerin nuru, kalplerin tabibi, gönüllerin ilacı 

Habib-i Kibriya Muhammed Mustafa (sav)’in yolundan 

gitmeyi Rabbim nasip etsin. Mürşidimiz 

Abdullah Murad Şükrüoğlu hocamızdan öğrendiğimiz 

Cafer-i Sadık (ra)’ın duasında olduğu gibi 

Mevla bizleri saidler olarak yaşatsın, şehitler olarak 

can verdirsin. 


25

TASAVVUF 

Müslümanlar Allah’ ı tanımıyorlar, Allah’ a dayanmayıp, 

güvenmiyorlar. Allah’ a dayanıp, güvenmek 

nasıl olur? Bunu Rasullerden öğrenmemiz 

gerekmiyor mu? Allah’ın Nebilerine, 

Rasullerine, Allah’ın sevdiği kullar zümresine bakıp 

onlardan öğreneceğiz değil mi? 

لَقَدْ‏ كَانَ‏ لَكُمْ‏ فيِ‏ رَسُولِ‏ اللّ۞هِ‏ اُسْ‏ وَةٌ‏ حَ‏ سَ‏ نَةٌ‏ 

لِمَنْ‏ كَانَ‏ يَرْجُوا اللّ۞هَ‏ وَالْيَوْمَ‏ الْا۞خِ‏ رَ‏ وَذَكَرَ‏ 

اللّ۞هَ‏ كَثيِراً.‏ 

“Andolsun, Allah’ın Resulünde sizin için; 

Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı uman, Allah’ı 

çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardır.” 

O Rasulde bizim için güzel örnekler vardı. 

Allah’ı vekil eden bir Nebiyi görüyoruz Sevr 

mağarası’nda. Hep anlatırlar o hicret anını. Ne 

demişti arkadaşına; 

اإِلاَّ‏ تَنْصُ‏ رُوهُ‏ فَقَدْ‏ نَصَ‏ رَهُ‏ اللّ۞هُ‏ اِذْ‏ اَخْ‏ رَجَ‏ هُ‏ 

الَّذينَ‏ كَفَرُوا ثَانِيَ‏ اثْنَيْنِ‏ اِذْ‏ هُمَا فِي الْغَارِ‏ اِذْ‏ 

يَقُولُ‏ لِصَ‏ احِ‏ بِهِ‏ لَا تَحْ‏ زَنْ‏ اِنَّ‏ اللّ۞هَ‏ مَعَنَا فَاَنْزَلَ‏ 

اللّ۞هُ‏ سَ‏ كيِنَتَهُ‏ عَلَيْهِ‏ وَاَيَّدَهُ‏ بِجُنُودٍ‏ لَمْ‏ تَرَوْهَا 

وَجَ‏ عَلَ‏ كَلِمَةَ‏ الَّذيِنَ‏ كَفَرُوا السُّفْل۞ى وَكَلِمَةُ‏ 

اللّ۞هِ‏ هِيَ‏ الْعُلْيَا وَاللّ۞هُ‏ عَزيِزٌ‏ حَ‏ كيِمٌ.‏ 

Sebeplere 

tevessül, 

Tevekküle 

mani değildir! 

Z.BİLMEN 

“Eğer siz ona (Peygamber’ e) yardım etmezseniz, 

(biliyorsunuz ki) inkar edenler onu iki kişiden 

biri olarak (Mekke’ den) çıkardıkları zaman, ona 

bizzat Allah yardım etmişti. Hani onlar mağarada 

bulunuyorlardı. Hani o arkadaşına, “Üzülme, 

çünkü Allah bizimle beraber” diyordu. Allah da 

onun üzerine güven duygusu ve huzur indirmiş, 

sizin kendilerini görmediğiniz bir takım ordularla 

onu desteklemiş, böylece inkar edenlerin 

sözünü alçaltmıştı. Allah’ın sözü ise en yücedir. 

Allah mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet 

sahibidir.” 

Bir dostuyla beraber üçüncüleri Allah. Allah’a 

dayanıyordu. Muhammed Mustafa (sav) mağaraya 

değil, mağaranın sahibine, Allah’a sığınıyordu. 

Allah dilerse kulunu bir örümceğin ağıyla korur. 

Aslında en zayıf ev örümceğin evidir. Onunla 


26

Müslümanları örter de bütün kafirlerin gözünden 

gizler. Siz dünya mağarasına sığının. Gayret 

edin, sebeplere tevessül edin. Yalnız sebeplerin 

de yaratıcısının Allah olduğunu bilin. Tevekkül 

edin. 

‘Euzü’ deyip sığınacaksın. Kime? ‘Billahi’ o 

Allah’a sığınacaksın. Peki Allah’ı bilmeden, tanımadan, 

o sahibe nasıl sığınacaksın? Nasıl tanıyacaksın 

Hakimler Hakimi, Yüceler Yücesi Rabbi? 

Cumhurbaşkanıyla görüşmek istersen ne yaparsın? 

Danışmanından randevu alırsın değil mi? 

Televizyonun olmadığı bir köyün ahalisi cumhurbaşkanını 

yanında görse, tanımaz değil mi? 

Tanımaz adam ne bilsin ki, nerden bilsin? Bizler o 

Rasulü (sav) tanımadan Allah’ı nasıl tanıyacağız o 

zaman? Allah- u Teala öyle buyurmuyor muydu? 

اَيَحْ‏ سَ‏ بُ‏ الْاِ‏ نْسَ‏ انُ‏ اَنْ‏ يُتْرَكَ‏ سُدًى 

“İnsan, kendisinin başıboş bırakılacağını mı 

zanneder.” 

Muhakkak kimse başıboş bırakılmıyor! Hepimizin 

bir sahibi var. Sahibini tanımadan, sahibini 

bilmeden, sahibine ulaşmadan sahibine sığınıyor. 

Nasıl olacak? Önce vekili tanımak lazım. Bak 

sen sahibini tanımaya geldin buraya. Sahibini 

tanırsan güzel olacak. Hoş olacak. Sahibi bilince 

kıyameti beklemeye gerek yok. Cennette bir yer 

bekleyeceksin. ‘Bugün kopsa da oraya gitsem’ 

diyeceksin. Sahibini tanıyan, tevekkül eder. Allah- 

u Teala’ yı bilen insan, bilir de öyle yönelir. 

Ya bilmeden Allah’ a nasıl yönelir? Allah’ ı bilmek, 

Allah’ ı bilenleri bilmekle olur. 

Bir devlet dairesin de dahi işini yaptırırken tanıdık 

ararsın, bir makamla görüşmek için aracı 

sokarsın da en büyük makama ulaşmak için neden 

aracı aramazsın? Bir nüfus dairesine gitsen 

yahut hastaneye, bir çaycı senin işini görür değil 

mi? Çaycı, odacı seni istediğine ulaştırır da Allah’ 

ın seçtiği, velisi niye seni Allah’ a ulaştırmasın? Bu 

çaycıyı, odacıyı Allah seçer. Sahip seçer. Sen sahibi 

onunla tanıyacaksın. 

Allah’ı vekil ederken ‘bi hurmeti Habib-i Kibriya’ 

demiyor musun? Diyemez misin? 

Ebu Said El Hudri’ den (ra) Muhammed (sav) 

buyuruyor; 

“Kim evinden namaza çıktığında Allah’ım senden 

istenilen hakkı için, bu yürüyüşüm hakkı 

için, ‘Allahüme inne esellüke bi hakkı sailin’ istiyorum 

derse” denilmiştir. 

Hz Ömer (ra)’ in rivayet ettiğine göre Muhammed 

(sav) buyurmuş ki; 

Adem (as) günah işlediğinde başını semaya 

kaldırdı; 

“Ey Allah’ım Muhammed hakkı için beni bağışlamanı 

istiyorum. “Esellüke bi Hakkı Muhammedin 

İlla ğafareli” dedi. 

Allah ona; 

“Muhammed kimdir?” diye vahyetti. Adem 

(as); 

“Beni yarattığın zaman başımı arşına kaldırdığımda 

orada Allah’ tan başka ilah yoktur 

Muhammed O’ nun Resulüdür. La ilahe İllallah 

Muhammedü’r Resulullah yazılı olduğunu gördüm” 

dedi. 

Osman b. Huneyf (ra)’ ten şöyle rivayet edilmiştir: 

Gözleri ama olan bir adam Rasulullah 

(sav)’ a gelerek; 

Allah’ın beni afiyete kavuşturması (gözlerimin 

açılması) için dua et!, dedi. Rasulullah (sav) da; 

“Eğer istersen dua edeyim, eğer istersen 

(sana yapacağım duayı) tehir edeyim. Bu senin 

için daha hayırlıdır” dedi. Adam; 

Dua et!, dedi. 

Rasulullah (sav) ona güzelce abdest alıp, iki 

rekat namaz kılmasını ve şöyle dua etmesini 

emretti; 

“Allah’ım! Senden istiyorum ve rahmet nebisi 

olan Nebin Muhammed ile sana yöneliyorum. 

Ey Muhammed! Bu ihtiyacımın yerine getirilmesi 

için Senin ile Rabbime yöneldim. Allah’ ım Onun 

benim hakkımdaki şefaatini kabul eyle.” 

Rasulullah (sav)’ ın amcası Ebu Talip, nübüvvetten 

önce yağmur duasına Rasulullah’ la çıkıp 

onu vesile yapmıştı. Daha sonra müşriklere karşı 

Rasulullah’ ı müdafaa ederken bir şiir söyleyerek 

onu methetmiş ve; 

“Onun yüzü suyu hürmetine bulutlardan yağmur 

istenir.” الغمام بوجهه)‏ ‏(يستسقي demişti. 

Şiirin bu kısmını daha sonraları Hz. Aişe ve Hz. 

Ebu Bekir (ra) çokça söylerlerdi. 

Garip olan şu ki, Ebu Talip iman etmemiş olduğu 

halde bir hakikati görmüş ve ifade etmiş, 

fakat Rasulullah’a ümmet olmuş bazı şahsiyet- 


27

ler bu hakikati göremiyorlar. Yukarıdaki ifadeler 

sahabelerin Rasulullah’ı vesile etmekte hiçbir 

mahzur görmediklerini ifadeye kafidir. Bunu teyit 

eden başka bir hadis başta Buhari’nin rivayet 

ettiği Hz. Ömer’le ilgili hadistir. 

Enes (ra) şöyle demiştir; Ömer b. Hattab (ra) 

kıtlık olduğu zaman Abbas b. Abdülmuttalip’i 

vesile ederek yağmur istedi ve; 

“Allah’ım! Biz sana Rasulullah (sav) ile tevessül 

eder ve sen de bize yağmur ihsan ederdin. (Şimdi) 

sana Rasulullah’ ın amcasıyla tevessül ediyoruz. 

اإليك بعم نبينا)‏ ‏,(نتوسل bize yağmur ihsan 

eyle” dedi. 

Enes (ra) der ki; bu duanın ardından Allah 

yağmur ihsan etti. 

“O Rasul size neyi emrettiyse onu alın, neyden 

nehyetti ise ondanda sakının”, diye buyurdu Allah, 

o zaman Allah’ın Rasulü (sav) buyurdu niçin 

almıyorsun! 

Alimlere de, Alimim diyenlere de Allah hidayet 

bahşeylesin. Allahu yehdihum! Allahu yehdihum! 

Amin. 

Hz Ebubekir (ra’ in duasına bakalım. Bizler ondan 

daha takvalı değiliz değil mi? 

Rasulullah (sav) Hz. Ebubekir’ e şöyle dua etmesini 

öğretmiştir: 

“Ey Allahım! Nebin Muhammed (sav)’ in hürmetine, 

dostun İbrahim (as)’ in hürmetine, kurtardığın 

(veya seninle konuşan) kulun Musa (as) 

hürmetine, kelime ve ruhundan olan İsa (as) hürmetine, 

Musa( as)’ ın Tevrat’ ı, İsa (as)’ ın İncil’ i, 

Davud (as)’ ın Zebur’u ve Muhammed (sav)’ in 

Furkan’ ı hürmetine, kullarına gönderdiğin bütün 

vahiylerin hürmetine, yerine getirdiğin bütün 

kaza ve kaderin hürmetine, Senden isteyip 

dileğine erişen kullarının hürmetine, fakir yaptığın 

zenginin, zengin yaptığın fakirin hürmetine 

veya hidayet ettiğin sapığın hürmetine ihtiyacımı 

senden istiyorum. (Beni mahrum eyleme). 

Musa (as) ‘a inzal buyurduğun isminin hürmetine, 

kullarının rızıklarını dağıtmakta rolü olan büyük 

isminin hürmetine, yeryüzünün karar bulması 

için üzerine koyup da onda muvazeneyi 

temin eden isminin hürmetine, göklerin üzerine 

konup onların istiklale kavuşmasını temin eden 

isminin hürmetine, dağların üzerine koydurup 

onlarda istikrarı temin ettiren isminin hürmetine, 

o ismin ki, arşın onunla ayakta durmaktadır, işte 

onun hürmetine, senin Tuhur, Tahir, Tahhar, Samed 

ve Vitr isimlerinin hürmetine, o mübarek ismin 

ki, Kitabında Senin nezdinde apaçık nurdan 

inzal buyrulmuştur, onun hürmetine. O ismin ki, 

gündüzün üzerine onu koymuş, gündüzün nurlanmasına 

vesile olmuştur. Gecenin üzerine onu 

koymuş, gecenin kararmasına vesile olmuştur, 

onun hürmetine, senin azamet ve kibriyanın, ke- 


28

im zatının hürmetine, Senden bana Kur’ an ile 

onun bilgisini ihsan buyurmanı ister ve o bilgiyi 

etimle, kanımla, kulağımla, gözümle ayrılmaz 

bir şekilde karıştırmanı Senden dilerim ve bütün 

bunların hürmetine Senden isterim ki, kuvvet ve 

kudretinle benim vücudumu kendi yolunda çalıştırasın. 

Çünkü günahtan dönüş ve ibadete yöneliş, 

ancak senin kuvvetin ve kudretinledir. Ey 

rahmet edenlerin en rahmet edicisi olan Allah! 

Demek bi-hürmeti demek tevekküle mani 

değil. Bak Ebubekir (ra)’ den naklediliyor. İnsanoğlu 

mayanın takvimine inanırsın da Ebubekir 

(ra)’ e isnat edilen bir zincir kaynağının sahihliğine 

inanmazsın. Sahabe dönemi çoktan sona 

erdi. Tabiun, Etbaut tabiin döneminden de kimse 

kalmadı. Kime soracaksın? Bir kız isteyeceğin 

zaman yanına sözü geçer birini arıyorsun, bu tevekküle 

mani değil. İlim öğrenmek için hocaya 

sarılıyorsun, bu vasıta edinmek değil. Lakin bir 

şeyhe talebe olmak şirk, putçuluk, Allah’ la araya 

vasıta koymak oluyor. El- insaf! 

Allah dostları kimi zaman ak, kimi zaman kara 

olur. Kimi zaman tanıdığından, kimi zaman tanımadığından 

olur. Mütevekkilun muhakkak 

Allah’a tevekkül edecek. Tevekkül edenleri tanımak 

sizi tevekkül edeceğiniz sahibi tanımaya 

götürecek. Tanımadığınız bir Allaha nasıl iman 

edeceksiniz? Vasıtasız Allah’a ulaşacaktınız da 

nebiler niçin geldi? Muhammed Mustafa (sav)’ 

den ve Hz. Adem (as)’ e kadar gelmiş geçmiş enbiya 

niçin geldi? Allah- u Teala hidayeti direk veremez 

miydi ki? Göğüslerimizi şerhedip, yerleştiremez 

miydi? Demek örnekler verdi ki, onlarda 

görelim. O Nebilerden öğreneceksiniz. Çıraklığını 

görmediğiniz sanatın ustalığına soyunmayacaksınız. 

Kim ki çıraklığını görmeden bir ustalığa 

soyundu muhakkak ki Allah- u Teala’ nın 

kovduğu şeytanın eşeği, bineği oldu. Şimdi siz 

zannetmeyin ki bu merkeptir. Eş koşan şek duyanlara 

söylüyorum. Merkeplere lafım yok? Sahibi 

zü’l Celal’i tanıyacağız, tanımak içinde O’ nu tanıyanı 

birini bulacağız. O’nu tanıyanlarla Allah-u 

Teala’yı bulacağız. Onlar bizi Allah-u Teala’ ya bizi 

götürecek. Suyun kaynağına götürüp ab-ı kevserden 

içirtecek. İşin hülasası Allah-u Teala’nın 

dilimizden söylettiği şu sözleri iyi anlayacağız; 

Ben vasıtasız Allah’a ulaşırım diyenler! 

Evlerindeki su borularını söksünler… 

(Bu yazı Abdullah Murad Şükrüoğlu 

Hocaefendi’nin On Hafta Sohbetleri 5. Cild kitabından 

alıntıdır.) 


29

Eğer hayır işlersen, 

Ölüm sana çiçekli bir yoldur, ölmeyi istersin. 

Ölüm sana çiçekli bir yoldur, ölmeyi istersin. 

Dünyadan ahrete göçmeyi dilersin. 

Dünyadan ahrete göçmeyi dilersin. 

Eğer günahkarsan, dünya cennet görünür, 

Eğer günahkarsan, dünya cennet görünür, 

Dünya kadar azapta da olsan, 

Dünya kadar azapta da olsan, 

Yine de ahireti beklemez, ölümü istemezsin. 

Varisün-Nebi 

Abdullah Murad Şükrüoğlu

Ayın 

Sohbeti 

VarisÜn-Nebi 

Abdullah Murad ŞÜKRÜOĞLU (k.s) Hocamızın sohbetinden... 

اَعُوذُ‏ بِالله مِنَ‏ الشَّيْطَانِ‏ الرَّجِ‏ يمِ‏ 

بِسْ‏ م ‏ِاللهِ‏ الرَّحْ‏ م۞نِ‏ الرَّحِ‏ يمِ‏ 

فَلَمْ‏ تَقْتُلُوهُمْ‏ وَلَكِنَّ‏ اللَّهَ‏ قَتَلَهُمْ‏ وَمَا رَمَيْتَ‏ اإِذْ‏ رَمَيْتَ‏ 

وَلَكِنَّ‏ اللَّهَ‏ رَمَى وَلِيُبْلِيَ‏ الْمُؤْمِنِينَ‏ مِنْهُ‏ بَلاءً‏ حَ‏ سَ‏ ناً‏ اإِنَّ‏ اللَّهَ‏ سَ‏ مِيعٌ‏ عَلِيمٌ‏ 

ذَلِكُمْ‏ وَاَأنَّ‏ اللَّهَ‏ مُوهِنُ‏ كَيْدِ‏ الْكَافِرِينَ‏ 

اإِنْ‏ تَسْ‏ تَفْتِحُوا فَقَدْ‏ جَ‏ اءَكُمُ‏ الْفَتْحُ‏ وَاإِنْ‏ تَنْتَهُواْ‏ فَهُوَ‏ خَ‏ يْرٌ‏ لَكُمْ‏ وَاإِنْ‏ تَعُودُوا نَعُدْ‏ وَلَنْ‏ تُغْنِيَ‏ عَنْكُمْ‏ فِئَتُكُمْ‏ 

شَ‏ يْئًا وَلَوْ‏ كَثُرَتْ‏ وَاَأنَّ‏ اللَّهَ‏ مَعَ‏ الْمُؤْمِنِينَ‏ 

“(Savaşta) onları siz öldürmediniz, fakat Allah 

onları öldürdü. Attığın zaman da sen atmadın, 

fakat Allah attı. Mü’minleri, tarafından güzel bir 

imtihanla denemek için Allah öyle yaptı. Şüphesiz 

Allah hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir. 

İşte durum bu: (Allah, mü’minleri güzel bir şekilde 

dener). Bir de Allah, kâfirlerin tuzağını zayıf 

düşürendir. 

(Ey inkarcılar!) Eğer fetih istiyorsanız işte size 

fetih geldi. Eğer (peygambere karşı gelmekten) 

vazgeçerseniz, bu sizin için daha hayırlı olur. 

Eğer dönerseniz biz de döneriz. Çok olsa bile 

topluluğunuz size hiç fayda vermez. Çünkü Allah 

mü’minlerle beraberdir.” 

Halk arasında Enfal diye meşhur olmuş surenin 

17-18-19. ayetlerini okuduk. Allah-u Teala 

anlamayı, yaşayarak örnek olmayı nasip eylesin. 

Amin. 

Bu ayetin nüzul zamanı Bedir savaşı idi. Kafirler 

okçularıyla, atlarıyla öyle bir kalabalık toplulukla 

geliyorlardı ki Allah’ın Rasulü (sav) orduyu 

gördü ve dedi ki: 

“Ya Rabbi! Bana vadettiğin zaferi istiyorum.” 

Lakin kafirler de dua ediyordu; ‘Sana hangimiz 

daha yakınsa onu galip eyle’ diyorlardı. Ayeti 

Celile’de Allah-u Teala kafirleri şöyle anlatıyor: 

“İyi bilin ki, halis din yalnız Allah’ındır. O’nu bırakıp 

da başka dostlar edinenler, “Biz onlara sadece, 

bizi Allah’a daha çok yaklaştırsınlar diye 

ibadet ediyoruz” diyorlar. Şüphesiz Allah, ayrılığa 

düştükleri şeyler konusunda aralarında hüküm 

verecektir. Şüphesiz Allah, yalancı ve nankör 

olanları doğru yola iletmez.” 

Onlar bizi Allah’a yaklaştırıyor diyerek, Allah-u 

Teala’nın diniyle Allah’tan uzaklaştılar. Burada da 

Allah’ın Rasulü (sav) el açıp, dua ediyordu: 


31

- “Ya Rabbi! Bana vadettiğin zaferi istiyorum.” 

Allah-u Teala cevap buyurdu: 

“Öyleyse Ya Muhammed! Yerden bir avuç toprak 

al da onların üzerlerine doğru at!” 

Bir rivayette de diyor ki: Habib-i Kibriya Muhammed 

Mustafa (sav), Cebrail (as)’ın kendisine 

beyanı üzere Hz. Ali (kr)’den toprak istedi. Bir 

avuç toprağı aldı kafirlere doğru ‘Allah suratlarınızı 

değiştirsin, gönüllerinize korku salsın’ diyerek 

attı. Müfessirlerden bir kısmına göre de 

Allah’ın Rasulü (sav) ok atmıştı. O olayda şöyle 

olmuştur; 

Bedir Harbi’nden önceydi. Rasûl-i Kibriyâ 

Efendimiz (sav) harp sahasında dolaşırken; 

“Burası Ebû Cehil’in, burası Utbe’nin, burası 

Ümeyye’nin, buralar da filânın ve filânın öldürülecekleri 

yerlerdir. Übeyy bin Halefi de ben kendi 

elimle öldüreceğim.” buyurmuştu. 

Bedir’de haber verdiği gibi, Ebû Cehil, Utbe 

ve Ümeyye bin Halef, mücahidler tarafından 

gösterilen aynı yerlerde öldürülmüşlerdi. Geriye 

Übeyy bin Halef kalmıştı. Bu adam Kureyş’in ileri 

gelenlerinden biri idi. Peygamberimiz (sav)’e, her 

karşılaşmasında şöyle derdi: 

“Ey Muhammed. Bir atım var. Her gün ona on 

altı ölçek darı yedirip besliyorum. Bir gün gelir, 

onun sırtında seni öldürürüm.” 

Rasulullah (sav) ise, bu azgın ve şaşkın adama 

cevabı sadece şu oluyordu: 

“Belki, İnşallah, ben seni öldürürüm.” 

İşte Übeyy bin Halef, Bedir’de mücahidler tarafından 

öldürülen kardeşi Ümeyye’nin intikamını 

almak, Rasulullah (sav)’in vücudunu ortadan 

kaldırmak üzere yemin ederek, Uhud’a çıkıp gelmişti. 

Hz. Rasûlullah (sav)’ın Şi’b’e doğru çıktığı 

sıradaydı. Übeyy’in gelmekte olduğu görüldü. 

Mekke’de günde on altı okka darı ile beslediği 

atının üzerindeydi. İntikam dolu bakışlarla Rasulullah 

(sav)’e yaklaşıyordu. Bunu fark eden sahabîler 

önüne çıkıp, hesabını görmek istediler. Ancak 

Rasûlullah (sav); 

“Bırakın, gelsin” diyerek mücahidlerin karşı 

çıkmasına mâni oldu. Resûl-i Ekreme oldukça 

yaklaşan bu azgın müşrikin ağzından; 

“Ey Muhammed, sen kurtulursan, ben kurtulmayayım.” 

lafları dökülüyordu. Bu sözleri duyan 

Rasûl-i Kibriyâ Efendimiz (sav), bir anda celâllendi. 

Elindeki mızrağıyla heybet ve haşyet verici 

adımlarla hasmının üzerine yürüdü. Übeyy, bir 

anda şaşkına döndü. Rasûlullah (sav)’ın heybet 

ve haşyet verici tavrı karşısında duramayıp, geri 

kaçmaya başladı. Rasulullah (sav) peşini bırakmıyor 

ve arkasından, 

“Nereye kaçıyorsun, ey yalancı!..”diye sesleniyordu. 

Bu kaçışla Übeyy kendini kurtaramadı. 

Rasulullah’ın (sav) fırlattığı mızrak, miğferle zırhı 

arasındaki kısma saplandı ve Übeyy sığır böğürmesi 

gibi böğürerek atından yere yuvarlandı. 

Müşrikler, yaralı halde onu alıp götürdüler. Yarasından 

kan akmıyordu. Ağrısına sızısına zor dayanıyordu. 

Zaman zaman arkadaşlarına; 

“Vallahi, Muhammed beni öldürdü.” diyordu. 

Arkadaşları bu sözünü ciddiye almıyorlar ve yarasının 

önemsiz olduğunu ifade ederek teselli etmeye 

çalışıyorlardı. Ne var ki, Übeyy, kurtulamayacağını 

anlamıştı. Arkadaşlarına şöyle dedi: 

“O bana (Mekke’de) ‘Seni öldüreceğim!’ demişti. 

Vallahi, o benim üzerime tükürse, yine beni 

öldürür.” 

Übeyy bin Halef, bir gün bile yaşamadan, “Susadım, 

susadım!” çığlıkları arasında ölüp gitti. 

Savaş sona erince Müslümanlardan “Şöyle 

kestim, şöyle vurdum, böyle esir aldım.” diye ileri 

geri konuşanlar ve yaptıkları ile övünenler oldu. 

İşte bu âyet bunun üzerine nâzil oldu. Yani siz iftihar 

edip övünüyorsunuz, ama şunu iyi bilmelisiniz 

ki, onları sırf kendi gücünüzle yenmediniz, 

onları siz değil, Allah öldürdü. Ve attığın vakit de 

sen atmadın ya Muhammed! Hepsinin gözlerine 

batan o atışı, toprağı, oku sen atmadın, o atışın 

dış görünüşü senin idi, ama sonuçlarını ve etkisini 

sen yapmadın ve lâkin Allah attı. Zira sana 

“At!..” emrini veren O idi, o attığın şeyi hedefine 

isabet ettiren, gayesine erdiren ve düşmanı bozguna 

uğratıp, sizi tepesine bindiren ve galip getiren 

O idi. 

Bize göre bu ayet anlamı itibariyle müteşabih 

bir ayettir. Farklı bakış açılarıyla bu ayeti değerlendiren 

üç sınıf vardır; 

1. Vacibü’l Vücutçular. 

2. Sıradan inanan Müslümanlar. 

3. Dürziler. 

Şimdi Müslüman bu Ayet-i Celile’den yukarıda 

anlatılanları anlar. Fakat hululcüler veyahut 

dürziler, vahdet-i vücutçular acaba ne anlar? 


32

Burada atan mı, atılan mı, attıran mı önemlidir? 

‘O elbisenin içinde Allah vardı’ diyen hululcü, 

dürziler şirke giriyorlar. 

Vahdet-i vücutçular ‘Allah-u Teala ile beraber 

attı’ diyerek bu ayeti fiilde tevhid anlayışlarına 

delil getirirler. Buna gerek yoktur. Burada anlatılmak 

istenen olayların, işlerin arkasında onları 

yaratanın Allah-u Teala olduğunu ispattır. Yani la 

Faile İllallah’ı anlatmaktır. 

Bir okun, tabancadan çıkan merminin, tabancayı 

tutan elin, o elin uzantısı olan kolun, kolun 

bağlı olduğu gövdenin, gövdeyi yöneten kafanın, 

kafanın içinde ki aklın, o aklı veren ruhun 

mu şerefi vardır? 

Sebepler alemindeyiz. Sadece sebebi görüyorlar. 

Halbuki öldüren Allah’tı, vesile ise Müslümanlar 

ve Muhammed’di (sav). Oku attıranın, 

atanın bizzat kendisi olması gerekmez ki! 

Bir güneşin ziyası, bütün dünyaya, aya, fezaya, 

uzaya yansır. Ama hiçbirinin Allah deme hakkı 

yoktur. Hepsi Allah’ın kudretiyledir. La Havle 

vela Guvvete illa billah’tır. Yani güç ve kuvvet 

ancak Allah’tandır. O gücü vermeseydi, ok isabet 

etmezdi. Kul ‘ya Rabbi’ deyip atacak ki, Allah-u 

Teala da onun görüşünü kuvvetlendirsin. Allahu 

Teala buyuruyordu; 

‘Sen sebebi görme ya Muhammed, sebeplere 

bakma.’ 

Allah-u Teala’nın güç, kuvvet verdiğini şöyle 

anla; 

Ne sen varsın ne de ben. 

Cümle var olan Haktır. 

Bunu zata yükleme sen 

Adem nazargahullahtır. 

Adem nazar-ı ilahidir. Ne kadar nazar-ı ilahide 

kalırsan o kadar anlayacaksın. Eşyanın hakikatini 

anlayınca etrafındaki her şey sana hikmetini 

gösterecek. Köpeğe taş attığınız da taşa havlar. 

Ve taşı ısırır. Sebebi görür. 

Siz sebepleri görmeyin ne oku görün, ne atılan 

toprağı görün. Ne Cebrail (as)’ı, ne Muhammed 

(sav)’i görün. Hepsi sebeptir. Sebepleri halk 

eden (yaratan) Allah-u Teala’dır. Bizi sınamak için 

sebepleri yaratır. Faili yaratan, fiili yapma kuvvetini 

veren Allah’tır. Bu sözlerden Cebriyeciler de 

kendilerine pay çıkarmasın. Allah-u Teala cebretti, 

bizim elimizde ne var? Attığı zaman o atıyor, 

tuttuğu zaman o tutuyor, öldürdüğü zaman o 

öldürüyor, diyenler; Allah-u Teala size bir tercih 

hakkı verdi. Niyet verdi. Allah helalin ve haramın 

yaratıcısıdır. İkisinden de imtihana çekecek. Sen 

dilediğine meyledeceksin. Senin yönün ne yana 

ise, gönlün ne tarafı isterse Allah-u Teala o tarafa 

doğru sana kuvveti verecek. Helalinden istiyorsan 

helal kazanacaksın. ‘Helal, haram fark etmez.’ 

dersen haramdan kazanacaksın. Kimse düşüncesinde 

bir işe meyletmeden, o işe bulaşmaz. O işe 

götürecek bir arkadaşı da olmaz. Allah ikisini de 

gösterir, meylin ne tarafaysa o tarafa kayarsın. 

Behlül Dana (rh) gülmeyi terk ediyor. Öyle ki 

güldüğünü gören yok. Harun Reşid (rh) diyor ki: 

- Behlül’ün güldüğünü gelip bana söyleyene 

bir kese altın vereceğim. 

Herkes Behlül’ü takip ediyor. Behlül-ü Dana 

(rh) bir köşede oturuyor, duvar yıkılıyor. Çocuk o 

duvarın altında kalıyor. Duvar yıkılıp çocuk ölünce 

Behlül-ü Dana (rh) kendi kendine gülmeye 

başlıyor. Çocuğun ailesi Behlül-ü Dana (rh) bizimle 

alay ediyor diye şikayet ediyor. Halife diyor 

ki: 

- Siz güldüğünü mü gördünüz yani? Behlül 

gülmez ki böyle bir acı duruma. 

Çağırıyorlar Behlül’ü, diyor ki; 

- Ya Behlül niçin güldün? Ben senin güldüğünü 

görene bir kese altın vaat ettim. Sen ne oldu 

ki güldün? 

- Ya Harun bir senedir bu duvar eğikti. ‘Acaba 

duvar eğildiği yere mi yıkılacak yoksa ters tarafa 

mı’ diye bu duvarı gözetlemekteydim. Ben çocuğun 

öldüğünü görmedim, duvarın yıkıldığını 

gördüm, ona güldüm. 

- Ne var bunda ya Behlül bilemeyecek? Elbette 

eğildiği yöne yıkılacak. 

- Ya Harun. Duvar eğildiği yöne yıkılacaksa benim 

eğildiğim yön ahret. Senin eğildiğin yön neresi 

acaba? Diyor. 

İşte orada, ey Rasulüm attığın zaman sen atmadın, 

lakin Allah attı, dediğinde Allah-u Teala 

kafirin yüreğine korku, mü’minin gönlüne ise cesaret 

attı. Bütün lambaları yakan elektriktir, lamba 

‘elektriğim’ deme hakkına ve salahiyetine sahip 

değildir. Burada atan gücü yaratan Allah-u 

Teala’dır. Makamı bilen, güzel anlayacak. Kaderin 

tecelli ettiğini, Allah-u Teala’nın güç ve kuvvet verip 

o fiili oradan işlettiğini bilecek. Allah-u Teala 

birdir, muhakkak Allah-u Teala’nın eşi ve benzeri 

yoktur. Ve hiç kimsenin ‘Allah’ım’ deme salahiyeti 


33

yoktur. Anlayana bu kadar muhabbet yeter, anlamayana 

ne söylesen kar etmez efendiler. 

Yahudiler ve Hıristiyanlar sözü anlamadılar da 

eğdiler, büktüler ve kendileri gibi ilah edindiler. 

اتَّخَ‏ ذُوا اَأحْ‏ بَارَهُمْ‏ وَرُهْبَانَهُمْ‏ اَأرْبَابًا مِنْ‏ دُونِ‏ اللَّهِ‏ 

وَالْمَسِ‏ يحَ‏ ابْنَ‏ مَرْيَمَ‏ وَمَا اُأمِرُوا اإِلاَّ‏ لِيَعْبُدُوا اإِلَهًا 

وَاحِ‏ دًا لاَ‏ اإِلَهَ‏ اإِلاَّ‏ هُوَ‏ سُبْحَ‏ انَهُ‏ عَمَّا يُشْ‏ رِكُونَ‏ 

“(Yahudiler) Allah’ı bırakıp, hahamlarını; (Hıristiyanlar 

ise) rahiplerini ve Meryem oğlu 

Mesih’i rab edindiler. Oysa bunlarda ancak, bir 

olan Allah’a ibadet etmekle emrolunmuşlardır. 

O’ndan başka hiçbir ilâh yoktur. O, onların ortak 

koştukları her şeyden uzaktır.” 

Bir gün Rasulullah (sav) bu ayet-i kerimeyi 

okuduğu sırada daha önce Hıristiyan iken sonradan 

İslam’la şereflenen Adiyy İbni Hatem (ra) 

(boynunda haç olduğu halde) Rasulullah’ın (sav) 

yanına girdiğinde bu Ayet-i Kerime’yi duyunca 

Rasulullah’a: 

- Onlara ibadet etmiyorlar ki? dedi. Bunun 

üzerine Rasulullah: 

- “Onlar Allah’ın helal kıldığı bir şeyi haram, 

haram kıldığı bir şeyi helal kıldıkları zaman onlara 

itaat etmiyorlar mı?” diye sorunca Adiyy İbn 

Hatem: 

- Evet, dedi. 

Rasulullah: 

- “İşte böylece onlara ibadet ediyorlar.” 

buyurdu. 

Bu ayet niçin bize gönderildi? Geçmiş ümmetlerin, 

özellikle Yahudi ve Hıristiyanların yaptıkları 

hataları hikâye etmek için mi? Yoksa bizde de baş 

gösterecek benzer hatalara dikkat çekmek, bertaraf 

etmek için mi? 

Museviler ve Hıristiyanlardan bazı kesimi, mutasavvıfların 

yazdığı kitaplara birebir yazı taklidi 

ile müdahale edip, aslında olmayan yalan, yanlış 

bilgiler, uydurma hadisler eklediler. Eğdiler büktüler. 

Abarttılar, akılları ve hafızaları durdurur bir 

şekilde Allah’a yakın olmak isteyenleri, Allah’tan 

uzaklaştırdılar. Din-i İslam’ı o kadar zorlaştırdılar 

ki, insanı yapamayacağı şeylerle mükellef tuttular. 

Günlerce kendimi insanların arasından uzlete 

çekeceğim, gece-gündüz hiç uyumadan ibadet 

edeceğim, hiçbir şey yemeyeceğim gibi zorluklarla, 

inkar arasında bir seçime zorladılar. “Allah 

kullarına zulmetmez…”, “Allah bir nefse kaldıramayacağı 

yükü yüklemez.” ayetlerini sanki hiç 

okumadılar. İşte bu şekilde Allah’ın helallerini, 

haramlaştırdılar. Bir taraftan da haramlarını helalleştirdiler. 

Bugüne baktığımızda bir şeyh efendiye 

bir şey söyleseniz; ‘Sen benim şeyhimi inkar 

mı ediyorsun?’ diyenden tutun, kafirlikle ithama 

kadar varan sözlere maruz kalırsınız. Hele bir 

de şeyh efendi, Mevlasına rücu etmişse, kişinin 

fikrini asla değiştiremezsin. Niye? İman etmiştir 

körü körüne. Ayeti ve hadisi onun anladığı şekilde 

anlamaya çalışırlar. Ayetleri ve hadisleri açıklayacak 

emanetçileri var mıdır, diye sorarsak, elbette 

vardır. Resul-ü Ekrem (sav) nasıl açıklama 

gereği duymuşsa, ondan sonra gelen alimlerde 

bunları anlatma mecburiyetindedirler ama akılları 

ile, nefisleri ile değil. Öyle buyuruyor Habib-i 

Kibriya Muhammed (sav); 

“Kim ki nefsi ile Kur’an’ı tefsir eder, kendine 

cehennemden kat beğenir.” 

Kur’an-ı Kerim emir ve nehiylerle anlaşılır. Haramlara 

ve helallere uyularak anlaşılır. Aksi takdirde 

bir harama helal derse, bir tanesine uymamaya 

başlarsa çorap söküğü sökülür. Hani Yunus 

Emre’den (rh) çok örnek veririm: 

Yerden göğe küp dizseler, 

Birbirine bent etseler, 

Aradan birini çekseler, 

Seyreyle sen gümbürtüyü. 

Küpleri dizin göğe doğru. Aradan bir tanesini 

çekin. Hepsi yerle bir olur değil mi? Kur’an-ı 

Kerim de böyledir. Sünnet-i Seniyye de böyledir. 

Sen bir tane emri kaldırırsan, onun yerini 

beş tane yalanla, on tane ihanetle kapatmaya 

çalışacaksın. 


34

Nereye 

İnsanoğlu çiğ süt emmiş, 

Beden ruhuna kötülük etmiş, 

Allah doğruyu göstermiş, 

O, hep tersine gitmiş. 

Kimi zaman görmüş gerçeği, 

“ Eyvah “ çekip tövbe etmiş, 

Kimi zaman vurmuş tekmeyi, 

“ her söz yerine göre ” demiş. 

Ben de şaştım bu işe, 

Bakalım bu gidiş nereye? 

Gittik dansa, diskoteğe, 

Eğlenip, içtik gönlümüzce. 

Döndüm baktım geriye, 

Şaşkınlıktan döndüm deliye, 

Sordum ; “ bu gidiş nereye” 

Dediler; “ cehenneme” 

Dünyada ne ektin, burada biçersin. 

Abdullah Murad ŞÜKRÜOĞLU

SAHABE-İ GÜZİN 

Burak Çınar 

(Edb.Fak. Tarih Böl. 3. Sınıf) 

Ebu’d-Derdâ 

Rasûlullah (s.a.s)’in, Kur’ân, fıkıh ve hadis 

ilimlerinde önde gelen ashâbından biri. Asıl 

adı Uveymir’dir. Hazrec kabilesine mensuptur. 

Hicrî ikinci yılda Müslüman oldu. Vâkıdî’nin 

naklettiğine göre, Ebû’d-Derdâ ailesi içinde en 

son Müslüman olandır. Onun örtüyle örttüğü 

bir putu vardı. Kendisini İslâm’a dâvet eden 

dostu İbn Revâha bir gün putunu o evde yokken 

parçaladı ve gitti. Ebû’d-Derdâ eve gelince 

önce çok kızmış, sonra şöyle demiştir: “Eğer 

putta bir hüner olsaydı, kendini koruyabilecekti.” 

Ve sonra Peygamber Efendimize giderek 

Müslüman oldu (Hâkim, el-Müstedrek, 

III, 336). 

Ebû’d-Derdâ önceleri ticaretle uğraşırken, 

Müslüman olduktan sonra kendini tamamen 

zühd ve ibâdete vermiştir. Şam fakihi 

diye meşhurdur. Kendisi bunu anlatırken 

şöyle der: “Peygamber Efendimiz risâletle 

geldikten sonra hem ticaret, hem ibadet 

yapmak istedim. Fakat ikisinin bir arada 

olamayacağını anlayınca, ticareti bırakıp 

ibadete yöneldim.” 

İslâm’a girişinden önce meydana gelen 

Bedir gazasında bulunmayan Ebû’d-Derdâ, 

Uhud’da büyük fedakârlık ve şecâat gösterdi. 

Bu gazadan sonra Rasûlullah (s.a.s.)’in bütün 

gazalarında bulundu. Ebû’d-Derdâ’nın 

kardeşliği Selmân-ı Fârisî’dir. Ebû’d-Derdâ, 

Rasûlullah’ın vefâtından sonra Hz. Ömer’in 

ona ısrarla bir görev vermek istemesine rağmen 

o “Bana müsaade et, gidip halka 

Rasûlullah’ın sünnetini öğreteyim, onlara 

namaz kıldırayım.” demiş, Hz. Ömer de ona 

müsaade etmişti. Hz. Ömer daha sonraları 

Şam’ı ziyaretinde Şam valisi Yezid b. Ebî Süf- 


38

yân, Amr b. el-As, Ebû Musa el-Eş’ari’yi teftiş ettiğinde 

bu zatların kapılarının kilitli olduğunu, 

odalarının ipekle kaplı bulunduğunu, huzurlarına 

girenlerin kim olduklarını sorduklarını, müreffeh 

yaşadıklarını görmüş; Ebû’d-Derdâ’ya gittiğinde 

ise onun kapısında kilit bulunmadığı, 

odasında ışık olmadığı, elbisesi hafif, soğuktan 

muzdarip, gelenin selâmını alan, kim olduğunu 

sormadan içeri kabul eden, altında bir keçe parçası 

bulunan bir durumda görmüştü. Hz. Ömer, 

Ebû’d-Derdâ’ya, “Ben seni Medine’de hoş tutmadım 

mı?” deyince o, Rasûlullah’tan duyduğu 

şu hadisi hatırlatmıştır: 

“Sizin dünyadan metâmız bir yolcunun 

azığı kadar olsun.” (Kenzü’l-Ummâl, I. 78). 

Kendisine misafirliğe gelen arkadaşları, yatak 

yerine yerde yatıp da şikâyet ettiklerinde şöyle 

demiştir: “Bizim bir başka evimiz var ki, hepimiz 

orada toplanacağız.” (Sıfatü’s-Safve, I, 263). 

Hz. Ömer, Bedir’de bulunmamasına rağmen 

-çünkü o sırada Müslüman olmamıştı- Ebû’d- 

Derdâ’ya da Bedir gazası tahsisatı bağlamıştır. 

Hz. Osman -veya Ömer- zamanında Ebû’d-Derdâ 

Şam kadılığına getirilmiş ve hicretin 32. yılında 

vefât etmiştir. 

Bütün ömrünü takvâ içinde geçiren Ebû’d- 

Derdâ’nın güzel yüzlü, esmer, sakalını boyayan, 

başına takke geçirip üzerine sarık saran bir zat 

olduğu zikredilmiştir. 

Ebû’d-Derdâ fıkıh ve hadis ilimlerinde ileri 

gelenlerden idi. Rasûlullah’tan bütün öğrendiklerini, 

bütün duyduklarını, anladıklarını Müslümanlara 

öğretmeye çalışmıştır. Kur’ân-ı Kerîm’i 

ezberlemiş ve mescidde her gün Kur’ân der- 


39

si vermiştir. Şam’da yüzlerce hâfız yetiştirmiştir. 

Zevcesi Ümmü’d-Derdâ es-Suğrâ, Kur’ân kırâatinde 

sözü geçen tâbiîndendir. 

Ebû’d-Derda’nın, tefsir ilminin gelişmesinde 

de emeği vardır. Rasûlullah’a bir gün, 

“Onlar ki, iman ettiler ve takvâ üzere bulundular; 

onlara bu dünya hayatında müjde 

vardır.’’ (Yunus, 10/64) 

âyet-i kerimesindeki “büşrâ’’dan, yani 

“müjde”den maksat nedir diye sormuş, Rasûlullah 

da, “Bundan murad sâlih rüyadır.” buyurmuştur 

(Ebu Davûd ed-Tayâlîsî, Müsned, 131). 

Ebû’d-Derdâ, Rasûlullah (s.a.s)’den birçok hadis 

rivâyet etmiştir. Ondan hadis öğrenenler arasında 

Enes b. Mâlik, Abdullah b. Ömer, Abdullah 

b. Abbâs, Ümmi’d-Derdâ... gibi râviler bulunmaktadır. 

Tâbiin’in meşhur zatlarından Saîd b. el-Müseyyeb, 

Alkame, Kays, Cübeyr b. Nadir, Zeyd b. 

Vehb, Muhammed b. Sırın vb. onun talebeleridir. 

Ebû’d-Derdâ yetmiş dokuz kadar hadis rivâyet 

etmiştir. Bunlardan en önemlileri şöyledir: 

‘’Bir insan ilim kazanmak için bir yola girerse, 

Cenâb-ı Hak ona cennete doğru bir yol 

açar. Melekler ilim peşinde koşanlardan hoşnut 

oldukları için kanatlarını onun altına gererler. 

İlim sahipleri için yerdekiler ve göktekiler 

mağfiret niyaz ederler... Peygamberlerin 

vârisleri âlimlerdir.” (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 

V. 128). 

Bir gün Rasûlullah cuma hutbesinde âyet 

okurken, Ebû’d-Derdâ yanında bulunan Ubey b. 

Kâ’b’a, “Bu ayet ne zaman nâzil oldu?” diye sormuş. 

Übey cevap vermemiş; hutbe bittikten 

sonra, “Cumanı şu boş sözünle iptal ettin.” demiştir. 

Ebû’d-Derdâ, Hz. Peygamber’e giderek onun 

bu sözünü aktardığında Rasûlullah (s.a.s) şöyle 

demiştir: 

“Übey doğru söyledi. İmam hutbede konuşurken 

sözünü bitirinceye kadar sus ve onu 

dinle.” (Müsned, V. 190). 

“Rasûl-i Ekrem her hadis söyledikçe tebessüm 

ederdi.” 

“Kıyâmet günü insanın mizânında en ağır 

basan şey iyi ahlâktır, yani güzel huydur.” 

“Size namazdan, oruçtan, sadakadan, faziletçe 

bir derece yüksek bir şey söyleyeyim 

mi? İnsanların arasını barıştırmak.” 

Ebû’d-Derdâ fıkıhta reyine başvurulan bir fakihti. 

Şam’da bulunduğu sırada Kûfe’den ve başka 

yerlerden gelenler onun görüşlerine başvururlardı. 

Zikir konusunda da hadisler rivâyet 

etmiştir: 

“Her namazdan sonra otuz üç defa tesbih, 

otuz üç defa tahmid, otuz üç defa tekbir getir.” 

(Müsned, V, 1 96). 

“Ezansız-namazsız köylerde oturma; böyle 

bir köyde oturmaktansa şehirde kal.” (Müsned, 

VI, 145). 

Rasûlullah (s.a.s.)’in ashâbı arasındaki karşılıklı 

saygı ve yardımlaşmayı İslâm ümmeti için 

bir örnek olarak ifade eden bir hadisi Ebû’d-Derdâ 

zikretmiştir. Bu hadiste Hz. Ebû Bekir ile Hz. 

Ömer arasındaki bir münâkaşada Ömer’e haksızlık 

eden Ebû Bekir’in sonradan pişman olarak 

Ömer’e gittiği; ancak Ömer’in onu affetmediği 

ve Ebû Bekir’in Rasûlullah’ın huzuruna 

çıktığı; arkasından da Ömer’in huzura girdiği; 

bu esnada Rasûlullah’ın Ebû Bekir’i dinledikten 

sonra Ömer’e dönüp itab etmesinden korkan 

Ebû Bekir’in, münâkaşada kendisinin ileri 

gittiğini öne sürmesi üzerine Rasûlullah şöyle 

buyurmuştur: 

“Allah beni size peygamber göndermişti. 

Bunu size tebliğ ettiğimde hepiniz beni yalanlamıştınız 

da Ebû Bekir inanmış, uğrumda 

canını, malını, fedâ etmişti. Şimdi ashâbım, 

siz dostumu bu nisbetiyle ve bu husûsiyetiyle 

bana bırakırsınız değil mi?” 

Ebû’d-Derdâ o günden sonra hiç kimsenin 

Ebû Bekir’i incitmediğini nakletmektedir. (Sahih-i 

Buhâri Muhtasarı, Tecrid-i Sarih Tercümesi, IX, 

333-334) 

Ebû’d-Derdâ hastalandığı bir sırada arkadaşları 

yanına gelerek “Ey Ebû’d-Derdâ, nerenden 

şikayetçisin?” demişler; Ebû’d-Derdâ, “Günahlarımdan” 

diye cevap vermiş; “Canın bir 

şey istemiyor mu?” sorusuna, “Canım Cennet 

istiyor.”demiş; “Sana bakmak için bir hekim çağırmayalım 

mı?” diyen arkadaşlarına şöyle demiştir: 

“Esasında beni yatağa düşüren hekimdir.” 

(El-Hilye, I, 218; et-Tabakat, VII, 118). 

Hizâm b. Hakım, Ebû’d-Derdâ’nın şöyle dediğini 

nakleder: 

“Eğer öldükten sonra neler göreceğinizi 

bilseydiniz, iştahla ne bir yemek yiyebilir, ne 

bir şey içebilir ve ne de gölgelenmek için bir 


40

eve girebilirdiniz. Hep avlularda oturup göğsünüze 

vurur ve hâliniz için ağlardınız. Vallahi 

isterdim ki ben kesilen ve meyvesi yenen 

bir ağaç olaydım.” (El-Hilye, I, 216). 

“Bir saatlik düşünce ve tefekkür bir gece 

sabaha kadar ibâdet etmekten iyidir.” (et-Tabakat 

VII, 392) diyen Ebû’d-Derdâ sevinç ve bollukta 

Allah’ı unutmaz; insanlara, konuşmayı nasıl 

öğreniyorlarsa, konuşmamayı da öyle öğrenmelerini, 

gereken yerlerde susmanın büyük bir ilim 

olduğunu, insanların cennete veya cehenneme 

dillerinin söylediklerinden götürüldüklerini 

öğütlerdi. 

Ebû Nuaym’dan Heysemî’nin Sâbit el- 

Bünânı’den naklettiğine göre, Ebû’d-Derdâ Selmân 

el-Farisi’ye Leysoğulları kabilesinden bir kız 

istemek üzere gitmiş, Selmân’ın üstünlüğünü 

anlatmıştı. Kızın babası, kızını Selmân’a veremeyeceğini, 

fakat Ebu’d-Derdâ isterse ona vereceğini 

söyleyince, Ebû’d-Derdâ o kızla evlenmiştir. 

Daha sonra bunu Selmân’a utanarak naklettiğinde 

Selmân ona,”Senden çok ben utanmalıyım. 

Zira Allah bu kızı sana nasib etmişken ben ona talib 

oldum.” demiştir. İşte ashâbın birbirlerine karşı 

olan olgun davranışları böyleydi. 

İlim hakkında Ebû’d-Derdâ şöyle demiştir: 

“İlim ancak arayıp öğrenmekle olur. İlim 

için sabah çıkıp akşam dönmenin cihad olmadığını 

sanan kimsenin aklı eksiktir.” (Câmi’ül- 

Beyani’l-İlim, I, 31, 32, 100). 

(Şamil İslam Ansiklopedisi) 


41

MÜSLÜMAN 

BİLİMADAMLARI 

İBN-ÜL NEFİS 

FARUK KUL 

Tam adı İbnü’n-Nefis Alaaddin Ebu’l-A’lâ Ali 

ibn Ebi’l-Hazm el-Kureşî ed-Dımeşkîdir. 1210-88 

yılları arasında yaşamıştır. Şam’da dünyaya gelen 

İbnü’n-Nefîs, Nureddin Zengi tarafından 12. yüzyılda 

kurulan hastanede (el-Bimaristan en-Nuri) 

tıp ilmini öğrendi. İlk hocası Abdurrahim ibn 

Ali el-Dahvar’ın yanında tıp eğitimini tamamladı 

ve Kahire’ye yerleşti. Nâsırî Hastanesinde vazife 

yaptı ve birçok talebe yetiştirdi. Talebeleri içinde 

en meşhur olanı, cerrahlıkla ilgili bir eser yazan 

İbnü’ l-Kuff tur. İbnü’n-Nefîs, fâkih olarak Kahire 

Mansuriye Medresesi’nde ders vermiş, ayrıca 

gramer, mantık ve felsefe ile de meşgul olmuştur. 

İbnü’n-Nefîs’in eserleri arasında en çok tanınanı 

Mu’cez olup İbnü’s-Sina’nın Kanun’unun bir 

çeşit özetidir. En büyük keşfi ise akciğer dolaşımını 

bulmasıdır. 

Kendi devrinde tıp ilmiÂ nin önderi olan 

İbnü’n-Nefîs, daha çok insan organizması üzerinde 

etkili olan faktörleri araştırdı. Tıbbî tedaviden 

çok, hastalıkların ana sebepleri üzerinde durdu., 

Tıpta hastalıkların sebepleri üzerinde ilmî çalışmalar 

yapan ve eserler veren ilk âlimdir. ortopedi 

ilminin de ilk kurucular ıarasındadır. Hekimlikte 

önemli çalışmalar yapan İbnü’n-Nefîs, Mısır’da 

hekimlerin başı ünvanını aldı. 

“1924 yılında Freiburg Tıp Fakültesinde 

ilim tarihinin çehresini 

değiştirecek bir hâdise oldu. Muhyiddin 

Tantavi adlı Mısırlı genç bir 

Müslüman, Almanca bir doktora 

tezi hazırladı. Bu genç doktorun 

tezi, bazı Alman profesörlerin 

dikkatini çekti. Çünkü, tezde, 

ilk defa, küçük kan dolaşımının 

İbnü’n-Nefîs adında bir Müslüman 

ilim adamı tarafından bulunduğundan 

bahsediliyordu. Profesörler 

buna bir türlü inanamıyorlardı. 

Onlara göre bu mümkün değildi.” 

İbnül Nefis,özlem ve deneye çok önem verirdi. 

Gerçeğe, meselenin köküne inmekle ulaşılacağını 

düşünürdü. Kağıta dökmeden önce 

tekrar tekrar deneyleri yapardı. Bu yargıyı şu 

sözleriyle anlıyoruz. “Organın yaptığı vazi feleri 

izah için, eski naza riyelerden etkilenmeden tekrar 

itinalı bir müşahede ve doğru bir araştırmaya 

daÂyanmalıyız.” 

İbnü’n-Nefîs, Galen ile İbnü’s-Sina’nın bütün 

fikirleri ni ezberlemişti. Çoğu meslektaşının aksine 

Galen’in me todunu kabul etmez, zayıf noktalarının 

olduğu söylerdi. Buna mukabil, İbnü’s- 

Sina’yı çok takdir ederdi. Kanun eseri ise en fazla 

meşgul olduğu eserdi ve onu hemen hemen ezbere 

bilirdi. 

Tıbbî eserlerini kaleme aldığı sırada kendisini 

görenler, âdeta çağlayan bir sel halinde, başka 

bir kitaba başvurÂmaya lüzum görmeden yazdığını 

bildirirler. Birgün Kahire’nin 1200 hamamından 

bi rinde yıkanırken aniden ka ğıt, kalem 

ve mürekkep ister ve nabız hakkında bir risale 


42

yazmaya başlar. Risalesini bitirince, tekrar kurnaya 

geri dö nerek yıkanmasına devam eder. 

Yazdığı eserlere o kadar güvenirdi ki: “Eserlerimin 

benden sonra asırlarca yaşayacaklarını bilmeseydim, 

onları yazmazdım” der, an cak ihtiyatı da 

elden bırakmaz ve “Bir eser yazma iddia sında bulunanlar, 

gereken mesuliyeti de yüklenmelidir ler” 

derdi. 

Meşhur müellif Max Mayerhof: “İbnü’n-Nefîs’in 

değeri, kitapları bütün Orta Çağ boyunca en 

temel eser ler kabul edilen Galen’in ve İbnü’s- 

Sina’nın bazı düşün celerine, yanlış fikirlerine karşı 

yalnız başına mücadele etme cesaretini göstermiş 

ol masındadır” der ve “Kısaca sı, o. büyük bir otorite 

idi ve birçok mükemmel adam onun hakkında 

“o, ikinci İbnü’s-Sina idi” demektedir ler” diye ilave 

eder. 

ESERLERİ 

Mu’cez gibi asırlarca üzerine 

pek çok şerh, haşiye, ta’lik 

yazılan eserler verdiği gibi, Hz. 

Muhammed’in (sav) hayatı ve 

Hadîs usûlü üzerine kitaplar 

da yazmıştır. Başlıca eserleri 

şunlardır: 

Kitab eş-Şamii fi’t-Tıb: En 

büyük eseridir. 300 cüz olarak 

yazmayı tasarladığı ese ri bitiremeden 

vefat etti. 80 cü zü 

hâlâ Kahire’deki Bimaristan el- 

Mansuri’de bulunmakÂ tadır. 

İçinde o zamana kadar tıp ilmine 

ait ne kadar bilgi varsa hepsini 

kaydetmiştir. 

Kitab el-Mühezzeb fi’l- 

Kahl: Göz hastalıktan hakkınÂda 

değerli bir eserdir. Bir nüshası Vatikan Kütüphanesinde 

bulunmaktadır. 

Kitab el-Muhtar fi’l-Ağdiya: Gıdalar hakkındadır. 

Berlin Kütüphanesinde bulunmaktadır. 

Mu’cez el-Kanun: En çok bilinen eseridir. 

İbnü’s-Sina’nın meşhur eseri Kanun’un bir çeşit 

özetidir.Fakat fizyoloji ve anatomi kısmı bu özetin 

dışındadır.Eserin asılları Paris, Oxford ve Münih 

Kütüphanelerinde bu lunmaktadır. Birçok dile tercüme 

edilmiştir. Esere birçok şerh, haşiye ve ta’lik 

yazılmış tır. Mu’cez ilk defa 1828’de Kalküta’da basılmıştır. 

Türk çe’ye tercümesi ilk defa Muslihiddin 

Sürûrî ve sonra Kanu nî devrinde Edime Darüşşifası 

baştabibi olan Ahmed İbn Ke mal tarafından 

yapılmıştır. 

Şerh-i Teşrih el-Kanun: Kanun’un anatomi 

böÂ lümlerinin açıklamasıdır. Gerçi Kanun’da insan 

anatomisine dair özel bir bölüm yoktur ama, 

konuların içinde yer yer anatomiden bahsedilmiştir. 

İbnü’n-Nefis anatomiye dair bu kısımlan izah 

ederek ortaya 300 sayfalık bir kitap çıkarÂ mıştır. 

Ayrıca bu eserinde kendisinden yüzlerce yıl sonra 

ortaya çıkan patolojik anatoÂ minin de temellerini 

atmıştır. Şu paragraf bunu açıklamakÂ tadır: 

“... İshalden veya kan kaybından ölen kimselerde 

daÂ marı bulmak güçleşir. Buna karşılık boğulmak 

suretiyle öğÂ lenlerde damarları bulmak koÂlaylaşıyor...” 

Bu Arapça yazÂ ma eserin en önemli 

tarafı, İbnü’n-Nefîs’in, Galen ve İbnü’s-Sina’nın aksine, 

akciğer dolaşımının (küçük dolaşım) mevÂ cut 

olduğunu belirtmesidir. 

İbnü’n-Nefîs’in ayrıca ikiÂsi 

Hipokrat’ın, biri Huneyn 

İbn İshak’ın eserlerine olmak 

üzere başka tıbbî şerhleri ve 

Peygamberimiz’in (sav) haÂyatını 

anlatan er-Risale el-Kâmiliye 

fi’s-Sîret en-Nebeviyye, 

hadîs ilminin prenÂ siplerini 

anlatan Muhtasar fî İlm-ı Usûl 

el-Hadîs gibi tıp haÂ rici eserleri 

vardır. 

İBNÜ’N- NEFİSİN KAN DO- 

LAŞIMI TEORİSİ 

Hipokrat, kan dolaşımından 

ka raciğeri sorumlu tutmuş ve 

kalbi bir damar genişlemesi 

gibi kabul etmiştir. Aristo, damarların 

hava ile dolu olduğunu 

kabul ediyordu. Galen ise, 

kanın sağ kalpten sol kalbe ara bölmedeki geçitler 

aracılığı ile geç tiğini öne sürmüştür. İbnü’s-Sina da 

bu görüşü kabullenmiştir. 

İbnü’n-Nefîs’in kan dolaşımı ile ilgili görüşleri 

ise şu şekilde özet lenebilir: 

1.‘Kalp, ancak ve ancak kendi bünyesi içinden 

geçen damarlar ara cılığı ile beslenir’ diyen İbnü’n- 

Nefîs, böylece koroner dolaşımı ilk bulan ilim adamı 

olmuştur. 

2.Kan, akciğerleri beslemek için değil, temiz 

hava götürmek için yayılır. (Daha sonra W. Harvey 

de bunun üzerinde önemle durmuştur). 


43

3.Akciğere giden damarla, akciğerden dönen 

damar araÂ sında, dolaşımı tamamlayan bağlantılar 

mevcuttur. (Üçyüz.sene sonra Colombo bunu 

ilk defa kendisinin bulduğunu iddia etÂ miştir). 

4.Akciğer toplardamarı, önceden zannedildiği 

gibi, hava veya is ile değil, kan ile doludur. 

5.Akciğer atardamarının duvarı, akciğer toplardamarının 

duvarından daha kalındır. (Bu 

keşif yakın zamana kadar Michael Servetus’a 

dayandırılıyordu). 

6.Kalp odacıkları arasındaki bölmede geçit 

yoktur. Kan, dolaşımını kalpte tamamlar: “Kanın 

sol boşluğa geçmesi akciğerler yolu ile olmakladır. 

Sağ boşluktan akciğerlere gelen kan, burada 

ısınmakta ve hava ile karıştıktan sonra, akciğer 

toplardamarı yolu ile sol boşluğa geçmektedir” 

diyen İbnü’n-Nefîs, böylece akciğer dolaşımını ilk 

keşfeden ilim adamı olmuştur. 

KÜÇÜK KAN DOLAŞIMININ İBNÜ’N- NE- 

FİS TARAFINDAN BULUNDUĞUNUN ORTAYA 

ÇIKARILMASI 

1553’te İspanyalı Michael Servetus’un bir 

dolaşım nazariyesinden bahsedip buna ‘küçük 

kan dolaşımı’ veya ‘ak ciğer dolaşımı’ adını 

verme sinden ve onu takiben İtalyalı Colombo 

ve Cesalpino’nun Galen’in başarısız modelinden 

yaptıkları bazı düzeltmelerden sonra 1616 yılında 

William Harvey, Galen nazariyesinin hatalarını 

tamamen gösterdi ve yeni bir akciğer dolaşım 

te orisi ortaya koydu. 

Günümüz de geçerli akciğer 

dolaşım sis temi modelinin 

ilk defa W. Harvey tarafından 

keşfedildiği bilgisi, 1924 yılına 

kadar de ğişmeden kaldı. 

1924 yılında Freiburg 

Tıp Fakültesinde ilim tarihinin 

çehresini değiştirecek 

bir hâdise oldu. Muhyiddin 

Tantavi adlı Mısırlı genç bir 

Müslü man, Almanca bir doktora 

te zi hazırladı. Bu genç 

doktorun tezi, bazı Alman 

profesörlerin dikkatini çekti. 

Çünkü, tezde, ilk defa, küçük 

kan dolaşımı nın İbnü’n-Nefîs 

adında bir Müslüman ilim 

adamı tarafından bulunduğundan 

bahsediliyordu. Profesörler 

buna bir türlü inanamıyorlardı. 

Onlara göre bu 

mümkün değildi. Bunun üzerine tezin bir kopyası, 

o sıralarda Kahire’de bu lunan Alman doktor 

Mayerhof’a gönderildi. Dr. Mayerhof, Tantavi’yi 

doğrulamakla kalmayıp daha sonra yazdığı makalede 

bunları açıkladı. Evet, akciğer dolaşımını 

ilk bu lan İbnü’n-Nefîs’ti. 1553’te Servetus, 

1559’da Colombo, 1628’de Harvey kan dolaşımı 

hakkında tek söz etmeden asırlar önce İbnü’n- 

Nefîs akci ğer dolaşımını keşfetmişti. 

KAYNAKLAR 

-Adıvar, A. A., Osmanlı Türklerinde İlim, İsÂtanbul, 

Evrim Matbaacılık Ltd. Şti., 1982 

-Bayrakdar, M.; İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi. 

Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1989 

-Danişmend. H.; Garb Menbalarına Göre Garb 

Medeniyetinin Menbaı Olan İslâm MeÂ deniyeti, 

İstanbul, Yağmur Yay., 1979 

-Döğen Ş.; Müslüman İlim Öncüleri AnÂsiklopedisi, 

İstanbul, Yeni Asya Yay., 1984 

-Hunke S.; Avrupa’nın Üzerine Doğan İslâm 

Güneşi. İstanbul, Bedir Yay, Tarihsiz. 

-Karakaş M. Müsbet İlimde Müslüman Âlimler, 

Ankara, Kültür Bakanlığı Yay. 1991 

-Lahbabi; Milli Kültürler ve Medeniyet, İsÂtanbul, 

Tur Yay., 1980 

-Nars S. H.; İslâm ve İlim. İstanbul; İnsan Yay., 

1989. 

-Sayılı, Al; İbnü’s-Sina’nın 

Doğumunun BiÂ rinci Yılı Armağanı. 

TTK. 

-Uzluk F. N. Anatominin 

gelişmesi, İbnü’n-Nefîs’in küçük 

kan dolaşımını bulması. 

İs tanbul Üniversitesi Tıp 

Fakültesi Mecmuası, Cilt 15, 

Sayı 1 


44

ŞEHRİN GÖRÜNMEYEN YÜZÜ 

Birlik Olmadan 

Dirlik Olmaz 

Ümmü HARAM 

Euzübillahiminneşşeytanirracim 

Bismillahirrahmanirrahim 

17 Kasım 2013 Pazar günü Bizbiriz 

Derneğimizce tertip edilen “Birlik Beraberlik ve 

Kardeşlik Buluşması” vardı. Elhamdülillah katılım 

çok yüksekti. Konyalı kardeşlerimizin yanı sıra 

İzmir ve İstanbul temsilciliklerimizden de epeyce 

misafirimiz vardı. Programı gerçekleştirdiğimiz 

mekân, bize ayrılan süre içerisinde doldu doldu 

taştı. İkram edilen yemekler bereketlendikçe 

bereketlendi. Aşçı hayretini gizleyememiş 

“Ben şimdiye kadar böyle 

bereket görmedim” 

dedi. Elhamdülillah 

bişükrülillah rabbim bu 

organizasyonların çok daha 

büyüklerini yapmayı nasip 

eylesin. Allah(c.c), Böyle 

bir güzelliğe vesile olan 

Mürşidimiz Abdullah murad 

hocamızdan ebeden razı 

olsun. 

“Birlik, Beraberlik ve 

Kardeşlik Buluşması” adına 

yakışır bir program oldu. 

Abdullah Murad Hocamızın 

“Ne ayrıyız ne gayrı 

Hep aynıyız hep aynı 

Fikirler olsa da ayrı 

Bir nefesiz bil gayri” 

sözlerini içimize sindirdik. Gülen 

gözlerde,mutlu yüzlerde, candan sarılan 

bedenlerde bizliği yaşadık. Şimdiye dek ziyaret 

için kapısını çaldığımız ailelerin pek çoğu 

ordaydı. Öyle samimi öyle sıcak bir ortam vardı 

ki, biz bir idik biz bir olmanın güzelliğini ta 

yürekten yaşadık. Elhamdulillah. Rabbimize tüm 

İslam alemine birlik ve bizlik şuuru vermesi için 

niyazlarda bulunduk. 

Sofralarda aynı kaba kaşık sallandı. Konya 

usulü düğün pilavı ve aşure ikram edildi. Varisün 

nebi Abdullah Murad Şükrüoğlu Hocamızın 

gönüllere hitap eden mesajı ikramların en 

güzeliydi. Muhterem Hocamız bizlere herzaman 

ki gibi Rabbimizin ve Rasulullah(s.a.v) sözlerini 

hatırlattı. Kur’an ve sünnette açıklanan birlik 

reçetelerini sundu. 

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla başlarım 

“Hep birlikte Allah’ın ipine sımsıkı sarılın. 

Parçalanıp bölünmeyin.Allah(c.c)’ın size olan 

nimetini hatırlayın. 

Hani sizler bir birinize 

düşmanlar idiniz 

de O, kalpleriniz 

birleştirmişti. İşte 

O’nun bu nimeti 

sayesinde kardeşler 

olmuştunuz. Yine siz 

bir ateş çukurunun tam 

kenarında idiniz de O 

sizi ordan kurtarmıştı. 

İşte Allah size 

ayetlerini böyle apaçık 

bildiriyor ki doğru yola 

eresiniz.”(Al-i İmran 

ismiyle şöhret bulmuş 

sürenin 103.ayet) 

“ G e v ş e m e y i n , 

hüzünlenmeyin.Eğer 

gerçekten iman etmiş 

kimseler iseniz üstün 

olan sizlersiniz”(Al-i İmran ismiyle meşhur süre 

139.ayet) 

“Allah ve Rasulüne itaat edin ve birbirinizle 

çekişmeyin. Sonra gevşersiniz ve gücünüz 

devletiniz elden gider. Sabırlı olun. Çünkü 

Allah sabredenlerle beraberdir. (Enfal ismiyle 

şöhretbulmuş süre 46.ayet) 

“İman etmedikçe cennete giremezsiniz. 


45

Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olamazsınız.” 

(Muslim,İman 98, Tirmizi Sıfatül Kıyame 56) 

“Fakirleri kollayıp, gözetiniz. Aranızdaki 

zayıflar sayesinde Allah’tan yardım görüp ve 

rızıklandığınızdan şüphesiz olmasın”(Ebu Davud, 

Cihad, 70) 

“Birlikte rahmet vardır, tefrika 

azaptır.”(Müsned-i Ahmed4:145) 

Tefrika Allah’ın kovmuş olduğu şeytanın 

fitnesidir. Hangi topluma, hangi kavme girmişse 

onu helak etmiştir. Hizipçilik edenler bilsinler ki, 

her biri Allah’ın kovmuş olduğu şeytanın neferidir. 

Şucuyuz, bucuyuz, diyenler cehenneme odunu 

olur giderler. 

Abdullah Murad Şükrüoğlu 

Rabbim mürşidimizden ebeden daimen razı 

olsun. Amin. Rabbimizden o gün yaşadığımız 

duygu selinin artarak devam etmesini ve tüm 

İslam alemini kaplamasını niyaz ediyoruz. 

Baktığımız her yüzde, hava, su, toprak herşeyde 

gördüğümüz her insanda Rabbimizi gördük. 

Yaratılanı yaratandan ötürü hoşgördük. Biz 

ve hocamız gibi “Bizbiriz. Müslümanım diyeni 

severiz.” dedik. Abdullah Murad Şükrüoğlu 

hocamızın şu dörtlüğü hiç dilimizden düşmedi. 

“Ne sen varsın ne de ben 

Cümle var olan Allah 

Bunu zata yükleme sen 

Ademdir Nazargullah” 

Rabbim ümmet-i Muhammed’e birlik ve 

beraberlik ruhu, bizlik şuuru, versin. Amin. Birlik 

olmadan dirlik olmaz. Vesselam 


46

SURELERDEN 

Asr Suresinin Fazileti 

S.GÜLSOY 

Asr sûresi, Mekke-i Mükerreme’de nazil olmuştur. 

Üç ayettir. Sûrede insanların zararda oldukları, 

bu kötü durumdan kimlerin kurtulacakları 

haber veriliyor. 1 

Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın ismiyle. 

1-Asra yemin olsun ki, 

2-İnsan mutlaka ziyandadır. 

3- Ancak iman edenler, salih amel (iyi 

işler) işleyenler, birbirlerine hakkı tavsiye 

eden ve sabrı tavsiye edenler bunun 

dışındadır. 2 

Allahu Teala insanların kurtuluş reçetesini 

asr suresinde dört temel esasla bizlere 

sunmuştur. Bunlar “ iman, salih amel, 

hakkı ve sabrı tavsiye”dir. 

Bu sure, kapsamlı ve kısa sözün benzersiz 

bir örneğidir. Surenin içinde öyle 

ifadeler vardır ki mâna itibariyle dünyayı 

bile kapsar ve bunu yazmak için koca bir 

kitap gerekir. Surede açıkça ve kesin bir 

üslûb ile, insanın kurtuluş yolunun hangisi 

ve onun için felaket ve hüsran olacak 

yolun da hangisi olduğu bildirilmiştir. 

İmam Şafii’nin şu sözü ne kadar doğrudur: 

“Eğer insan bu sure üzerinde derinlemesine 

düşünürse, yalnız bu sure onun 

1 Taberî, İbn-i Abbâs 

2 Elmalılı Hamdi Yazır 

hidayeti için yeterlidir.” Sahabe-i Kiram 

nezdinde bu surenin önemi, şu rivayetten 

çıkarılabilir. Abdullah b. Hısn ed-Derimî 

Ebu Kaldina’dan rivayet edildiğine göre, 

Rasulullah ashabından iki kişi birbirleriyle 

görüştüğü zaman, bu sureyi okumadan 

ayrılmazlardı. 3 

Bir hadis-i şerifte Muhammed Mustafa 

(sav) : 

Kim Asr sûresini okursa, Allahü teâlâ 

onun günahlarını affeder. Hakkı ve sabrı 

tavsiye edenlerden olur. 4 Buyurmuştur. 

“Halikın namütenahi adı var en başı Hakk 

Ne büyük şey kul için Hakk’ı tutup kaldırmak 

Hani ashâb-ı kirâm ayrılalım derlerken 

Mutlaka sûre-i ve’l-Asr’ı okurmuş bu neden ? 

Çünkü meknun o büyük sûrede esrârı felâh 

Başta iman-ı hakikî geliyor sonra salâh 

Sonra Hak, sonra sebat, işte kuzum insanlık 

Dördü birleşti mi yoktur sana hüsran artık.” 

MEHMET AKİF ERSOY 

3 (Taberanî) (Tefhimü’l-Kur’an, Mevdudi) 

4 (Hadîs-i şerîf-Envâr-ut-Tenzîl ve Esrâr-üt-Te’vîl) 


47

ARAPÇA RABCA’YA 

GÖTÜRÜR 

N. HADRA 

ظرف المكان : ZARFLARI YER 

فوق 

اأمام 

بين 

خلف 

تحت 

بعيد عن 

قريب من 

Üstünde 

Önünde 

Arasında 

Arkasında 

Altında 

Uzağında 

Yakınında 

Yer zarfları kendinden sonraki kelimenin harekesini daima esre yapar. 

ÖRNEK CÜMLELER 

١ اَلطَّائِرُ‏ فَوْقَ‏ الشَّجَ‏ رَةِ‏ 

٢ اَلسَّبُّورَةِ‏ بَيْنَ‏ السَّاعَةِ‏ وَ‏ الصُّ‏ ورَةِ‏ 

٣ اَلطَّالِبُ‏ اأمَامَ‏ الْمِنْضَ‏ دَةِ‏ 

٤ اَلْقِطُّ‏ تَحْ‏ تَ‏ الْكُرْسِ‏ يِّ‏ 

٥ اَلْمُسْ‏ تَشْ‏ فَى قَرِيبٌ‏ مِنْ‏ اَلْمَدْرَسَ‏ ةِ‏ 

٦ اَلْمَقْصَ‏ فِ‏ بَعِيدٌ‏ عَنْ‏ اَلْمَكْتَبَةِ‏ 

٧ اَلْحَ‏ دِيقَةُ‏ خَ‏ لْفَ‏ اَلْبَيْتِ‏ 

Kuş ağacın üstündedir. 

Tahta saat ve tablonun arasındadır. 

Öğrenci masanın önündedir. 

Kedi sandalyenin altındadır. 

Hastane okula yakındır. 

Kantin kütüphaneye uzaktır. 

Bahçe evin arkasındadır. 


48

Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. 

………………………………٢ …………………………………١ 

…………………………………٤ …………………………………٣ 

…………………………………٦ …………………………………٥ 

…………………………………٨ …………………………………٧ 


49

HAYDAR 

Ahmet NAVRUZ 

Herkes korku ile gözlerini kapamış bekliyordu.Bir patlama duyuldu sonra kanat sesleri duyulmaya 

başladı.Herkes öldüğünü zannederek feryat ediyordu.Peçelinin sesi ile irkildi herkes kalkın 

Allah yardımı ile ölmedik hayattayız.Gözünü açan hayretle dışarı bakıyor ve yere düşmüş uçan 

kargaları görüyordu.Küffar ordusu üzerlerine saldıran kargalara ateş edeceğiz diye birbirlerini 

vuruyorlardı.Kargalar aldıkları emir ile askerlerin boğazına ve gözlerine saldırıyordu.Peçeli şehadet 

getirmeye başlayınca içerdeki herkesde onunla birlikte şehadete başladı. 

Küffar ordusu bozguna uğramış her biri bir yere kaçıyordu.Hastahanedekiler ise müslüman 

olmak için şehadet getirip dinin gereklerini öğreniyorlardı.Peçelinin aklına Muhammet geldi koştu 

ve baygın Muhammeti getirip pansuman yaptırdı.Muhammet uyanınca peçeliye baktı ve kısık 

sesle birşey söyledi.Peçeli tam duymak için eğildiği sırada Muhammet uzanarak peçeyi açtı ve 

peçelinin kim olduğu ortaya çıktı.Muhammet; 

-Haydar kardeşim biliyordum.Sen olduğundan adım gibi emindim diyerek sarıldı.O arada 

odaya giren Yasir amca şaşkınlıktan dona kalmıstı.’’Meğer peçeli iki tane imiş ve ikiside benim 

dostummuş’’ diye ağlıyor ve sarılıyordu.Bu gözyaşları mutluluktandı. 

............. 

Haydar Muhammetin yanında iyileşmesini beklerken israil ajanları peçeliyi öğrenmişler ve 

her zaman ki insafsız planlarından bir tane daha yapıp Haydarın evde yalnız bekleyen karısı ile 

bebeğinin yanına doğru ilerliyorlardı.Çoçuğunu uyutan Haydarın eşi Kur’anı Kerim okuyordu ki 

büyük bir gürültü ile kapı kırıldı.Bir sürü küffar askeri üzerine hucum edip darp etmeye başladı. 

Bir yandan evi arıyorlar bir yandan da korkuyorlardı.Ama Haydarın hiçbirşeyden haberi yoktu. 

Odada Haydarın kundaktaki oğlunu bulan küffar ayaklarından tuttukları bebeği sallıyorlar 

ve kahkaha atıyorlardı.Acılı anne kalkmaya çalışıyor ama vurulan dipçiklerden fırsat bulup kalkamıyordu.Bir 

ara tam gücünü toplamıştı ki kafasını yediği dipcikle kendinden geçti... 


50

Faydalı Bilgiler 

Hazırlayan Ahmet NAVRUZ 

Evinizde yaşamı kolaylaştıracak pratik 

ve çok kolay öneri öğrenmeye ne dersiniz? 

İşte hayatınızı kolaylaştıracak pratik öneri ve 

tavsiyeler… 

Satın aldığınız ayakkabılar ayağınızı sıkıyor 

ise onları bir kaç dakika buhara tutun. 

Makasınızı bilemek istiyorsanız, zımpara 

kağıdı kesin. 

Halıdaki sigara yanıklarından, yanık yerler 

üzerinde zımpara kağıdı ile dairesel hareketler 

yaparak kurtulabilirsiniz. 

Mobilyaların yerlerini değiştirdiğinizde 

halıların üzerinde iz bırakır. Bu izleri yok 

etmek için izlerin üzerine bir parça buz koyun 

ve erimesinibekleyin. Daha sonra üzerinde 

elektrik süpürgesini gezdirin. İzden eser 

kalmadığını göreceksiniz. 

Fermuarlı giyeceklerinizi çamaşır 

makinesine koymadan önce kapalı olup 

o l m a d ı ğ ı n ı 

k o n t r o l 

edin. Açıksa 

zedelenebilirler. 

Üst üste 

k o y d u ğ u n u z 

bardaklar yapışıp 

çıkmıyorsa bir 

leğenin içerisine 

koyun. Üstteki 

bardağın içerisine 

buz koyup 

leğenin içerisine 

yavaş yavaş 

sıcak su koyun. Bardakların kolayca çıktığını 

göreceksiniz. 

Satın aldığınız plastik ve cam eşyalarin 

üzerine yapıştırılan 

e t i k e t l e r d e n 

kurtulmak için etiketin 

üzerine yemeklik 

margarin sürün ve 

15 dakika bekletin. 

Bir bez ile ovalayıp 

yıkayın. Üzerinde hiç 

bir leke ve çizilme 

oluşmayacaktır. 

Ütü yapmayı kolaylaştırmak ve süreyi 

azaltmak için ütü masasının kılıfının 

altına alüminyum folyo koyun. Sıcağı geri 

yansıtacağından ütü yapmak daha kolay 

olacaktır. 

Bez pabuçların temizlenmesi sorun oluyor 

ise pabuçları bir yastık kılıfının içerisine koyun. 

Kılıfın ağzını kapayın ve çamaşır makinasında 

yıkayın. Yeni gibi olacaklardır. 


51

Tarih’te Kasım 

Hazırlayan Abdulkadir AYDIN 

1 

1 Kasım (1928) Yeni Türk harflerinin 

kabulü 

13 

13 Kasım (1918) Birinci Dünya 

Savaşı sonu. İtilaf Devletleri 

Donanması’nın İstanbul’a girişi 

(1954) Cezayir’de bağımsızlık savaşı 

3 

3 Kasım (1918) Musul’un Türk topraklarından 

ayrılışı 

14 

14 Kasım (1983) Telsiz Genel 

Müdürlüğü’nün kuruluşu 

4 

4 Kasım (1946) UNESCO’nun Kuruluşu 

16 

16 Kasım (1869) Süveyş Kanalı’nın 

açılışı 

17 Kasım (1922) Son padişah 

Vahdettin’in Türkiye`den ayrılışı 

6 

6 Kasım (1989) Güneydoğu Anadolu 

Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı 

(GAP)`nın kuruluşu 

18 

18 Kasım (1922) Büyük Millet 

Meclisi’nin Abdülmecit Efendi’yi 

halifeliğe seçmesi 

10 

10 Kasım (1938) Atatürk’ün ölümü 

20 

20 Kasım (1961) Türkiye’de ilk koalisyon 

hükümetinin İsmet İnönü 

tarafından AP ve CHP’li bakanlarla 

kuruluşu 

11 

11 Kasım (1918) Birinci Dünya 

Savaşı’nın sonu 

(1975) Türkiye Kalkınma Bankası’nın 

kuruluşu 

22 

22 Kasım (1617) Sultan I. Ahmet’in 

ölümü; I. Mustafa’nın sultan ilan 

edilmesi 

24 Kasım (1927) Ankara Zafer 

Anıtı’nın açılışı 

12 

12 Kasım (1887) Plevne Müdafaası 

30 

30 Kasım (1973) Anadolu 

Üniversitesi’nin kuruluşu 


52

BUGÜN DEĞİLSE NE ZAMAN BİRLİK OLACAĞIZ

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?