BUGÜN DEĞİLSE NE ZAMAN BİRLİK OLACAĞIZ

yazmaya başlar. Risalesini bitirince, tekrar kurnaya
geri dö nerek yıkanmasına devam eder.
Yazdığı eserlere o kadar güvenirdi ki: “Eserlerimin
benden sonra asırlarca yaşayacaklarını bilmeseydim,
onları yazmazdım” der, an cak ihtiyatı da
elden bırakmaz ve “Bir eser yazma iddia sında bulunanlar,
gereken mesuliyeti de yüklenmelidir ler”
derdi.
Meşhur müellif Max Mayerhof: “İbnü’n-Nefîs’in
değeri, kitapları bütün Orta Çağ boyunca en
temel eser ler kabul edilen Galen’in ve İbnü’s-
Sina’nın bazı düşün celerine, yanlış fikirlerine karşı
yalnız başına mücadele etme cesaretini göstermiş
ol masındadır” der ve “Kısaca sı, o. büyük bir otorite
idi ve birçok mükemmel adam onun hakkında
“o, ikinci İbnü’s-Sina idi” demektedir ler” diye ilave
eder.
ESERLERİ
Mu’cez gibi asırlarca üzerine
pek çok şerh, haşiye, ta’lik
yazılan eserler verdiği gibi, Hz.
Muhammed’in (sav) hayatı ve
Hadîs usûlü üzerine kitaplar
da yazmıştır. Başlıca eserleri
şunlardır:
Kitab eş-Şamii fi’t-Tıb: En
büyük eseridir. 300 cüz olarak
yazmayı tasarladığı ese ri bitiremeden
vefat etti. 80 cü zü
hâlâ Kahire’deki Bimaristan el-
Mansuri’de bulunmak tadır.
İçinde o zamana kadar tıp ilmine
ait ne kadar bilgi varsa hepsini
kaydetmiştir.
Kitab el-Mühezzeb fi’l-
Kahl: Göz hastalıktan hakkınÂda
değerli bir eserdir. Bir nüshası Vatikan Kütüphanesinde
bulunmaktadır.
Kitab el-Muhtar fi’l-Ağdiya: Gıdalar hakkındadır.
Berlin Kütüphanesinde bulunmaktadır.
Mu’cez el-Kanun: En çok bilinen eseridir.
İbnü’s-Sina’nın meşhur eseri Kanun’un bir çeşit
özetidir.Fakat fizyoloji ve anatomi kısmı bu özetin
dışındadır.Eserin asılları Paris, Oxford ve Münih
Kütüphanelerinde bu lunmaktadır. Birçok dile tercüme
edilmiştir. Esere birçok şerh, haşiye ve ta’lik
yazılmış tır. Mu’cez ilk defa 1828’de Kalküta’da basılmıştır.
Türk çe’ye tercümesi ilk defa Muslihiddin
Sürûrî ve sonra Kanu nî devrinde Edime Darüşşifası
baştabibi olan Ahmed İbn Ke mal tarafından
yapılmıştır.
Şerh-i Teşrih el-Kanun: Kanun’un anatomi
böÂ lümlerinin açıklamasıdır. Gerçi Kanun’da insan
anatomisine dair özel bir bölüm yoktur ama,
konuların içinde yer yer anatomiden bahsedilmiştir.
İbnü’n-Nefis anatomiye dair bu kısımlan izah
ederek ortaya 300 sayfalık bir kitap çıkar mıştır.
Ayrıca bu eserinde kendisinden yüzlerce yıl sonra
ortaya çıkan patolojik anato minin de temellerini
atmıştır. Şu paragraf bunu açıklamak tadır:
“... İshalden veya kan kaybından ölen kimselerde
da marı bulmak güçleşir. Buna karşılık boğulmak
suretiyle öğ lenlerde damarları bulmak koÂlaylaşıyor...”
Bu Arapça yaz ma eserin en önemli
tarafı, İbnü’n-Nefîs’in, Galen ve İbnü’s-Sina’nın aksine,
akciğer dolaşımının (küçük dolaşım) mev cut
olduğunu belirtmesidir.
İbnü’n-Nefîs’in ayrıca ikiÂsi
Hipokrat’ın, biri Huneyn
İbn İshak’ın eserlerine olmak
üzere başka tıbbî şerhleri ve
Peygamberimiz’in (sav) haÂyatını
anlatan er-Risale el-Kâmiliye
fi’s-Sîret en-Nebeviyye,
hadîs ilminin pren siplerini
anlatan Muhtasar fî İlm-ı Usûl
el-Hadîs gibi tıp ha rici eserleri
vardır.
İBNÜ’N- NEFİSİN KAN DO-
LAŞIMI TEORİSİ
Hipokrat, kan dolaşımından
ka raciğeri sorumlu tutmuş ve
kalbi bir damar genişlemesi
gibi kabul etmiştir. Aristo, damarların
hava ile dolu olduğunu
kabul ediyordu. Galen ise,
kanın sağ kalpten sol kalbe ara bölmedeki geçitler
aracılığı ile geç tiğini öne sürmüştür. İbnü’s-Sina da
bu görüşü kabullenmiştir.
İbnü’n-Nefîs’in kan dolaşımı ile ilgili görüşleri
ise şu şekilde özet lenebilir:
1.‘Kalp, ancak ve ancak kendi bünyesi içinden
geçen damarlar ara cılığı ile beslenir’ diyen İbnü’n-
Nefîs, böylece koroner dolaşımı ilk bulan ilim adamı
olmuştur.
2.Kan, akciğerleri beslemek için değil, temiz
hava götürmek için yayılır. (Daha sonra W. Harvey
de bunun üzerinde önemle durmuştur).
Bizbiriz Dergisi
43