Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
3.Akciğere giden damarla, akciğerden dönen<br />
damar ara sında, dolaşımı tamamlayan bağlantılar<br />
mevcuttur. (Üçyüz.sene sonra Colombo bunu<br />
ilk defa kendisinin bulduğunu iddia et miştir).<br />
4.Akciğer toplardamarı, önceden zannedildiği<br />
gibi, hava veya is ile değil, kan ile doludur.<br />
5.Akciğer atardamarının duvarı, akciğer toplardamarının<br />
duvarından daha kalındır. (Bu<br />
keşif yakın zamana kadar Michael Servetus’a<br />
dayandırılıyordu).<br />
6.Kalp odacıkları arasındaki bölmede geçit<br />
yoktur. Kan, dolaşımını kalpte tamamlar: “Kanın<br />
sol boşluğa geçmesi akciğerler yolu ile olmakladır.<br />
Sağ boşluktan akciğerlere gelen kan, burada<br />
ısınmakta ve hava ile karıştıktan sonra, akciğer<br />
toplardamarı yolu ile sol boşluğa geçmektedir”<br />
diyen İbnü’n-Nefîs, böylece akciğer dolaşımını ilk<br />
keşfeden ilim adamı olmuştur.<br />
KÜÇÜK KAN DOLAŞIMININ İBNÜ’N- <strong>NE</strong>-<br />
FİS TARAFINDAN BULUNDUĞUNUN ORTAYA<br />
ÇIKARILMASI<br />
1553’te İspanyalı Michael Servetus’un bir<br />
dolaşım nazariyesinden bahsedip buna ‘küçük<br />
kan dolaşımı’ veya ‘ak ciğer dolaşımı’ adını<br />
verme sinden ve onu takiben İtalyalı Colombo<br />
ve Cesalpino’nun Galen’in başarısız modelinden<br />
yaptıkları bazı düzeltmelerden sonra 1616 yılında<br />
William Harvey, Galen nazariyesinin hatalarını<br />
tamamen gösterdi ve yeni bir akciğer dolaşım<br />
te orisi ortaya koydu.<br />
Günümüz de geçerli akciğer<br />
dolaşım sis temi modelinin<br />
ilk defa W. Harvey tarafından<br />
keşfedildiği bilgisi, 1924 yılına<br />
kadar de ğişmeden kaldı.<br />
1924 yılında Freiburg<br />
Tıp Fakültesinde ilim tarihinin<br />
çehresini değiştirecek<br />
bir hâdise oldu. Muhyiddin<br />
Tantavi adlı Mısırlı genç bir<br />
Müslü man, Almanca bir doktora<br />
te zi hazırladı. Bu genç<br />
doktorun tezi, bazı Alman<br />
profesörlerin dikkatini çekti.<br />
Çünkü, tezde, ilk defa, küçük<br />
kan dolaşımı nın İbnü’n-Nefîs<br />
adında bir Müslüman ilim<br />
adamı tarafından bulunduğundan<br />
bahsediliyordu. Profesörler<br />
buna bir türlü inanamıyorlardı.<br />
Onlara göre bu<br />
mümkün değildi. Bunun üzerine tezin bir kopyası,<br />
o sıralarda Kahire’de bu lunan Alman doktor<br />
Mayerhof’a gönderildi. Dr. Mayerhof, Tantavi’yi<br />
doğrulamakla kalmayıp daha sonra yazdığı makalede<br />
bunları açıkladı. Evet, akciğer dolaşımını<br />
ilk bu lan İbnü’n-Nefîs’ti. 1553’te Servetus,<br />
1559’da Colombo, 1628’de Harvey kan dolaşımı<br />
hakkında tek söz etmeden asırlar önce İbnü’n-<br />
Nefîs akci ğer dolaşımını keşfetmişti.<br />
KAYNAKLAR<br />
-Adıvar, A. A., Osmanlı Türklerinde İlim, İsÂtanbul,<br />
Evrim Matbaacılık Ltd. Şti., 1982<br />
-Bayrakdar, M.; İslâm’da Bilim ve Teknoloji Tarihi.<br />
Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 1989<br />
-Danişmend. H.; Garb Menbalarına Göre Garb<br />
Medeniyetinin Menbaı Olan İslâm Me deniyeti,<br />
İstanbul, Yağmur Yay., 1979<br />
-Döğen Ş.; Müslüman İlim Öncüleri AnÂsiklopedisi,<br />
İstanbul, Yeni Asya Yay., 1984<br />
-Hunke S.; Avrupa’nın Üzerine Doğan İslâm<br />
Güneşi. İstanbul, Bedir Yay, Tarihsiz.<br />
-Karakaş M. Müsbet İlimde Müslüman Âlimler,<br />
Ankara, Kültür Bakanlığı Yay. 1991<br />
-Lahbabi; Milli Kültürler ve Medeniyet, İsÂtanbul,<br />
Tur Yay., 1980<br />
-Nars S. H.; İslâm ve İlim. İstanbul; İnsan Yay.,<br />
1989.<br />
-Sayılı, Al; İbnü’s-Sina’nın<br />
Doğumunun Bi rinci Yılı Armağanı.<br />
TTK.<br />
-Uzluk F. N. Anatominin<br />
gelişmesi, İbnü’n-Nefîs’in küçük<br />
kan dolaşımını bulması.<br />
İs tanbul Üniversitesi Tıp<br />
Fakültesi Mecmuası, Cilt 15,<br />
Sayı 1<br />
Bizbiriz Dergisi<br />
44
Change language