buradan - Mithat Alam Film Merkezi - Boğaziçi Üniversitesi

Çek Yeni Dalgası
Loves of a Blonde
istediğimiz o tanıdık yalanlarla.
Filmin çekimleri ve ses/dekor/ışık gibi mizansen elementleri de Çek Yeni Dalga’nın bazen gerçekçi, bazen sli
öne çıkaran bakışını örnekliyor. Kamera karakterlerin kameraya bakkları kısımlarda kendini belli ederken; uzun,
kesmesiz diyaloglarların bulunduğu kısımlarda kendini unuurarak izleyiciyi gözlemci konumuna koyuyor. Gözlemci
kameranın dışında; basit kıyafetler, (stüdyo çekimlerine rağmen) günlük mekanlar, doğal ışık ve profesyonel
oyuncularla birlikte amatör oyuncuların kullanımı (3) da filmde belgesel havası esriyor. Forman’ın anlamı da
doğrusal dramak gelişimi ya da karakterin gelişimini gözetmiyor; daha çok tümevarım metoduyla, etnografik
belgeselciliğe vardırılabilecek ölçüde, sosyal hayan haritasını çıkarıyor. Filmin Avrupa’da pop kültür, gençlik,
sosyal tepki, cinsel özgürleşme gibi kavramların taze olduğu yıllarda çekilmesi de bu konularla olan ilişkisini daha
ilginç hale geriyor. Film, tüm bu algıların Çekoslovakya versiyonunu sunuyor bir bakıma. Ayrıca Forman genele
varmak için seçği karakteri de çok yönlü işliyor: “ailesiyle sorunlu bir çocuk, cinsel önyargılara ve zorlamalara
maruz kalan genç bir kadın, yönetsel ve polik baskılara boyun eğmeye zorlanan bir işçi (4) ”… Kamera tercihleri,
vücut kısımlarının/ objelerin yakın çekimleri ise filmi, realizmin tam tersi formalist (sli öne çıkaran) bir düzleme
çekiyor. Kravat, gitar, yüzük gibi objelerin film boyunca farklı anlamlarda karşımıza çıkan ‘tuhaf’ kullanımları da bu
anlamda dikkat çekici. Özellikle ev dekorları ise İtalyan yeni-gerçekçiliğiyle benzerlikler gösteriyor.
Yönetmenin ses tercihleri de ilginç. Film, kendi müziklerinin çoğunu izleyicinin gözünün önünde üreyor:
Sarışının aşklarından biri olan piyanist, yatakhanedeki gitarlı kadın, askerî orkestra, açık unutulan bir televizyon,
ekranda eş zamanlı film müziği yapıyor.
Tüm bunlarla, Çek Yeni Dalga akımının kült filmlerinden kabul edilen Loves Of A Blonde, sansür yıllarında
filmleri yasaklılar listesine (5) alındıktan sonra 1968’de ABD’ye giden ve orada üretmeye devam eden Forman’ın
dünya sinemasına açıldığı film olarak gösteriliyor. Loves Of A Blonde ile yönetmenin uluslararası fesvallerdeki
yerini sağlamlaşıyor (6) . Dolayısıyla film, Forman’ın ilk işlerinden olması, Çek sinema akımının karakterisklerini
yönetmeninin bakışıyla sentezlemesi, dünyanın farklı anlayışlarından/yerlerinden filmlerle olan ilişkisi ve 60’ların
Doğu Avrupa’sında Çek toplumunun günlük yaşayışının kodlarını sunmasıyla çok boyutlu bir nitelik taşıyor.
Can Sever
(1)
Jean Luc Godard’ın Breathles s(1960)’ındaki yatak diyaloğunu anımsatabilir: “William Faulkner’ı biliyor musun”,
“Faulkner kim, onunla da mı yan”.
(2)
Absürd kısımlar, tekrarlanarak komedi unsuru olan küçük sorunlar Buster Keaton ve Charlie Chaplin filmlerini
anımsatabilir.
(3)
“Sarışın” ve son sekanstaki “anne” profesyonel oyuncular değil.
(4)
Constann Parvulescu. “Milos Forman’s Loves of a Blonde: Pop Culture, Rebellion and Sexual Liberaon in the
Eastern European Bloc”. www.sensesofcinema.com.
(5)
Seçkideki Firemen’s Ball (1967) o yıllarda “Banned Forever” olarak eketlenmişr.
(6)
Oscar ve Aln Küre ödüllerine aday. Ayrıca 2010’da Empire dergisinin “Tüm Zamanların En İyi 100 Filmi”
listesinde yer buluyor.
21