CMH204U

Kişiliği açıklayan kuram ve tanım sayısının fazlalığı gibi, kişiliği ölçmek üzere yüzlerce ölçek
geliştirilmiştir. Ne var ki bu ölçeklerin çoğu birbirine benzeyen yapıları ölçmelerine karşın farklı isimlerle
anılmaktadır.
Kişilik Değişkenlerinin Yapısı
Kişilik her ne kadar bireye özgü ve zaman içerisinde değişmeyen özellikler olsa da; kişiliği oluşturan bu
özelliklerin belirlenmesi, iş ortamında nasıl kullanılacağı ya da hangi özelliklerin hangi işler için uygun
olacağı üzerinde en çok durulan hususlar olmuştur. İnsanlardaki temel kişilik özelliklerinin
• Neler olduğu ve
• Nasıl kazanıldığı konularında;
20. Yüzyılın sonlarından bu yana yapılan pek çok çalışma, bu özelliklerin birey, takım ve örgüt
performansını ve etkinliğini anlama ve kestirmede önemli olduğunu göstermiştir.
KİŞİLİK KURAMLARI
Kişiliğin nasıl oluştuğu ve özellikleri konusundaki kuramlar burada dört başlık altında gruplanmıştır.
Bunlar;
• Psikodinamik kuramlar
• İnsancıl kuramlar
• Ayırıcı özellik kuramları
• Sosyal öğrenme kuramlarıdır.
Bu kuramları isterseniz örnek bir hayat hikayesi üzerinden tartışalım. Kahramanımız, Jaylene Smith
30 yaşında bekâr ve geleceği parlak bir doktordur. Toplumsal yaşamındaki kimi sıkıntılar nedeniyle
psikolojik destek almaktadır. Tanıyanlar onu zeki, çekici ve hoş olarak tanımlamaktadırlar. Ancak
kendine güvensiz ve kaygılıdır. Bir psikologun kendini nasıl tanımlarsın sorusu için “içedönük”,
“utangaç”, “yetersiz” ve “umutsuz” sıfatlarını kullanmıştır.
Jaylene (Jay) iki erkek, bir kızları olan ailenin en büyük çocuğudur. 35 yaşında evlenen babası sakin,
kibar bir tıp araştırmacısıdır. İşi nedeniyle zamanının çoğunu evde geçirdiği için çocukları onunla daha
çok birlikte olmuşlardı. Çocukları arasında en çok sevdiği Jay’den beklentileri oldukça yüksekti. Jay’de
babasının beklentilerini bir bir gerçekleştirmişti. Babası onu başarılı olması konusunda motive etmişti.
Bugünkü ilişkileri de çocukluğundaki gibi yakındı.
Annesi evlendiğinde 30 yaşındaydı. Çocukları büyürken, o zamanının çoğunu yöneticisi olduğu
mağazada geçiriyordu. Çocuklarını ancak gece eve geldiğinde ve çalışmadığı hafta sonlarında
görebiliyordu. Eve geldiğinde genellikle çok yorgun olduğu için çocuklarıyla zaman geçirmeyi gereksiz
buluyordu; bunun yerine küçükleri doyurmayı ve etrafı derleyip-toplamayı tercih ediyordu. İş yaşamını
hep birinci planda tutarken; annelik, kadınlık ve iş kadınlığı rollerini birlikte gerçekleştirmek için
gösterdiği çaba, yoğun bir çatışma ve engellenme yaşamasına neden oluyordu. Bütün çocuklarına karşı
sevecendi ancak Jay ile fazlaca tartışıyordu. Aralarındaki sürtüşmeler Jay 6-7 yaşına geldiğinde azalmıştı.
Şimdilerde ilişkileri içtendir ancak babasıyla olan ilişkisi kadar yakın değil. Karı-kocanın ilişkileri ise;
bazen önemsiz şeylerden kaynaklanan kavgalar nedeniyle zedeleniyor ve yaşanan büyük kavgaları
günlerce süren bir sessizlik dönemi izliyordu.
Jay, iki yaşındayken doğan erkek kardeşini çok kıskanmıştı. Annesiyle babası -özellikle annesi- erkek
kardeşine fazlaca ilgi gösterdiğinde Jay sinir krizleri geçiriyordu. Bu krizler bir yıl sonra ikinci erkek
kardeşi doğduğunda daha da artmıştı. İki erkek kardeş zamanla birlik olup onu babasının gözünden
düşürmeye çalışmaları Jay’i babasına daha da yakınlaştırdı. Kardeşleriyle olan temel ilişkisi hep
kıskançlık ve rekabet oldu.
22