HABERLER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Kitap Tan›t›mlar›
Karul, N.-Z. Eres-M. Özdo¤an-H. Parzinger, Afla¤› P›nar
I. Einführung, Forschungsgeschichte, Stratigraphie und
Architektur, Archäologie in Eurasien 15. Studien im
Thrakien-Marmara-Raum, Band 1, Deutsches Archäologisches
Institut Eurasien-Abteilung, Verlag Philipp
von Zabern, Mainz am Rhein, 2003. 220 sayfa, 91 plan,
çizim, 52 resim sayfas› ve 12 tablo.
Kitab›n önsözünde editörler, Alman Arkeoloji Enstitüsü
Avrasya Bölümü’nün yay›mlad›¤› Archäologie in Eurasien
serisinin 15. say›s› ile yeni bir dizinin, Studien im Thrakien-
Marmara-Raum alt bafll›¤› ile yay›n›na baflland›¤›n› belirtiyorlar.
Türkiye Trakyas› ve Marmara Bölgesi’nde, 1979
senesinde ‹stanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dal›’ndan
Prof.Dr. Mehmet Özdo¤an taraf›ndan önce yüzey araflt›rmalar›
ile bafllay›p ard›ndan da çeflitli kaz›larla sürdürülen
proje, 1993 senesinde Prof.Dr. Hermann Parzinger’in
de kat›l›m›yla bir Türk-Alman ortak çal›flmas› olarak günümüze
kadar devam edegelmifltir. Bölgede, özellikle Neolitik
ile Tunç Devirleri aras›ndaki dönemi kapsayan ve bugüne
kadar yap›lan çal›flmalar›n, bu yeni seride toplanmas›n›n
amaçland›¤› belirtilmektedir.
Sonraki üç bölümden Girifl’de, bölgede yap›lan araflt›rmalar›n
arkeolojiye, özellikle de 1980’lerin bafl›ndaki diffusionist,
anti-diffusionist tart›flmalar›na ve Anadolu, Yak›ndo¤u
ile Balkanlar, Avrupa aras›ndaki tarihöncesi kültür
iliflkilerinin anlafl›lmas›na yapt›¤› katk›lardan bahsedilmektedir.
Bölgenin günümüz ve özellikle deniz seviyesindeki
de¤iflimler ile Yunanistan’da yap›lan polen analizi çal›flmalar›na
göre, k›saca geçmifl dönemlerdeki do¤al yap›s›n›n
anlat›ld›¤› Türkiye Trakyas›’n›n Do¤al Çevre fiartlar› bölümünden
sonra, Türkiye Trakyas›’n›n Araflt›rma Tarihi bölümünde,
bölgede yap›lm›fl olan arkeolojik araflt›rmalar›n
k›sa bir tarihçesi anlat›lmaktad›r.
Bundan sonraki bölümler Afla¤› P›nar’da yap›lan çal›flmalar
ile ilgilidir. Afla¤› P›nar Höyü¤ü bafll›kl› bölümde yerleflmenin
keflfi, konumu, topografik özellikleri, kaz› tarihçesi
ve tabakalanmas› anlat›lmaktad›r. Bir sonraki bölümde,
J.Faßbinder ve H.Becker, höyükte yap›lan manyetometrik
ölçümler ve bunlar›n de¤erlendirmesi ile ilgili k›sa bir bilgi
vermektedir.
Afla¤› P›nar I’in a¤›rl›kl› konusunu oluflturan mimarl›k
kal›nt›lar› ile ilgili araflt›rmalar Necmi Karul ve Zeynep
Eres taraf›ndan yap›lm›fl ve dört ana bölümde toplanm›flt›r.
Necmi Karul’un haz›rlam›fl oldu¤u Afla¤› P›nar Mimarl›¤›
bafll›kl› bölümde, Anadolu’da yap›lan kaz›lar ile ilgili
yay›nlanan kaz› raporlar›nda görmeye pek al›fl›k olmad›¤›-
m›z ayr›nt›da anlat›lan yap› kal›nt›lar›, yine ayr›nt›l› planlarla
birlikte yer almaktad›r. Karul, yerleflmede kullan›lm›fl
olan yap› malzemelerinin tan›mlar› ile bafllad›¤› çal›flmas›n›,
her bir yap›n›n ayr›nt›l› tan›mlar›n›n yer ald›¤› yap› katalo¤u
(Häuser) ile sürdürmüfltür. Yap› içlerinde ve aç›k alanlarda
yer alan sabit yap› ö¤eleri, yerleflme çevresinde bulunan
hendek ve duvarlar ile yollar, ayr› bölümlerde anlat›lm›flt›r.
Bölümün sonunda ise, her bir tabaka, iliflkili yap› kal›nt›lar›
ile birlikte ele al›nm›fl, yerleflme planlar› haz›rlanm›fl ve
yerleflme düzenleri konusunda de¤erlendirmeler yap›lm›flt›r.
Zeynep Eres taraf›ndan haz›rlanan sonraki iki bölümün
ilkinde, Afla¤› P›nar yap›lar›ndan artakalan kerpiç yap›
malzemesinin buluntu durumlar› ve üzerlerindeki dal izlerinin
incelenmesi ile yap›larda kullan›lan dalörgü çeflitleri
ve ba¤lant› sistemleri, detay çizimleri ve tablolar ile de
desteklenerek, anlafl›lmaya çal›fl›lm›flt›r.
Istranca Da¤lar›’nda Geleneksel Köy Mimarisi bafll›kl› bir
sonraki bölümde, Eres’in, günümüzde bölgede bulunan dal
örgü yap›lar ile ilgili etnografik bir çal›flmas› yer al›yor.
Yap›lar, ‹¤meli ve Düz Atk›l› Yap›lar olarak iki ana gruba
ayr›lm›fl; ‹¤meli yap›lar›n planlar›na göre oluflturulan bir
yap› tipolojisinin ard›ndan, tek tek yap› elemanlar›n›n
(Tabanlar, Damlar/Çat›lar, Çitler, Duvarlar, S›valar, F›r›n ve
Ocaklar) incelendi¤i bir bölümde dört de¤iflik duvar konstrüksüyonunun
detay çizimleri de yer almaktad›r. Yerleflme
düzeninin incelendi¤i k›sa bir bölümün ard›ndan ise, yap›-
lar›n kullan›m biçimlerine göre s›n›fland›¤› (konutlar,
ambar yap›lar›, ah›rlar) son bölümde yap› kullan›m biçimleri,
dört farkl› yap› tipinin ayr›nt›l› çizimleri (plan, kesit,
görünüfl) ile birlikte anlat›lm›flt›r.
Necmi Karul ve Zeynep Eres’in beraber haz›rlad›¤› Afla¤›
P›nar Yap›lar›’n›n Rekonstrüksiyon Denemeleri bafll›kl›
bölümde, önceki üç bölümde yer alan bilgilerin yard›m› ile,
yerleflmede bulunmufl olan baz› yap›lar›n ve yap› gruplar›-
n›n rekonstrüksiyon denemeleri yap›lm›flt›r. Bir direkli bir
de i¤meli yap› örne¤inin ayr›nt›l› çizimleri ile yer ald›¤› bu
bölümde, kaz›da elde edilen bilgilerin, etnografik malzemenin
ve mimari bilginin ustaca birarada kullan›ld›¤›
anlafl›lmakta. Kitab›n sonundaki De¤erlendirmeler bölümünün
ard›ndan bir de k›sa Türkçe özet yer almaktad›r.
Anadolu Trakyas› ve Marmara Bölgesi’nde, 1979’dan bu
yana yap›lm›fl ve yap›lacak olan çal›flmalar›n yer alaca¤›,
Alman Arkeoloji Enstitüsü, Avrasya Bölümü yay›n serileri
içerisinde yeni bir dizinin ilk kitab› Afla¤› P›nar I, bir kaz›
raporunun ilk cildinde yer almas› beklenen tüm bilgileri
içermektedir. A¤›rl›kl› olarak mimarl›k ile ilgili çal›flmalar›n
bulundu¤u bu kitapta, bir yandan mimarl›k ile ilgili
malzeme ayr›nt›l› kataloglar ve planlar ile anlat›lm›fl di¤er
yandan da bu malzemelere dayanarak yap›lan yorum ve
de¤erlendirmeler, rahatl›kla takip edilebilecek bölümler
halinde düzenlenmifltir. Bölgede halen varl›¤›n› sürdüren
geleneksel mimarl›k ürünlerinin de incelendi¤i bir bölüm,
hem ülkemizde h›zla yok olan kültür varl›klar›n›n belgelenmesi
için hem de etnoloji-mimarl›k ile arkeolojinin disiplinler
aras› çal›flmas›na iyi bir örnek oluflturmaktad›r.
Erhan B›çakç›
Baflgelen, N.-H. Hauptmann-M. Özdo¤an (Ed.), Ufuk
Esin’e Arma¤an/Studies Presented of Ufuk Esin, Köyden
Kente Yak›ndo¤u’da ‹lk Yerleflimler/From Village to
Cities, Early Villages in the Near East, Arkeoloji ve
Sanat Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003.
1950’li y›llarda bafllam›fl olan arkeoloji serüvenine ‹stanbul
Üniversitesi çat›s› alt›nda Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü
ile birlikte Prehistorya Anabilim Dal› Baflkanl›klar›n›
4 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER