HABERLER - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

K‹TAP TANITIMLARI
an›tsal mezarlara ayr› bir önem verildi¤i göze çarp›yor.
Ksanthos özelinde ve söz konusu mezarlar örne¤inde,
Lykia’n›n yerel kültürünün, Arkaik ve Klasik Dönemlerde
bafllayan, Hellenistik Dönem’de yo¤unlaflan Hellenleflmeye
yönelik akkültürasyon sürecinin ve Roma ‹mparatorluk
Dönemi’nde bile mezarlarda korunan yerli ö¤elerin genel
çerçevesi özetle çiziliyor.
Kitab›n III. bölümü Letoon Gezisi ismine sahiptir. Bunun
kapsam›nda önce, Kutsal Alanla ‹lgili Söylence ve Kutsal
Alan›n Tarihçesi adlar›ndaki ayr›mlarla bir girifl yap›l›yor.
Bunlarla yine kentin yerel Lykia kültürü ile olan ba¤lant›lar›
vurgulan›yor. Bu ba¤lamda, Leto kültünün Lykçe “Elyana”
olarak adland›r›lan su perileri kültünün kimlik de¤ifltirmifl
hali oldu¤u savlan›p, Hellenizasyon sürecinde ve sonras›nda
bu kültün Leto olarak adland›r›ld›¤› ileri sürülüyor. Daha
sonra Kutsal Alan›n Gezilmesi bafll›¤›nda, Tiyatro, Teraslar,
Tap›naklar›n Bulundu¤u Meydan, Kutsal Yol ve Kutsal
Kaynak ile Kuzey Portiko tan›t›l›yor. Kitab›n sonuna ise,
Sözlük, Seçme Kaynakça ile Resim listesi k›s›mlar› eklenmifltir.
Kitap, aç›k, ak›c› ve ö¤retici uslûbuyla öne ç›k›yor. Kentin
anlat›lan her bir ö¤esinin alt›nda verilen kaynaklar, konu
hakk›nda daha fazla bilgiye sahip olmak isteyenlere bir
kolayl›k sa¤l›yor. Ayr›ca, kentin k›s›mlar›n› gösteren renkli
planlar›, yap›lar›n ve mezarlar›n çizimleri, bilgisayar
ortam›nda özenle haz›rlanm›fl üç boyutlu restitüsyonlar›
kitab›n içeri¤ine ayr› bir zenginlik ve hareket kat›yor. Kitab›n
bölümleri içine serpilmifl, Lykia kültürünün belirleyici
kültürel yönlerini içeren ba¤›ms›z ayr›mlar ise, rehber kitab›
ifllevine ek olarak, ö¤retici bir nitelik kazand›r›yor.
Tan›tmaya çal›flt›¤›m›z Ksanthos ve Letoon Rehberi isimli
kitap, son zamanlarda artarak ço¤alan Türkçe arkeolojik
kitaplar›n yeni bir halkas›n› teflkil ediyor. Bu sevindirici
geliflmenin Türk arkeoloji ö¤rencilerinin e¤itimine ve yabanc›
dil sorunundan ortaya ç›kan kaynak s›k›nt›lar›na olumlu
bir katk› sa¤layaca¤› muhakkakt›r. Bunun yan› s›ra, söz
konusu kitaplar›n, Türkiye’de arkeolojinin popülerleflmesine
ve maalesef son zamanlarda popüler kültürün s›¤l›k
olarak yans›t›lmaya çal›fl›ld›¤› ülkemizde, bu tan›m›n yeniden
ve olumlu yönde flekillenmesine katk›da bulunaca¤›
umudunday›z.
Aflk›m Özdizbay
Mühlenbrock, J., Tetrapylon. Zur Geschichte des viertorigen
Bogenmonumentes in der römischen Architektur,
Scriptorium, Münster, 2003. 313 sayfa ve 50 levha.
Kitap yazar› taraf›ndan Münster’de Philosophischen
Fakultät der Westfälischen Wilhelms-Universität, Seminar
für Klassische Archäologie’de Prof. Dr. Hugo Brandenburg
dan›flmanl›¤›nda haz›rlanan ve 1997 y›l›nda kabul edilen
doktora tezinin k›salt›lm›fl ve üzerinde çal›flma yap›larak
bas›lm›fl halidir.
Roma Dönemi’nde büyük kentlerde imparatorlu¤un görkemini
simgeleyen, sosyo-politik fonksiyon da üstlenen bir
yap› olan tetrapylonlar, buradaki çal›flmaya konu seçilmifl
ve kitapta Roma dünyas›n›n çeflitli bölgelerinde tespit
edilen örneklerinin topluca de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r.
Bu amaç do¤rultusunda bilinen örnekler kataloglanm›fl,
bunlar›n yard›m›yla yeni sonuçlara ulafl›lm›flt›r.
Kitab›n Kuruluflu: ‹ç kapaklar ve içindekiler listesini okuyucu
için aç›klamalar›n yer ald›¤› Önsöz ve Girifl bölümleri
izler. Çal›flman›n metin k›sm› on bölüm bafll›¤› alt›nda
de¤erlendirilmifltir: Birinci bölümde (1.Terminologie) öncelikle
çal›flmaya konu olan an›t tipinin isimlendirilmesindeki
kavram sorunu çözümlenmek istenmifltir. Bunu yaparken
de yaz›tlar, eski yaz›ndaki bilgiler ve günümüz araflt›rmac›-
lar›n›n kulland›klar› terimler irdelenmifltir. ‹kinci bölümde
(2. Urbanistische Einbindung und Funktion) tetrapylonlar›n
kent ile ba¤lant›s› ve ifllevi konusuna yer verilmifltir.
Mimari an›t›n kent içi ve d›fl›ndaki konumu bilgileri ayr›
ayr› ele al›nm›fl, bunlar›n ana caddeler ile ba¤lant›s›na
de¤inilmifltir. Ayr›ca, kent ile ilgili di¤er fonksiyonel özelliklerine
yer verilmifltir. Kitab›n üçüncü bölümünde (3.
Grundrißdisposition) ise, an›t›n plan oluflumu ve boyutlar›
konusu ele al›nm›flt›r. Dikdörtgen ve kare planl›lar ayr› alt
bafll›klarda incelenmifl ve boyutlar› hakk›nda da bilgiler
verilmifltir. Dördüncü bölüm (4. Architektonische Fassadengestaltung),
an›t›n mimari cephe yap›s› bilgilerine
ayr›lm›flt›r. Beflinci bölümde (5. Skulpturenschmuck) tetrapylonlar›n
heykeltrafli süslemeleri konusu tam plastik ve
kabartmalar olmak üzere iki alt bafll›kta irdelenmifltir. Alt›nc›
bölüm (6. Bedeckung des Innenraumes) tetrapylonlar›n iç
mekân›n tavan örtüsünü konu alm›flt›r. Bunlar, düz ve kaset
örtülü, tonozlu, haç tonozlu ve kare/dikdörtgen üzeri
kubbeli olmak üzere dört alt bafll›kta de¤erlendirilmifltir.
Yedinci bölümde (7. Oberer äußerer Abschluß) an›t›n tepe
k›sm›n›n üst ve d›fl yüzeyi alt› bafll›kta gruplanm›flt›r: çat›,
attika, tambur biçiminde (), aedikula benzeri, piramidal
biçimli ve kule fleklinde (). Sekizinci bölüm (8. Dachkonstruktion)
tetrapylonlar›n çat› konstrüksüyonuna ayr›lm›flt›r.
Dokuzuncu bölümde (9. Erbauer, Geehrter, Anlaß) an›t›
yapt›ran, onuruna yapt›r›lan, inflaa sebebi bafll›¤› alt›nda,
halktan kiflilerin ve imparatorlar›n/imparator ailesinin
onuruna yap›lm›fl olanlar ayr› toplanm›flt›r. Onuncu bölüm,
yap› tipi hakk›ndaki düflüncelere yer verir. Sonuç de¤erlendirmesi
ve ard›ndan katalog bilgilerine yer verilmifltir. Katalogda
‹talya, ‹ngiltere, Fransa, ‹spanya, Portekiz, Arnavutluk,
Libya, M›s›r, ‹srail, Ürdün, Lübnan, Suriye, Türkiye,
Yunanistan, S›rbistan, Romanya, Macaristan ve Avusturya’da
tespit edilmifl örnekler ayr› ayr› ele al›nm›fl, an›t›n
bulundu¤u kent ile ilgili önemli kronolojik bilgiler, kent ile
ilgili kaynakça, kentte yap›lan araflt›rma ve incelemelerin
tarihçesi, tetrapylonun kentteki konumu, plan›, rekonstrüksiyonu,
tarihlenmesi ve fonksiyonu belirtilmifltir. Tetrapylonlar›n
yay›l›m alan›n›n iflaretlendi¤i haritay› örneklerin
yüzy›l dilimi içerisinde dönem ve buluntu yerlerinin listelendi¤i
tablo, kaynakça k›saltmalar›, yer ve an›t listesi,
resimlerin kaynakças› ve levhalar izler.
Sonuç: Tetrapylon kelimesi, mimari bir an›t tipini tan›mlamak
için kullan›lan antik bir kavramd›r. Eski yaz›nda tetrapylon
kelimesi ‹.S. 2. yüzy›ldan Bizans Dönemi’ne kadar
kullan›lm›flt›r. Roma’da ‹.Ö. 3. yüzy›ldan ‹.Ö. 2. yüzy›l
bafl›na kadar görülen heykeller, kabartmalar ve yaz›tlarla
bezeli an›tlar mevcuttur. Bunlar tek veya üç geçitli, ender
olarak da iki geçitlidirler. Bu üç an›t tipinin ortak özellikleri,
iki yönden görülecek biçimde inflaa edilmifl olmalar›d›r.
6 TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER