İnsanlar Konuşa Konuşa... - TRT

8 RADYOVİZYON
Şimdi vardığımız bu noktada, sosyal gerçekliği
ölçme girişiminin doğasına ilişkin birkaç esasa
daha değinmek yerinde olacaktır. Ne sosyal
gerçeklik teatral bir temsildir ne de sosyal araştırma
bu teatral temsili mütemadiyen ve öylesine
kaydeden bir araçtır.Eğer sosyal gerçekliği
kurgulanmış bir temsil olarak görüyorsa, araştırmacının
onu kaydetmek için zaman ve para harcamasına
da gerek yoktur. Zira sosyal gerçeklik,
sadece ve basitçe iki kategoriden oluşan ve
bu kategorilerden birinin diğerine karşıt olarak
kurgulandığı bir yapısal ilişkiyle inşa edilemez.
Tersine o bir sürecin ürünüdür. Bu nedenle yapay
karşıtlıklarla oluşturulan sosyal gerçekliği
ölçmek de faydasızdır.
Kurgulanmış bir temsili ölçmek, bizi
sonunda uçurum olan iki yoldan
birine, bazen her ikisine mecbur
bırakacaktır.
Bu yollardan biri totolojiye çıkar, yani bilineni
tekrar etmeye; diğeri ise gerçekliğe ters düşmeye
neden olur. Dolayısıyla sosyal gerçekliği,
yapay ikili karşıtlıklardan müteşekkil bir kurguyla
ölçmeyi denemek, bu anlamda fevkalade değişkenler
oluşturmak, sosyal araştırmanın doğasına
aykırı bir işleyişe sebebiyet verir. Sıcağa karşı soğuk,
katıya karşı sıvı, siyaha karşı beyaz, kutsala
karşı bayağı, iyiye karşı kötü gibi karşıtlıklara
meyleden değişkenler oluşturma ve böylece
sosyal gerçekliği salt yapay karşıtlıklardan müteşekkil
olarak algılayıp ölçmeye kalkışma arızidir.
Zira sosyal gerçekliği okumak, çözümlemek için
ikili karşıtlıklara ihtiyaç yoktur. Sosyal gerçeklik
bize, araştırmacılara, kendini nasıl sunuyorsa
bizler de onu öylece ölçmeyi denemeliyiz. Sadece
sosyal gerçekliğin değil elbet, onu anlamaya,
çözümlemeye kalkıştığımızda kullandığımız
teorilerin, veri toplama tekniklerinin ve araçların
da bir karşıtlık içinde olmadığını anlamalıyız. Bu
bakımdan, yapı tarihin, konsensüs çatışmanın,
alt yapı üst yapının, nitel teknikler nicel tekniklerin,
hasılı teori ampirinin karşıtı değildir. Bunlar,
cepheleştirilip kaba ikili karşıtlıklar olarak kurgu-
lanırsa, Bourdieu’nun üstüne basarak söylediği
gibi, ancak akademik zihinleri istila eden hayaletler
olacaklardır (Bourdieu, 1988). Bugün Türkiye
akademiyasında daha fazlasına ihtiyacımız
yoktur.
Hep birlikte Kant’ın önerisini bir kez daha hatırlayalım:
Teoriden yoksun ampirik çalışma
kördür ve ampirik çalışmadan yoksun teori
topaldır. “Gedanken ohne Inhalt sind leer, Anschauungen
ohne Begriffe sind blind” (Kant,
1781, A51 / B75). Öyleyse teoriyi ampiriden,
nitel teknikleri nicel olandan, yapıyı tarihten,
“biz”i “onlar”dan söküp, karşıt olacak biçimde
cepheleştiremeyiz.
Ancak, araştırma sürecinde var olan karşıtlık ya
da tansiyon, önemli bir başka noktada mevzilenir.
Bu, yapay olana karşı hakiki olanın varlığıdır.
Sosyal araştırmanın düşebileceği en tehlikeli tuzaklardan
birisi, var olmayanı bir hakikat olarak
arz etmesidir.
Oysa sosyal araştırma, orada öylece duran gerçekliği
ölçmek için seferber olmalıdır. Gerçekte
olmayanı kurgulayıp, onu yapay olarak inşa etmek,
sosyal araştırmanın ruhuna eziyettir.
Gerçekte var olmayan bir durumu, ikili karşıtlıklarla
inşa etmektense, öylece orada duran gerçekliği,
yalın bir biçimde ölçmek, onu kendini bize
sunduğu haliyle anlamaya çalışmak, sosyal araştırmanın
izlemesi gereken en makbul yoldur.
Bu yaklaşım, Türkiye’de bugün sosyal
araştırmaların katiyen alması gereken
taze kan gibidir. O halde vakit tamam,
araştırmanın saati gelmiş demektir…
KAYNAKÇA
Arun, Ö., (2010). Yayınlanmamış doktora tezi.
Bourdieu, P., (1988). “Vive la Crise! For heterodoxy in social science.”
Theory and Society 17:773-787.
Byrne, D., (2002). Interpreting Quantitative Data. London: Sage
Publications.
Kant, I., (1781). Kritik der reinen Vernunft.
Salsburg, D., (2001). The Lady Tasting Tea: How statistics
revolutionized science in the twentieth century. Holt Paperbacks:
New York.
Günlük yaşam koşturması içinde gözden kaçan, kıyıda köşede kalmış haberler, küçük ayrıntılar,
eğlenceli bilgiler… Kıyıdan Köşeden, hafta içi her gün 17.30’da TRT Radyo 1’de…
Kıyıdan Köşeden