fulltext pdf - KEFAD

GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı 2, (2005) 155Meşrutiyet Batı’yı örnek alan yeni bir düzenamaçlamakla birlikte, bu rejimin getirdiğiyenilikler içinde partiler, organize seçimler,özellikle siyasal partiler kanalı ile kullanılansiyasal özgürlükler yer almamıştır. 6928 Ekim 1876’da seçimleri düzenlemeküzere yürürlüğe konan Talimat-ıMuvakkate’deki seçme ve seçilme ile ilgilihükümlerde genel oy ilkesine dayanmamışolup, 70 oy hakkı sadece erkeklere tanınmış,seçilebilmek için az çok emlak sahibi olmave devlete vergi verme koşullarıgetirilmiştir. 71Ayrıca Kanun-i Esasi’de teorik olarakbile “milli iradeden, halk egemenliğinden”söz edilmemiştir. Çünkü 1876 Anayasası’nıniçerdiği sistemde gerçek egemen ne halktır,ne meclis ve ne de Heyet-i Vükelâ gerçekegemen padişahın kendisidir. 72Yetkisi olmasına karşın Padişahın KanuniEsasi’de sorumsuz kabul edilmesi, halifesultanıdokunulmaz kılmıştır. Bu durum“sorumlu olmayana yetki verilmez” ilkesineaykırı 73 olduğu gibi, sorumsuz bir konumdabulunan bir hükümdara bu yetkileri verenKanun-i Esasi’de, “çağdaş anlamda birmeşruiyetin değil, meşruiyetsizliğin tesciliolmuştur”. 74 Ayrıca Anayasa’da devletindinsel niteliğinin ilk defa belirtilmesi de,laiklik açısından olumsuz olmuştur. 7569 Bahri Savcı, “İktidarın Rejim UygulamalarıÜzerine Bazı Görüşler”, A.Ü.S.B.F. Dergisi,C.XXI, No:3, Ankara, 1966, s.133.70Tanör, Osmanlı-Türk…, s.121; Aldıkaçtı,a.g.e., s.61.71 Tanör, Osmanlı-Türk…, s.122.72 Kili, a.g.m., s.91.73 Tanör, Osmanlı-Türk…, s.114.74 Kili, a.g.m., s.95.75 Okandan, Amme Hukukumuzun…, s.144 vd;Niyazi Berkes, İkiyüz Yıldır Neden Bocalıyoruz,2. Baskı, İstanbul, 1965, s.33.1876 Kanun-i Esasi’nin sahip olduğu buözelliklerle, Osmanlı Devleti’nde, gerçekanlamda meşruti bir yönetimoluşturulamamıştır. Hükümdarın zaten varolan hak ve yetkileri bir de Anayasagarantisi altına alınmıştır. Aldıkaçtı’nınifadesiyle, “1876 Anayasası müstebit biridarenin hukuk mesnedi” olmuştur. 76Tüm bunların yanı sıra ele alınmasıgereken diğer bir hususta Kanun-i Esasi’ninilanı sürecinde halkın, bu süreçteki yeri ileilgilidir. Batı’da anayasal rejimle ilgilidüşünceye liberalizm, rasyonalizm vebireycilik akımlarının her birinin katkısıolmuştur. Osmanlı Devleti’nin gelişimnitelikleri ve hazırlanan bu ilk Anayasa iseböyle bir gelişim ve bu tür düşünceakımlarının ürünü değildir. 77 Yine BatıAvrupa’daki Anayasal gelişmeler, büyükölçüde, yeni bir sınıfın burjuvazininöncülüğünde başlatılan bir mücadeleylegerçekleştirildiği halde, OsmanlıDevleti’ndeki meşrutiyet hareketlerindeböyle bir sınıfsal zorlama olmamıştır. 78Tanzimat döneminde çoğunluklabürokrasiden yetişen küçük bir seçkinzümre, Devletin kurtuluşunu, birazdazihinlerde idealleştiren batılı anayasabiçimlerinin benimsenmesinde veyöneticilerinin davranışlarını düzenleyecekbazı kurumlarla, kuralların konmasındagörmüşlerdir. Yoksa, bu yolda bir adımatılmasını isteyen, devlet yönetimindekendine de pay verilmesi için mutlak yetkilihükümdarı zorlayan bir sınıf olmamıştır. 79Böylece Anayasayı isteyen, onu kuran vesonuçta savunmasını da üstlenenler, askersivilbürokrat aydınlar olmuştur. Bu kesimde76 Aldıkaçtı, a.g.e., s.64; Tanilli, a.g.e., s.118.77 Kili, a.g.m., s.92.78 Soysal, a.g.e., s.21.79 a.g.e.,s.21-22; Kili, a.g.m., s.89-90.