fulltext pdf - KEFAD

GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı 2, (2005) 149devlet memurluğundan yetişme bir avuçinsanın, çöken devleti kurtarabilmek içindüşünebildikleri ve genellikle Batı’danaktardıkları çarelerden ibaret olmuştur. 20Türkiye’de Anayasal hareketlerinbaşlangıç noktası konusunda farklıyaklaşımlar olmakla birlikte, Tanzimatdönemi boyunca zaman zaman yayınlananfermanlarda anayasal hareketlere birbasamak olma niteliği daha açık ve nettir. 21Osmanlı Devleti’ndeki çöküşüdurdurabilmek amacıyla ilân edilenTanzimat Fermanı ve Tanzimat döneminde(1839-1876) yapılan tüm modernleşmeçabaları istenilen sonuçları vermemiştir.Müslüman olmayan unsurlar, Tanzimatlabirlikte gelen yerine getirilmesi gerekenyükümlülüklerden memnun olmamışlardırve 1856 Islahat Fermanında daha genişhaklar tanınmasıyla güçlenerek bağımsızlıkamaçlı isyanları sürdürmüşlerdir. 22 Bununyanı sıra Avrupa devletlerine tanınan yeni vegeniş kapsamlı ayrıcalıklar, bunlardan alınanyüksek miktarda borçların, sanayi ve ticaretalanında kalkınmaya imkân vermemesi vedevleti batının ekonomik sömürüsüne açıkhale getirmesi; ayrıca Tanzimat dönemibatılılaşmasının ekonomik yönünün, yabancımüdahalesinden yararlanan azınlıkların işineyaraması ve böylece Osmanlı Devleti vetoplumunun özellikle Tanzimat dönemiylebirlikte Batı emperyalizmine açık halegelmesi ve sarayın gereksiz harcamalarınında etkisiyle toplumda belli kesimler buduruma karşı tepki duymaya başlamışlardır.Esasi’si)”, H.Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.12, Sa.:1-2, s.s.(98-120), Ankara, 1995, s.98.20 Soysal-Sağlam, a.g.m., s.21.21 Ertan, a.g.m., s.9922 Yaşar Özüçetin, “Türkçülük”, Türk Yurdu,C.22, Sa.: 173, s.s.(6-13), Ankara, 2002, s.6.Bu tepkilerden birisi olayınsorumlularının Çengelköyü’ndeki KuleliKışlası’nda sorgulanmalarından dolayıKuleli Vakası olarak bilinenidir. 23 Niteliğiile ilgili farklı bir çok fikrin ileri sürüldüğü 24bu olay her ne nedenle yapılmış olursa olsunbu eylemin gizli bir teşkilatlanmayagidilerek iktidara karşı direnmek içinyapılmış olması ve özellikle de bu eylemdegizli teşkilatlanma fikrinin bulunuyor olmasıoldukça önemlidir. 25 Ayrıca ordununsiyasete ilk müdahalesi de 1859’da KuleliOlayı ile başlamıştır. Bu müdahale artıkordunun siyaset alanında bir güç olarakbelirdiğini göstermiştir. Bu olaydan sonragerçekleşen diğer bir müdahale ise 1865’tekurulan İttifak-ı Hamiyet adındaki birörgütten gelmiştir. Bu hareketin içinde de,yönlendiren grup içerisinde olmamaklabirlikte yine askerler vardır. Her iki olayındabaşarısızlıkla sonuçlanmasına karşın, buolaylar, yönetime karşı tepkinin artıksiyasete müdahale etmek şeklinde olduğunugöstermiştir. 26Ancak I. Meşrutiyet dönemi öncesi asılmuhalefet hareketini, Tanzimat dönemindeortaya çıkan ve Genç veya Yeni Osmanlılarolarak isimlendirilen aydınlarbaşlatmışlardır. Yeni Osmanlılar 1865’teİstanbul’da gizlice örgütlenmişlerdir. Buörgüt Enver Ziya Karal tarafından “ilk23 Ahmet Bedevi Kuran, Inkılâp Tarihimiz ve JönTürkler, 2. Baskı, İstanbul, 2000, s.16-17.24 Kuran, a.g.e., s.17-20; Uluğ İğdemir, KuleliVak’ası Hakkında Bir Araştırma, Ankara, 1937,s.38.25Orhan Aldıkaçtı, Anayasa HukukumuzunGelişmesi ve 1961 Anayasası, 3. Baskı, İstanbul,1978, s.48.26Kurtuluş Kayalı, “Osmanlı Devleti’ndeYenileşme Hareketleri ve Ordu”, Tanzimat’tanCumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.5,s.s.(1250-1258), s.1255.