fulltext pdf - KEFAD

158Türk Demokrasi Tarihinde I. Meşrutiyet / H. Uzundönemine kadar çeşitli iş kollarındadüzenlenen 100 kadar grev izlemiştir. İlkişçi örgütleri de bu dönemde kurulmuştur.Bunların içinde ilki 1871’de kurulan“Ameleperver Cemiyeti”, en önemlisi ise1895’de kurulan ve yurt dışında daçalışmalar yapan “Osmanlı AmeleCemiyeti”dir. 98 Ancak baskı yönetiminingiderek ağırlaştığı 1880’i izleyen yıllardan1908’e kadar ki dönemde iş bırakımıeylemleri çok seyrekleşmiştir. ZatenAbdülhamit döneminde grev sözcüğüsansürlenmiş olduğu gibi, işçilerin 1908öncesinde greve gitmeleri yada sendikakurmaları “hatır ve hayale gelebilir bir şey”değildir. 99Meşrutiyet döneminin basın ve yayınhayatı 1876 Kanun-i Esasi’nin 12.mad. göredüzenlenmiştir. Bu madde, “Matbuat kanundairesinde serbesttir” hükmünü getiriyordu.Bir önceki dönemin keyfi uygulamaları gözönüne alınırsa, bu ileri bir adım sayılabilirdi.Hatta 1876 Kanun-i Esasi’nin ilk andakiözgürlük ortamı basında da hissedilmiş,sürgün yada hapisteki gazeteciler işlerininbaşına dönmüşler, basında canlı bir ortamortaya çıkmıştır. Ayrıca Mithat PaşaAnayasaya uygun yeni bir basın yasasıçıkarmak için çalışmalara başlamış ve1877’de mizah gazete ve dergilerininyasaklanmasını öngören hükümlerinolmadığı bir Matbuat Kanunu kabuledilmiştir. Ancak bu kanun padişahçauygulamaya konmamıştır. Zaten çokgeçmeden I. Meşrutiyet dönemi de sonaermiştir. 100I.Meşrutiyet’e başka bir açıdanbakıldığında, Batıdakilerden farklı olarak,iktidara ortak olunmasını sağlamaktanziyade, devlet görevlilerinin halkazulmetmeden, hukuk kurallarına uygun birşekilde hareket etmelerini de sağlamakamacı taşıdığı görülebilir. Bu nedenle I.Meşrutiyet demokratikleşmeden ziyade,hukuki bir yönetim kurmayı amaçedinmiştir. Bu yönüyle “I. Meşrutiyetsiyasiden çok hukuki, anayasaldan çokidaridir” 101 denebilir.Tüm bunlardan başka, Kanun-i Esasietkileri günümüze kadar devam edentoplumsal bir heyecan ve beklentinin de ilktohumlarını atmıştır. Şöyle ki Kanun-i EsasiTunaya’nın deyişiyle, Mithat Paşa ve etrafıda bu aksak anayasa ile geleceğingelişmelerine kapıyı bir daha kapanmamaküzere açmışlardır. O gün başlayan vegünümüze kadar süren bir anayasaromantizmi toplumsal siyasette hakimolmuştur. Anayasa ile her sorununçözümleneceği ve toplumsal-siyasalgelişmenin bu sayede sağlanacağınainanılmıştır. Yüzyılı aşkın deneyim bununböyle olmadığını göstermiştir, ama birbakıma her anayasa ve anayasal hareketindaha ileri özlemler yarattığı ve gelişmelerdoğurduğu da 102 belirtilmelidir.98Mehmet Şehmus Güzel, “CumhuriyetTürkiyesi’nde İşçi Hareketleri”, C.D.T.A., C.7,s.s.(1848-1876), s.1850.99 Mesut Gülmez, “Tanzimat’tan Sonra İşçiÖrgütlenmesi ve Çalışma Koşulları (18391919)”, T.C.T.A., C.3, s.s.(792-802), s.794.100Kabacalı, a.g.m., s.611; Gevgilili, a.g.m.,s.207; Yayla, a.g.m., s.955.101Yıldızhan, Yayla, “Osmanlı Devleti’ndeMeşrutiyet Kavramı”, T.C.T.A., C.IV, s.s.(948-952), s.951.102İlber Ortaylı, “Osmanlı Devleti veMeşrutiyet”, T.C.T.A., C.IV, s.s.(953-960),s.955; İhsan Güneş, İkinci Meşrutiyet DönemiHükümet Programları (1908-1918), Ankara,1993, s.172.