fulltext pdf - KEFAD

GAZİ ÜNİVERSİTESİ KIRŞEHİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, Cilt 6, Sayı 2, (2005) 153gelmesi, onun “iptidaî bir Meclis-iMebusan” olduğu fikrini doğurmuştur. 56Kuruluşundan başlayarak bir yıllık süreiçerisinde Devlet Şûrasına 28 Müslüman, 13çeşitli din ve mezheplere mensup toplam 41üye tayin edilmiştir. Osmanlı Devleti’nde ilkolan böyle bir meclis kısa zamandabozulmuş ve Sadrazam Ali Paşa’nın meclisiadeta bir fren gibi görmesi üzerine “riyasetve üyelere” sadrazamın dediklerini yerinegetirecek adamlar tayin edilmiş, “Şûra-yıDevlet, Şûra-yı Evet” olmuştur. 57Abdülaziz döneminin kişisel ve keyfiyönetimi, basına ilk defa sansür koyaraközgürlüğü sınırlamaya çalışması, 58 MahmutNedim Paşa’nın Rusya destekli konumu, dışmüdahaleler, ayaklanmalar, yaşananekonomik sıkıntılar vb. etkenlerle muhaliflerAbdülaziz’e karşı harekete geçmiş ve 11Mayıs 1876 günü Talebe-i Ulum Hareketiolarak adlandırılan bir eylemigerçekleştirmişlerdir.Medreseöğrencilerinin ayaklandırıldığı ve halktan dabir takım kimselerin katıldığı bu eylemsonucunda Abdülaziz, Sadrazam MahmutNedim Paşa’yı azletmiştir. Fakat daha sonrayaşanan gelişmelerle 30 Mayıs 1876tarihinde Abdülaziz de tahttan indirilmiştir. 59Abdülaziz’in yerine geçirilen V. Murat’ında ruhsal durumunun bozulması üzerineAnayasayı ilân edeceğini söyleyenAbdülhamit tahta geçirilmiştir. 60 Abdülhamit23 Aralık 1876’da bir ferman ile Anayasa’yı56 Tunaya, Türkiye’nin..., s.41.57 a.g.e., s.148-150.58 Sulhi Dönmezer, Basın Hukuku, C. I, İstanbul,1964, s.129; B.Kuran, a.g.e., s.25.59 B.Kuran, a.g.e., s.26-27; Oğuz, a.g.m., s.492-494.60 a.g.e., s.27-28; Ahmet Oğuz, I. MeşrutiyetMeclisi Umumî’sinin Açılışı, H.Ü. SosyalBilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi,Ankara, 2003, s.48-50ilân etmiş ve böylece ara-sıra gerçekleşenkesintilere rağmen Millî Mücadele dönemide dahil olmak üzere Türkiye’de günümüzekadar devam eden Anayasal süreçbaşlamıştır.3.2. 1876 Kanun-i Esasi’nin Özelliklerive DeğerlendirilmesiKanun-i Esasi padişah tarafındanoluşturulmuş bir komisyon ve Mithat Paşa,Süleyman Paşa, Ziya Paşa ve Namık Kemalgibi kişiler tarafından hazırlanmıştır. KanuniEsasi’nin hazırlanışında halkın temsilinisağlayacak herhangi bir kurul olmadığı gibi,halk oylaması da yapılmamıştır. Bu nedenle1876 metni hukuki açıdan padişahın tekyanlı bir işleminden doğmuş bir “FermanAnayasa”dır. 61Kanun-i Esasi: a) Memalik-i Devlet-iOsmaniye (Mad.1-7) b) “Tebaa-i Devlet-iOsmaniye’nin hukuk-ı umumiyesi (mad.8-26) c) Vükelay-ı Devlet (mad.27-38) d)Memurin (mad.39-41) e)Meclis-i Umumi(mad.42-59) f) Heyet-i Âyan g) Heyet-iMebusan (mad. 65-80) h) Mehakim (mad.81-91) ı) Divan-ı Âli (mad.92-107) i)Vilâyet (mad.108-112) j) Mevadd-ı Şetta(mad.113-119) olmak üzere 11 fasıl 119maddeden ibarettir. 62Kanun-i Esasi’nin 66. mad. 63 göre, mebusseçimi konacak bir kanuna göre yapılacaktı.Bu amaçla Anayasa hazırlanırken bir deTalimat-ı Muvakkate ismini taşıyan, bir seneyürürlükte kalacak, seçimin nasılyapılacağını gösteren bir talimat, 28 Ekim1876’da yürürlüğe konmuştur. 13 Aralık1876 günü de İstanbul ve civarının seçimsistemini tespit eden 23 maddelik bir61 Tanör, Osmanlı-Türk…, s.105.62 Suna Kili – Şeref Gözübüyük, Türk AnayasaMetinleri, 2. Baskı, İstanbul, 2000, s.43-55.63 a.g.e., s.50.