fulltext pdf - KEFAD

148Türk Demokrasi Tarihinde I. Meşrutiyet / H. Uzunbir rastlantı değildir. Bu yüzyıllar,Avrupa’da ortaçağ sonlarından berigelişmekte olan yeni bir toplum sınıfının,burjuvazinin artık açıktan açığa en üstün güçolarak belirmeye başladığı, bu üstünlüğünüanayasalarda gösterilmiş kurumlar vekurallar yoluyla sağlamlaştırmak içinuğraştığı bir döneme rastlamaktadır. 13X. Yüzyıldan itibaren şehirlerde ticaret vesanayinin gelişmesinin ortaya çıkardığızengin, yeni bir sınıf olan Burjuvazinin bumücadelesi, toplumun diğer bir sınıfı olanaristokratların doğuştan sahip olduğu siyasî,askerî ve sosyal haklarının, kendileriningelişiminde olumsuz etkisini ortadankaldırabilmek amacıyla, eşitlik ve özgürlükilkelerini gerçekleştirme mücadelesidir.Eşitlik ilkesini yasalar önünde eşitliğisağlamak, özgürlük ilkesini ise kendidüşüncelerini yayabilmek amacıylabenimsemişlerdi. 14 Gerçekte burjuvazinintüm bu mücadelesi herkesten çok,burjuvazinin işine yarayacak düzenlerinkurulmasına yol açmış olabilir, ancak, busayede, feodalitenin kalıntıları ilearistokrasinin ve mutlak hükümdarlarınegemenliği de yıkılmış daha sonrakidemokrasi akımları için yollar açılmıştır. 15Anayasal gelişmeler bakımından dünyadaözel bir yeri olan Fransa’nın bu özelliğininbaşta gelen nedenlerinden biri, bu ülkenin“kesin ve evrensel formüller ülkesi”olmasıdır. Bunun bir yansıması, İngilizparlamentarizmi hiçbir mantığa ve felsefeyedayanmadan zaman içinde gelişerek adetakendiliğinden ortaya çıkan bir sistemken,Fransa’nın devrimden sonra rejimini yeni veevrensel bir kavram olan “ulusal egemenlik”13 Soysal-Sağlam, a.g.m., s.21.14Ahmet Taner Kışlalı, Siyasal Çatışma veUzlaşma, 2. Baskı, Ankara, 1993, s.73-74.15 Soysal-Sağlam, a.g.m., s.21.kavramı üzerine kurmasıdır. Böylece Fransızsistemi İngiltere örneğinin tersine “akıl ileyaratılmış ve rasyonel bir tutarlılıklakuşatılmıştır”. Ancak bunun bir bakımazorunlu olduğunu, monarşik egemenlikteorilerinin güçlü olduğu Kara Avrupa’sındave özellikle Fransa’da anayasalı bir rejimeulaşmanın yolunun muhtemelen “egemenkral”ın karşısına “egemen halk”ıçıkarmaktan geçtiği de unutulmamalıdır. Bufarklı gelişme çizgisinin ardındaki toplumsalolgulara bakıldığında, Fransız inkılâbı ileburjuvazinin eski toplumsal hiyerarşiyekatılmak değil, onu yok etmek ve yerinialmak istediği görülür. 16Dolayısıyla Batı’daki anayasacılık akımıtoplumlardaki bir takım sosyal ve ekonomikdeğişimlerin bir sonucu olarak, başka birdeyişle, burjuvazinin devlet yönetiminde hakelde etme çabasının bir ürünü olarak ortayaçıkmıştır. 173. I. MEŞRUTİYET DÖNEMİ3.1. I. Meşrutiyet Dönemi ÖncesiGelişen OlaylarKuruluşundan Kanun-i Esasi’nin ilânıtarihine kadar geçen devirde, mutlakyönetim anlayışının hakim olduğu, 18Osmanlı Devleti’nde de Batı’daki birburjuva hareketi niteliğinde olmamaklabirlikte, XIX. Yüzyılın ortalarına doğru birtakım anayasacılık hareketlerinin başladığıgörülür. 19 Ancak bu hareketler daha çok16 Yavuz Sabuncu, “Dünya Anayasal TarihindeÖzgürlük ve İktidar Dengesi, Fransız AnayasalÖrneği”, C.D.T.A., C.I, s.s.(53-53), s.53-54.17 Soysal-Sağlam, a.g.m., s.21.18 Yaşar Özüçetin, “Egemenliğin, Demokratik-Millî Hakimiyete Dayanması ve Yeni TürkDevleti’nde Görünümü”, G.Ü. Sosyal BilimlerEns., Sa.: 1, Dön.: Mayıs, s.s (1-7), Ankara,2004, s.419 Temuçin Faik Ertan, “Osmanlı Devleti’ndeAnayasalı Rejime Geçiş (1876 Kanun-ı