Çağdaş değerlere sevdalı Bir Beşiktaş kentlisi: Türkan Saylan

let başkanı, İstanbul’da İslâm âleminin sözde dini başkanı. Buna son vermenin
yolu, bir yasadan geçiyor. 3 Mart 1924 yasalarından. “Hilafetin İlgasına
ve Çıkartılmasına Dair Kanun” T.B.M.M ‘de kabul edilince, 3-4
Mart 1924 gecesi Dolmabahçe Sarayı’ndan alınan Abdülmecid Efendi,
Çatalca’da bekleyen trene bindirilerek Türkiye’den çıkartılıyor. 5 Mart günü
de Osmanlı Hanedanı’nın bütün mensupları yurt dışına gönderiliyorlar.
Çok hassas olduğunuz bir konu var. Gözden kaçırılan
önemli bir gerçek dediğiniz. Şu, “ilk adım” meselesi...
N.S: Bunu kitabımda önemle vurguladım. Evet, Beşiktaş’tan atılan bu ilk
adım, Milli Mücadele’nin adımı yani, 16 Mayıs 1919’da Beşiktaş’tan atılmıştır.
Oysa buna hiç değinilmemiştir. Ve ben özellikle Beşiktaş’a nasip olmuş
bu onurun, her yıl 16 Mayıs 1919’da törenlerle taçlandırılması taraftarıyım.
Bu konudaki isteğimi belirttim. Eminim gerekli girişimler yapılacaktır.
Yüzyıldır sarayda sultanlara Latince öğretiliyormuş. 130 yıl
sonra Dolmabahçe’de Latin harflere geçiş süreci başlıyor.
N.S: Çok da, Hatice Sultan’ın kişisel hevesi burada sözkonusu olan. Tek kişilik
bir heves yani. Melling çok etkilemiş onu. Belki de aralarında duygusal
bir bağ vardı. Bir yandan iş ilişkileri de var. Çünkü sarayın mimari ve dekorasyon
işleriyle Melling ilgileniyor. Hatice Sultan da ona Arap harflerini
öğretmiş. Atatürk’ün yaptığı farklı. İddia ediyorum, Harf Devrimi olmasaydı,
halen biz eski yazıyla okuyor, yazıyor olsaydık, Avrupa Birliği süreci düşünülemezdi
bile. Arap ülkelerinin Batı’ya entegre olamamalarının en büyük
nedeni bana göre Arap alfabesini bırakamamalarıdır. Diğer yanda, bizi
Batı’yla görüştüren, buluşturan, anlaştıran, kaynaştıran, uzlaştıran tek manifesto,
Atatürk’ün bize kazandırdığı en büyük devrimdir harf devrimi. Bu
arada belirteyim, bu öyle aniden alınmış bir karar da değildir. Alt yapısında
büyük bir çalışma ve bilgi birikimi vardır. Harf Devrimi Ankara’da TBMM’nin
kabul ettiği yasayla Türk kültür hayatına girmiş olsa da buna ilişkin asıl karar,
İstanbul’da Beşiktaş’ta alınmıştır ve Atatürk İstanbul’dan aldığı izlenimlerle
Karadeniz’den başlayarak Anadolu kentlerinde yeni harfleri tanıtan dersler
vermiştir. Yeni bir Anadolu hareketi, başlangıç noktası yine Beşiktaş.
Neden İstanbul peki?
N.S: İstanbul bir kültür merkezi de ondan. Yazı ve yazın yaşamının kalbi.
Eski harflerle okuma- yazmanın en yoğun yaşandığı yer. Dolayısıyla her
zamanki gibi akıllıca, düşünülerek alınmış bir karar burayı seçmek. Bu işin
okulu da Dolmabahçe. Yazı tahtası orada kullanılmış,
Neden Krippel peki? Türk heykeltraş yok mu o dönemde?
N.S: Öncelikle dünyaca ünlü bir heykeltraş Krippel. Bu yüzden özellikle seçilmiş.
Atatürk’e “Bak, biz heykelini dünyaca ünlü bir heykeltraşa yaptırdık”
mesajı var. İkincisi, o dönemde böylesine büyük boyutlarda ve bu derece
estetik bir heykel yapacak imkanlar yok. Size bu heykelin bir özelliğinden
de sözedeyim. Heykelde Atatürk, o ünlü ilk adımının hareket noktasına,
Beşiktaş’a bakmaktadır.
1927 yazı. Atatürk İstanbul’a geliyor.
N.S: Bakın; bu geliş, Cumhuriyet tarihinin önemli olaylarındandır. Önemlidir,
çünkü altı yüz yıllık bir imparatorluğu ve saltanatı kapatıp yeni bir devlet
kuran önder, artık bir “cumhuriyet kenti “ olan eski bir payiytahta ( başkent)
gelmektedir. Üstelik de askerlikten emekli olurken İstiklâl Madalyası
dışında tüm nişan ve madalyalarını bırakmış olarak, yani sivil kimlikli bir reisicumhur
olarak.
Peki, geldiğinde Dolmabahçe Sarayı Mabeyin Avlusu’nda
yaptığı konuşma neden tarihte bir ilk?
N.S: Çünkü bu konuşma, aynı zamanda bütün Türk ve İslâm dünyasında
seçimle işbaşına gelmiş bir devlet başkanının, on beş asır imparatorlara,
sultanlara başkentlik yapmış bir kentte, kendisini onlar gibi Tanrı’nın gölgesi
gören değil, bir vatandaş ve kentin konuğu sayan uygar bir önderin içten
söylevidir. Bu da, tarihte bir ilktir.
Atatürk, kendisine “Gazi Mustafa Kemal” ya da “Ata”
denmesini istemezmiş. “Atatürk” diye hitap edilsin
istermiş. Neden?
N.S: Doğru. Diğer hitaplar Atatürk’ü hep rahatsız etmiş. Atatürk, aşama
aşama getirdiği her yeniliğin izinde olmuş. Kendi de unvanlarını ona uydurmuş.
Bir ara Reisicumhur Gazi Hazretleri imiş, 1927’nin başında askerlikten
emekliye ayrıldığı tarihe dek çeşitli unvanlar takılmış ona. Askerlikten
emekli olduğu zaman Reisicumhur Mim Kemal olmuş. Subaylığıy-
B+ YAZ 15