209ca3c88b2c650acdb844ae7dcc05694d22112a

ve aleyhteki faaliyetleriyle ilgili olduğu, inançsızlıklarıyla ilgili olmadığı,âyetlerin gelişinden anlaşılıyor.210Peygamber’in hadislerine gelince, bunlarda mürtedler hakkında öldürülmeemirlerinin yer aldığı görülüyor. Mesela en sağlam hadis kaynaklarınınbaşında geldiği kabul edilen SahîhüH-Buhârt’de bu konuda birkaçhadis nakledilmektedir.211 Ancak bu hadislerde söz konusu edilen mürtedlerindurumları tamamen farklıdır ve öldürülme emrini, tıpkı münafıklardaolduğu gibi, inanç temelinde değil, siyasi çerçevede değerlendirmekgerekir. Bu hadisleri, İslam’ın yeni ortaya çıktığı ve İslam toplumununhenüz teşekkül etmekte bulunduğu erken bir devirde, mürtedlerin butoplumun sayıca ve nitelikçe büyümesine engel teşkil ettikleri düşüncesiçerçevesinde değerlendirmek gerekir.Klasik fıkıh kaynaklarında zendeka genellikle “İbtânü’l-küfr ve izhârü’l-imân,”yani “inançsızlığını gizlemek, inancı varmış gibi görünmek”şeklinde, çok kısa fakat çok açık bir ifadeyle tanımlanmıştır. Görüldüğü gibiİslam hukuku zendeka ve ilhadın tarihsel ve kültürel kökleri ve gelişimi210 Öyle görünüyor ki, sonraki devirlerde fakihler, bu âyetlerin nâzil olduğu döneminşartlarını ve münafıkların Müslümanlar aleyhindeki oyunları bir yana bırakarakyalnızca hüküm kısmıyla ilgilenmişler ve ölüm cezasını inanç alanına intikal ettirmişlerdir.211 Bkz. Sahîhü'l-Buhârî, Mısır (tarihsiz), IX, 18-19. Özellikle 19. sayfada Ebu'n-Nu'mânb. Muhammed tarîkiyle İkrime'den nakledilen bir "hadis" çok dikkat çekicidir. Bu rivayetegöre, Hz. A li'nin huzuruna bazı zenadıka (orijinal Arapça metinde bu terimaynen kullanılmıştır) getirilmiş, o da bunların yakılmasını emretmiştir. Olay İbn Abbas'ınkulağına gitmiş, o bunu doğru bulmayarak "Eğer ben olsaydım bunu yapmazdım;zira Peygamber bunu nehyetmiştir; ama Peygamber 'Kim dinini değiştirirseonu öldürün' dediği için onları öldürürdüm" demiştir. Görüldüğü gibi hadislerinyorumunda aslında, Peygamber dönemindeki olayların siyasi niteliklerini göz önünealmak suretiyle, bunların İslam'ın henüz yeni yeni tutunmaya başladığı bir dönemdesöylenmiş olduklarını hesaba katmak gerekiyor. İslam'ın yeni yayıldığı bir dönemde,Müslüman olduktan sonra tekrar eski dinine dönenlerin, serbest bırakıldıklarıtakdirde başkalarına örnek olabilecekleri, bunun ise zaten sayıca az olan Müslümanlararasında olumsuz sonuçlara yol açabileceği düşünülmüş olmalıdır. Bu dagösteriyor ki eğer gerçekten bu sözü Peygamber söylemişse, bu o mürtedin inancınıterk etmesi sebebiyle değil, olaydaki belirtilen siyasi maslahat dolayısıyladır.Ayrıca bu hadis bir problem de ortaya çıkarıyor: Buhârî'deki bu rivayette bir anakronizmolduğu dikkati çekiyor. Bu problem, Hz. Ali'ye bazı zenâdıkanın getirilmişolmasıdır. Oysa Hz. A li döneminde zenâdıkadan bahsetmek mümkün değildir. Busebeple Buhârî gibi sağlamlığıyla şöhret bulmuş bir kaynakta böyle bir anakronizmiyansıtan bir rivayetin bulunması ilginçtir. Üstelik Buhârî'nin (ö. 869), zendekahareketlerinin en yaygın olduğu bir dönemde yaşadığını ve eserini meydana getirdiğiniunutmamak gerekir. Kanaatimizce bu anakronizm, bu hadisin sıhhatini tartışmalıhale getiriyor.