Journo Almanak 2020

Recommendations

Info

12PÜF NOKTASIKoronavirüs aşısıhaberlerindedikkat edilmesigerekenlerKoronavirüs aşısı haberleri, Türkiye dâhil birçok ülkedekibilimsel çalışmalarda sona yaklaşıldıkça medyada daha sıkyer alıyor. Harvard Üniversitesi’ndeki Journalist’s Resource(Gazetecinin Kaynağı), koronavirüs aşı araştırmalarıyla ilgilihaberler hazırlanırken dikkat edilmesi gerekenleri 5 maddedeözetledi. Kerry Dooley Young imzalı yazıyı sizin için çevirdik:YYıllardır sağlık gazeteciliğiyapan Gary Schwitzer, CO-VID-19 konusunda haberyapmanın zorluklarından bahsederken,afet uyarılarındakidili kullanıyor. ABC’ye bağlıKSTP televizyonuna geçtiğimizgünlerde verdiği bir söyleşideSchwitzer, koronavirüsle ilgiliaraştırmaların ön sonuçlarınınhızla yayımlanmasının “salgındezenformasyonundan kusursuzbir fırtına” oluşturabileceğiuyarısında bulunuyordu.Sağlık haberleri konulu Healthnewsreview.orgsitesini deyöneten Schwitzer, Journalist’sResource ile söyleşisinde, CO-VID-19 bilgilerinin oluşturduğu“tsunami” ile okurların ve izleyi-cilerin mücadele edebilmesi içingazetecilerin onlara yardımcıolması gerektiğini vurguladı.Ona göre gazeteciler, özellikle dedünya kamuoyunun COVID-19’akarşı etkili bir aşı beklediğibugünlerde, bilim insanlarınınsalgınla ilgili bildiklerinin bazısınırları olduğunu okurlara veizleyicilere iyi anlatmalılar. Bukonudaki önerisi şöyle: “Lütfenkesinliğin söz konusu olmadığıdurumlarda bir kesinlik varmışgibi yansıtmayın.”KORONAVIRÜS AŞISIHABERLERININ PRETKISI VARBirkaç şirket, aşı denemelerininsonuçlarını bilimsel yayınlaryerine basın bültenleriyle duyurdu.Bu şirketlerin hisse senedifiyatları uçtu. Bazı durumlardaaslında bu basın bültenlerindepek az gerçek bilgi vardı.Gazetecilerin COVID-19 a-şılarıyla ilgili haberlerine içgörüoluşturması için şu uzmanlardangörüş aldık: Akademik dergi JA-MA’nın yayın yönetmeni HowardBauchner, bulaşıcı hastalıklar a-lanında uzman uluslararası sağlıkgazetecisi Helen Branswell, ABDAşı Eğitim Merkezi Direktörü vebulaşıcı hastalıklar uzman doktoruPaul Offit, yıllardır ABD Gıdave İlaç İdaresi kaynaklık haberleryapan Politico Pro muhabiri ZacharyBrennan ve aynı zamandaMinnesota Üniversitesi HalkSağlığı Okulu’nda misafir doçentolan Gary Schwitzer.Onların önerilerinden bazılarışöyle:Klinik deneme aşamalarınıhaberde iyice anlatın 1.Aşı gibi tıbbi ürünler, geliştirmesürecinde farklı klinikaşamalardan geçer. Muhabirlerbunların bu aşamalarda neyinsöyleyip neyin söylenemeyeceğinianlamalı. Akademik makaleleryerine basın bültenleriyle paylaşılanbilimsel veriler konusundauyanık olmalılar.ABD’deki tedavilerde neyinkullanılıp pazarlanabileceğineGıda ve İlaç İdaresi (FDA) kararveriyor. [Türkiye dâhil birçok
13ülkede ise bu yetki doğrudan sağlık bakanlıklarında].Aşıların ve diğer ilaçlarınaraştırma denemeleri birden fazla aşamadagerçekleştiriliyor. Farklı ülkelerdeFDA uygulamalarını destekleyecek başkaaraştırmalar da yapılabiliyor.Faz 1 adı verilen birinci aşamada aşıadayı, 20 ila 100 arası sağlıklı gönüllüüstünde deneniyor. Bu aşamada aşınınetkinliğiyle ilgili çok fazla veri toplanamadığınıbelirten Branswell, “Buradaamaç, kullanılması gereken dozu belirlemekve aşının daha sonraki aşamalariçin güvenli olup olmadığını saptamaktır”diyor. Ona göre Faz 2 çok dahabüyük çaplı bir denemedir ve aşınınişe yarayıp yaramadığını gösterir. Faz3 ise aşının işe yarayıp yaramadığınınetleştirir. Salgınla daha etkin mücadeleamacıyla bilim insanları arasındaki bilgipaylaşımını artırmak için akademikyayın öncesi sunucuların kullanımı artırılmıştı.Araştırmacılar bu sunucularüstünden, henüz büyük yayıncılarınşartlarını karşılamadan da bulgularınıpaylaşabiliyor. Piyasanın COVID-19aşı haberlerine “çıldırdığını” belirtenBranswell, bu sunucular üstünden paylaşılanön bulguların bu yüzden borsalarıcoşturabildiğini ifade ediyor.Örneğin Cambridge merkezli biyoteknolojifirması Moderna, sekiz kişiüstünde Faz 1 denemesini yaptığı CO-VID-19 aşısının tüm deneklerde antikorüreterek başarılı olduğunu 18 Mayıs’tabir basın bülteniyle açıkladı. Aynı günbu şirketin hissesi yüzde 20 prim yaptıama Branswell’e göre söz konusu basınbültenindeki bilimsel veriler aslında yetersizdi.“Ertesi gün bu basın bültenindeyeterince bilgi bulunmadığını yazdım.Aşının işe yaramadığını öne sürmedimama bu bültene bakıp da bir şey söyleyemeyeceğimizibelirttim” diyor Branswell.Ertesi gün Moderna hisseleri yüzde 10değer kaybetti.Schwitzer’in dikkat çektiği bir noktaise kimileri sadece hayvan deneylerinedayanan erken dönem araştırmalardanelde edilen bulguların bazen fazla iyimserbir şekilde duyurulması. Schwitzerve JAMA’nın yardımcı editörü RichardSaitz, geçen ay yayımladıkları bir makalede,belirlenen bir araştırmayaodaklanan haberlerde, bu konunun tekaraştırmayla aydınlatılamayacağınında vurgulanması gerektiğini belirtiyor.Onlara göre gazeteciler bu alandakidiğer uzmanlara da danışmalı ve habereonların görüşünü de eklemeli.COVID-19 aşılarının en azından2. hafif yan etkileri olabileceğinibelirtinBranswell şöyle diyor: “Bu aşılarbazı hastaların kendisini kısa bir sürede olsa kötü hissetmesine neden olacaksainsanlar buna hazırlanmalı. Bubilginin önceden alınması, sonrasındasosyal medyada patlak verebilecek tartışmalarakarşı topluma bir bağışıklıkkazandıracaktır.”Bugüne kadar yapılan anketler birçokinsanın aşının olası yan etkileri konusundaendişeli olduğunu gösterdi. Aşıdenemelerinin bazılarında birkaç günboyunca sürebilen kas ağrıları ve midebulantısı gibi yan etkiler saptandı. Bazıhastalarda aşı yapılan bölgede acı, başağrısı, yorgunluk, üşüme ve ateş gibi yanetkiler de söz konusu olabiliyor. Dahaciddi yan etkiler (örneğin hayati tehlikebarındırmasa da tıbbi müdahale gerektiren“3. Derece” yan etkiler) saptandığındaise o aşı iptal edilip denemelerisonlandırılıyor.Aşıyı kimlerin denediğini, okura3. ve izleyiciye açıklayınGazeteciler, klinik deneme sonuçlarınınpaylaşıldığı raporlarda, denekgrubunun nasıl ve kimlerden oluşturulduğunadikkat etmeli. Tıbbi akademikdergilerde bu bilgi genelde “Tablo1″ içinde yer alıyor.Bauchner bu durumu şöyle açıklıyor:“Araştırmanın kimler üstünde yapıldığıönemli bir soru. 20-40 yaş arası sağlıklıinsanlar mı? Eğer öyleyse bu deneme,60-80 yaş grubu için veya sağlıklı olmayanyetişkinler için geçerli sonuçlarvermeyecektir.”Haberlerde aşıyla ilgili bilinenlerinsınırını çizin 4.“Başka zamanlarda bu hâlde yayımlanmayacakbazı araştırmaları salgınınortasında olduğumuz için yayımlıyoruz”diyor Bauchner. Araştırmacıların örneğinaşının yan etkilerini tam olarakanlayabilmesi için vakte ihtiyacı olduğunu,okur ve izleyicilerin de idrak etmesigerekiyor. Klinik denemeler, aşının güvenlikbilgilerine dair ilk zemini sunuyor.Tıp alanında araştırmacılar geneldeyüzde 95 güven aralığında hesaplamalaryapıyor. Bunun anlamı şu: “Eğerbir araştırma yüzde 95 güvenliyse vegüven aralığı da 47-53 ise, araştırmacılaraynı araştırmayı tüm nüfus üzerindetekrarladıklarında, bu denemelerin yüzde95’inde 47 ile 53 arasında sonuçlaralacaklardır.”Bauchner’in bu konuda verdiği hayalibir örnek şöyle: Diyelim ki bir aşı denemesiyapıldı. bu aşının yüzde 40 başarıoranıyla bulaşıyı engellediği saptandı.Bu sayı, araştırmacıların yapabildiği eniyi tahmindir ve güven aralığı içindekimuhtemel başarı oranlarını esas alır. Buhayali örnekteki denemede güven aralığıoldukça geniş. Söz konusu aşının gerçeketkinliği muhtemelen en az yüzde 20 veen çok yüzde 60 düzeyindedir.Bauchnerinsanların bilimsel bir terim olan güvenaralığı (“confidence interval” veya kısacaCI) kavramını anlamakta zorlabileceğini,ancak bunun önemli olduğunuvurguluyor. “Bir aşının ne kadar etkiliolduğuna dair kesin bir cevabımız aslındayok. Sadece bir aralık söz konusu.Bu aralığın gerçeğe ne kadar yakın olduğunuifade etmeye çalışıyoruz” diyor.Kaynaklarınızdan bir ağ oluşturun5.Brennan, COVID-19 aşılarını haberleştirengazetecilere, mümkün olduğundaçok bakış açısını yansıtmalarınıve şirketlerin sunduğu bilgileri iyiceirdelemelerini de öneriyor: “Aşı uzmanlarıylakonuşun. Araştırma raporlarınıneklerini ve tablolar gibi destekleyicidiğer malzemeleri de inceleyen birilerinibulun. Gazeteciler kelimeleri okurama aşı denemelerinde kritik bilgilersayılardadır. Bazen veriler, kelimelerintanımlamadığı veya en azından önemininhakkını vermediği şeyler gösterir.”Gazetecilerin akılda tutması gerekenbir diğer gerçek de, deneysel COVID-19aşılarından birçoğunu geliştirirkenkullanılan yeni yaklaşımların yarattığızorluklardır. FDA bu yeni teknolojilerinbir kısmını henüz onaylamadı.Patojenlerinhastalığa yol açarken kullandığıproteinlerin genetik kodlarının vücudaverilmesini sağlayan bir araç olan mR-NA aşısı bunlardan biri. Peki bu nedenönemli? Branswell şu cevabı veriyor:“FDA’in yeni bir yaklaşımla ilgili deneyimiarttıkça bilim insanlarının denenenaşıları değerlendirmesi de kolaylaşacak.Şu anda geliştirme aşamasında olan,özellikle de en fazla yol kat etmiş çoğuCOVID aşısı için böyle bir durum sözkonusu değil.”Journo‘nun Türkçe’ye çevirdiği bu yazı,ilk olarak Journalist’s Resource‘da KerryDooley Young imzasıyla 23 Ağustos’ta yayımlandı.
Page 1 and 2: GAZETECİLER İÇİN BİR DERGİARA
Page 3 and 4: 3İÇİNDEKİLER4Gerçeklerin tsuna
Page 5 and 6: 5haberle” anlaşılır. Yani deme
Page 7 and 8: 7Tüm yazı dizisi:https://journo.c
Page 9 and 10: 9Kerem, kendisini ve ailesinikısac
Page 11: 11Canan Karatay haberiportakal tük
Page 15 and 16: 15BILGIYE ERIŞIMDE BIRNUMARALI KAN
Page 17 and 18: 173. GOOGLEREKLAMLARI, YALANVE IFTI
Page 19 and 20: 19TGC Gazetecilik Başarı Ödülle
Page 21 and 22: 21Türkiye Gazeteciler Sendikası
Page 23 and 24: 2320 MADDEDE RAPORDAKI SAYISAL VERI
Page 25 and 26: 25ihmali sonucu korunmayarakgöz g
Page 27 and 28: 27deney kapsamında. Acaba gazeteci
Page 29 and 30: 29ması konusunda) “Aile içinde
Page 31 and 32: 31
Page 33 and 34: 33sundukları ve bunu da sorulması
Page 35 and 36: 35tecilik için gelir kaynakları
Page 37 and 38: 374. SABAH:KARADENIZ’DE PETROLAĞ
Page 39 and 40: 39Bu haberde hata yoktu.• Ancak B
Page 41 and 42: 41* Siva Vaidhyanathanimzalı bu ya
Page 43: ULUSLARARASI BASIN KARTI4311Kapıla

Journo Almanak 2020

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?