Türkü Life Ocak Şubat Mart 2021

KONUK YAZAR
Kimileri tarafından bu iki olayı
anlatan türküler arasındaki
geçişkenlik sözlü kültür olarak
taşınması yöreye giden çerçilerce
yapılmıştır da deniliyor, kervanlar
ile yapılan ticaret sırasında
da deniyor. Eski Harput’tan,
folklor sahalarından, Eğin’den
bir örnek verecek olursak
“Bahçada yeşil hıyar” diye
başlayan türkü İstanbul’da “yeşil
çınar” olmuştur. Yine Eğin’den
Mustafa Özgül hocamızın
Ankara Demirlibahçe’deki
evinde halk bilim hocamızın
verdiği ödevi hazırlamak için
buluşmuştuk. Yanımızda Eğin’in
ünlü klarnetçisi Necmettin Erol
vardı, o anlattı, ben yazdım. O
ara konu varyantlaşmaya geldi.
Yörede “Mezire’den çıktım”,
“Arapkir’den çıktım” adlarıyla
söylenen bir türkünün bir
varyantının Süpürgeci İsmail’in
hikayesi olarak bilindiğini anlattı.
TRT repertuvarına da kendisinin
kaydettiğini anlattı. Ayrılıkla
sonuçlanan bir aşk hikâyesiydi. Bu
türküler arasında söz, ezgi, usul ve
hikâyeler bakımından geçişkenlik
vardır. Bu konuyu hocaların
hocası Pertev Naili Boratav, türkü
çeşitliliği yaratmak için kullanılmış
geleneksel bir yöntem olarak görür.
Yine Prof. Dr. İlhan Başgöz, folklor
yazılarında varyantlaşmayı bir
halk edebiyatı zenginliği olarak
görür. Kaynaklarda türkünün
sözlerinde, ezgisinde, usulünde
görünen değişiklik olarak yer alır.
Kaynak kişiler ve derleyen de bu
değişikliğe sebep olur. Hikâyede,
ezgide, usulde ve sözlerde yapılan
değişiklik yörede kalıplaşmış ise
değişiklik zor yapılır.
Bütün bu çeşitlilikler içinde ortaya
çıkan, her yörede ana sütü gibi
candan ve ana sütü gibi temiz
olan türküler kardeşliğimizin,
birlikteliğimizin, dostluğumuzun
teminatıdır. O yüzden bırakın
benzeşsinler, bırakın aynılaşsınlar.
Hepsi bu toprakların zenginliğidir.
KAYNAKÇA
BAŞGÖZ, İlhan. Folklor Yazıları.
İstanbul: Adam Yayınları, 1986
BORATAV, Pertev Naili. 100
Soruda Türk Halk Edebiyatı.
İstanbul: Gerçek Yayınları, 1995
BORATAV, Pertev Naili. Folklor ve
Edebiyat, 2. Cilt. İstanbul: Adam
Yayınları, 1991
ÇOBANOĞLU, Özkul. Halk Bilimi
Kuramları ve Araştırma Yöntemleri
Tarihine Giriş, Akçağ Yayınevi
2002
ÖZKAN, Umut. Harput senfonisi.
Ankara: Türkü Life Dergisi
TARLABAŞI, Burhan. Kültür
Bakanlığı Yayınları, 1996
TDK SÖZLÜK. Ankara Tdk
Yayınları
TURHAN, Salih. Anadolu Ezgileri
ve Türküleri. Ankara, 1995
Türkülife
OCAK • ŞUBAT • MART 2021
67