tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü iktisat
tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü iktisat
tc süleyman demirel üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü iktisat
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2.1.1. Uluslararası Doğalgaz Anlaşmaları<br />
Genel yapılarını arz kaynakları, iletim ve dağıtım sistemi ve pazar olmak<br />
üzere üç ana faktörün belirlediği doğalgaz sistemlerinin ilk yatırım maliyetleri<br />
yüksek, marjinal maliyetleri düşüktür.<br />
Doğalgazın petrol gibi gelişmiş bir piyasası henüz mevcut olmadığından<br />
özellikle uluslararası doğalgaz alım-satım sözleşmeleri ve yurt içi sözleşmelerin<br />
çoğunda fiyatlar, özel ve gizli fiyatlar biçiminde belirlenmektedir.<br />
Uygulamada temel olarak iki tür doğalgaz alım-satım anlaşması vardır:<br />
• Yatak Anlaşmaları: İthalatçı bir yatağın tamamını satın almayı, satıcı da bu<br />
yatağı işletmeyi üstlenmektedir. Bu anlaşmaya tahsis anlaşması da denilebilir.<br />
Genelde küçük yatakların değerlendirilmesinde kullanılan bir anlaşma<br />
türüdür.<br />
• Teslimat Anlaşmaları: İthalatçının her yıl belirli bir miktar doğalgaz satın<br />
almayı, satıcının da bunu alıcıya vermeyi taahhüt ettiği anlaşma türüdür.<br />
Genelde orta ve büyük yatakların değerlendirilmesinde kullanılan bir anlaşma<br />
türüdür (Yücel, 1994: 662).<br />
Dünya enerji kaynaklarının % 23’ünü oluşturan doğalgaz arzı, genelde 20-25<br />
yılı kapsayan uzun süreli ikili anlaşmalarla güvence altına alınmaktadır. Doğalgaz<br />
arzını anlaşmalarla güvence altına almayanlar spot piyasada veya gelecek borsasında<br />
gaz alımı yoluna gitmektedirler. Dünyadaki ani konjonktür değişikliklerinden en çok<br />
etkilenenler bu ülkeler olmaktadır (Ağış, 2005: 26).<br />
Doğalgaz üreticilerini etkileyen başlıca unsurlar; rezervden çekilen gaz<br />
miktarı ile üreticinin üretmek zorunda olduğu azami günlük üretimdir. Bu nedenle<br />
son tüketicilerle yapılan sözleşmelerde, yıllık, aylık, günlük ve saatlik alım miktarları<br />
açısından belirli sınırlamalar ile sözleşmeye bağlanan belirli miktarlarda asgari alım<br />
garantisi istenmektedir. Buna göre, alıcı anlaşmada öngörülen en az miktarı almasa<br />
bile bedelini ödemek zorundadır (Bayraç, 1999: 180).<br />
Genel olarak doğalgaz alım-satım anlaşmalarında petrol fiyatlarına veya<br />
kömür fiyatlarına dayalı bir endeksleme söz konusudur. Her ne kadar anlaşma<br />
metinleri gizli kalsa da, petrol fiyatları ile cari fuel oil fiyatı yaklaşık olarak aynı<br />
24
Change language