You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
14 Zazakî<br />
Faşîstîya Cîrananê Ma<br />
RoŞAN lEzGÎN<br />
Keyepelî înternetî yê rojnameyê<br />
Zemanî de bi sernameyê “NBC<br />
televizyonunda skandal görüntü<br />
(Televîzyonê NBC de manzaraya<br />
skandale)” (*) yew xebere weşanîyaya.<br />
Mexrecê xebere ajansa<br />
ANKA ya. Destpêkê metnê xebere<br />
de mîyanê parantezî de îbareyê<br />
(VÎDEO) nuşteyo. Yanî, merdim<br />
wina fehm keno ke hem xebere<br />
hem zî vîdeoyê manzaraya skandale<br />
esto. La keyepel de tena metnê<br />
xebere esto, vîdeoyê manzaraya<br />
skandale çin o. Wina fehm beno ke<br />
edîtoran bi zanayîş vîdeo, yanî<br />
manzaraya skandale nêweşanaya.<br />
Çunkî beno ke skandal yewna<br />
skandalî xo reyde bîyaro!<br />
Muhtewaya xebere bi kilmîye<br />
wina ya: Kanalê televîzyonî yo<br />
tewr gird yê Amerîka (DYA) NBC<br />
de yew xebere weşanîyaya. Xebere<br />
derheqê hîrê tene ciwananê amerikayîjan<br />
de ya. Nê her hîrê ciwanan<br />
waşto sînorê Îranî ra bi qaçaxî bivîyarê<br />
la hetê hêzanê leşkerî yê<br />
Îranî ra tepişîyay. Kanalê televîzyonî<br />
NBC gama ke derheqê na bîyene<br />
de programanê hela sibaynan<br />
ra programo bi nameyê “Today’s<br />
Show” de xebere pêşkêş kerda, xerîteyê<br />
mintiqa zî ekran de nîşan<br />
dayo û ser o îbareyê “Kurdîstan”î<br />
nuşto. Tirkê ke Amerîka de ciwîyenê<br />
naye ser o har bîyê û tofan<br />
kerdo ra! Şaristanê Nîw Yorkî yê<br />
Amerîka de bi nameyê “Radyo<br />
Türküm” yew kanalê radyoyî esto.<br />
No radyo na mesela de bîyo merkezê<br />
reaksîyonê tirkan. Sey yew<br />
kampanya protestonameyêk nuşto<br />
û kanalê televîzyonê NBC rê şawito.<br />
Xebera nê reaksîyonî û protestoyî<br />
hetê ajansa ANKA ra<br />
virazîyaya û ro heme cîhanê çapemenîya<br />
tirkan vila kerda.<br />
Tercumeyê metnê protestoyê tirkan<br />
tam wina yo:<br />
“Today’s Show” ke hela sibaynan<br />
televîzyonê NBC de weşanîyêno,<br />
a xebera ke derheqê 3<br />
ciwananê DYA ke hetê Îranî ra bi<br />
sucê ke înan waşto bêdestûr sînor<br />
ra bivîyarê tepişîyay de weşanaya,<br />
mintiqaya ke ciwanî uca sînor ra<br />
vîyartê sey Kurdîstanî nîşan dayo.<br />
Na xebera ke behs bena de nê 3 ciwanê<br />
ke hetê Îranî ra tepşîyay ra<br />
mesajê dadîya Sarah Shourde yo<br />
derheqê Îranî de ca girewt. Dayîke<br />
nê mesajî de vato, nê ciwanî merdimê<br />
hol ê û înan nêwaşto ke Îranî<br />
rê bêhurmetîye bikerê, ez hêvî kena<br />
ke serbest veradîyê. Labelê xeberêka<br />
winayêne de zî televîzyonê<br />
NBC û weşangerê “Today’s Show”î<br />
ke hurmet nîşanê yekpareyîya erdê<br />
Tirkîya û Îraqî nêdanê, serê xerîteyî<br />
de îbareyê Kurdîstanî ronayo. Ma<br />
sey cematê Radyo Türküm NBC<br />
şermezar kenê ke yew welato xeyalî<br />
yo ke hetê dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo,<br />
bin ra çin bîyo, belgeyanê<br />
resmîyan de nameyê ey zî çin o,<br />
seke estbo nîşan dayo.<br />
Yê ke nê çîyan vanê, dewleta Tir-<br />
Faydeyê Hewice<br />
Hewice (gizêr, bûncike) hetê vîtamînanê<br />
A, C, B1 û B2 ra zaf zengîn<br />
a. Hewice hem kal hem pewte<br />
û hem zî sorawke de werîyêna. Hewice<br />
panke nêbo zî hewna ganî toleyê<br />
aye nîyero pacitiş. Çunkî yew<br />
hewice de 30 mg vîtamînê C, vîtamînê<br />
B1-B-B6, mînarelê kalsîyum,<br />
asin û potasyumî estê. Qismêko pîl<br />
yê nê vîtamîn û mînarelan toleyê<br />
hewice de yê. Eke toleyê hewice bipacîyo,<br />
zafaneyê vîtamînî vindî<br />
beno. Herinda ke toleyê hewice bipacîyo,<br />
verê awa musluxe de bi<br />
firçe bîyero şutiş hîna hol o.<br />
Dermanê kurmancîye de seba<br />
masayîşê pîzeyî, teberkerdişê îdrarî<br />
û edet bîyayîşê cinîyan de toximê<br />
hewice ra îstîfade beno.<br />
Goreyê tesbîtê cigêrayoxanê sihetî<br />
eke cinî hewte de panc rey hewice<br />
biwerê, cinîyan de se ra 68 enfarktusê<br />
qelbî û tahlukeyê felcî kêmî<br />
beno. Şitê dadîya ke pitikî lewnena<br />
zêdîyêno. Eke camêrdî roje di hewican<br />
biwerê kolesterolê gonî se ra 10<br />
yeno war. Merdim roje yew hewice<br />
biwero tahlukeyê qansêrê kezebe<br />
nîme ra nîme kêmî beno.<br />
Hewice posteyê merdimî tenik,<br />
nermek û rindek kena, rengê posteyê<br />
merdimî kena pembeyî, çiqranê<br />
rî û milê merdimî kena vindî.<br />
Eke merdim zêde ra hewice biwero,<br />
cîldê merdimî biney rengê<br />
porteqale de zerd bibo zî zerarê xo<br />
çin o. Karbonhîdratê kompleksî ke<br />
hewice de estê, enerjî danê mer-<br />
dimî. Hewice sîstemê wucûdê merdimî<br />
yê xoverodayîşî (bağışıklık<br />
sîstemî) hêzdar kena. Hormonanê<br />
seksî aktîv kena û hêzê cinsî zêdnena,<br />
qewetê merdimî vêşî kena.<br />
Beta-karoteno ke hewice de esto<br />
vînayîya çiman vêşî keno. Hewice<br />
nêweşîyanê sey kêmvînayîş, dewqeşîyayîş,<br />
kewtişê tansîyonî û bêhalîye<br />
tedawî kena. Mezgê merdi-<br />
kîya yan yew dezgeyêkê dewlete,<br />
ma vajin ke artêşe, yan zî yew mesûlê<br />
dewlete nîyo, şar bi xo yo. Tirk<br />
ê. Sey min û şima merdimê sivîl ê.<br />
Vanê, “Ma NBC şermezar kenê<br />
ke yew welato xeyalî yo ke hetê<br />
dewletanê cîhanî ra nasnêbîyo,<br />
bin ra çin bîyo, belgeyanê resmîyan<br />
de nameyê ey zî çin o, seke<br />
estbo nîşan dîyayo.” Perrê wetênî<br />
yê dinya de, ta Amerîka de, yew kanalê<br />
televîzyonî, eke qezaen bo zî,<br />
xerîteyî ser o nameyê yew mintiqa<br />
sey “Kurdîstan”î nîşan bido, tirkî<br />
na kerdene sey “skandal” vînenê!<br />
Tavilî har benê û kampanyaya protestoyî<br />
organîze kenê.<br />
Na kerdene senî îzeh bena?<br />
Ez vana qey tirkî wazenê bi no<br />
qayde çimê her kesî bitersnê. Qezaen<br />
yan bi şaşî bo zî, ganî tu kes<br />
nêvajo “Kurdîstan esto.” Eke vajo,<br />
tirkî har benê û înan protesto kenê.<br />
Eke destê înan ra bîyero beno ke<br />
qetlîam zî virazê. Ez tekrar vana, ê<br />
ke nê çîyan kenê dewlete yan yew<br />
dezgeyêkê dewlete yan zî yew mesûlê<br />
dewlete nîyo, tirkê sivîl ê, şarê<br />
tirkan bi xo yo.<br />
Merdim na kerdene, yanî nê reaksîyonî,<br />
na helwêste senî name bikero?<br />
Esas merdim çi name pirano?<br />
Îran de, hemeyê mintiqaya kurdan<br />
nêbo zî, erdê kurdan ra qismêko<br />
pîl bi nameyê “Ostanê<br />
Kordistan”, yanî “Eyaleta Kurdîstanî”<br />
name beno. No namedayîş<br />
resmî yo. Yanî, cayo ke her hîrê ciwananê<br />
amerîkayijan waşto bi qa-<br />
mî hîna vêşî şuxulnena, vîrê merdimî<br />
teze kena. Bronşan akena, kulxutikî<br />
(kixika ziwa) vindarnena û<br />
roqilayan nerm kena. Hewice bi<br />
suret gonî virazena, qebzbîyayîşî<br />
bena, îshalî vindarnena, sefra erzena<br />
teber, dejê velgan vindarnena<br />
û qewet dana kezebe. Hewice reyan<br />
(damaranê gonî) nermek kena, nêweşîya<br />
qelbî rê zî zaf baş a.<br />
çaxî sînor ra bivîyarê, hetê dewletêk<br />
ra bi hawayêko resmî sey<br />
Kurdîstanî şinasîyêno. Eynen,<br />
belgeyanê resmî de zî “Kurdîstan”<br />
nuşte yo.<br />
Teberê sînorê Îranî de, bakûrê<br />
Îraqî de mintiqayêka girde hetê<br />
zafê dewletan ra, hetta ke, hetê<br />
dewleta tirkan ra, yanî hetê Tirkîya<br />
ra zî bi hawayêko resmî sey Kurdîstanî<br />
şinasîyêna. Belgeyanê resmîyan<br />
de zî na mintiqa sey Kurdîstanî<br />
qeydkerde ya.<br />
Dewrê dewleta Osmanî de mintiqaya<br />
ke kurdî tede ronişenê sey<br />
Kurdîstanî name bîyêne. Belgeyanê<br />
resmîyan de nameyê na mintiqa<br />
Kurdîstan bi. Nika zafê erdê Kurdîstanî<br />
mîyanê sînorê dewleta tirkan<br />
Tirkîya de yo. Badê ke<br />
faşîstanê tirkan (Îtîhad we Teraqî)<br />
serektîya Mistefa Kemalî de ko-<br />
Hûmare 27 | Sêşeme | 12. Çele 2010<br />
Çapa hîrêyine ya hîrakerdîye yê<br />
Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)-<br />
Tirkî/Kırmancca (Zazaca)-Türkçe<br />
Sözlük ke hetê Grûba Xebate ya<br />
Vateyî ra amade bîyo, vejîya.<br />
Na çape de çekuyê ke Grûba<br />
Xebate Ya Vateyî 16 kombîyayîşan<br />
de tesbît kerdê ca gênê. Ferheng<br />
de 34 hezarî ra vêşêr çekuyî<br />
estê. Nînan ra dorê 20 hezarî varyant<br />
ê, yanî yê ke manaya “biewnîye”<br />
de bi “b.” îşaret bîyê. 14<br />
hezarî çekuyanê bînan ra, dorê 4<br />
hezarî çekuyî kar yan zî çekuyê<br />
pêrabeste yê. Grûba Xebate ya Vateyî<br />
16 kombîyayîşan de dorê 10<br />
hezarî çekuyî formê standardî de<br />
tesbît kerdê.<br />
Endamê Grûba Xebate ya Vateyî<br />
ke no ferheng amade kerdo,<br />
kurdê kirmanc (zaza) ê. Kesê ke<br />
na grûbe de ca gênê cayanê cîyacîyayan<br />
yê Kurdîstanê Bakûrî ra<br />
yê. Serra 1996 ra nat xebata arêdayîş,<br />
standardîzekerdiş û averberdişê<br />
kirmanckî (zazakî) kenê.<br />
Endamê grûbe çerçewaya na xebate<br />
de serre di rey kom benê.<br />
Kombîyayîşanê Grûba Xebate ya<br />
Vateyî de qaydeyê rastnuştişê na<br />
lehçe tesbît benê, çerçevaya temayêk<br />
de çeku û terman ser o munaqeşe<br />
kenê. Peynî de sey meylê<br />
grûbe, yew formê çeku yan zî<br />
termî sey formo standard qebul<br />
kenê. Çekuya ke sey standard<br />
<strong>Rûdaw</strong><br />
mara Tirkîya rona û Lozan de resmîyetê<br />
aye tescîl kerd, weriştî bi<br />
darê zorî kurdî înkar kerdî û nameyê<br />
Kurdîstanî qedexe kerd.<br />
Ewro her kes mutabiq o, dinya<br />
alem pêro zano ke nufûsê kurdan<br />
40 mîlyonî ra vêşêr o. Her cayê<br />
dinya de kurdî estê. Helbet Amerîka<br />
de zî kurdî estê. Labelê tirkî,<br />
şarê tirkan, qasê panc perey kurdan<br />
ra fikare nêkenê, pax bi kurdan nêkenê.<br />
Werzenê dewletêka tewr<br />
girde yê cîhanî de, kanalê televîzyonêkê<br />
tewr girdî protesto kenê,<br />
tehdîd kenê, çimê înan tersnenê ke<br />
yew nameyo ke tirkan qedexe<br />
kerdo, çira ê zî qedexe nêkenê.<br />
(Nuşte dom keno...)<br />
_____________<br />
(*) http://www.zaman.com.tr/haber.do?<br />
haberno=929516&title=nbctelevizyonunda-skandal-goruntu<br />
Ferhengê Kirmanckî<br />
(zazakî)-Tirkî<br />
qebul bîya, heme versîyonê aye ke<br />
tesbît bîyê zî ferheng de ca gênê.<br />
Bi nê şeklê xo, mîyanê ferhenganê<br />
nê tewiran de na xebate xebata<br />
tewr biserûber û biîstîqrar a.<br />
Adresa waştişî:<br />
Vate Yayınları<br />
Katip Mustafa Çelebi Mahallesi,<br />
Tel Sok. No: 18 Kat: 3<br />
Beyoğlu – İstanbul<br />
Tel: 0 212 244 94 14<br />
wesanxaneyevateyi@hotmail.com<br />
Kunyeya kitabî:<br />
Grûba Xebate ya Vateyî, Ferhengê<br />
Kirmanckî (Zazakî)-Tirkî/ Kırmancca<br />
(Zazaca)-Türkçe Sözlük,<br />
Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul,<br />
2009, 624 rîpelî, ISBN: 978-975-<br />
6278-40-6
Change language