Rûdaw - Rudaw.Net

16
Trêna hewayî ya Wuppertalê 13,3 kîlometre dirêj e û rojane 50 hezar mirov bi kar tînin.
“Me bêriya trêna
xwe kir”
Wuppertal (Rûdaw) – Schwebebahna
ku bûye sembola barajê
Wuppertalê westiya ye. Trêna hewayî
ku salane bi dehhezaran turîst
dikşîne Wuppertalê, di nav salan de
çûye û îsal ket 110 saliya xwe.
Schwebebahn niha tê tamîrkirin.
Wuppertalî jî li benda trêna xwe ne.
Ji ber ku trêna hewayî di çûnûhatina
Wûppertalê de roleke taybet dilîst,
niha barê trafîka bajêr giran
bûye. Ji ber ku rêwîngiya Schwebebahnê
hêsan, zû û xweştir e,
Wuppertaliya bêriya trêna xwe kirine
û dixwazin demek berê were
tamîrkirin.
Xeyala Carl Eugen Langen ji
sala 1890’an û virve îcada trêneke
hewayî bû. Langen li fabrîqeyeke
şekir a li Kölne dîtibû ku alavên
fabrîqê li ser rêyên biçûk yên daleqandî
dibin û tînin. Wî projeya xwe
pêşiyê bi şaredarên bajarên Berlîn,
Munîh û Breslau re nîqaş kir. Şare-
Servet Ziya Çoraklı
daran fikra “trêna li hewayê” red
kirin. Piştî çend hewldanan meclîsên
bajarên Elberfeld û Barmenê
(ku paşê bûn Wuppertal) biryar girtin
ku “trêna hewayê” ava bikin.
Avakirina sektora îndustirûyê li
bajêr di destpêka sedsala 19‘an de
dest pê kiribû. Lê ji ber ku kolanên
bajêr ji bo erebeyên hespan û peyayan
hatibûn avakirin, nedibû ku
tramway ji kolanan derbas bibin. Bi
vî awayî fikra Langen ya trêna hewayî
gihîşt hewara wan. Di havîna
1898‘an de avakirina trêna hewayê
dest pê kir. Ji bo avakirina rêyan 19
hezar û 200 ton hesin hat bikaranîn.
Qralê demê yê Almanyayê Wîlhelm
II. tevî keybanûya xwe Auguste
Viktorîna jî di sala 1900‘î bi
vê trênê rewitiyek kir. Wagona hejmara
5‘an, ya ku Qral lê siwar
bûbû, hîn jî bi navê “Wagona Qral“
tê binav kirin û carcaran hin kes tê
de dizewicin.
Helbestvan û şoreşger Servet Ziya Çoraklı hefta borî li Hamburga
Almanya jiyana xwe wendakir. Şoreşgerê tirk Servet Ziya wek dostekî
kevn yê kurdan dihat naskirin. Em wek rojnama Rûdaw ji malbat û
hezkiriyên wî re sersaxî dixwazin.
Keskesor
“Rojnamegeriya
kurdî ya înternetê
kopî kirine...”
Stockholm (Rûdaw) - Malpera
Kulturname (www.kulturname.
com) ev salek bêtir e li ser înternetê
weşanê dike. Malpereka xwerû bi
kurdiya kurmancî ye û babetên tê
de tên belav kirin girêdayî kultur,
wêje û zimanê kurdî ne. Edîtorê
Malpera Kulturnameyê Sidqî Hirorî
di derbarê kar û barê malperê
de ji Rûdawê re axifî. Hirorî da
zanîn ku wan xwestiye êdî bi kurdiya
kurmancî jî malperên taybet
yên ku xwe bo warekî bi tenê terxan
bikin hebin: ”Me ew warê bêtir
nêzîkî hezkirinên xwe, ku kultur e,
bijart. Mebesta me ji avakirina vê
malperê hem konsentrebûn e li ser
nûçe, zanyarî û babetên kulturî û
hem jî yên edebiyatê û zimanî. Lê
mebesta ji hemiyan mezintir jî ew
e ku ev malper bibe forûmek bo
hevgehiştina kurmancînivîs û
xwendevanên kurmanciyê yên ji
hemî parçeyên welêt û herweha di
nivîsandinê de praktîsekirina zimanekê
nivîskî yê hevbeş yê li gor
gramer û rênivîsa kurdiya kurmancî
ya ku di van çend salên dawiyê de
cih girtî...”
Astengiya herî mezin zimanê
nivîsan e
Sidqî Hirorî lê zêde dike ku astengiyên
bingehîn yên her malpereka
kurdî nebûna çavkaniyên
fînans û aboriyê ne, ”lê astengiya
me ya rojane di Kulturnameyê de
zimanê nivîsan e, yê ku em pêrgî
dibin. Pirraniya nivîsaran gelek devokî,
dûrî rêdarên gramer û rênivîsa
kurdiyê ne û divê, eger em wan
belav bikin, pêşiyê serrast bikin. Lê
em vî karî ji hezkirina xwe bo kultur,
ziman, edebiyat û rojnamevaniyê
dikin. Em heta niha pêrgî
hestên poşmaniyê nebûne û hêvî
dikim ew çê nebe...”
Li ser tikandin û balkêşandina
malperê jî Hirorî diyar dike ku bêtir
ji Bakûrê welêt, Tirkiye û Ewrûpayê
serîlêdana malperê çêdibe:
”Malpera me bê şik ji bo texeka
xwendevanan e û ew ne wek malpereka
giştî ye ku xwe li ber gelek
tex û mijûlbûnan vedike ye û lewma
jî mêvanên wê sinordartir in. Ez
dikarim bêjim ku Kulturnameyê ne
kêmtir ji 600 tikandinên rojane û
20 000-ên mehane hene...”
Hîrorî dibeje ku xwendevan herî
zêde dixwazin ku di malperê de
bêtir nivîs û nûçeyên ji başûrê welatî
hebin: ”Her wiha dixwazin ku
nivîskarên Başûr yên bi kurdiya
kurmancî dinivîsin, bi alfabeya latînî
tê de beşdar bibin...” Hirorî,
Hejmar 27 | Sêşem | 12. Çile 2010
“Bê şik gelek malperên pirr înformatîv û dewlemend hene ku
rojane bi dehan nûçeyên nû tê de belav dibin.”
Malezya - Navê wî Santhosperumal
e. Ew ji Malezya ye. Temenê
wî 6 sal e. Lê belê ew niha li seranserê
cîhanê navdar e. Hunera wî jî
hêza wî ye. Her çiqas 6 salî be jî,
ew dikare otomobîleke ku giraniya
wê 1650 kîlo ye, bikişîne. Bavê wî
N. Thiagu dibêje, dema ku kurê wî
4 salî bû, wî xwe fêrî ajotina otomobîlê
kiribû. Santhosperumal, aliyekî
werîs bi otomobîla Mercedes
ve, aliyê din jî bi nava xwe ve girêdide
û wê dikişîne. Piştî çend gavên
destpêkê, ku têde zehmetiyê dibîne,
piştre ji wî re kişandina otomobîlê
hêsan tê.
Kesê ku vê yekê dibihîse, bawer
nake, lê belê dema ku lawikê 6 salî
derdikeve pêşberî kamerayan û hunera
xwe nîşan dide, her kes lê ecêb
dimîne.
“Her wiha dixwazin
ku nivîskarên Başûr
yên bi kurdiya
kurmancî dinivîsin,
bi alfabeya latînî tê
de beşdar bibin...”
Bavê wî dibêje, wê rojek were ku
navê kurê wî di Pirtûka Guinnessê
ya Rekoran de were nivîsandin. N.
Thiagu li ser taybetmendiyên kurê
xwe diaxife û dibêje, dema ku wî
xwest tiştekî bike, zû be dereng be,
Rûdaw
Edîtorê Malpera Kulturnameyê Sidqî Hirorî
dide diyarkirin ku wan heta niha çi
alîkariyeke madî ji ti kes û derekê
nexwestiye û nestendiye.
Rojnamegeriya kopî kirinê!
Em jê dipirsin ka ew rojnamegeriya
li ser înternetê çawa dibîne:
”Rojnamegeriya kurdî ya înternetê
di pirraniyê de rojnamegeriyeka
kopîkirina ji hevûdu ye û gelek pêgiriyê
bi prensîpên rojnamevaniyê
nake. Sedemên vê jî bêguman ji bilî
astengiyên aborî, nebûna rojnamevanên
profesyonel û astengiyên bidestxistina
nûçeyan e. Bê şik gelek
malperên pirr înformatîv û dewlemend
hene ku rojane bi dehan nûçeyên
nû tê de belav dibin.”
Li ser tunebûna reklaman di
medya kurdî de Hirorî balê dikişîne
ser çend xalan, ”Belkî ji bo bersivdanê
vê pirsê pêwîstiya me bi lêkolînekê
hebe, lê dikare sedem dualî
be; neşehrezahiya rêvebirên medyaya
kurdî ya înternetî di warê peydakirina
reklaman, anjî qîmetnedana
xwediyên reklaman bi medyaya
înternetî ya kurdî.”
Edîtorê Kulturnameyê behsa
xeyalên xwe yên li ser înternetê
dike û dibeje: “Ku malperên kurdî
yên profesyonal yên ku mîhneya
rojnamevaniyê bêtir pêve diyar e û
di warê naverok û babetên xwe de
her gavê xwe nû bikin û ji hevûdu
kopî nekin zêde bibin. Û Ez hez
dikim ku Kulturname bibe sê beş,
kultur, ziman û edebiyat û naveroka
wan ne bes kurdî lê cîhanî jî bin, lê
ev hezkirin e û pêçêbûn jî tiştekê
din e...”
6 salî ye û 1650 kîlo dikişîne
ewê bike. Li ser xwarin û vexwarina
zarokê 6 salî jî, bav diyar dike
ku ew weke her zarokî dixwe û vedixwe.
Santhosperumal her wiha,
pirr li fîlmên zarokan û fîlmên kartonan
jî temaşe dike.