Një përvojë ndërkombëtare marrëdhënieje universitare - Albanian ...

KARRIERA 9 PROFIL
PRILL 2012
Fjala e Ambasadorit të OSBE, Eugen Volfarth
Problemet që vijnë nga
liria zgjidhen me liri
Eugen Volfarth
Media konsiderohet si pushteti
i katërt në demokracitë
moderne. Ajo funksionon si
“qen roje” për të mirën e
publikut përkundrejt legjislativit,
ekzekutivit dhe gjyqësorit. Media
e shkruar dhe elektronike,
si dhe interneti, shihen si burime
të mundshme informacioni
mundësisht të vërtetë, faktik, të
saktë dhe të paanshëm. Në
demokracitë kushtetuese ende
në tranzicion, roli i medias merr
një rëndësi edhe më të madhe,
pasi gazetat, radiot dhe
televizionet duhet të shërbejnë
edhe si edukues të publikut.
Nëpërmjet masmedias,
qytetarët mësojnë jo vetëm se
si funksionojnë mekanizmat
qeveritarë por edhe se çfarë
pushteti kanë ata si zgjedhës
dhe taksapagues për të ndikuar
në mënyrën sesi qeverisen. Ajo
çfarë masmedia raporton mund
të ketë rëndësi dytësore në
krahasim me mënyrën sesi
raportohet. Media duhet të jetë
e lirë nga çdo ndërhyrje politike
apo ekonomike për të informuar
publikun.
Gazetarët dhe redaktorët kanë
për detyrë të jenë besnikë ndaj
përgjegjësive të tyre profesionale,
duke respektuar rreptësisht
parimet e saktësisë,
objektivitetit dhe korrektesës
kohore. Dikush mund të
justifikohet me mendimin se
zhvillimi i shpejtë i informacionit
dhe teknologjisë së komunikimit
ndihmon në shpërndarjen e
informacionit te një audiencë
edhe më të gjerë. Ne tani
ndodhemi në një udhëkryq, ku
përparimet teknologjike po
përdoren për të shkelur parimet
bazë të etikës së medias,
përfshirë edhe parimin e
shenjtërisë së jetës private. Një
shembull është hetimi ende në
proçes në Mbretërinë e
Bashkuar të gazetës tashmë jo
më në qarkullim, News of the
World, vetëm se lejoi dhe
inkurajoi gazetarët e vet të
përgjonin biseda private në
celular. Imazhi i profesionit të
gazetarisë është dëmtuar mjaft
rëndë si pasojë e praktikës të
quajtur zakonisht “përgjim
telefonash”.
Zhvillimet e ditëve moderne në
teknologjinë e informatikës dhe
komunikimit përbëjnë një rrezik
të madh për të drejtat e individit
për t’u informuar duke
përdorur mjetet e masmedias.
Spamet ose emailet e
padëshiruara, janë një tjetër
formë rreziku. Lehtësia dhe
kostoja e ulët e përdorimit të
internetit si një platformë
informimi ka lejuar përhapjen e
të gjithë llojeve të informacionit
në Internet. Ndërsa një pjesë e
mirë e informacionit të
disponueshëm i ndihmon
njerëzit të zgjerojnë horizontet
e dijeve të tyre, ka raste kur
informacioni nuk është
shkencor apo i saktë. Kjo është
një arsye tjetër për të cilën si
konsumatorë të lajmeve ne
kemi nevojë më shumë se kurrë
për një media të lirë, të pavarur
dhe gjithashtu të përgjegjshme,
jo vetëm që të na informojë, por
edhe që të na ndihmojë të
dallojmë të drejtën nga e
gabuara.
Gazetarët duhet të jenë të
çliruar nga frika dhe nga
lakmia. Dikush mund ta kuptojë
heshtjen e një gazetari që heton
korrupsionin, nëse ai gazetar
vihet nën presion apo
kërcënohet nga punëdhënësi i
tij apo nga persona që kanë
biznese me ndikim apo pozita
politike. Është detyrë e shtetit
të përgatisë dhe të krijojë
kushtet që media të raportojë
lirisht, përfshirë edhe sigurimin
që kontratat e duhura të
punësimit do të zbatohen nga
pronarët e mediave. Shteti nuk
duhet të përpiqet që të rregullojë
përmbajtjen editoriale nën
maskën e rregullimit të biznesit,
pasi problemet që lindin nga liria
e medias mund të zgjidhen
vetëm përmes një lirie edhe më
të madhe të medias.
Prezenca e Shqipërisë ka
mbështetur median shqiptare
përmes asistencës institucionale
dhe praktike në nivele
të ndryshme, ashtu siç bëmë
kur iu bashkuam hartimit të
Kodit Etik të Medias, në vitin
2006. Shqyrtimi i fundit i
strategjisë së Qeverisë për
dixhitalizimin, mbështetja për
krijimin e organit vetërregullues
“Klubi i Medias Shqiptare”, si
edhe kontributi në diskutimin e
projektligjit për median e
transmetuar janë vetëm disa
shembuj të iniciativave që
Prezenca ka ndërmarrë gjatë
muajve të fundit. Prezenca e
OSBE-së do të vazhdojë të
kontribuojë për zhvillimin e medias
së lirë, të pavarur dhe të
përgjegjshme në Shqipëri për sa
kohë që të jetë e nevojshme.
Fjalët e huaja po “pushtojnë”
shqipen standarte
“Këto fjalë janë si viruset në
kompjuter që fillimisht futen
me rradhë në këtë të fundit
dhe se një ditë mblidhen aq
shumë saqë e nxjerrin jashtë
funksionit”
U deshën disa kongrese
drejtshkrimore për të përtcaktuar
formën standarte të
gjuhës shqipe. Por ky standartizim
ka disa vite që po
‘’sulmohet’’ nga fjalë të huaja.
Fjalë të ndryshme në gjuhën
angleze, fraceze, turke etj, po
gjejnë përdorim të gjerë në vend
dhe po modifikojnë standarten
e gjuhës sonë. Në këtë rast
përjashtojmë fjalët si kompjuter,
flash apo maus pasi mungojnë
emërtimet në gjuhën tonë. Por
ekziston një kategori fjalësh që
edhe pse kanë versionet në
gjuhën shqipe vazhdojnë të
përdoren në gjuhët përkatëse.
Ne sot jetojmë nën efektin e
globalizimit dhe nuk është
vetëm gjuha jonë që po
përballet me një situatë të tillë
pasi edhe shumë gjuhë të tjera
evropiane janë të përfshira nga
kjo vorbull fjalësh ‘’emigrante’’.
Por siç thotë një fjalë e urtë
“nëse do të shfarosësh një
komb, mjafton t’i sulmosh
gjuhën që flet’’. Dikush mund
të thotë se janë vetëm disa fjalë
që po përdoren në vend të
fjalëve shqipe dhe se nuk
përbëjnë ndonjë kërcënim siç
thotë fjala e urtë. Pra, përse
duhet të përdorim fjalë të huaja
përderisa ekzistojnë fjalë
përkatëse në gjuhën shqipe. Në
këtë vorbull fjalësh, siç e quajta
më sipër është infektuar dhe
përfshirë pa dashje dhe Media.
“Live” ose ‘’jemi këtu live’’ ka
disa vite që ka hyrë në modë
në mediat vizive gjatë
transmetimeve të stand up-eve
ose aktiviteteve të ndryshme. E
para, këtë fjalë ‘’live’’ vetëm
ajo pjesë e popullsisë që flet
sadopak anglisht e kupton se
cdo të thotë, ndërsa pjesa tjetër
e popullsisë që nuk di anglisht,
nuk ka sesi ta kuptojë këtë fjalë.
E dyta, përse duhet të përdoret
patjetër kjo fjalë përderisa
ekziston fjala përkatëse në
shqip që është: drejtpërdrejtë.
Pra, “jemi këtu drejtpërdrejtë
nga…..’’ po që ka kuptim. Por
edhe gjatë kronikave të
ndryshme ose më saktë gjatë
edicioneve informative media të
ndryshme po ‘’promovojnë’’ pa
dashje një shqipe të përzier.
“Policia ka sekuestruar njw
“shotgun”, ka rritje të
performancws së Policisë,
mazhoranca votoi…, bien
remitancat e emigran-twve,
kasti i aktorëve, filmi është
nominuar për festivalin e
…..,vranësirat do të gjenerojnë
shira etj., janw disa nga shumë
fjalë jo të përshtatshme dhe të
pakuptu-eshme për një pjesë të
mirë të audiencws. Këto janë
vetëm një pjesë e vogël e atyre
fjalëve që nuk e kanë vendin në
shqipen tonë dhe që media po i
pwrdor me dashje apo pa
dashje. Por duhet theksuar se
media i drejtohet një mase të
gjerë të papërcaktuar dhe
informacionin duhet ta japë
njësoj dhe të kuptueshëm për
të gjithë pasi dihet që niveli
kulturor dhe arsimor në popullsi
është i ndryshëm. Si shembull
për këtë gjë mund të marrim
‘’The NewYork Times ‘’
gazetën prestigjoze amerikane
tani së fundmi në formë
elektronike e cila në cdo artikull
ose lajm që kjo e fundit boton
ka një shkrim ose gjuhë që
kuptohet si nga një person që
ka arsim të ulët ashtu edhe nga
një person me arsim të lartë, pra
i kuptueshëm për të gjitha
nivelet arsimore. Edhe politika
nuk qëndron prapa përsa i
përket këtij fenomeni.
Kushtetuta e Republikës së
Shqipësirë, me një nen të
posacëm merr nën mbrojtje
trashëgiminë kulturore dhe
gjuhën kombëtare. Me pak
fjalë, pwrcakton qartë vlerën e
gjuhës sonë dhe si duhet të
mbrohet ajo. Por duket se ky
nen nuk është i njohur nga
politikanët tanë pasi vetë këto
të fundit janë të përfshirë nga
vorbulla e fjalëve të huaja.
Emërtime të tilla si “Ministrinë
e Inovacionit, Ministria e
Shanseve të Barabarta” apo
komisioni i ….. janë pak të
cuditshme për një shqipe të
pastër. Gjithashtu edhe në
deklarata për shtyp apo
komente të ndryshme vihet re
një mani e politikanëve tanë për
të përdorur sa më shumë fjalë
të huaja .
Pra, cfarë do të ndodhë në të
ardhmen me gjuhën tonë, një
ndër gjuhët më të vjetra në
Ballkan? A është për tu
shqetësuar që këto fjalë të huaja
një ditë mund të futen në fjalorin
e shqipes duke shuar fjalët e
kësaj të fundit? Dikush mund
të thotë se këto prurje fjalësh
janë të natyrës sipërfaqësore,
hyjnë dhe dalin së bashku me
modat e ndryshme dhe stilet e
paraqitjes mediatike, por fjalët
vetë nuk depërtojnë deri në
gjuhë. Natyrisht, që kjo nuk
është si moda e rrobave,
parfumeve apo syzeve etj, që
normalisht ndryshojnë me
kalimin e kohës. Por bëhet fjalë
për një nga vlerat themelore
identifikuese të një populli që
është gjuha dhe se këto fjalë të
reja mund të mbeten në një të
ardhme në fjalorin tonë. Pra, ky
fenomen duhet trajtuar ashtu
sic duhet nga gjuhëtarët tanë,
politika dhe mediat duke hapur
diskutime dhe debate të shumta
për të arritur në një plan veprimi
konkret.
Alket Skura
Student i Vitit të III
Shkenca Komunikimi