Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
E shtunë, 5 shkurt 2<strong>01</strong>1<br />
Që më 1979, Banka Botërore ka parashikuar se “Kosova<br />
as në rastet më optimiste të rritjes ekonomike, nuk<br />
mund t’i përballon dot rritjen e popullatës dhe të ofrojë<br />
punësim për të gjithë qytetarët e vet”<br />
Fati jashtë kufi jve<br />
Petrit Selimi<br />
Ilir Agushi nuk kishte ndërmend të rrinte asnjë dakik<br />
më shumë në Kosovë. Vëllanë e kishte në Zvicër dhe<br />
bëri çmos që sa më shpejt t’i bashkëngjitej atij. Nuk<br />
shihte ndonjë perspektivë në Kosovë. Gjeti lidhjen<br />
ilegale, pagoi 3000 euro dhe u nis me dy dyzina<br />
bashkëqytetarë drejt Serbisë, që të vazhdojë përtej<br />
Hungarisë dhe Austrisë për në tokën e bekuar të<br />
Konfederatës Helvetike.<br />
Të nesërmen, Shkelzen Agushi në Zvicër priste telefonatën<br />
nga vëllai Iliri që çdo gjë ishte në rregull dhe<br />
se kufi ri u kalua. Në të vërtetë, morri lajmin që i vëllai<br />
kishte humbur përgjithmonë në ujërat e errëta dhe të<br />
mjegullosura të lumit Tisza.15 kosovarë kishin humbur<br />
jetën kur barka ishte rrokullisur, shumë prej tyre<br />
duke mos ditur të notojnë. Askush nga matrapazët<br />
që morën paratë për transport ilegal të hallexhinjve<br />
nuk e përmendi një detaj të rëndësishëm për këtë<br />
rrugëtim – se një pjesë e rrugës do të bëhej në barkë<br />
mbi lumin Tisza.<br />
Tragjedia e Tiszës këdo ditë po merr epilogun<br />
gjyqësor. 8 kosovarë janë akuzuar për trafi k ilegal<br />
me njerëz dhe dëshmitë e familjarëve të viktimave<br />
ishin rrënqethëse. Nuk janë të vetmit. As të parët, as<br />
të mramtë që janë ballafaquar me humbje të kota<br />
të më të dashurve, që nisen ilegalisht drejt Europës,<br />
nëpër male, lumenj, në gepekë automobilash dhe<br />
kontejnerë kamionësh.<br />
Sipas Bankës Botërore, Kosova ka rreth 400,000<br />
qytetarë që jetojnë jashtë vendit, të vendosur në<br />
Perëndim në kryesisht tri dyndje të mëdha në pesë<br />
dekadat e fundit: 1960’tat me gastarbajterë, 1990’tat<br />
e represionit dhe azilkërkimit, dhe refugjatët e luftës<br />
1998-1999.<br />
Numrin më të saktë të gyrbetlinjëve do ta fi tojmë<br />
pas Regjistrimit të Popullsisë në prill të 2<strong>01</strong>1, por<br />
tashmë e dimë nga një studim tjetër i mirë i UNDP’së<br />
se rreth 20% të familjeve kosovare janë pranues të<br />
remitencave nga jashtë. Për këto familje, remitencat<br />
përbëjnë 40% të të ardhurave të tyre familjare. Këto<br />
familje pranojnë mesatarisht rreth 200 euro në muaj<br />
nga jashtë, ndërsa Kosova më 2<strong>01</strong>0 ka përfi tuar 442.7<br />
milionë euro nga remitenca (apo 11% të GDP’së),<br />
rreth 190 milionë në transfere bankare, 50 milionë<br />
në mallra si automjete dhe mjete pune, ndërsa tjerat<br />
në formë të shpenzimeve që bëjnë kusherinjtë tanë<br />
kur të vijnë në Kosovë, gjatë pelegrinazheve verore,<br />
atdhedashëse. 45% të remitencave shpenzohen për<br />
konsum, tjerat shpenzohen për investime në patundshmëri,<br />
e më pak në biznes.<br />
Remitencat, pos që luajnë rolin e një lloj sistemi joformal<br />
të ndihmave sociale, poashtu kanë rol edhe<br />
në zhvillim njerëzor. Një studim i bërë nga UBO<br />
Consulting në fund të 2<strong>01</strong>0 paraqet një të dhënë<br />
interesante: familjet pranuese të remitencave shpenzojnë<br />
më shumë për arsim dhe shëndet, se sa<br />
familjet që nuk pranojnë remitenca, Remitencat me<br />
gjasë rrisin edhe involvimin e grave në shkollim dhe<br />
shëndetësi, pasi që në familjet pranuese të remktencave<br />
në zona rurale, vijimi i shkollimit për vajza<br />
është më i shpeshtë se tek familjet jo-pranuese të<br />
remitencave.<br />
Remitencat kanë edhe efektin e vet stabilizues po-<br />
» Autori është<br />
Kontribues i gazetës <strong>Express</strong> dhe anëtar i PDK’së<br />
litik, ngase familjet e papuna por pranuese të remitencave<br />
kanë mesatarisht të ardhura më të mëdha<br />
se familjet punonjëse që nuk marrin remitenca. Ka<br />
të tillë që thonë se kjo është arsyeja kryesore se pse<br />
Kosovarët nuk protestojnë me zë sikur në Ukrainë,<br />
Bjellorusi, apo tashmë në Tunis dhe Egjipt. Thuajse<br />
remitencat kanë “zbutur” epshin protestues.<br />
Një e vërtetë tjetër e madhe është se remitencat kane<br />
efekt shumë më të madh në zona rurale se ato urbane.<br />
Pa remitenca, katundet kosovare, tashmë në hall<br />
për shkak të fragmentimit të tokës bujqësore, do të<br />
përjetonin fukarallëk shumë më të thellë.<br />
Në vlugun e hidhërimit për situatën ekonomike dhe<br />
politike, dhe të ballafaquar me lajmet e tmerrshme<br />
për tragjeditë si kjo e Tiszës, politikanë e analistë<br />
fajësojnë institucionet që nuk po bëhet më shumë<br />
për punësim në Kosovë, dhe kjo është fare e<br />
natyrshme.<br />
Është e vërtetë që modeli i privatizimit i përzgjedhur<br />
në konditat e kornizave kufi zuese të UNMIK’ut, nuk<br />
është i fokusuar në krijim të vendeve të punës, por<br />
në shitje sa më të shtrenjtë të aseteve dhe mbulim të<br />
borxheve të ndërmarrjeve kosovare. Është e vërtetë<br />
që politikat tatimore janë të ngurta dhe nuk lejojnë<br />
bizneset të çlirohen fort e të punësojnë më shumë<br />
njerëz. Investimet nga jashtë janë të pakta, ndërsa<br />
edhe ato pak që kanë pretenduar të hyjnë në Kosovë,<br />
fi llimisht janë frikësuar problemeve ligjore dhe<br />
korruptive, por zaten janë refuzuar si nga opozita<br />
ashtu edhe nga shoqëria civile. Si në rastin e PTK’së,<br />
ashtu edhe në Kosova C, HC Zhur, e ca projekte tjera,<br />
kosovarët mbesin skeptik ndaj kapitalit të huaj.<br />
Megjithatë, që më 1979, Banka Botërore në një studim<br />
për Jugosllavinë, ka parashikuar se “Kosova as në<br />
rastet më optimiste të rritjes ekonomike, nuk mund<br />
t’i përballon dot rritjen e popullatës dhe të ofrojë<br />
punësim për qytetarë të vet” (ESI, 2006).<br />
Kosova pra edhe po ta ketë Sorosin për Kryeministër<br />
e Bill Gejtsin për Kryetar, vështirë se do të krijojë<br />
vende pune për 30,000 të rinj që hyjnë çdo vit në<br />
treg të punës. Rrjedhimisht, Kosova gjithmonë do të<br />
ketë imigrantët e vetë që do të kërkojnë fatin jashtë<br />
kufi jve të shtetit.<br />
Kosova duhet të ketë Qeveri të përgjegjshme që adreson<br />
problemin e papunësisë në vend duke thithur<br />
investime nga jashtë në sektorët strategjikë që mund<br />
t’i ofrojmë, por investimi ynë më strategjik mbetet<br />
arsimi, arsimi dhe vetëm arsimi.<br />
Kosovarët në dekadat në vijim s’do të ndalen së dali<br />
jashtë. Sipas UNDP, rreth 16% të gjitha familjeve kosovare<br />
konsiderojnë plane konkrete për të ikur nga<br />
Kosova, sidomos familjet që tashmë kanë një apo<br />
më shumë anëtarë të familjes jashtë. Është fundamentalisht<br />
e rëndësishme se këto valë të ardhshme<br />
emigrantësh, të cilët s’ka shanse t’i punësojmë në<br />
tregun e Kosovës, të dalin jashtë jo duke përjetuar<br />
katrahura me shvercerë njerëzish, por me letra dhe<br />
me diploma. Rrëfi met e suksesshme kur “zhdukja e<br />
trurit” (brain drain) është shndërruar në “prurje të<br />
trurit” (brain gain) janë tek shoqëritë ku emigracioni<br />
ka punuar në sektorë të teknologjisë, fi nancave dhe<br />
degëve më të sofi stikuara të ekonomisë, si në Irlandë,<br />
shtetet e Baltikut apo Indi.<br />
Për këtë, duhet strategji e re e reformës afatgjate të<br />
sistemit arsimor që fokusohet në shkenca ekzakte,<br />
teknologji, matematikë dhe gjuhë të huaja.<br />
Vetëm ashtu do t’i parandalojmë tragjeditë e ikanakëve<br />
ekonomikë kosovarë që humbin përjetësisht<br />
në kërkim të një jete më të mirë.<br />
Big Brother 4<br />
për vetëm 7€!<br />
Abonimi në Big Brother 4 bëhet<br />
në të gjitha dyqanet e IPKO-së.<br />
FALAS ofrohet për abonuesit e<br />
pakos Premium dhe Premium HD.<br />
3
Change language