Forum MyÅli Strategicznej - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Forum MyÅli Strategicznej - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Forum MyÅli Strategicznej - Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Antoni Kukliński<br />
Enigma XXI wieku<br />
Enigma przyszłości była zawsze wyzwaniem dla<br />
naszej wiedzy, wyobraźni i woli. Enigma przyszłości<br />
próbowała znaleźć odpowiedzi w świecie<br />
nauki, literatury i religii. Enigma XXI wieku jest<br />
wyzwaniem szczególnie trudnym i złożonym.<br />
Mówimy o przyszłości XXI wieku w klimacie zachodzącego<br />
słońca XX wieku, w klimacie intelektualnym<br />
i pragmatycznym, w którym przeważają<br />
zjawiska gasnących trendów nad zjawiskami trendów<br />
wschodzących. Bardzo jasno kształtują się<br />
kontury zachodzącego słońca XX wieku, a bardzo<br />
słabo kontury wschodzącego słońca XXI wieku.<br />
W takim nastroju intelektualnym i pragmatycznym<br />
chciałbym w tym eseju przedstawić kilka<br />
uwag i impresji o enigmie XXI wieku.<br />
I Enigma i paradoks<br />
przewidywania przyszłości<br />
Można zacząć te rozważania od obserwacji<br />
wybitnych Brytyjczyków. Pierwszy z nich to Bernard<br />
Shaw, który stwierdzał: „Naszą mądrość<br />
czerpiemy nie z przypominania przeszłości, lecz<br />
z odpowiedzialności za przyszłość”. Z kolei<br />
Winston Churchill powiedział kiedyś: „Nie mogę<br />
przewidzieć postępowania Rosji, jest to zagadka<br />
otulona w misterium, zanurzona we wnętrzu<br />
enigmy” 1 . Kluczowe znaczenie z punktu widzenia<br />
dalszych moich rozważań ma tu słowo: „enigma”.<br />
W moim przekonaniu, wiek XXI jest właśnie taką<br />
enigmą, czyli szczególnie trudnym przypadkiem<br />
w dziejach przewidywania przyszłości.<br />
Słowo enigma ma przy tym trzy konotacje:<br />
! po pierwsze, jest to zagadka, w języku angielskim<br />
odpowiednikiem jest słowo riddle, oznaczające<br />
zagadkę, którą można rozwiązać, ale<br />
także tę, która może pozostać nierozwiązana,<br />
! po drugie, jest to pojęcie zawierające w sobie<br />
element tajemnicy, która może być odkryta<br />
lub nie,<br />
! po trzecie słowo enigma wyraża coś, co stanowi<br />
swego rodzaju misterium, a więc jest czymś,<br />
co przekracza możliwości naszej wiedzy i wyobraźni.<br />
Możemy zająć w tej sytuacji stanowisko nihilistyczne<br />
i powiedzieć, że przyszłości nie można<br />
przewidzieć. Taki pogląd znaleźć można np.<br />
w niedawno opublikowanej książce genialnego<br />
Libańczyka N. Taleba pod tytułem: Czarny łabędź,<br />
czyli wpływ wysoce nieprawdopodobnego 2 .<br />
Na podstawie bardzo pięknego wywodu literackiego<br />
i filozoficznego uzasadnia on tezę, że –<br />
w jego przekonaniu – nie można przewidywać<br />
przyszłości. Jest to bardzo ciekawy przykład w historii<br />
nauki, jak piękne może być uzasadnienie<br />
fałszywej tezy. Jednocześnie jest to jednak bardzo<br />
ważne w historii nauki, aby również i takie<br />
tezy były prezentowane. Uważam jednak, że nie<br />
można ulegać czarowi tej prostej i fałszywej tezy.<br />
W jej miejsce należy sformułować paradoks, że<br />
przewidywanie przyszłości nie jest możliwe, a jednak<br />
jest konieczne. Podkreślam tu te dwa słowa:<br />
„niemożliwe, a jednak konieczne”.<br />
Na uwagę zasługuje w tym świetle opinia jednego<br />
z najwybitniejszych politologów amerykańskich,<br />
Josepha Nye’a 3 , który napisał tak: „Czy<br />
możemy poprawić naszą działalność, wchodząc<br />
w wiek XXI? Jogi Berra ostrzega nas, że nie powinniśmy<br />
podejmować przewidywań specjalnie<br />
Wizje przyszłości nie są abstrakcją sztuki<br />
dla sztuki. Wizje przyszłości są ważnym,<br />
może nawet najważniejszym kryterium<br />
podejmowania decyzji hinc et nunc.<br />
w sprawie przyszłości. Nie mamy jednak wyboru.<br />
Poruszamy się z obrazami przyszłości w naszych<br />
głowach, jako koniecznym warunkiem planowania<br />
naszej działalności”. W ten sposób dochodzimy<br />
do łańcucha wydarzeń i decyzji obejmujących<br />
przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Wizje<br />
przyszłości nie są abstrakcją sztuki dla sztuki.<br />
Wizje przyszłości są ważnym, może nawet najważniejszym<br />
kryterium podejmowania decyzji<br />
hinc et nunc. Ten pogląd trzeba umacniać specjalnie<br />
w kręgach młodszych pokoleń, aby<br />
w mniejszym stopniu ulegały fascynacjom przeszłości,<br />
a w większym stopniu oglądały obecne<br />
decyzje w perspektywie tego, co będzie, a nie<br />
w perspektywie tego, co było 4 .<br />
W tym kontekście można powiedzieć, że misja<br />
krzewienia kultury długookresowego myślenia<br />
strategicznego w Polsce jest szczególnie ważnym<br />
przedsięwzięciem intelektualnym i społecznym.<br />
Mam nadzieję, że <strong>Forum</strong> <strong>Polskie</strong>j Myśli <strong>Strategicznej</strong>,<br />
organizowane przez <strong>Polskie</strong> <strong>Towarzystwo</strong><br />
<strong>Ekonomiczne</strong> i <strong>Polskie</strong> <strong>Towarzystwo</strong> Współpracy<br />
Biuletyn PTE nr 6/2010 23
Change language