Muqdisho:Yaa Masuulka Ah Dhiiga Ku Daadanaya ? - Somali Talk

More documents

Recommendations

Info

AXAD 1 MARCH 2009 ILAYS NEWSPAPER 4 DIGNIIN CULUS Barnaamijka Xukumadda Dawlad Isbedelka dhaqanka Cunto Qaadashada Goboleedka Puntland 2009-2012. ee Reer Miyiga iyo Dhibaatadii ka dhalatay QAYBTII 1AAD Cuntada Bani’aadamka cunaa waxay ku salaysan tahay badanaaba shaqada Bani’aadamku qabto iyo cimilada uu ku nool yahay, inta badan dadyow kastaabi waxay leeyihiin cunto iyaga lagu yaqaano, taasoo ka dhalatay dad kasti cunadii noloshoodu ku fiicnaatay ama deday baahidooda nololeed. Inaga somaali ahaan waxaynu ahayn, haatana inteena badani tahay reer guuraa, cuntadii dadkeenu haystay ee soo jireenka ahaydna mid haqab tirta baahida qofka reer guuraaga dhanka shaqada iyo cimilada, cuntadaas oo ahayd Caano,hilib iyo Subag. Wargayska Ilays waxaa Waraysi kala yeeshay isbedelka ku yimid dhaqanka cunto Qaadashada reer miyiga, Dr Maxamed Siciid Maxamed (Dr shaadheeyay) oo baaritaan ku sameeyay arrintaas. Ilays:-Muxuu yahay Isbedelka ku dhacay Dhaqankii cuntada ee reer Guuraaga somaliyeed??? Dr:-Isbedel weyn ayaa ku dhacay dhaqankii cuntada ee reer guuraaga, kaasoo saamayn weyn ku yeeshay Hab-nololeedkii lagu yiqiinay Reer Miyiga, oo waxaa isbedelay Waqtigii cuntada la cuni jiriy,Noocii cunnada iyo Karinteediiba, Tusaale ahaan:- waxaa maanta dhacda in Geel jirihii Noloshooda la ogaa uu hadda u raran yahay Rati sida Cunto kala duwan,Qayb Bisil iyo Qayb aan Bislayn. Aniga shaadheeye ahaan waxaa isoo maray cunug 3 bilood jira oo loo sido Caano Booro (Maamex), ilmahaas oo ka yimid xero xoolo joogaan. Ilays: Cuntada uu Qofku Cuno Maxay Jirkiisa u Tartaa?? Dr:-Waxtarka cuntadu jirka u leedahay waxaa loo qaybin karaa si- datan:- 1.Cunto u samaysa jirka Unugyo Cusub, Koritnooda iyo Dayactirkooda.( Waxaa ka mid ah Hilib, Caana,Ukun,Kalluun iyo Digirta). 2.Cuntao siisa jirka Tamarta (Awooda) uu ku dhaq-dhaqaaqo, ku shaqeeyo.(waxaa kamid aha Bariiska,Baastada,Burka ,Galayda, Saliida iyo Subaga) 3.Cunto siisa jirka Awood uu kaga hortego Cudurada iyo dhismaha awoodaas.(waxaa laga helaa Khudaarta iyo Miraha la cuno(Furitka) Ilays.Haddaba waa cuntadee Cuntada shuruudahaas fulisaa? Dr:-Waa cuntada isu dheeli tiran taa soo ka kooban Qodobada kor ku xusan iyo biyaha oo ah qayb cuntada saxda ah ka mid ah. Ilays:- maxaa iska bedelay dhaqankii cunnada ee reer miyiga?? Dr:-Waagii horre inaga reer guuraageenu waxay cunni jireen, waxa xoolahooda uga soo baxa Hilib, Caano iyo Subag (anigu ma oranayo dhakhtar ahaan dadku subag ha cabo, laakiin noloshii soo jireenka ahayd taasoo iyadu muujisay in ay sax ahayd baa keentay in aan dhaho waxakani sax bay ahayd,), Maanta Qoyska reer guuraaga ahi Neefkii iyo Caanihiisiba wuxuu u iib geeyay Magaalo, subagiina lama sugo , wuxuuna ku soo bedeshay Bariis,Baasto,Bur, iyo Saliid.intaas oo ah Cuntadii Jirka siinaysay Tamarta (Awood) uu ku dhaqdhaqaaqo ama ku shaqeeyo, halkaasna waxaa ka baxay cuntadii jirka dhisaysay iyo tii Jirka Awooda ka hortega Cudurada siinaysay, taasoo ahayd Caanaha oo la oran karo cunto dhamaystiran iyo Hilibka.( Taasi ma ahayn in aan reer guuraagu heli jirin Bariis, Bur iyo Sonkor, ee waagii hore waxay cuni jireen kuwa aan soo sheegay iyo waxa xoolohooda uga soo baxa) Taasi waxay keentay qofkii reer guuraga oo sidii u guura,u dhaansha,u rara, xoolihiina raaca (ilaasha) oo shaqadiisii aan habba yaraatee wax iska bedelin oo cunto hal nooc ka kooban cuno (Bariis,Baasto, Sonkor, Saliid iyo Bur) halkaasi waxaa ka dhashay in shaqada qofka reer guuraagi qabanayay iyo cuntadii uu cunayay aanay isu dheelitirnayn ka dib waxaa yimid Cuduro aan waagii hore laga aqoon miyiga ama aan ku badnayn ay maanta si yaab leh ugu fideen, Sida TB (Qaaxada). Markasta Nolosha reer guuraagu way adkayd, Mar Tirada xoolaha uu haysto baa yarayd, mar xoolo Irmaan baan ku jirin, Marna Abaar ayaa jirtay, sidaas ay tahay dadku waxaay lahaayeen dhaqan ay isku badbaadiyaan kaasoo ah in ay xoolaha qashaan kaydna ka samaystaan iyagoo hilibkii subag ku fariisinaya. Midaas weeye amarka Eebe ka sokow tii Cudurada iyo Nafaqo darrada ay kaga badbaadi jireen iyaga iyo Caruurtoodu. Waxaa iswaydiin mudan, dhaqankii Miyiga lagama aqoon khudaar ama Fruitka (Cambaha, Mooska iyo Babayga) haddana qofkii reer miyiga somaliyeed way ku yarayd cudurada vitamin la,aanta iyo dhiig yarida . LA SOCO AXADA DAMBE Madaxweynaha DGPL, Dr. C/raxmaan Faroole, ayaa Golaha Baarlamaanka Puntland waxa uu (Arbaca Janaayo 28, 2009) ka hor akhriyey qorshaha xukuumada DGPL ee 2009-2012. Waxaana markaas Golaha Wakiilada Puntland cod aqlabiyad ah (57 cod) ku ansixiyeen barnaamijkaas. Barnamaijka xukuumada Puntland ayaa u qornaa sidan: Barnamijka Xukumadda DGPL 2009-2012 Golaha Wakiillada Dawlad Goboleedka Puntland Garowe, 28 January, 2009 HORDHAC: Mudane Gudoomiye, Mudanayaal iyo Marwooyin: Asallaamu Calaykum Wa Raxmatu Allahi Wabarakaatuhu, Gudoomiye, sida aan ka wada warqabnno waxaa 1998-dii la dhisay Dawlad Goboleedka Puntland oo ay ku bahoobeen 5 Gobol iyo Deegaanka Buuhoodle (Bari, Sanaag, Nugaal, Sool, Mudug iyo Degaanka Buhoodle). Arintaaas waxaa keenay baahi loo qabey qaab dhismeed cusub oo matalikara masiirka bulshadeena. Qab dhismeedkaas ayaa markii ugu horreysay la taaba geliyay, iyadoo la adeegsanyo habraaca dhaqanka oo lagu dheehay waayaha siyaasadeed ee Soomaaliya. Waxaa lama huraan noqotay in lala jaan qaado wacyigii xilligaas jiray, iyadoo la doonayo in aayaha iyo masiirka dadka reer Puntlnad meel lagu ogaado, si ay u helaan maamul tayo leh oo suga amniga, una horseeda ummadda horumar dhaqan-dhaqaale (socioeconomic development). Dhismaha DGPL wuxuu kale oo ahaa qaab-dib-u-heshiisiineed ee loo yaqaan hoos-ka-dhis kor-u-dhis, una horseedi kara deegaamada kala ee Somaliya inay dhistaan maamul goboledyo kan oo kale ah, taasoo noqota qaabka keliya oo Somali la isugu kenikaro Nidaamka Federaaliga oo Dawlad Dhexe oo midaysan lagu gaari karo. Aakhiritaanki, fikrigan nadiifka ah waxaa la isaga raacay shirkii di-u-heshiisiineed ee Kenya, 2002-2004, oo beesha caalamka hormuud ka aheyd, ummada Somaliyedna aqoonsatay. Miradhalka himiladaas waxaa tusaale u noqday doorashoyinka demoqaradiga ahaa ee dhowaan ka dhacay Puntland, laguna soo doortay Madaxweyne iyo Madaxweyne-kuxigeen 08/01/2009. Dorashadaas waxay masuuliyad culus dusha u saartay heyadaha dawliga ah ee Puntland ayna ugu horreyaan Xukummadda iyo Golaha Wakillada cusub oo laga sugayo is-beddel dhab ah oo lagu higsado himilooyinka mustaqbalka ee dadkeenna, una horseedi kara amni, xasilloni siyaasadeed iyo horumar dhaqaale. Sidaas darteed, waxaa loo baahanyahay inaan wada aqoonsanno in Xukumadda iyo Golaha Wakiillada ay maanta horyaalin caqabado waaweyn oo dhinac kasta ah, xag siyasadeed (DFKMG), amniga, dhaqaalaha iyo bulshadaba. Waxa aan qarsoonayn xaaladda dhabta ah ee jirta. Haddaba, waxaa la inoo ka baahan yahay – Xukumad, GW iyo shacaba, inaan u wada howlgalno sidii aynu uga gudbi lahayn marxaladdan adag uguna talaabsan lahayn waddada horumarka. Hadafka aan higsaneynana laguma gaari karo si sahal ah, Sidaas darted, waxaa kuligeen laynoo ka baahan yahay in aan qaadano go’aamo adadag oo muhiim u ah hurumarka shacabka Puntland. Taasi waa lagama maarmaan, mar hadaan dooneyno in aan la nimaadno is bedel dhab ah oo ka turjumaya himilooyinka aan higsaneyno. Qorshaha guud ee xukumaddu wuxuu taabandoona dhinacyada kala duwaan ee noloshasiyasadeed, amni, dhaqaale , bulsho iyo ilaalinta deganka, dadkeena iyo dalkeena. La Soco Cadadka Xiga
AXAD 1 MARCH 2009 ILAYS NEWSPAPER 5 Nabar Aan Dawoobeyn. (Sheeko Taxane Ah) W.Q. Cabdulqaadir M. Wacays Waxay ahayd goor maqrib ah oo ay isu diyaarineysey in ay aaddo golaha Internetka oo ay beryahaas si weyn ugu waalnayd. Waxay khadka MSN-ka kula ballansanayd wiil ay wada socdeen oo degganaa magaalada Minneapolis ee dalka Mareykanka. Markey timid golihii internetka, waxay durba gashay khadkii MSN-ka oo uu kusii sugayey saaxiibkeed. Markey cabbaar fadhidey bay si kedis ah u eegtay saacaddii ugu xirnayd gacanta midig. Waa 10:00 fiidnimo. Waxay fadhidey muddo seddex saac ah, waxayse iyada la ahayd in ay fadhidey daqiiqado. Intey sadarkii ugu dambeeyey ee nabadgalyeynta ahaa u qortay saaxiibkeed bay kursigii ay ku fadhidey ka kacday iyadoo degdegsan. Xogaadii lacagta ahaa ee lagu yeeshay intey iska bixisay bay albaabka ka baxday. Habeenkaas aad bay ugu daahday golaha Internetka. Waa goor dambe!!. Magaaladu waa Gaalkacyo, ma aha Garoowe, mana aha Boosaaso. Waa magaalo yar oo ay wada deggan yihiin beelo Soomaaliyeed oo aan colna ahayn, nabadna ahayn, balse si dadban isugu waafaqsan in aan magaalada mar kale lagu kala guurin xitaa haddii ay isaga dhimato boqollaad wiil. Welwel iyo cabsi ayaa ku beermay. Waxay ka welwelsaneyd hooyadeed oo ay hubtey in ay habeenkaas ku xanaaqi doonto. Goor hore ayaa la kala xerooday, dad tiro yar ayaana waddooyinka socdey. Hooyo qayladeeda waxba iga dhibi maysee, mar uun yaa gurigii nabad igu geeya, intey hoosta iska tiri bay cagta saartay waddadii ay u mari jirtey gurigooda. Belaayo buulkaagaa laga galaa… Idman waxay ahayd qiyaastii gabar 30-jir ah. Waxay ahayd gabar qurux badan oo ka mid ah gabdhaha laga tilmaamo magaalada Gaalkacyo, waxaase iyada intaas u dheeraa furfurnaan iyo dabeecad-wanaag ay kaga soocnayd gabdhaha kale. Nin kasta wuxuu niyadda ka jeclaa in ay mar uun la hadasho, shar iyo khayr wuxuu kala kulmaba. Ninka ay dusha ka salaanto ama ay wax yar isla taagto waxaa loo arkayey nin ragga kale wax dheer. Magaciisu Daqiiqado gudahood ayuu ku faafayey magaalada oo dhan. Quruxdu dhib uun bay kaala maqan tahay, bay hooyadeed ka maqli jirtey. Waxaa sida daadkii ugu soo qulqulayey codsiyo kala duwan oo loogu soo gudbinayey xagga taleefanka, internetka, iyo warqado. Codsiyadaas waxay isugu jireen run iyo been, sheeko dheer iyo mid gaaban, qiyaali iyo dhab-ka-hadal, guurdoon iyo gaabsidoon. Hase yeeshee dheg jalaq uma aysan siin jirin. Gabar meeli u caddahay meeli ka madow. Meel kale ayaa balag looga lulayey. Nin kale bay duntu ugu xirnayd. Markiise xaalkeeda la bixin kari waayey, nin kasta candhuuftiisii buu dib u liqay. Ha ku daalin jeedaal, indho sooma jiidaan qalbi kaa janjeeree. Idman lix bilood ka-hor bay khadka MSN-ka ee internetka isku barteen wiil la yiraahdo Shirwac oo degganaa magaalada Minneapolis ee dalka Mareykanka. Cidna isma barin. Si fudud bay isku barteen. Dhambaal uu Shirwac qof kale u dirayey ayaa si qalad ah ugu soo dhacay sanduuqeeda dhambaallada. Waxay u dirtay dhambaal ay ugu sheegtay in uu soo qaldamay. Kaddibna, wuxuu usoo diray dhambaal mahadcelin ah. Sidaas ayey Idman iyo Shirwac isbarashadoodu ku billaabatay. Dabadeed, waxay isdhaafsadeen dhambaallo kala duwan oo ugu dambeyntii suurtagaliyey in ay qalinka ku wada duugaan heshiis wada-socod saaxiibtinimo. Afartii toddobaad ee ugu horreysey isbarashadooda, Idman waxay iyada ka ahayd maaweelo, dheregdhacsi, sheeko qiyaali ah, iyo waqtiisku-dhaafis. Waxaa maskaxdeeda ka daadegiwaayey sida looga miradhalin karo xiriir saaxiibtinimo oo u dhexeeya laba qof oo kala jooga Gaalkacyo iyo Minneapolis. Waxay nafteeda ku qancin kari weyday sida ay isu jeclaan karayaan laba qof oo aan is aqoon, ama aan fool-ka-fool isusoo hor fariisan. Waxaa dhalanteed la ahayd in la isku jeclaan karo waraaqo la isu diro, MSN-ka oo lagu wada sheekeysto, iyo taleefanka oo la iska maqlo. Laakiin, xaaladdu mar dhexe bay si kedis ah isu beddeshey. Idman waxaa saamayn weyn ku yeeshay sheekadii MSN-ka, waraaqihii, iyo sawirradii ka dambeeyey ee ay isdhaafsadeen iyada iyo Shirwac. Waxaa laabteeda ku dhacday dhibic jacayl. Waxaa ku dhacay is-beddel baaxad weyn oo saameeyey nolosheeda. Waxay jacayl ugub ah u qaadday wiil aysan weli fool-ka-fool isu arag, oo aysan xitaa codkiisa maqal. Waase adduun iyo xaalkiis. Cimrigaagoo dheeraaday, geel dhalaayana waa ku tusaa... Idman iyadoo socodka boobaysa bay dhinac martay barxadda weyn ee kasoo horjeedda guriga madaxtooyada oo loo yiqiin ‘Quraca’. Habeenkaas wuxuu u ahaa habeenkii ugu horreeyey oo ay tagto golaha Internetka. Maalin kasta laba jeer bay tegi jirtey. Weligeed habeen ma aysan tegin. Markey barxaddii dhaaftay bay dhinaca midig u leexatay. Tolow dukaankii habaryar masii martaa bay is-weydiisey, waxayse islamarkiiba is xusuusisey in ay tahay xilli dambe oo goor hore dukaanka la xiray. Markey socotay in cabbaar ah oo ay usoo dhowaatay gurigoodii bay maqashay dhawaaqa rasaas la is-weydaarsanayo. Dhegeheedu kuma cusbayn maqalka guuxa rasaasta. Hebeen iyo maalin bay maqli jirtey. Dhegba jalaq uma aysan siinine socodkeedii bay iska sii wadatay illaa ay ka gashay albaabka gurigooda oo uu ku sugayey wiil yaroo walaalkeed ah. “Naa heedhe, miyaadan bani’aadam ahayn. Waa maxay goorta aad socoto?” bay ka horkeentay hooyadeed oo neef weyni kasoo booddey markey aragtay gabadheedii oo nabadqab kusoo hoyatey. “Naa miyaadan maqleyn waxa rasaas dhacaya?” bay u raacisay iyadoo weli usii dhegataageysey rasaasta xooggan ee la is-weydaarsanayey. “Hooyo, internetka ayaan kusoo daahay. Sahro iyo muxibbadii aan ilmoadeerka ahayn ee Mareykanka joogay baan wada sheekeysaneyney,” Bay cudurdaar ka dhigatay. “Internet...aa…Alla internet iyo adigaanba isku kiin nacay. Internet uun bay sheegtaa. Maalintii baa la isku ogaaye, haddana ma habeen baad ku darsatay. Wallee waxaad soo waddo iyo webiga yaa weyn dheh?...Internet…Internet…Naa naag weyn baad tahaye wax iskula har,” bay hooyadeed ku canaanatay. “Ee hooyo waa maxay waxaas oo rasaas ah. Yaa caawa is galay?” bay hooyadeed ka horgeysey. Idman sheekadaas ma aysan ahayn mid ku cusub ee waxay rabtay uun in ay beddesho mawduuca sheekada si ay isaga weeciso canaanta kulul ee hooyadeed kaga imanaysey. Idman aroor kasta markuu waagu beryo waxa ugu horreeya oo ay dhegaheedu maqlaan waxay ahaayeen: ‘Dhowr qof ayaa xalay la dilay, kuwo kalena waa dhaawac. Hebel xalay ayaa aano-qabiil loo dilay. Tuugo hubeysan ayaa xalay u dhacay guryo badan, kuwo kalena waxay baarteen dad magaalada ku daahay. Laba nin oo xalay intey dayoobeen u gudbay xaafadda Baraxleey ayaa saakayto meydadkoodii qashin-qubka lasoo dhigay!!’“Garan mayo, waase iskahor-imaad xoogan. Berrito ayaan kala ogaan doonnaa, haddii Eebbe idmo,” intey Nuuro ugu jawaabtey gabadheedii bay gashay qolkeedii jiifka. Idman waa sidii ay rabtaye intey cashadii loo dhigay si tartiib ah daaradda guriga ugu cuntay bay iyadana qolkeedii abbaartay. Maba aysan nasanine, waxay durba billowday diyaargarow xooggan. Intey mayratay bay dhar cusub xiratay sidii tiiyoo ay u socoto xaflad aroos ama sidii gabar aroosad ah oo weli ku jirta bishii malabka oo isu diyaarinaysa mataankeedii oo aan xaafadda ka fogeyn. Boorso yar oo ay ugu jireen uunsi iyo barafuunno kala duwan bay soo dhoweysatey. Idman ma aysan ahayn aroosad, umana aysan socon xaflad aroos ee waxay isu diyaarineysey la-sheekeysiga gacaliyaheed Shirwac oo ay habeenkaas ku ballansanaayeen in markii ugu horreysey ay taleefanka ku wada hadlaan. Waxay isu diyaarisay sidii tiiyoo uu taleefanka ka dhex arkayo quruxdeeda ama ka dhex urinayo udgoonkeeda. Waxay illowdey in codkiisa wax dhaafsiisan aysan maqli doonin, aragtina warkeedba daa. Si kasta arrintu ha ahaatee, waxay iyada u ahayd habeen xusid iyo xusuusba mudan. Goor ay tahay saqdii dhexe bay maqashay dhawaaqa taleefanka. Intey kursigii ay ku fadhidey kasoo booddey bay daaradda guriga abbaartay. Nasiibdarro, taleefanka qolka lama aysan soo geli karin. Wuxuu ku rakibnaa daaradda guriga iyadoo sidaas loo yeelay in isticmaalkiisa loo sinnaado oo aan qof qurihi qolkiisa ku xiran. “Hallow....waa qofma?” bay weydiisey iyadoo uu codkeedu gariirayo, baqdinina ay ka muuqato. Waa ay hubtey in dhawaaqa taleefanku ahaa mid dibadeed. Magaalada Gaalkacyo dhawaaqa taleefannada dibedda laga soo diro iyo kuwa gudaha waa ay kala duwan yihiin, waxayse iyadu rabtey uun in ay ogaato qofka la hadlaya qofka uu yahay. “Xabiibi, waa Shirwac. Iska warran? Sow Idman maaha?” ayuu Shirwac si dhiirranaan leh ugu jawaabey. “Nabad…Nabad…Xabiibi…Waa Idman,” intey tiri bay dhinacyadeeda eegtay sidii tiiyoo ay dad kale dhageysanayaan. Illeyn farxadi waa naxdin. Mar kale bay misana geesaheeda eegtay. Waxba ma aysan arkin. Daaradda gurigu waaba mugdi. Keligeed uun baa dhex yuururtey. Saacado kahor ayey korontadii magaaladu tagtay. Ciil-qab xagga korantada ah ayey magaaladu la ooyeysey. LA SOCO AXADA DAMBE
Page 1 and 2: ILAYS WAA WARGAYS MADAXBANAA OO TOD
Page 3: AXAD 1 MARCH 2009 ILAYS NEWSPAPER B
Page 7 and 8: AXAD 1 MARCH 2009 ILAYS NEWSPAPER 7

Muqdisho:Yaa Masuulka Ah Dhiiga Ku Daadanaya ? - Somali Talk

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?