Aktualny numer - Nr 58 - Tauron

More documents

Recommendations

Info

wynalazcy Volta w nauce Alessandro Volta, wynalazca baterii elektrycznej, swoje najważniejsze odkrycia opisywał nie w publikacjach naukowych, a w listach do innych uczonych HUBERT ORZECHOWSKI dziennikarz dzieciństwo nie należało do łatwych. Mały Alessandro Słynny Włoch przyszedł na świat w 1745 r. w położonym nad malowniczym jeziorem mieście Como, niedaleko granicy ze Szwajcarią. Jego aż do czwartego roku życia pozostawał niemową. I wtedy nagle ozdrowiał, co jego pogrążeni w rozpaczy rodzice uznali za cud. Mieli wszakże obawy, czy ich dziecko będzie się rozwijać prawidłowo. Ale wkrótce i te niepo koje zostały rozwiane. Słodkie szkolne życie Alessandro rozpoczął w 1757 r. naukę w szkole jezuitów. Swoją inteligencją wyróżniał się tam tak bardzo, że wśród zakonników zapadła decyzja, by namówić go na karierę w habicie. Jednak zabrano się do tego w dość osobliwy sposób. Nie odwoływano się bynajmniej do religijności młodzieńca – a była bardzo głęboka – tylko kupowano mu… duże ilości słodyczy (w owym czasie było to bardzo dużym luksusem). Całe szczęście dla nauki, że kilogramy łakoci najwyraźniej szybko Volcie spowszedniały, gdyż zamiast planować życie zakonnika, zaczął się interesować fizyką, a w szczególności elektrycznością. Już w wieku 18 lat rozpoczął korespondencję z Jeanem Antoinem Nolletem (postać ta już kilkukrotnie pojawiała się na łamach naszego cyklu), a w sześć lat później opracował swoje pierwsze twierdzenie naukowe. Próbował w nim wyjaśnić wszystkie zjawiska elektryczne obecnością jednego fluidu, podobnego do czynnika wytwarzającego grawitację. Z biegiem czasu eksperymentowanie szło młodemu fizykowi coraz sprawniej. Z kolei wyniki przeprowadzonych doświadczeń pomogły mu skonstruować w 1775 r. tzw. elektrofor – urządzenie, dzięki któremu możliwe było łatwe i wielokrotne elektryzowanie ciał. Jego wynalezienie zbiegło się z objęciem przez Voltę posady nauczyciela w gimnazjum w rodzinnym mieście. Nie zagrzał tam jednak długo miejsca, bo już w 1779 r. został wykładowcą na uniwersytecie w Pavii. Włoch kontra Włoch Rozgłos zyskał jednak dopiero paręnaście lat później, i to poniekąd za sprawą rodaka – Luigiego Galvaniego (o którym pisaliśmy w poprzednim <strong>numer</strong>ze). Volta, jak większość współczesnych mu uczonych, był zwolennikiem hipotezy Galvaniego o elektryczności zwierzęcej. Zanim rozsławiły go wynalazki, Alessandro Volta był cenionym wykładowcą akademickim 1775 – rok w którym Alessandro Volta wynalazł elektrofor, dzięki któremu możliwe było łatwe elektry zowanie ciał Swojego rodaka darzył zresztą ogromnym szacunkiem za jego osiągnięcia. Jeszcze w 1792 r. pisał w jednym ze swoich listów: „Pragnę dać opis zarówno cudownych odkryć Galvaniego, jak i postępów, jakie miałem szczęście dokonać w tej dziedzinie”. foto: corbis Jednak im więcej przeprowadzał własnych doświadczeń, tym więcej miał wątpliwości co do słuszności koncepcji starszego kolegi po fachu. W końcu wyjawił je w liście do Antoniego Marii Vaselliego: „Jakie jest pańskie zdanie o domniemanej elektryczności zwierzęcej? Co do mnie, to od dłuższego czasu jestem przekonany, iż działanie to ma swoje źródło pierwotne w metalach stykających się z wilgotnymi ciałami lub z samą wodą. Dzięki temu zetknięciu fluid elektryczny w ciałach wilgotnych jest party najpierw przez owe metale (...). Jeśli wówczas przyłożyć dobry przewodnik, to fluid zostaje wprowadzony w obieg. Jest zupełnie oczywiste, że wszystko to zależy 22
od metali (…), ponieważ, żeby doświadczenie się udało, oba metale muszą być niejednakowe. Zamiast więc mówić o elektryczności zwierzęcej, miałoby się równe prawo nazywanie jej elektrycznością metaliczną”. Jak widać, Volta – choć oczywiście nie do końca zdawał sobie sprawę z istoty zaobserwowanego zjawiska – udowodnił, że prawdziwą przyczyną elektryczności zwierzęcej jest napięcie kontaktowe (które powstaje przy zetknięciu dwóch różnych metali). List do Londynu To przemyślenie doprowadziło go do jego najbardziej przeło mowego i najsłynniejszego z wynalazków, tj. pierwszej w historii baterii elektrycznej (obecnie zwanej stosem Volty – bowiem w dużym uproszczeniu składała się z metali ułożonych jeden na drugim). Wynalazek zaanonsował światu drogą epistolarną. W marcu 1800 r. pisał do prezesa londyńskiego Royal Society Josepha Banksa: „(…) mam przyjemność przekazać Panu, a przez Pana – Towarzystwu Królewskiemu, pewne uderzające wyniki, jakie uzyskałem, przeprowadzając doświadczenie nad elektrycznością (…). Najważniejszym z tych wyników, obejmującym praktycznie wszystkie pozostałe, jest zbudowanie przyrządu, który przez swe działanie, tj. przez uderzenia, które wywołuje w rękach itd., przypomina butelkę lejdejską lub raczej słabo naładowaną baterię elektryczną, która jednak działa nieprzerwanie na fluid elektryczny”. Banks od razu zorientował się, że ma do czynienia z rewolucyjnym wynalazkiem. Ale nie ogłosił od razu listu od Volty. Zamiast tego udał się najpierw do dwójki swoich przyjaciół Williama Nicholsona oraz Antoniego Carli- sle’a. Jako że większą część swojego obszernego pisma Volta poświęcił na skrupulatny opis baterii, mogli oni skonstruować własny stos i powtórzyć eksperymenty Włocha. W maju 1800 r. podczas swoich prac zauważyli, że prąd z baterii powoduje rozkład wody na tlen i wodór. Już wcześ- niej uważano, że jest związek między elektrycznością a chemią, dlatego Anglicy zaczęli systematycznie badać zaobserwowane zjawisko. Wkrótce na podstawie swoich dociekliwości opublikowali obszerną pracę naukową – „Accounts of the new electrical or galvanic Apparatus of sig. Alexandro Volta, and experiments perfomed with the same” (czyli w wolnym tłumaczeniu – „Wyjątki na temat nowego urządzenia, elektrycznego bądź galwanicznego, pana Alessandra Volty i eksperymentów z nim przeprowadzonych”). Jej publikacja jest uważana za początek nowego działu naukowego – elektrochemii. Ulubieniec przyszłego cesarza Banks po upływie ponad trzech miesięcy zaprezentował Bateria Volty, obecnie znana pod nazwą stosu Volty, to pionowa kolumna z metali dwóch rodzajów, ułożonych na przemian i oddzielonych (co drugi) papierem zanurzonym w elektrolicie odkrycia Alessandro Volta nie miał zamiaru podważać odkryć Luigiego Galvaniego. Od początku swej naukowej drogi darzył swojego rodaka wielką estymą. Dopiero wyniki własnych eksperymentów zasiały w nim ziarno wątpliwości list Volty na posiedzeniu Royal Society. W wyniku prezentacji wieść o baterii Volty szybko obiegła świat, co zaowocowało zaproszeniem Alessandra do Paryża. Na słynnym posiedzeniu 16 brumaire’a roku X (czyli 7 listopada 1801 r.), w obecności samego Napoleona Bonaparte, Włoch przedstawił swoje wyniki i zademonstrował działanie stosu. Napoleon, wielki entuzjasta nauk ścisłych, był oczarowany. Natychmiast podjął decyzję o przyznaniu Volcie stałej pensji oraz nadał mu najwyższe francuskie odznaczenie – Legię Honorową (w 1802 r.). To nie był koniec zaszczytów dla wynalazcy. Przyszły cesarz Francuzów nadał mu także tytuł hrabiowski i mianował jednym z senatorów Królestwa Italii, marionetkowego państwa utworzonego z okupowanej przez Francję części Półwyspu Apenińskiego. Volta zaszczyty przyjął, czym różnił się od swojego mistrza Galvaniego, który odmówił złożenia przysięgi wierności narzuconym przez Francję władzom. Bonaparte zaproponował także nagrodzenie Volty specjalnym złotym medalem oraz namówił paryską Akademię Nauk do ustanowienia corocznej nagrody finansowej w wysokości 60 tys. franków „za odkrycia wnoszące do poznania elektryczności wkład porównywalny z wkładem Franklina i Volty”. Napoleon Bonaparte był wielkim entuzjastą nauk ścisłych. I to on sprowadził Voltę do Paryża foto: corbis Sprawa rodzinna Włoski odkrywca stał się sławny i poważany, a jego odkrycia i teorie są uważane za kanon. Ale nie oznaczało to bynajmniej końca koncepcji Galvaniego (który twierdził, że jego doświadczenia nie zgadzają się z twierdzeniami Volty) i jej zwolenników. Po śmierci Galvaniego w 1798 r. pałeczkę wśród propagatorów teorii elektryczności zwierzęcej przejął jego siostrzeniec i ostatni asystent, Giovanni Aldini. Spędził on resztę życia na upartym podważaniu dokonań Volty. Korzystałem m.in. z książki „Historia fizyki” Andrzeja Kajetana Wróblewskiego oraz „Atlasu fizyki” Hansa Breuera. 23
Page 1 and 2: Nr 8 (58) sierpień 2013 magazyn gr
Page 3 and 4: W NUMERZE 2 wydarzenia Nawet 6 mld
Page 5 and 6: Jednym z czołowych producentów mo
Page 7 and 8: Największe gospodarki o ochronie k
Page 9 and 10: notowania Przesilenie cen W lipcu
Page 11 and 12: Dzięki Tauronowi TdP to nie tylko
Page 13 and 14: grupa Usiane wiatrakami pola to efe
Page 15 and 16: grupa z wymagających wsparcia rodz
Page 17 and 18: westuje nym bloku ciepłowniczego o
Page 19 and 20: na które w dobrych intencjach zdec
Page 21: Ewidentnie deklaracja nie jest pozb
Page 25 and 26: promocja uronem rozwinąć swoje um
Page 27 and 28: foto: arc przez elektrownię uprawn
Page 29 and 30: czną sami stabilizować system ene

Aktualny numer - Nr 58 - Tauron

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?