Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 2008-2012

Roman Gajewski
Uskrzydlić żelazo…Sztuka własna. Prezentacja
Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku 2008–2012
Moja sztuka to są moje poglądy i uczucia, doświadczenia
i umiejętności oraz materia, jaką w tej spółce wyprodukowaliśmy.
I tak próbuję to tutaj przedstawić.
Kim jestem? Czuję się kimś w rodzaju duchowego
kolażysty, co niechybnie lokuje mnie w samym środku
postmodernizmu. Uprawiam sztukę zbierania i montażu
utrwalonych śladów ludzkiej działalności, sklejania
okruchów należących do różnych poziomów kultury
i wprost uwielbiam odnajdywać się w sprzecznościach,
jakie mogą z tego wynikać. Nie zauważyłem nawet, kiedy
nożyczki stały się nie tylko sposobem działania, ale
także sposobem myślenia – zacząłem „myśleć” nożyczkami.
W świecie wartości
Jestem naturą introwertyczną – tam, gdzie kończy się
wspólny świat, zaczyna się mój. Ten dośrodkowy punkt
widzenia tym łatwiej wpisuje mnie w poczet entuzjastów
europejskiego procesu indywidualizacji, z którym
się mocno utożsamiam.
Akcja – reakcja… nie, to stanowczo nie dla mnie!
Zażenowania, jak przystało na introwertyka, unikam
jak febry. Nie lubię być osobą publiczną. Cieszę się
z noszenia w sobie czegoś, czego się nigdy nie ujawni.
Pilnuję swojej prywatności: do sprzedania jest
produkt mojej ideo-ducho-cielesności – nie ja sam.
Pewnie dlatego nie nadaję się do akcjonizmu czy performansu
i w żadnym razie nie mógłbym być artystą
totalnym. Dbam o taki zakres wolności, który pozwala
mi wypowiadać się w sposób, jaki chcę. Przedkładam
„optymalne” nad „ekstremalne”; jestem przeciwny
odczarowywaniu świata. I w tym sensie nie jestem tez
powołany na bunt, chociaż z drugiej strony obca mi
jest zarówno pokora, jak i zapiekłość konserwatystów.
Sądzę, że obok wartości „przeciw” są również wartości
„dodane” – cenne nie mniej. Jedne i drugie wynikają
z alergii na rzeczywistość, bez której trudno wyobrazić
sobie twórczość.
Nie mam zamiaru urągać dobremu smakowi i obyczajom,
które uważam za słuszne; wartości selekcjonuję
według własnego uznania i nie wyobrażam sobie, żeby
mogło być inaczej. Szukam czystości. Potrzebuje czystości.
W mojej deklaracji światopoglądowej jest miejsce
na ład, umiar i proporcje, jakkolwiek akademicko
to brzmi. Równocześnie – o paradoksie! – wyznaję pogląd,
że na ogół dobrze sztuce służy przekraczanie tzw.
miary. Czy uważam sztukę za pociechę, za balsam? Nie.
Ale coraz bardziej lubię, gdy bywa odsłanianiem ciepła.
Metafizyka
Jestem stworzeniem metafizycznym, tzn. zamieszkującym
dwa światy naraz. To, co mnie zajmuje, to
wyzwalanie duchowej, ponadreligijnej przestrzeni, to
potrzeba przekraczania impasu egzystencji. To uruchamianie
zaświatowej perspektywy, umożliwiającej
szerszy, metafizyczny oddech. Chcę mieć uczucie, że
mam duszę, czuć, że jest we mnie, że moja praca jest
nią naznaczona. W istocie to region herezji: mistyka
bez osobowego boga i bez religijnej agitacji.
Pograniczne tego, co jest i tego, czego nie ma, a więc
naocznego i wyobrażonego, zawsze interesowało mnie
najbardziej. Ducha i materię skupiłem wokół duchowych
i materialnych aspektów cywilizacji. Niszczące
starzenie się ludzi i rzeczy… Piękno, trwałość, pozorność,
„życie po życiu” – w kręgu tych spraw tkwię od
początku. To moja formotwórcza geneza.
I jeszcze to: mam wrażenie, że jako twórca nie sprawuję
nad sobą kontroli, którą, można by określić jako całkowitą
lub choćby znacząco, dużą. Czuję się medium,
narzędziem do wykonywania zadanej pracy. To dziwne
zapośredniczenie sprawia, że nie wiem, co jest ze mnie,
a co nie, czy uczestniczę w akcie mnie wyrażającym,
czy wyrażającym się przeze mnie. Czy jako twórcę to
mnie osłabia, uszczupla – tego również nie wiem. Czy
ktoś może interesować się tym, co robię, by mi w tym
pomagać albo przeszkadzać? Im bardziej jest to nie
do pomyślenia, tym bardziej jest do odczucia. To, co
mną kieruje, co mnie popycha, nie chce być mną – tego
jednego jestem pewien. Co to za siła? Dla jednych to
wszechmogący bóg, dla drugich cykle aktywności
słońca i księżyca, dla jeszcze innych kwestia biochemiczna
albo łańcuch przyczyn i praprzyczyn natury
antropologicznej. Może urojenie – nie mam nic przeciwko
urojeniom. Ale mnie wystarczy słowo magia.
Cóż, najpewniej mam kłopoty z tożsamością…
Czas
W przeszłości twórców rajcowało kokietowanie
wieczności, potem chwytanie chwil, a mnie, zdeklarowanemu
postmoderniście, marzy się czas otwarty na
przestrzał…
Nie mam talentu do gry z teraźniejszością. Wszelka
doraźność i akcydentalność mnie nie zajmują. Cóż począć,
kiedy tylko zabieram się do pracy, czas teraźniejszy
przestaje istnieć, jakaś czasoprzestrzenna zapadnia
umyka spod nóg, a ja zawisam w bezczasie. Zaczęło mi
się to nawet podobać – z czasem polubiłem bezczas.
Jednak najrozleglejszy obszar mojej osobowości
zajmuje w ą t p i e n i e. Cała reszta, która
się nie poddaje, która się zwątpieniu wykrada,
jest – jak powiedział poeta – w ruchu i żarze.
No i na szczęście jest Akademia, a w niej młodsze
i bardziej irytujące wersje mnie samego.
Obok siebie, ale i w sobie, znajduję tyle sprzeczności,
że właściwie w każdych okolicznościach odnajdywałbym
się nie najlepiej. Zawsze byłoby coś, co by mnie
uwierało i od czego chciałbym uciec. W każdym czasie
i przestrzeni w układance: twórca, świat, idea, materia
coś nie pasuje, więc właściwie dlaczego ze mną miałoby
być inaczej?
12