Dieta przeciwnowotworowa (dr A. Kostrzewa-Tarnowska)
Dieta przeciwnowotworowa (dr A. Kostrzewa-Tarnowska)
Dieta przeciwnowotworowa (dr A. Kostrzewa-Tarnowska)
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Dieta</strong><br />
antynowotworowa<br />
Dr Aleksan<strong>dr</strong>a <strong>Kostrzewa</strong>-<strong>Tarnowska</strong><br />
Zakład Dietetyki<br />
Kate<strong>dr</strong>a Higieny Żywienia Człowieka<br />
Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu<br />
Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu
Przyczyny powstawania<br />
nowotworów:<br />
Palenie tytoniu (30%)<br />
<br />
Alkohol<br />
Sposób żywienia (35%)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ekspozycja zawodowa<br />
Zanieczyszczenia środowiska<br />
Leki medyczne<br />
Czynniki infekcyjne<br />
Naturalne czynniki geofizyczne<br />
Skłonności genetyczne
Chemioprewencja nowotworów<br />
Chemioprewencja [łac. praeventio = zapobieganie]<br />
Profilaktyczne stosowanie u ludzi niektórych leków, witamin<br />
oraz nietoksycznych, naturalnych substancji żywieniowych<br />
(składników diety) lub/oraz specyfików farmakologicznych,<br />
celem zatrzymania lub wywołania regresji powstawania zmian i<br />
komórek prze<strong>dr</strong>akowych, zarówno w początkowych, jak i<br />
dalszych etapach procesu nowotworowego, tzn. inicjacji i<br />
progresji raka.<br />
• Chemioprewencja pierwotna<br />
• Chemioprewencja wtórna
Ogólny schemat wieloetapowości procesu kancerogenezy<br />
indukowanej kancerogenami obecnymi w żywności<br />
Etap I<br />
Aktywacja<br />
Etap II<br />
Inicjacja<br />
Etap III<br />
Promocja<br />
Aktywacja metaboliczna<br />
Enzymy fazy I<br />
Pro-kancerogen<br />
Aktywny kancerogen<br />
Addukty DNA<br />
Mutacje<br />
Detoksykacja<br />
Enzymy fazy II<br />
Naprawa DNA<br />
Etap IV<br />
Progresja<br />
Transformacja nowotworowa<br />
Onkogeny<br />
Geny supresji raka<br />
Nowotwory
Biotransformacja ksenobiotyków – źródło<br />
mutagenów i kancerogenów<br />
Reakcja I fazy – tworzenie związków pośrednich w procesach utleniania,<br />
redukcji i hy<strong>dr</strong>olizy. Enzymy I fazy odtruwania (detoksykacji):<br />
<br />
Oksydoreduktazy i hy<strong>dr</strong>olazy: monooksygenazy związane z aktywnością<br />
cytochromu P450;<br />
Reakcje II fazy – tworzenie produktów końcowych sprzężonych z kwasem<br />
glukuronowym, siarkowym, glutationem, glicyną, które ulegają acetylacji<br />
bądź metylacji. Enzymy II fazy odtruwania:<br />
<br />
<br />
Transferazy (np. UDP-glukuronylotrnsferaza);<br />
Enzymy cytozolowe (S-transferaza glutationowa, sulfotranferaza)
Wpływ żywienia na rozwój nowotworów<br />
1. Występowanie związków rakotwórczych (natywnych bądź<br />
w formie dodatków) w spożywanych pokarmach<br />
2. Związki nie kancerogenne występujące w żywności podczas<br />
trawienia, metabolizmu komórkowego, przetwórstwa<br />
zostają przetworzone na substancje rakotwórcze<br />
3. Składniki diety mogą wpływać na rozwój nowotworów<br />
przez zmianę środowiska wewnętrznego przewodu<br />
pokarmowego
Typy zaburzeń w chorobie nowotworowej<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Niedożywienie (utrata łaknienia i trudności w przyjmowaniu<br />
pokarmu, biegunki i wymioty);<br />
Nie<strong>dr</strong>ożność przewodu pokarmowego<br />
Zespół upośledzonego wchłaniania<br />
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej<br />
Zmiana odczuwania smaku i powonienia<br />
Zaburzenia w odczuwaniu smaku słodkiego, gorzkiego i kwaśnego;<br />
Zaburzenia metaboliczne: upośledzenie syntezy białek ustrojowych,<br />
zaburzenia tolerancji glukozy, zaburzenia przemian składników<br />
mineralnych
katalaza;<br />
Chemioprewencja, a wolne rodniki<br />
Mechanizmy obronne organizmu:<br />
1. Przeciwutleniacze w żywności:<br />
witaminy antyoksydacyjne (C i E, β-karoten), ubichinon Q10;<br />
<br />
<br />
składniki mineralne ( selen, cynk, mangan, miedź, magnez);<br />
związki biologicznie czynne – wtórne metabolity roślinne (likopen,<br />
luteina, kryptoksantyna, rutyna, tanina);<br />
2. Enzymy neutralizujące w organizmie wytwarzane przez mDNA:<br />
<br />
<br />
<br />
peroksydaza glutationowa GPX;<br />
reduktaza glutationu GRD;<br />
dysmutaza nadtlenkowa SOD;
Składniki mineralne i witaminy<br />
Składniki<br />
mineralne/<br />
witaminy<br />
Cynk<br />
Żelazo<br />
Układ odpornościowy<br />
Ograniczenie aktywności limfocytów i monocytów<br />
Redukcja fagocytozy; cytotoksyczności monocytów,<br />
Nadmiar sprzyja tworzeniu wolnych rodników<br />
Dawka<br />
15 – 20 mg<br />
15 mg<br />
Witamina C<br />
Środek antyhistaminowy<br />
60 - 100 mg<br />
Witamina E<br />
Obniża funkcje cytotoksyczne monocytów;<br />
12 – 18 j.m<br />
Witamina A<br />
Kwas<br />
foliowy<br />
Redukcja liczby komórek cytoplazmatycznych<br />
Regulacja ekspresji genów, blokuje dysplazję<br />
2700 – 3700 j.m<br />
180 – 300 µg
Związki biologicznie czynne<br />
Klasyfikacja – oparta na sile i etapie działania:<br />
„blocking agents” – zapobiegają przemianie nieaktywnego kancerogenu lub<br />
aktywacja systemu enzymatycznego (niszczenie komórek<br />
kancerogennych)<br />
„supperssing agents” – inhibitory proteaz, terpeny cykliczne,<br />
izotiocyyjaniany
Związki czynne o działaniu przeciwnowotworowym<br />
(Zespół <strong>dr</strong> Herberta Piersona, Instytut Przeciwrakowy, Waszyngton)<br />
• Związki indolowe – indukują enzymy II fazy odtruwania, hamują<br />
tworzenie adduktów DNA, antykancerogen i antyestrogen o wysokim<br />
powinowactwie do receptora Ah; występują w roślinach kapustnych:<br />
kabaczki, brokuły, kalafiory, jarmuż i in.<br />
• Fitosterole – hamują enzymy metabolizmu testosteronu, wspomagają<br />
wydalanie z organizmu cholesterolu; występują w pożywieniu w<br />
odwrotnej proporcji do ilości tłuszczów nasyconych; dodatni związek<br />
z PUFA;<br />
• Terpeny owoców cytrusowych – obniżają poziom cholesterolu w<br />
organizmie i stymulują enzymy, blokujące powstawanie komórek<br />
rakowych;
Związki czynne o działaniu przeciwnowotworowym<br />
(Zespół <strong>dr</strong> Herberta Piersona, Instytut Przeciwrakowy, Waszyngton)<br />
• Związki siarkowe czosnku [aliksyna] – unieszkodliwiają substancje<br />
powodujące raka, zmniejszają też poziom cholesterolu we krwi i<br />
obniżają ciśnienie krwi;<br />
• Izoflawony roślin motylkowych – działanie przeciwutleniajace,<br />
przeciwzapalne, antymutagenne, antynowotworowe, inaktywują<br />
niektóre związki kancerogenne;<br />
• Nienasycone kwasy tłuszczowe występujące w nasionach lnu blokują<br />
powstawanie związków powodujących tworzenie się komórek<br />
rakowych.
Związki czynne o działaniu przeciwnowotworowym<br />
(Zespół <strong>dr</strong> Herberta Piersona, Instytut Przeciwrakowy, Waszyngton)<br />
1. Chinony rozmarynu – wzmacniają działanie substancji hamujących<br />
powstawanie komórek rakowych;<br />
• Triterpeny korzeni lukrecji – niszczą szybko dzielące się komórki oraz<br />
przyczyniają się do cofania zmian w już powstałych komórkach raka;<br />
Ciekawostka !!! W badaniach nad przeciwnowotworowym działaniem<br />
korzenia lukrecji wykryto obecność w tym surowcu substancji<br />
hamującej rozwój bakterii, powodujących próchnicę zębów;
Substancje pozbawione wartości odżywczej ( NSN )<br />
o działaniu przeciwnowotworowym<br />
1<br />
Naturalne Substancje Nieodżywcze:<br />
<br />
<br />
brak właściwości odżywczych;<br />
działanie: przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, regulujące<br />
przemianę materii, zwiększające odporność;<br />
Terpeny:<br />
karotenoidy:<br />
- karoteny – α-karoten, β-karoten, ε-karoten, γ-karoten, likopen<br />
- ksantofile – luteina, zeaksantyna, astaksantyna, luteolina,<br />
flawoksantyna, auroksantyna, kroteina<br />
Związki azotowe:<br />
glukozynolany ( indole, izotiocyjaniny )<br />
Związki zapasowe roślin<br />
fosforany inozytolu (np. fityniany)<br />
oligosacharydy
Substancje pozbawione wartości odżywczej ( NSN )<br />
o działaniu przeciwnowotworowym<br />
2<br />
Polifenole:<br />
stilbeny<br />
kumaryny<br />
taniny<br />
kwasy fenolowe<br />
flawonoidy:<br />
- flawony<br />
- flawonole: kwercetyna, kempferol<br />
- flawanony: naringenina, hesperydyna<br />
flawanole: katechina, epikatechina;<br />
antocyjany<br />
izoflawony (fitoestrogeny soi )
F<br />
I<br />
T<br />
O<br />
E<br />
S<br />
T<br />
R<br />
O<br />
G<br />
E<br />
N<br />
Y<br />
IZOFLAWONY<br />
Warzywa strączkowe: fasola sojowa, soczewica, fasola<br />
szparagowa, bób, fasola lima,<br />
groch włoski,<br />
Produkty sojowe: kasza sojowa, mąka sojowa, tofu,<br />
mleko sojowe<br />
LIGNANY<br />
Nasiona lnu;<br />
Pełnoziarniste produkty zbożowe;<br />
Zioła (koper włoski);<br />
Owoce (banany, śliwki);<br />
Warzywa (dynia, cukinia, brokuły, czosnek)<br />
KUMESTANY<br />
Kiełki Alf- alfa<br />
Kiełki soi<br />
Uprawy pastewne<br />
Czerwona koniczyna
ROŚLINY HAMUJĄCE PROCESY NOWOTWOROWE<br />
- Czosnek<br />
- Kapusta<br />
- Lukrecja<br />
- Soja, imbir<br />
- Warzywa roślin baldaszkowatych<br />
- Cebula, herbata, kurkuma<br />
- Owoce cytrusowe<br />
- Pszenica, len, ryż ( brązowy )<br />
- Pomidory, oberżyna, pieprz<br />
- Brokuły, kalafior, brukselka<br />
- Owies, mięta, oregano, ogórek<br />
- Rozmaryn, szałwia, ziemniaki, tymianek, goździki<br />
I<br />
S<br />
T<br />
O<br />
T<br />
N<br />
O<br />
Ś<br />
Ć<br />
- Bazylia, jęczmień, jagody
Zawartość wybranych metabolitów roślinnych o<br />
działaniu chemoprewencyjnym<br />
• herbata zielona – zawiera w suchej masie 35-52% katechin<br />
i flawonoli (czerwona mniej)<br />
• sorgo - rekordzista w zawartości polifenoli (tianin) –do<br />
10260 mg/100g<br />
• czerwone wino (kieliszek) - 100-160mg<br />
• czerwone porzeczki 140 - 1200 mg/100g<br />
• jagody 135 - 280 mg/100g<br />
• jabłka 27 - 298 mg/100g<br />
• sok jabłkowy 0,2 - 1,6/100ml
Węglowodany, a choroba nowotworowa<br />
1. Zmiana metabolizmu w wątrobie – zwiększenie wątrobowej glukoneogenezy<br />
z aminokwasów;<br />
2. Wzrost oporności na insulinę - hiperglikemia<br />
3. Podaż węglowodanów w DRP – około 55 % ogólnej kaloryczności diety<br />
4. Ograniczenie produktów rafinowanych<br />
5. Posiłki bogate w substancje balastowe – błonnik nierozpuszczalny:
Choroba nowotworowa, a białko<br />
1. Zmiany metabolizmu białek – ↑ dostępu do aminokwasów;<br />
2. Podaż białka 15 – 20 % ogólnej kaloryczności DRP;<br />
3. Źródło białka – białko roślinne, białko z tłustych ryb, białko<br />
<strong>dr</strong>obiu;
Choroba nowotworowa, a lipidy<br />
<br />
<br />
Mechanizmy oddziaływania;<br />
Ogólna ilość tłuszczu w diecie
Piramida żywieniowa<br />
W niewielkich ilościach<br />
tłuszcze, oleje, słodycze<br />
Suplementy<br />
(wapń, witaminy D i B 12<br />
)<br />
Co najmniej 3 porcje dziennie<br />
mleko, jogurty, sery<br />
Co najmniej 2 porcje dziennie<br />
mięso, po<strong>dr</strong>oby, jaja,<br />
rośliny strączkowe<br />
Co najmniej 3 porcje dziennie<br />
warzywa<br />
Co najmniej 2 porcje dziennie<br />
owoce<br />
Co najmniej 6 porcji dziennie<br />
chleb, makarony, kasze,<br />
płatki zbożowe<br />
Co najmniej 8 szklanek dziennie<br />
napoje: woda mineralna, soki, herbata ziołowa
Dziękuję za<br />
uwagę
Change language