6-7 2012 - CAWater-Info
6-7 2012 - CAWater-Info
6-7 2012 - CAWater-Info
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
отандығы бар компаниялардың тиісті экологиялық заңдылықтарды, талаптарды<br />
орындамай отырғаны көңілге күдік ұялатады. Енді бір жылдан соң...<br />
2013 жылы Каспий теңізіндегі көмірсутегі кен орындарын жаппай игеру<br />
жұмыстары басталады, бұл – Қазақстан мұнай дəуірінің алдында тұр деген<br />
сөз. Ал ол дəуірдегі дəуреніміз қандай болмақ Қара алтынның, қазынаға<br />
түсетін қаржының соңынан қуамыз деп қасиетті Каспийімізден айырылып<br />
қалмаймыз ба Есте сақтар тағы бір жайт, Каспий тек қазақтың ғана меншігі<br />
емес. Оның жағасында бес бірдей ел отыр, сондықтан бұл мəселе геосаясат<br />
пен ғаламдық экономиканы да айналып өтпейді. Жоғарыда атап өткен конференция<br />
үстінде «Каспий-Балық» ЖШС директоры Əбілғали Темірбайдың<br />
«теңіздегі балықтардың тіршілігі қалай болмақ» – деген сауалына Хакимов<br />
мырза «2013 жылдан кейін балық мүлде болмайды» деп жауап берді. «Каспийде<br />
болуы əбден ықтимал экологиялық апаттардан кейін тек балықтар<br />
мен итбалықтардың ғана емес, теңіз жағасында орналасқан елдердің халқына<br />
да қатер төнеді. Бұл жұртты үрейлендіру емес, шындық» – дейді жəне ол. «Ал<br />
теңіз суының тұнықтығы жайлы сұраққа эколог қазірдің өзінде лайланған су<br />
айдыны жаппай мұнай өндірудің салдарынан өлі суға айналады», – деп жауап<br />
берді. «Мұндай қайғылы қорытынды шығару үшін академик болу міндетті<br />
емес», – деп қосып қойды жəне. Бəрі көз алдымызда құрып бара жатқан<br />
дүние...<br />
ҚАРТ ТЕҢІЗ ҚАҺАРЫНА МІНБЕСІН ДЕҢІЗ...<br />
Теңізді техногендік апаттардан сақтау жайы Каспий теңізінің қазақстандық<br />
секторын игерудің 2003-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында<br />
нақты көрсетілген. Бірақ соның бəрі орындалып жатыр деп айта алмаймыз.<br />
Қазақстандық жəне шетелдік тəуелсіз сарапшылардың зерттеулері<br />
мұнай компанияларының теңіздегі мұнай қорын қауіпсіз игеруге əлі де<br />
дайын еместігін көрсетіп отыр. Көршілес мемлекеттер Каспий жөніндегі<br />
Конвенциялардың бəрінде мұнай төгілу мен су айдынының ластануына<br />
қазақ елінің тікелей жауапты екенін үнемі «ескертумен» келеді. Биыл Ақтау<br />
қаласында өткен министрлердің кездесуінде де осы мəселе көзден таса қалған<br />
жоқ. Қашаған кен орнын игеру барысында ықтимал апаттардан моральдық<br />
жəне материалдық тұрғыда сақтандырылған олар Каспий маңындағы елдерді<br />
жəне табиғатты сақтандыру мəселесіне көңіл аудармай келеді. Бұл мəселе<br />
жайлы эколог: «Солтүстік консорциум құрамында жұмыс жасайтындардың<br />
барлығы – шетелдік қызметкердің өмірінен бастап, мұнай мұнараларына<br />
дейін сақтандырылған. Шетелдік компаниялар өз мүліктері мен адамдарын<br />
болашақ Каспий мұнайы есебінен сақтандыруды жүзеге асырып отыр. Ендеше<br />
біз де жергілікті тұрғындарды өз мұнайымыздың есебінен сақтандыруға<br />
тиіспіз» – дейді.<br />
Қалай айтқанмен, бір күні болмаса бір күні қарт теңіз қаһарына мінері анық.<br />
Өйткені, бүгіннің өзінде теңіз қайраңында өлі аймақтар пайда бола бастаған. Су<br />
астында қалған алпыстан астам ұңғымалар залалсыздандырылмаған қалпында<br />
тот басып жатыр. Түрлі себептермен суға батып кеткен кемелердің де теңізге<br />
тигізер зияны көп. Мұнайды бұрғылау кезінде жерасты қысымымен шығатын<br />
ілеспе газ қоршаған ортаның бас ауруына айналып отыр. Теңіз деңгейінің<br />
ауытқып тұруы да проблеманың бірі. 1978-1995 жылдары теңіз деңгейі 2,5<br />
метр биіктікке дейін көтерілді, соның кесірінен бұрын өнеркəсіптік аймақ<br />
болған біраз жер су астында қалды. Осындай апат орын алған Əзірбайжан<br />
еліндегі жағдай бізге сабақ болса игі. Теңіз қойнауындағы қара алтын бекіре<br />
балықтардың да болашағын бұлыңғыр қылып барады. Əсіресе соңғы жылдары<br />
бағалы балық қоры күрт кеміп кетті. Каспий теңізінің келешегі үшін оның<br />
құқықтық мəртебесін айқындайтын халықаралық конвенция сондықтан да керек.<br />
Құдай бетін ары қылсын деңіз, егер Мексика шығанағындағы жағдай Каспийде<br />
қайталанса, солтүстіккаспийлік басссейннің тіршілігі толығымен жер<br />
Водное хозяйство Казахстана / 6-7 (44-45) <strong>2012</strong> г.<br />
21
Change language