6-7 2012 - CAWater-Info
6-7 2012 - CAWater-Info
6-7 2012 - CAWater-Info
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
бізде керісінше, қолдан суару əдісінсіз бір де бір өнім алынбайды. Қазірдің өзінде<br />
Өзбекстанда əр тұрғын басына шаққанда жыл сайын 2,5 мың м 3 судан келуде.<br />
Осындай жағдайларға қарамай, біз күнделікті тұтынатын судың өзін Европа<br />
тұрғындарына қарағанда 3 есе көп жұмсайды екенбіз. Су ресурстарын тиімді пайдалану<br />
үшін барлық салаға да эканомикалық жағдай кері əсерін тигізуде. Суды<br />
тиімсіз пайдалану көбіне пайдаланып отырған технологияның ескіруінен болып<br />
отыр. Дəл осы себептен сарапшылардың айтуына қарағанда беріліп жатқан<br />
судың 37% межеге жетпей желкесі қиылуда. Бұнымен қоса халықтың күнделікті<br />
тұрмыс пен ауыз суға деген сұранысын қанағаттандыру тіпті төмен. Қазақстанда<br />
4 млн тұрғын үшін орталықтандырылған ауыз су қол жетімсіз күйінде қалып<br />
отыр. Оның 14% қала тұрғындары, 27% ауыл тұрғындары болса, енді 16,5% халық<br />
ағын суды күнделікті өмірге пайдалануға мəжбүр. Ал Тəжікстан мемлекетінде<br />
халықтың 40% ашық өзен суларын тұтынуда. Ал Түркіменстан мен Өзбекстан елі<br />
бұл мəселеде тіптен нашар. Жоғарыдағы айтылған мəселелер салдарынан бүгінде<br />
Орта Азия аз зиян шекпеуде. Бірер мысал келтіре кетер болсақ, Арал маңында<br />
80% жүкті əйелдер анемия тауқыметін тартып отырса, бұл індет балалар арасында<br />
орта есептен 6 есе асып түскен. Өңірде ана мен бала өлімі де əдеттегіден басым.<br />
Іш аурулары да балалар өлімін көбейтуде. Жалпы инфекциялық аурулар Европа<br />
елдерімен салыстырғанда бес есеге артық.<br />
Осылардың барлығы – Орта Азия елдерінің болашақта дамуына бірден-бір<br />
кері əсерін тигізуші факторлар. Осындай мəселелердің алдын алу үшін Орта<br />
Азияның ортақ проблемаларын жолға қою жолында бес мемлекет алдында<br />
өте үлкен міндеттер тұрғаны анық. Соның бірі жəне бірегейі – су ресурстарын<br />
бірлесіп, тиімді пайдалануды жолға қою. Бұл жолда бүгінде біраз жұмыстардың<br />
басы қайырылды. Десек те, шешілмегені де жоқ емес. Мұндай ортақ ресурстарды<br />
ортақ пайдалану əлемнің басқа елдерінде де көптеп кездеседі. Мысалы БҰҰ-ның<br />
комиссиясы мəліметтеріне қарағанда əлемдегі 214 өзеннің 148-і екі мемлекет шекарасын<br />
қиып өтсе, 31 өзен үш елдің аумағын, ал, 62 өзен төрт немесе одан да көп<br />
елдің аумағын қиып ағады екен. Сондай-ақ, келісімдер бойынша Дунай өзенін 14<br />
мемлекет, Нигер өзенін 10 мемлекет, Конго өзенін 9 мемлекет, Рейн мен Замбези<br />
өзендерін 8 мемлекет, Амазонка өзенін 7 мемлекет, Меконе өзенін 6 мемлекет,<br />
Брахмапутра мен Ганга өзендерін 4 мемлекет бірлесіп бейбіт пайдалануға қол<br />
қойған. Демек, Орта Азия мемлекеттеріне мəселені солардың тəжірибесіне сүйене<br />
отырып шешуге жол ашық. Сырт көз сыншы болып араға от салушылар да табылады,<br />
мынадай əрбір табиғи ресурс тапшы болып отырған уақытта. Жоғарыда<br />
айтып өткеніміздей, ортақ табиғи ресурстарды тиімді пайдалану арқылы ортақ<br />
мəселелерді де тиімді шешуге болатындығын басты мақсат етіп ұстаған абзал,<br />
бүгінде көршілер үшін.<br />
64 Водное хозяйство Казахстана / 6-7 (44-45) <strong>2012</strong> г.
Change language