Świat fizyki

świat atgalaktyka 231
typowej galaktyki przypomina dysk używany
w zawodach sportowych (rys. 5.1) lub złączone
ze sobą brzegami dwa płytkie talerze. Układ
Słoneczny znajduje się wewnątrz tego zbiorowiska
gwiazd. Jeśli kierujemy wzrok wzdłuż
prostej leżącej w płaszczyźnie galaktycznego
dysku, to dostrzegamy coraz więcej i coraz bardziej
odległych gwiazd, które zlewają się w jasną
poświatę. Gdy natomiast patrzymy w kierunku
prostopadłym do płaszczyzny galaktycznego
dysku, to za bliżej znajdującymi się gwiazdami
Rys. 5.2
widzimy rejony poza naszą Galaktyką (rys. 5.2).
Sytuację tę można porównać do wędrówki
przez las. Patrząc przed siebie, widzimy drzewa
i krzewy znajdujące się coraz dalej, które w pewnym momencie tworzą zielone tło.
Gdy nasz wzrok skierujemy w górę, poprzez gałęzie możemy dostrzec niebieskie
(lub zachmurzone) niebo.
Ciekawostka
Nazwa „galaktyka” pochodzi od greckiego słowa galaktikos, tzn. ‘mleczny’. Według mitologii
greckiej widoczna na niebie Droga Mleczna powstała z rozlanego mleka Hery, którym bogini
karmiła małego Herkulesa.
Ze współczesnych obserwacji astronomicznych wynika, że średnica naszej Galaktyki
to w przybliżeniu 100 000 lat świetlnych. Średnia grubość galaktycznego
dysku wynosi około 1000 lat świetlnych, przy czym największe zgrubienie znajduje
się w jego centralnej części. W skład Galaktyki wchodzi 200–400 miliardów
(2 . 10 11 –4 . 10 11 ) gwiazd powiązanych siłami grawitacji, a także obłoki tzw. materii
międzygwiazdowej składającej się z gazów (głównie wodoru) i pyłów. Gwiazdy
i materia międzygwiazdowa nie są rozmieszczone równomiernie, lecz tworzą zagęszczenia
zwane ramionami spiralnymi. W centrum Galaktyki najprawdopodobniej
znajduje się czarna dziura o masie ocenianej na co najmniej 2 miliony mas
Słońca. Rejony bliskie środka Galaktyki są widoczne we fragmencie Drogi Mlecznej
w gwiazdozbiorze Strzelca, który z terenów naszego kraju można dostrzec późnym
wieczorem w sierpniu, nisko nad południową częścią widnokręgu.