7 INFORMATIKA - Shtepia Botuese Uegen

7 INFORMATIKA 

1

PËRMBATJA 

Hyrje…………………………………………………………………..2 

LINJA 1 

Ç’është kompjuteri, ndërtimi i kompjuterit. 

1.1. Një histori e shkurtër e Kompjuterave dhe Networkeve ............. 8 

1.2 Ç’është kompjuteri?.......................................................................... 13 

1.3 Elemente të ruajtjes së kujtesës. Kujtesa masive ..........................17 

1.4. Tipe të ndryshëm kompjuterash ....................................................22 

LINJA 2 

Ç’janë programet, klasifikimi i tyre (software). 

2.1 Programi i jep jetë kompjuterit .........................................................25 

2.2 Klasifikimi i grupeve kryesore të programeve ...............................27 

2.3 Hartimi dhe instalimi i programeve ................................................28 

2.4 Kodi binary ......................................................................................... 29 

LINJA 3 

Sistemet e Operimit 

3.1 Sistemet e Operimit .......................................................................................36 

3.2 Si ta hapim dhe si ta mbyllim kompjuterin ...............................................37 

3.3 Kontrollet .......................................................................... .............................42 

Butonat e komandës ......................................................................................43 

Kutia e tekstit ....................................................................................... ..........45 

Scroll Bar ..........................................................................................................46 

List box .............................................................................................................46 

Combo box .......................................................................................................47 

Kontrolli Month Calendar .............................................................................51 

Dialogue-boxes ................................................................................................53 

3.4 Rregullimi i Desktopit ................................................ ...................................55 

3.5 Menaxhimi i thjeshtë i disqeve. Sistemi i Folders dhe Files ......................61 

3.6 Control Panel....................................................................................................52 

3.7 Back-up .......................................………………………………......................62 

3.8 Mouse dhe paraqitjet grafike të tij ................................................................52 

LINJA 4 

Programe aplikimi në Microsoft Windows 

4.1 Hapja e një program ……………………………………………….................82 

4.2 Editorët e tekstit ………………………………………………………………84 

4.3 WordPad ………………………………………………………………………85 

4.4 Krijimi dhe ndryshimi i tekstit ……………………………………………...86 

4.5 Komandat Cut, Copy dhe Paste, Clipboard ………………….....................87 

4.6 Microsoft Paint ………………………………………………………………..89 

4.7 Menu të Paint………………………………………………………..................91 

Typing 

4.8 Futja e Informacionit nëpërmjet Tastjerës …………………….…………….92 

4.9 Software-i Typing .............................................................................................. 94 

Fjalor terminologjik...........................................................................101 

2

Hyrje 

Programi i lëndës së informatikës për klasën e shtatë është pjesa e parë e 

një cikli të plotë të programeve të informatikës për klasat 7, 8, 9. Nxënësit 

që do të mbarojnë këtë cikël shkollor do të marrin njohuri për këtë lëndë të 

mjaftueshme dhe të domosdoshme për të qënë të aftë të përdorin dhe 

shfrytëzojnë kompjuterin për nevojat e tyre jetësore edhe nëse nuk do të 

jenë në gjëndje të vazhdojnë arsimin e mesëm. Gjithashtu njohuritë e fituara 

do t’i krijojnë nxënësit mundësinë të thellojë më tej, në mënyrë të pavarur 

njohuritë dhe aftësitë, në këtë fushë. 

Në këtë cikël trajtohen disa nga linjat e përcaktuara në standarde si: 

- Baza të kompjuterit (Hardware, Software, Sistemi operativ). 

- Aplikimet kryesore (Funksionet kryesore të programeve, Funksionet e 

Word Processing, Funksionet e Spreadsheet, Funksionet e aplikimeve për 

prezantime) 

- Aplikimet online (Interneti, posta elektronike) 

Në këtë cikël parashikohet dhe një numër orësh për çdo klasë, për të 

aftësuar nxënësit të përdorin mirë dhe shpejt tastjerën nëpërmjet 

programeve Typing. 

Në pjesën e parë të këtij cikli, domethënë në programin e Informatika 7, do 

të trajtohen njohuri mbi historinë e zhvillimit të shkencës së kompjuterit, 

konceptet bazë të kompjuterit si hardware, software dhe sistemet e 

operimit, sistemi i operimit Microsoft Windows, funksionet e editorëve të 

tekstit dhe procesorëve të fjalës së vetë këtij programi. 

Në këtë nivel arsimi është menduar që linjat të trajtohen në nivel teorik e 

praktik sa më të thjeshtë e të kuptueshëm për moshën. Të jepen njohuritë 

elementare për njohjen dhe përdorimin e kompjuterit, duke synuar 

kryesisht në anën praktike. 

Udhëzime metodologjike 

Realizimi cilësor i programit kërkon respektimin e parimeve themelore 

didaktike, përzgjedhjen nga mësuesi të metodave dhe formave më të 

përshtatëshme të punës në orën e mësimit. Mësuesi duhet të përcaktojë me 

kujdes pragun ndërmjet materialit teorik dhe veprimtarive praktike. 

Kërkesë e rëndësishme për realizimin e programit është roli parësor që 

duhet të ketë praktika laboratorike. Në kushtet e ekzistencës së laboratorit 

kjo është e realizueshme dhe duhet të mbizotërojë orën e mësimit. Në 

3

kushte të pamjaftueshmërisë së bazës materiale, mësuesi duhet të kujdeset 

që çdo nxënës të ketë mundësinë të ushtrohet në një kompjuter. 

Lënda jep avantazh si për organizimin e punës në grupe dhe për shpalosjen 

e cilësive individuale të nxënësve. Këto avantazhe mësuesi duhet t’i ketë në 

qendër të vemendjes në organizimin e orës së mësimit. 

Informatika është një shkencë e aplikuar dhe si e tillë rekomandohet që në 

mësim dhe studim të përdoret metoda e të mësuarit aktiv. 

Të mësuarit aktiv sot pranohet gjerësisht si forma më cilësore e mësimit, si 

në mësimdhënie dhe në mësimnxënie. 

Mësues efektiv janë ata që i stimulojnë nxënësit të mësojnë, në rastin tonë të 

mësojnë konceptet e shkencës së kompjuterave. 

Autoritete në këtë fushë e përcaktojnë kështu këtë metodë: ‘’Mbi të gjitha 

nxënësit kanë nevojë t’i bëjnë vetë veprimet, t’i japin zgjidhje vetë detyrave 

që u vihen, të sjellin shembuj të rinj, të provojnë aftësitë e fituara dhe të 

bëjnë testimet për njohuritë që ata kanë ose për ato që duhet të fitojnë.’’ - 

Silberman. 

Një model specifik i të mësuarit aktiv i bazuar në mësimdhënie paraqitet 

skematikisht më poshtë. Ky model përbëhet nga katër faza. 

Stimuli 

Aktiviteti mësimor 

Diskutimi 

Përmbledhja 

Fig 1. Modeli i mësimdhënies i bazuar në të mësuarin aktiv. 

4

Ky model përbëhet nga katër faza: 

1) Në fazën e parë, Stimuli, mësuesi ndërton dhe paraqet temën 

me shpjegime të vlefshme që do të shërbejë si një objekt pune 

për nxënësin. Stimuli duhet të ndërtohet me kujdes sepse ai 

përbën thelbin e modelit të plotë. Stimuli duhet të përmirësojë 

dhe zhvillojë të mësuarit me kuptim dhe duhet të jetë i 

ndërtuar në mënyrë të tillë që të ngrejë një varg pyetjesh, 

dilemash, qëndrimesh dhe përceptimesh. Stimuli duhet të jetë 

realisht kompleks dhe në përshtatje me nxënësin. Një stimul i 

menduar mirë i bën nxënësit që, gjatë punës, të ekspozohen 

ndaj aspekteve të ndryshme shkencore dhe pedagogjike. Gjatë 

të tre fazave pasuese këto ide dhe mendime dikutohen , 

pasurohen dhe organizohen. 

2) Në fazën e dytë, Aktiviteti, nxënësit punojnë me stimulin që u 

është paraqitur. Mësuesi qarkullon nga njeri grup te tjetri, dëgjon 

mendimet e tyre, është i ndjeshëm ndaj asaj që ata thonë dhe i 

inkurajon ata të thellojnë mendimet e tyre. Kjo fazë mund të jetë e 

gjatë dhe të zërë pjesën më të madhe të mësimit. Kjo varet nga 

Stimuli i zgjedhur dhe nga objektivat mësimore që janë vënë. 

3) Në fazën e tretë, Diskutimi, produktet, temat dhe mendimet që 

kanë dalë gjatë fazës Aktiviteti, paraqiten para gjithë klasës dhe 

diskutohen. Mësuesi vë në dukje idetë kryesore të paraqitura nga 

nxënësit dhe thekson parimet prej nga rrjedhin këto ide. Nxënësit 

nxiten të shprehin opinionet e tyre në lidhje me idetë e ndryshme 

të paraqitura. 

4) Në fazën e katërt, Përmbledhja, mësuesi bën një përmbledhje dhe 

vë në dukje konceptet qëndrore, idetë kryesore dhe çështje të 

tjera që u ngritën dhe u diskutuan gjatë tre fazave të para. 

Përmbledhja mund të bëhet në forma të ndryshme, si tabelore 

duke listuar lidhjet ndërmjet çështjes kryesore dhe çështjeve të 

tjera që kanë dalë. Duhet të jetë e shkurtër në kohë. 

Për fazën e parë, hartimin e stimulit, në ndihmë të mësuesit janë çështjet 

e listuara në fillim të çdo paragrafi, ushtrimet dhe pyetjet që shoqërojnë 

çdo paragraf. 

Mësuesi mund ta paraqesë temën, duke hartuar një stimul të thjeshtë ose 

kompleks, në mënyra të ndryshme. Kjo varet shumë nga niveli i pajisjes 

5

së laboratorit dhe niveli i nxënësit që do ti vihet detyra për ta punuar në 

fazën e dytë. 

Synimet kryesore të programit: 

• Të pajisë nxënësit me elementet fillestare të kulturës informatike 

aplikative dhe për të përdorur kompjuterin. 

• Të prezantojë nxënësit me kompjuterin dhe fushat e përdorimit të tij. 

• Të aftësojë nxënësit të identifikojnë pjesët më kryesore të kompjuterit dhe 

funksionin e tyre. 

• Të prezantojë nxënësit me programet, kuptimin dhe rolin e tyre në 

funksionimin e kompjuterit . 

• Të japë njohuri të fillestare praktike për përdorimin e disa programeve të 

thjeshta aplikative. 

• Të krijojë një kulturë pune për thellimin e mëtejshëm të njohurive 

informatike. 

Linja 1 

Ç’është kompjuteri, ndërtimi i kompjuterit (4 orë) 

Objektivat 

Në këtë linjë synohet që nxënësi: 

6

• Të njohë historinë e zhvillimit të kompjuterit, në mënyrë të 

thjeshtë dhe të kuptueshme. 

• Të njohë kompjuterin si makinë elektronike dhe disa nga vlerat e 

përdorimit të tij. 

• Të njohë disa nga pjesët më kryesore të kompjuterit (hardware). 

1.1 Një histori e shkurtër e Kompjuterave dhe Network-eve 

Çështjet që do të trajtohen: 

• Makinat llogaritëse mekanike deri nga fundi i shek. IXX. 

• Makinat llogaritëse elektro-mekanike në fillim të shek. XX. 

• Zhvillimet e gjysmës së parë të shek. XX. Tranzistori. 

• Zhvillimet e gjysmës së dytë të shek. XX. Gjuhët e programimit. 

• Zhvillime të më vonshme. 

Udhëzime 

Në këtë mësim shrytëzohet materiali i paraqitur në libër, por mund të 

sigurohet literaturë plotësuese edhe nga interneti. Në këtë moshë 

nxënësit mund të lexojnë vetë në internet, sigurisht mësuesi duhet të ketë 

njohuri se si e zotërojnë gjuhën e huaj për ti bërë rekomandimet e 

duhura. 

Mësuesi flet për historinë e zhvillimit të kompjuterave dhe network-eve, 

në trajtë leksioni, por duke u mbështetur në momentet kyçe të këtij 

zhvillimi. 

Por ka edhe mënyra të tjera përafrimi, p.sh. zgjidhet një temë ose një 

emër i shquar në historinë e kompjuterave dhe i rekomandohet një 

nxënësi ose grup nxënësish për të përgatitur një material me shkrim në 

formë detyre. 

P.sh. Ç’përfaqëson personaliteti i G. Boole? 

Ç’dini për network-et dhe internetin si networku më i madh? 

Duhet bërë vlerësimi i punës së bërë prej tyre mbas një diskutimi në 

klasë, ku secili jep mendimin dhe e vet mbi punën e çdo individi apo 

grupi. 

Kjo procedurë bën që mësuesi t’i njohë mirë nxënësit dhe nivelin që ata 

paraqesin në lidhje me kompjuterin. 

Në fund të kësaj teme ndodhen disa pyetje të cilat ndihmojnë në 

zhillimin e kësaj procedure. 

7

Kompjuteri përkufizohet në fjalor si një pajisje elekronike e 

programueshme që mund të ruajë, të nxjerrë dhe të përpunojë të dhënat. 

Zhvillimet më të hershme i shohim që nga vitet 1640, kur u prodhuan 

për shitje kalkulatorët mekanikë. Blaise Pascal (Blez Paskal), një 

matematikan francez, shpiku kalkulatorin e parë komercial, një makinë 

dore e përdorur për mbledhje. Me gjithë përpjekjet e bëra për të 

shumëzuar numrat mekanikisht nga Gottfried Leibnitz, matematikan 

gjerman në vitet 1670, kalkulatori i parë i vërtetë për të shumëzuar u 

shfaq në Gjermani pak para Revolucionit Amerikan. 

Në 1801 një francez, Joseph-Marie Jaquard, ndërtoi një makinë që 

punonte duke lexuar vrimat e hapura dhe të ruajtura në fletë druri të 

vogla. Këto fletë pastaj futeshin në makinë, e cila lexonte (retrieve) dhe 

krijonte (process) produktin. Kjo makinë doli 140 vjet para zhvillimit të 

kompjuterit modern. 

Një tjetër matematikan, Charles Babbage, nga viti 1820 filloi punën e 

gjatë për një makinë të programueshme. Makina e tij e diferencave u 

zhvillua mjaftueshëm deri nga viti 1842, sa që matematikania Ada 

Lovelace, bija e Lord Byron-it që ka vizituar dhe shkruar për Shqipërinë, 

e përdori atë për të përkthyer një shkrim të shkurtër. Ajo konsiderohet si 

programistja e parë. 

12 vjet më vonë George Boole, profesor i Matematikës në Cork 

University, shkruan librin “An Investigation of Laws of Thought” (Një 

shqyrtim i Ligjeve të Mendimit, 1854). Ai konsiderohet si babai i 

shkencës së kompjuterave. 

Në 1890 votimet u tabeluan në shirita me vrima, si ato që përdori 

Jaquard në fletë druri 90 vjet më parë. Sistemi, i krijuar nga Herman 

Hollerith i Massachussette Institute of Technology (MIT), përdori energji 

elektrike . Kompania e Tabelimit e Hollerithit ishte pararendsja e 

kompjuterave IBM të sotëm. 

Zhvillime të mëtejshme janë ato të Konrad Zusse, një inxhinier 

konstruksionesh gjerman, 1936-1939, i cili krijoi një pajisje elektronike të 

programueshme për kalkulime matematike të punës së tij. 

John Vincent Atanasoff, profesor i Fizikës në shtetin IOWA, me ndihmën 

edhe të studentit të tij Clifford (John) Berry, krijoi makinën “ABC” 

(Atanasoff Berry Computer). “ABC” ishte një makinë dixhitale e krijuar 

për të zgjidhur ekuacione lineare në Fizikë. Ajo paraqiste disa veçori të 

kompjuterave të mëvonshëm, ku futen dhe llogaritjet elektronike. 

Makina koduese mekanike komplekse ENIGMA u përdor nga 

gjermanët, të cilët e konsideronin atë të pathyeshme. Shumë njerëz u 

munduan të krijonin makina që të zgjidhnin problemin, më i shquari 

8

ndër ta Alan Turing, por nuk mundën teknikisht. Turing propozoi një 

“Universal Machine” – Makinë Universale- e aftë për të “kompjutuar” 

çdo algoritëm në 1937. 

George Steblitz (1940), i Laboratorëve të Bell-it, përdori makinën teletajp 

në Dartmouth College në New Hampshire për të transmetuar një 

problem te Kalkulatori i tij i Numrave Kompleksë, në New York, dhe 

mori rezultatet. Ishte shembulli i parë i një network (rrjetë pune). 

Në fillim në Poloni dhe pastaj në Britaninë e Madhe dhe ShBA, u 

zbërthye kodi ENIGMA. Informacioni i marrë nga kjo shkurtoi kohën e 

luftës. Për të zbërthyer kodin britanikët, të drejtuar nga Turing, ndërtuan 

kompjuterin Colossus Mark I. Ekzistenca e kësaj makine u konsiderua 

sekret nga qeveria britanike deri në 1970. Flota e ShBA-së, e ndihmuar 

deri në një farë mase nga britanikët, ndërtoi një makinë të aftë për të 

zbërthyer jo vetëm kodin gjerman por edhe kodin japonez. 

Në 1943 me ndërtimin e makinës ENIAC (Electronic Numerical 

Integrator And Computer) u morrën John Mauchly dhe J. Presper Eckert 

nga Moore School of Engineering të Universitetit të Pensilvanisë, të cilët 

u ndihmuan nga John von Neumann e të tjerë. 

Në 1944 u paraqit Harvard Mark I, i cili “kompjutonte” tabela 

komplekse për Flotën e ShBA. Ai përdorte një shirit letre për të ruajtur 

instruksionet. 

Në vitin 1945, Von Neumann propozon konceptin e « programit të 

ruajtur » në një artikull që nuk u botua kurrë zyrtarisht. 

Këto makina u përdorën megjithë difektet që paraqitën, ndërsa 

njëkohësisht punohej për një makinë më moderne, EDVAC. Kjo u njoh 

më vonë nga zyra e patentave e ShBA si kompjuteri i parë. 

Një vit më vonë shkencëtarët e Bell Labs përfunduan punën mbi 

tranzistorët ( John Bardeen, Walter Brattain dhe William Shockley morën 

çmimin NOBEL në Fizikë në 1956). Nga viti 1948 shumë ekipe në botë 

punonin për makinën me “program të ruajtur”. E para, e quajtura 

“Baby”, është prototipi e një makine shumë më të madhe në ndërtim në 

Britani, u paraqit në 1948. 

UNIVAC, kompjuter i paraqitur në 1951, i cili u krijua me mbështetjen e 

qeverisë dhe ushtrisë së SHBA, rezultoi një humbje e madhe financiare. 

Një vit më vonë Grace Hopper, një informaticiene e shquar e kësaj 

kompanie, propozoi “software-in e ripërdorshëm”, segmente të koduar 

që mund të hiqeshin dhe të shtoheshin sipas instruksioneve në një “ 

gjuhë të nivelit më të lartë”. Hopper e rishikoi këtë koncept në mbi 20 

vitet pasues dhe idetë e saj u bënë pjesë integrale e të gjithë 

kompjuterave modernë. 46 kompjutera UNIVAC u prodhuan për të 

parashikuar rezultatet e Zgjedhjeve Presidenciale të vitit 1952. 

9

Kompania IBM paraqiti 701 copë një vit më vonë. Ishte kompjuteri i parë 

i suksesshëm. 

Në 1956 u prezantua gjuha e programimit FORTRAN. Dy gjuhë të tjera, 

LISP dhe COBOL, u prezantuan, respektivisht në vitet 1957 dhe 1958. 

Ndër gjuhët e para janë dhe ALGOL dhe BASIC. Megjithëse kurrë nuk u 

përdor gjërësisht, ALGOL është baza për shumë gjuhë të tjera sot. 

Me paraqitjen e Control Data’s CDC në 1958, kompjuteri i parë me 

tranzistorë, filloi një erë e re. Seymour Crays, një shkencëtar brilant, 

kryesonte grupin e zhvillimit. Këtë vit qarqet e integruar u paraqitën nga 

dy inxhinierë, Jack Kilby dhe John Noyce, që punonin në mënyrë të 

pavarur. Network-u i dytë u zhvillua në MIT. Në tre vitet pasues 

kompjuterat filluan të ndikojnë jetën e përditshme të shumicës së 

amerikanëve. 

Formalisht kompjuterat me madhësi sa një ndërtesë u zëvendësuan nga 

ata me madhësi sa një dhomë dhe shumë më të fuqishëm. 

Në 1964 IBM prezantoi System/360, një mrekulli teknike, veçoria 

kryesore e kësaj makine ishte orientimi ndaj biznesit. 

Dartmouth College del në vijën e parë të “epokës së kompjuterave” me 

paraqitjen e TSS (Time Share System) një sistem network i dobët (me 

standartet e sotme). Ai është i pari Wide Area Network (WAN). 

Brënda një viti MIT doli në vend të parë të komunitetit të kompjuterave 

intelektualë me prezantimin e një network shumë të rafinuar që 

karakterizon burimet e përbashkëta dhe përdor minikompjuterin e parë 

(DEC’s PDP-8) për të menaxhuar linjat telefonike. Bell Labs dhe GE 

luajtën rol kryesor në projektimin e tij. 

Në 1969 Bell Labs, të pakënaqur me drejtimin që mori projekti i MIT, e 

lanë dhe zhvilluan sistemin e tyre operues, UNIX. Një nga shumë 

pararendës të Inernetit të sotëm, ARPNet,doli në skenë. Alan Keys, i cili 

më vonë u bë projektuesi i Apple, propozoi « personal computers ». 

Gjithashtu në 1069 një grup teknicienësh, të shkëputur nga kompanitë e 

tjera, formuan kompaninë Intel. 

Filluan të dalin filma me kompjutera. Në 1971 kompania Texas 

Instruments prezantoi “kalkulatorin e parë të xhepit”. Ai peshonte 1.25 

kg (2.5 pound). 

Në 1975 kompjuteri i parë personal tregëtohet në formë pakete. Bill 

Gates, me të tjerë, shkruan një kompilator në BASIC, për makinën. Një 

vit më vonë Apple fillon të tregëtojë PC-të, gjithashtu në formë pakete. 

Ajo përmban një monitor dhe një tastjerë. 

10

Në 1976 Mbretëresha Elizabet del on-line me mesazhin e parë mbretëror 

email. 

Disa vite më vonë kompjuterat personalë shpërthyen në skenën 

amerikane: Microsoft, Apple dhe shumë kompani për PC më të vogla u 

formuan. 

Në 1977 PC shiteshin në dyqane. Sot vazhdojnë të reduktojnë madhësinë 

dhe çmimin e PC-ve ndërsa rrisin kapacitetin. 

Kompania IBM prezanton PC-në 1981 (përpjekja e tyre e parë dështoi, 

kjo është e dyta). 

TIME zgjodhi kompjuterin si Njeriu i Vitit në 1982. Tron, një kompjuter 

që gjeneron efekte speciale ekstravagante u prodhua në të njëjtin vit. 

Dhe këtu po e ndërpresim këtë histori të shkurtër por maramendëse të 

zhvillimit të kompjuterit në pritje të zhvillimeve të reja. 

Pyetje: 

1. Në ç’vit matematikani G. Boole shkroi librin e tij “Një shqyrtim i 

Ligjeve të Mendimit” dhe si konsiderohet ai? 

2. Çfarë solli të re matematikani Von Neumann në zhvillimin e 

kompjuterit? 

3. Në ç’vit u prodhua për herë të parë tranzistori dhe çfarë roli luajti 

ai në zhvillimin e kompjuterave? 

4. Kur filluan të shfaqen gjuhët e programimit të nivelit të lartë, 

FORTRAN, COBOL, AlGOL...? 

5. Kush e prodhoi kalkulatorin e parë të xhepit dhe sa peshonte ai? 

6. Në cilin vit filluan përpjekjet për krijimin e rrjetave të punës me 

kompjutera (network)? 

7. Në ç’vit doli on-line mbretëresha Elizabet e Anglisë? 

8. Sillni disa fakte të reja që dini ju në zhvillimin e kompjuterave sot. 

1.2 Ç’është kompjuteri? 


• Kompjuteri 

• Të dhënat 

• Hardware-i 

• Software-i 

• Monitori 

• Hard copy dhe soft copy 

11

• Keyboard-i dhe mouse-i 

• Printeri 

Për zhvillimin e kësaj teme duhet që mësuesi të sigurojë pjesë të 

ndryshme të sistemeve kompjuterik përveç laboratorit me kompjutera të 

gatshëm për punë. 

Mësimi zhvillohet në këto faza: 

• Nxënësit njihen me hardware-in, domethënë kompjuterin dhe 

pjesët e tij, në mënyrë që ata të kuptojnë se si punojnë së bashku të 

gjitha pjesët e ndryshme të kompjuterit 

• Shpjegohet se ç’është software-i. Të pëshkruhen programet që 

shohin të instaluara në kompjuter. 

• Nxënësve u vihen detyra të përshkrimit të këtyre pjesëve, 

(kompjuteri, monitori, printeri, tastjera) duke praktikuar lidhjen e 

këtyre pjesëve me njëra tjetrën. Nxënësit duhet të provojnë tipe të 

ndryshme inputi dhe outputi, ata duhet të provojnë çdo tip dhe ti 

paraqesin ato në mënyra të ndryshme. 

• Diskutimi dhe vlerësimi i njohurive të fituara nga nxënësit gjatë 

orës së mësimit dhe i aktivizimit të tyre. 

Kompjuteri është një makinë që merr të dhëna (informacione) dhe fakte 

të cilat i përpunon. Më pas nxjerr rezultatet ose i paraqet në ekran për t’u 

parë. 

Të dhë na quhen të gjitha llojet e informacionit, duke përfshirë figurat, 

shkronjat, numrat, dhe tingujt. 

Pjesët kryesore të kompjuterit janë dy: hardware-i dhe software-i. 

Hardware janë të gjitha pjesët e kompjuterit që mund t’i shohësh dhe t’i 

prekësh. 

Software janë instruksionet që përdor kompjuteri për të bërë ato që i 

kërkohen. Pjesët e software-it i quajmë programe. 

Shënim: Përdorimi i termave anglisht vjen për shkak të përdorimit të 

programeve në kompjuter në gjuhën angleze. Është kjo forma që do shikoni 

nëkompjuter, prandaj është e domosdoshme që të njheni me ato. 

12

Fig. 1. Kompjuteri Fig. 2. Monitori CRT Fig. 3. Monitori LCD 

Gabimisht shumë njerëz mendojnë se kompjuteri është ajo pjesë që nxjerr 

të dhënat në ekran, gjë që s’është e vërtetë. 

Kjo pjesë quhet monitor. Kompjuteri vetë është një 

kuti. Megjithatë, i gjithë kompleksi i hardware-it 

(kompjuteri dhe monitori, p.sh.) mund të quhen 

kompjuter. 

Ekzistojnë disa tipe monitorësh. Ai që paraqitet në 

figurën 2 është i tipit CRT (Cathod Ray Tube), që 

harxhon më shumë energji se një lloj tjetër, i 

quajtur LCD (Liquid Crystal Desplay) që sot është më popullor. Por 

monitorët CRT punojnë më shpejt, gjë që i bën ata më të mirë për lojrat e 

shpejta sepse lëvizjet lënë më pak gjurmë. Monitorët LCD janë më të 

hollë se ata CRT, por janë më të shtrenjtë. 

Monitorët klasifikohen dhe nga madhësia e tyre që matet sipas 

diagonales dhe shprehet në inch 

(njësi matëse gjatësie: 1 inch ose 1" është afërsisht e barabartë me 2.5 cm). 

Monitorët janë të madhësive të ndryshme 12", 14", 15", 17", 19, 21", 29" 

etj.. Gjithashtu karakterizohen dhe nga fakti se sa e sheshtë është 

sipërfaqja e ekranit: sa më i gjërë dhe sa më i sheshtë të jetë ekrani aq më 

i mirë është ai. 

Monitorët nuk janë e vetmja mënyrë në të cilën kompjuteri e nxjerr 

rezultatin që ta shohë përdoruesi. Paisje tjetër shumë e përdorshme për 

të marrë rezultatin nga kompjuteri është printer-i. 

13

Fig. 4. Tipe të ndryshëm printerash 

Printerat përdoren për të nxjerrë rezultatin në letër. Rezultati mund të 

jetë 

dhe tingull. Rezultati i marrë në letër quhet hard copy ndërsa ai i marrë 

në ekranin e monitorit ose si tingull quhet soft copy. 

Për të futur të dhënat në kompjuter ka lloje të ndryshme pajisjesh (input 

hardware). Dy më të rëndësishmet janë: mouse-i (Fig. 5. Mouse) dhe 

keyboardi (Fig. 6. Tastjera). Mouse-i përdoret për të lëvizur kursorin në 

ekran (paraqitje monitorike). Tastjera përdoret për të shtypur shkronjat, 

numrat, dhe simbolet e tjerë në kompjuter, që me një fjalë i quajmë 

karaktere. Do përdorim fjalën tast për t’iu referuar butonave të 

karaktereve në tastjerë (si dhe në tastet e pianos). 

Fig. 5. Mouse 

Fig. 6. Tastjera 

Sot ka shumë lloje pajisjesh që lidhen me kompjuterin. Në përgjithësi 

këta, së bashku me priterin, mouse-in, tastjerën, i quajmë pajisje 

periferike. 

Disa prej tyre janë kamera dixhitale, scanner-i, projektori, drive i 

jashtëm, etj… 

Fig. 7. Pajisje periferike 

Pyetje : 

1. Monitori është pjesë e software-it apo hardware-it? 

2. Përmend disa pjesë të hardware-it që shërbejnë për të futur të 

dhënat. 

3. Përmend disa pjesë të hardware-it që shërbejnë për të nxjerrë 

rezultatet e përpunimit të të dhënave nga 

kompjuteri. 

14

1.3 Elemente të ruajtjes së kujtesës. Kujtesa masive. 


• Harddisk 

• Motherboard-i 

• Hard disk dhe floppy disk 

• Compact Disk ose CD 

• Digital Versatile Disk ose DVD 

• Flash Drive 

Për zhvillimin e kësaj teme duhet që mësuesi të sigurojë aksesorë të 

jashtëm, si disqe të ndryshme, CD, floppy disqe, DVD, hard disqe të 

brendshëm e të jashtëm, hard drive, flash drive... 

Mësimi zhvillohet në këto faza: 

• Nxënësit njihen me këto pjesë dhe funksionet e tyre. Mund tu 

bëhet pyetja nëse ata janë ato pjesë të hardware-it apo software-it 

apo i pëfaqësojnë të dyja... 

• Nxënësve u vihen detyra të përshkrimit të këtyre pjesëve, dhe u 

kërkohet ti përdorin ata në kompjuter. 

• Mësuesi i nxit nxënësit të diskutojnë. 

• Mësuesi vlerëson njohuritë e fituara nga nxënësit gjatë orës së 

mësimit dhe aktivizimin të tyre në formë përmbledhje. 

Disqet 

Ka dy tipe kryesore disqesh: magnetikë dhe optikë. Disqet magnetikë 

janë variante të vjetër dhe gradualisht po zëvëndësohen. Ata i ruajnë të 

dhënat duke rradhitur pjesë të vogla metalike brënda në mënyra të 

ndryshme, duke përdorur një magnet. Nga mënyra se si i ruajnë të 

dhënat, disqet magnetikë mund të fshihen ose të shkatërrohen komplet 

nga magnetët, nxehtësia ose pluhuri. 

Dy format më popullore të disqeve magnetikë janë Hard Disqet dhe 

Floppy Disqet. Hard disqet janë gjithëmonë të futura brënda drive-it të 

15

tyre, i cili është normalisht i instaluar në kutinë e kompjuterit , ku nuk 

mund të shikosh asnjë pjesë të tij. 

Hard disk: Hard disk-u përdoret për të ruajtur të dhënat në kompjuter 

dhe mund të ruajë më shumë se çdo mjedis tjetër. 

Objekti i parë që përdoret për të mbartur informacionin në kompjuter 

është hard drive-i. 

Hard disk i brëndshëm. 

Të dhënat në kompjuter ruhen në hard drive. Hard 

drive-i është një kuti drejtkëndëshe që përmban disa disqe. Informacioni 

shkruhet në disqet. Informacioni mund të shkruhet, të fshihet, të 

kopjohet, të çvendoset ndërmjet disqeve. Megjithëse vetë përdoruesi i 

kryen këto veprime, është sistemi i operimit ai që vendos se si do të 

kryhen këto veprime. Përdoruesi nuk ka nevojë të dijë se ç’ndodh 

brënda. Hard drive-i ndodhet brënda kompjuterit, i lidhur me kabëll me 

një tjetër objekt të rrafshtë, të gjërë të quajtur motherboard. 

Ky lloj hard drive-i është i brëndshëm dhe i tipit klasik. Deri vonë hard 

drive, tradicionalisht mendohej si një pjesë e hardware-it brënda në 

kompjuter. Me zhvillimin e teknologjisë, u prodhua 

një 

tjetër tip hard drive-i, që qëndron jashtë kompjuterit, 

prandaj dhe quhet i jashtëm. 

Hard drive-i i jashtëm zakonisht lidhet me 

kompjuterin me anë të një kablli me një port (USB) jashtë 

kompjuterit. Ajo që i jep vlerë këtij hard drive-i është se ai, 

thjesht duke e shkëputur kabllin, mund të kalojë nga një 

kompjuter tek tjetri. 

Hard drive-i i jashtëm mund të instalohet shumë lehtë. Fillimisht lidhni 

me një kabëll (USB) hard drive-in me një portë (USB) në kompjuter. Në 

shumicën e rasteve ai është gati për t’u instaluar (Plug n’ Play) ose ai 

mund të instalojë shpejt një software (driver-i) për të cilin ai ka nevojë që 

të funksionojë. Në disa rste, mbas futjes së kabllit dhe ndezjes së 

kompjuterit, mund të shfaqet një dritare në ekran që të kërkon të 

instalosh një software, të cilin duhet ta kesh marrë nga prodhuesi i tij. 

16

Floppy disqet janë disqe të vegjël të cilët mund t’i fusësh apo t’i 

nxjerrësh nga drive-i i tyre. Ajo që mund të shikohet nga drive-i i tyre 

është vetëm një çarje në kutinë e kompjuterit me një buton dhe një 

dritëzë. Kështu mund të fusësh e 

të 

nxjerrësh disqe nga kompjuteri, 

t’ua 

japësh ato dikujt tjetër dhe në këtë 

mënyrë të transferosh të dhënat 

ndërmjet kompjuterave. 

Floppy Disk Floppy Drive 

Floppy Disk: Floppy disk-u përdoret për të transferuar të dhënat 

ndërmjet kompjuterave. 

Disqet optikë janë llojet më të reja të disqeve. Disqet më popullorë 

janë Compact Disqet (CD). CD-të akoma mund të futen e të nxirren nga 

drive-i i tyre, gjë që i bën ata të mirë për të blerë programe dhe, sot, për 

transferim të dhënash. 

Compact Discs: CD-të janë forma më popullore e disqeve optikë. 

CD-të normale që blihen me programe në to janë CD-ROM. Ata quhen 

kështu sepse, si ROM, ata janë vetëm-tëlexueshëm. 

Gjithashtu mund të marrësh CD-R dhe 

CD- 

RW, të cilat janë, respektivisht, të pafshirshëm dhe 

të 

fshirshëm. Jo si floppy disqet që mund të ruajnë 

vetëm 

1.44 megabyte (1 MB është 1048576 bytes, 

zakonisht ne e vlerësojmë këtë si një milion). CD-të mund të ruajnë rreth 

700 MB. Dhe meqënëse CD-të e ruajnë informacionin e tyre me 

variacione në strukturën e diskut, që reflekton një rreze lazer në mënyra 

të ndryshme, nuk mund të dëmtohen kaq lehtë. Sidoqoftë, asnjëherë 

nuk duhet prekur sipërfaqja e ndritshme e CD-së. 

CD drive: është një objekt që mund të përdoret për të ruajtur 

informacion në një Compact Disc (CD). 

CD drive i brëndshëm 

Ky tip i CD drive-it është i instaluar brënda kompjuterit duke përdorur 

kabllo për ta lidhur atë me një objekt të rrafshtë të gjërë të quajtur 

motherboard. Pjesa e përparme e CD drive-it mund të shikohet nga 

jashtë kompjuterit, zakonisht nga pjesa para e PC. Këtë lloj do ta quajmë 

17

CD drive të brëndshëm. Shumica e kompjuterave kanë një CD drive (ose 

një DVD drive që do ta shohim në seksionin tjetër; në fakt, sot shumë 

kompjutera nuk e kanë më CD drive-in). 

CD drive i jashtëm 

Një tjetër tip CD drive qëndron jashtë kompjuterit dhe këtij i referohemi 

si i jashtëm. Ai zakonisht lidhet me kompjuterin me anë të një porte të 

jashtme (USB): 

CD drive i jashtëm. 

Si hard drive-i i brëndshëm , CD drive përdor një disk 

për të ruajtur të dhënat. CD drive-i mund të lexojë të 

dhëna të rregullta por ai mund të japë muzikë nga CD. 

Në fillim CD drive-i u përdor vetëm për të lexuar të dhënat nga një disk. 

Sot ata përdoren edhe për të shkruar në një disk. Ata quhen CD writers 

(CD shkrues) ose CD burners. Si të tillë, ata sot përdoren për të shkruar 

dhe për të lexuar një disk. 

Për të përdorur një CD drive pajisja ka një buton para. Shtyp butonin 

dhe një tabaka del nga kompjuteri. Nëqoftëse nuk të hapet drive-i merr 

një gjilpërë dhe fute tek një vrimë e vogël në CD drive. Kjo do ta nxjerrë 

tabakanë, ku vendoset CD-ja. Për ta mbyllur shtypni të njëjtin buton ose 

shtyje me dorë. Mbas kësaj mund të hapet një dritare në ekran që të pyet 

nëse doni të shikoni përmbajtjen e CD-së apo të dëgjoni muzikë. 

Sikurse u tha më sipër, sot CD drive-i është pak jashtë mode, i 

zëvëndësuar nga DVD drive-i. 

Digital Versatile Disks (DVD) 

DVD-të janë një lloj tjetër Disqesh Optikë që punojnë identikisht si CDtë, 

por ata mund të ruajnë më shumë informacion dhe ta transferojnë atë 

me shpejtësi më të madhe. 

Digital Versatile Discs: Ndonjëherë të quajtur dhe Digital Video Discs 

për arsye të përdorimit të tyre gjërësisht për video, DVD mund të ruajnë 

më shumë informacion se CD-të. 

DVD drive i brëndshëm 

Ky drive ka pamjen e CD drive-it dhe ka të njëjtat përmasa: 

18

Në pjesën e përparme të tij lexojmë DVD. Është i montuar në kompjuter 

por hyrjen e ka nga jashtë, kështu që mund të futen 

disqet në të. Funksionon tamam si CD drive. 

DVD drive të jashtëm 

Ka dhe DVD drive të jashtëm. Ashtu si hard dhe CD drive-t, DVD drive 

i jashtëm lidhet me duke përdorur një kabëll (USB) të lidhur me një port 

në kompjuter. 

Flash drive 

Ekziston edhe një format i ri, që vjen nga Japonia, që janë më të vegjël 

dhe më të shpejtë se sa DVD-të dhe ruajnë shumë më tepër informacion. 

Sot mund të merrni karta kujtese që quhen flash memory ose më 

mirë, EEPROM. Këto karta operojnë tamam si ROM, por nuk janë readonly, 

domethënë ato nuk e humbin informacionin kur ndërpritet energjia 

elektrike. 

Flash drive-i është një drive i vogël që mund të përdoret për të ruajtur të 

dhënat. Pamja e tij është si në figurë: 

Flash drive 

Për ta përdorur , futet pjesa metalike e tij në një port USB të 

kompjuterit. Menjëherë ai futet në veprim dhe një dritare 

mund të shfaqet që të pyet se ç’do të bësh. 

Pyetje: 

1. Si quhet hardware-i që përdoret për ruajtjen e informacionit në 

kompjuter dhe pse e ka marrë atë emër? 

2. Përmendni disa lloje hardware-i për ruajtjen e të dhënave. 

3. Pse disa quhen të jashtëm dhe disa të brëndshëm? Ku qendron 

ndryshimi ndërmjet tyre ? 

4. Ku ndryshojnë disqet magnetikë nga disqet optikë ? 

1.4 Tipe të ndryshëm kompjuterash 


• Personal Computer ose PC 

• Desktop 

• Laptop 

• Palmtop 

19

• PDA 

• Tablet PC 

• Mainframes 

Mësimi zhvillohet në përputhje me mjetet që përmban laboratori. Në 

fazën e parë prezantohen tipet e ndryshme të kompjuterave. Por në 

mungesë të tyre mund të përdoren posterat ose një prezantim në 

PowerPoint, të krijuara nga vetë mësuesi. Interneti mund të jetë një 

burim i mirë materialesh figurative. Përdorimi i projektorit është një 

mënyrë tjetër mjaft efikase për paraqitjen e temës, sigurisht nëse ai 

ndodhet në laborator. 

Në fazën e dytë mësuesi u shpërndan detyra nxënësve në grupe dhe ata 

fillojnë të punojnë për to, p.sh. duke mbledhur të dhëna në lidhje me 

tipet e ndryshme të kompjuterave ose duke studjuar ato që ndodhen në 

lab. 

Në fazën e tretë diskutohen në klasë punët e bëra nga nxënësit dhe në 

fund mësuesi përmbledh dhe vlerëson punën e tyre. 

Kompjuterat janë të llojeve të ndryshëm. Ata që përdorin njerëzit quhen 

kompjutera personalë (PC). Kompjuterat më të vegjël, me madhësi sa një 

çantë pune, quhen laptop ose notebook. Janë prodhuar gjithashtu 

kompjutera të së njëjtës madhësi por nuk kanë tastjerë. Teksti (shkronjat 

dhe numrat) shkruhen direkt në ekranin e monitorit, këta quhen Tablet 

PC. PDA janë kompjutera kaq të vegjël sa mbahen mbi pëllëmbën e 

dorës. Kompjuterat laptop, PDA dhe Tablet kanë bateri dhe mund të 

përdoren dhe jashtë shtëpisë. Ata kanë ekrane LCD sepse LCD janë më 

të hollë dhe harxhojnë më pak energji dhe bateritë mund të zgjasin më 

shumë. Ka kompjutera shumë më të fuqishëm se këta, të quajtur 

mainframes, që mund të jenë të mëdhenj, sa një dhomë apo sa edhe një 

shtëpi. Këta përdoren në projekte të mëdhenj, si fluturimet kozmike, 

studime në fusha të ndryshme shkencore si biologjia, fizika, kimia etj… 

Pyetje: 

1. Përmendni disa tipe kompjuterash që keni përdorur ose njihni. 

20

2. Sa të mëdhenj janë kompjuterat mainframe dhe ku mund të 

gjenden ata? 

3. Shkruani disa ndryshime ndërmjet Tablet PC dhe PDA. 

4. Ç’është hard copy dhe soft copy? 

5. A keni laptop në shtëpi? Përshkruajeni atë. 

Kontroll njohurish 

4 orë 

I. Test: Kompjuteri 

Vini numrin e shprehjes në të majtë në përkufizimin korrekt në anën e djathtë: 

1. Hard drive ___Random Access Memory 

2. Floppy Disk ___Procesor 

3. Keyboard&Mouse ___Hard Disk (synonym) 

4. RAM ___disk 3½’’ në të cilin ruhen file-t 

5. Monitor & Printer ___Mban aq informacion sa mbajnë 700 

floppy disqe 

6. CD-ROM ___Universal Serial BUS (Një port 

7. që përdoret për të lidhur një 

aparat dixhital. 

8. USB ___Pajisje Output 

9. CPU ___Pajisje Input 

Linja 2 

Ç’janë programet, llojet e tyre (software) --- 4 orë 

Objektivat 

21

Në këtë linjë synohet që nxënësi : 

• Të njihet me kuptimin program kompjuterik, program operativ, 

program aplikativ. 

• Të bëjë dallimin midis programeve të sistemit dhe programeve 

aplikativë. 

• Të njohë funksionet kryesore të disa programeve aplikativë. 

• Të identifikojë ç’është memorja dhe njësitë matëse të saj. 

2.1 Programi i jep jetë kompjuterit 


• Software 

• Sistem operativ 

• Software Aplikativ 

• Ndërfaqësi 

• Ndërveprimi përdorues-makinë 

Në kapitullin e mëparshëm u fol kryesisht për hardware-in dhe pjesët e 

kompjuterit. Tani le të flasim për software-in. Përkufizimet e 

rëndësishme do të paraqiten në kornizë si më poshtë: 

Software: Software janë instruksionet që përdor kompjuteri për të kryer 

detyrat që i kërkohen. 

Kemi dy lloje software-esh: Sistem Operimi (OS) dhe Software Aplikimi. 

Sistemi Operativ: Sistemi Operativ, shkurt (OS), është një Software, që 

organizon dhe kontrollon kompjuterin. P.sh. DOS, Windows XP, 

Macintosh, Unix... 

Sistemi Operativ vë në punë kompjuterin dhe Software-in Aplikativ. Ai 

të siguron që Hardware-i dhe Software Aplikativ ta kuptojnë njeri tjetrin. 

Software Aplikativë: Të quajtur programe, janë pjesë të software-it, të 

cilët kryejnë detyrat që u kërkohen. 

22

Sistemi Operativ përbën pjesën më të rëndësishme të software-it në 

kompjuter. Sistemi Operativ merret së bashku me utilities (utilitarët ose 

programe ndihmës). Utilities janë pjesë të Software-it Aplikativ që 

merren kryesisht me menaxhimin e të dhënave. 

Utilities: Programe që menaxhojnë, riparojnë, dhe optimizojnë të dhënat 

në një kompjuter. Një komplet bazë programesh ndihmës merret me çdo 

OS. 

Software-i Aplikativ bën ato gjëra që i kërkohet kompjuterit të bëjë. 

Ndërsa Sistemi Operativ është një bashkësi instruksionesh të 

përgjithshme në kompjuter për të kontrolluar Hardware-in, Software 

Aplikativ është një bashkësi instruksionesh që punojnë së bashku me 

Sistemin Operativ për të kryer punën që u kërkohet. 

Sistemi i operimit kryen funksionet mëposhtme: 

o Të pajis me interface (ndërfaqësin), një program për të lehtësuar 

komunikimin njeri-makinë. 

o Të jep mundësinë për të hapur një program. 

o Menaxhon burimet e sistemit të shfrytëzimit.( memorjen 

qendrore, procesorin, periferikët, arkivat ) 

Sistemi operativ i eliminon problemet e komunikimit njeri-makinë duke 

pasur një interface (ndërfaqës) njeri-makinë ose një mënyrë të 

ndërveprimit midis përdoruesit dhe hardware-it ”afër njeriut” dhe 

“larg” nga makina (kompjuteri). 

Kështu krijohet rreth hardware-it një makinë virtuale ose abstrakte, e 

përbërë nga software-i, pra fizikisht jo-ekzistuese, që bën të mundur 

dialogun ndërmjet makinës dhe njeriut dhe lejon futjen në sistem dhe 

shfrytëzimin e sistemit edhe nga përdoruesit jo specialistë. 

Ndërveprimi njeri- makinë 

a. Pa sistem operimi 

Përdoruesi 

Hardware 

b. Me sistem operimi 

Sistemi Operimit 

23

Përdoruesi 

Hardware 

Pyetje: 

1. Cilat janë detyrat e sistemit operativ? 

2. Permend disa sisteme operativë. 

3. Cilat janë detyrat e sistemit aplikativ? 

4. Permend disa sisteme aplikativë. 

5. Ç’është ndërfaqësi (interface)? 

2.2 Klasifikimi i grupeve kryesore të programeve 


• Word processor-i Microsoft Word 

• Spredfsheet-i Microsoft Excel 

• Presentation Microsoft PowerPoint 

• Database i Microsoft Access 

Ka shumë Software Aplikimi, aq sa ka dhe punë që mund të bësh me 

kompjuter , por më të përdorshëm janë software-t word processing, 

spreadsheet, presentation, dhe database. 

Software-i word processing (përpunuesi i fjalës) përdoret për të shkruar 

dokumenta, të cilat janë faqe të formatuara të një teksti, si letra apo ese. 

Software spreadsheet (fletë pune e kuadratuar) organizon të dhënat, 

zakonisht numrat, në kolona dhe rrjeshta. Përdoret kryesisht për 

llogaritje dhe ka shumë elementë për të bërë veprime matematike. 

Software për presentation (prezantime) përdoret për të paraqitur me 

slide (sjajd-figura me lëvizje dhe tinguj që zëvëndësojnë njëra tjetrën) 

virtualë (ose të simuluara). Software-i database (bazë të dhënash) është 

një mënyrë e avancuar e organizimit të informacionit të komplikuar në 

formate të thjeshtë. 

Pyetje : 

1. Përse shërben software-i word processing? 

2. Përse shërben software-i spreadsheet? 

3. Përse shërben software-i presentation? 

24

4. Përse shërben software-i database? 

2.3 Instalimi i programeve 


• Instalimi i një programi operimi, një version Windows (XP, 

2003, 2007, Vista....) 

• Instalimi i programi aplikativ, Microsoft Office, me Wizard 

setup 

• Instalimi i programi aplikativ, Microsoft Office, me butonin 

Start 

• Piratimi 

Zakonisht kompjuteri blihet bashkë me programin e operimit të 

instaluar. Windows dhe në këtë rast nuk ka nevojë për këto udhëzime. 

Në rast të kundërt veproni si më poshtë: 

Instaloni Windows Vista. “Boot-oni” (komjuterin tuaj personal (PC) 

duke përdorur Windows Vista Upgrade DVD, pastaj klikoni mbi 

“Install Now” për të filluar Vista setup dhe ndiqni udhëzimet . 

• Instalimi i Microsoft Office 2007 (ose të ndonjë versioni tjetër) 

Për të instaluar një prej programeve aplikativë Microsoft Office 

kompjuteri duhet të jetë i pajisur me një sistem operativ si Windows XP 

ose Vista, 256 MB, një hapësirë në hard disk prej 1 GB+, një CD drive. 

Futet disku në kompjuter, nëqoftëse janë disa disqe gjeni diskun 

holographic ose diskun me etiketë Disk 1. 

Prisni të shfaqet dritarja wizard setup. 

Nëqoftëse nuk shfaqet, klikoni mbi butonin Start, zgjidhni My 

Computer ose Computer. Djathtas-klikoni mbi CD drive dhe, në 

menunë që hapet, klikoni mbi Open. Hapni file-in Setup.exe. 

Shkruani çelsin e produktit (Product Key). Ai është i formatit 12345- 

ABCDE-12345- ABCDE-12345, ku të gjitha ABCDE-të dhe 12345-at 

përfaqësojnë shkronja dhe numra të rastit. Shtypni vetëm numrat dhe 

shkronjat se vijat e vogla i fut vetë sistemi. 

Lexoni instruksionet e licencës. Aty zakonisht thuhet se nuk duhet ta 

piratoni atë etj... Check-oni kutinë dhe klikoni mbi Continue. 

Nëqoftëse keni një version të vjetër të Windows-it të instaluar dhe doni 

ta mbani atë klikoni mbi Customize. 

Nëqoftëse keni një version të vjetër të Windows-it të instaluar dhe doni 

ta mbani atë duhet të çinstaloni versionin e vjetër të Outlook. 

25

Shikoni disa tab-e në krye të dritares ku një prej tyre është tab-i Upgrade. 

Zgjidhni opsionin e duhur. 

Mos klikoni akoma mbi Install Now. 

Në tabme -in Installation Options mund të zgjidhni ato që doni të 

instaloni. Mos përdorni Access ose OneNote. Ato vetëm harxhojnë 

hapësirën e diskut. 

S’ka nevojë të përdorni File Location. 

Në tab-in User Information shkruani emrin tuaj dhe të institucionit 

(p.sh. emrin e shkollës). Mund edhe t’i lini bosh. 

Tani klikoni mbi Install Now. Rreth gjysëm ore kompjuteri bën 

instalimin, kështu që mund të bëni diçka tjetër gjatë kësaj kohe. 

Kur mbaron procedura e instalimit klikoni mbi Close. Ristartoni 

kompjuterin. 

Hapni programin, p.sh. nga butoni Start (Start-All Programs-Microsoft 

Office)dhe ndiqni hapat në ekran për ta riaktivizuar atë. 

Versionet e piratuara ( e marra nga të tjerë, jo të blera) zakonisht nuk 

aktivizohen mirë. Nuk duhet t’i përdorni. 

2.4 Matematika e kompjuterave. 


• Bit dhe Byte 

• Karakteret 

• Sistemi binar dhe sistemi dhjetor i numërimit 

• Informacioni grafik, pixel, bitmap, rezolucioni 

• Veprimet logjike not, and, or, xor 

• Sistemi binar i numërimit (ose Kodi binar) 

Kompjuterat i ruajnë të gjitha të dhënat në kodin binar, i cili është një 

sistem numerik që përdor vetëm njësha dhe zero. Një shifër në kodin 

binar quhet bit, bashkësia prej tetë bit-esh quhet një byte (bajt). 

Një byte është madhësia e hapësirës që zë shkronja. Por kur shkronjat 

formatohen në mënyrë të veçantë ato bëhen më të mëdha, prandaj në 

kompjuter ato zakonisht janë mijra byte si madhësi. 

Bit dhe Byte: Për të mbartur informacionin një mjedis përdor një system 

që i ngjan një kombinimi kutish të vogla. E ilustrojmë si më poshtë: 

Kjo kuti mund të mbajë një pjesë të vogël informacioni. Ajo mund të jetë 

vetëm 0 ose 1. Kur kutia është bosh ajo mbart vlerën 0. Kur ajo është plot 

, ajo mbart vlerën 1. 

26

Mund të paraqitet një pjesë informacioni me një ose dy gjëndje. 

0 1 

Kjo kuti, e përdorur për të paraqitur një vlerë, është quajtur shifër binare, 

në formë të shkurtuar një bit për binary digit. 

Kombinimet e mësipërme japin këto kombinime binare: 0000, 0001, 0010, 

0011, 0100, 0101, 0110, 0111, 1000, 1001, 1010, 1011, 1100, 1101, 1110, 1111 

Gjithësej 16 kombinime. 

Në sistemin dhjetor këto kombinime do të paraqiten nga numrat 

dhjetorë: 

0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, and 15. 

Ky është gjithashtu një sistem që kompjuteri e përdor për të numuruar 

bitet brënda. Një kombinim i 8 biteve të njëpasnjëshëm u quajt një byte. 

Bitet numerohen nga e djathta në të majtë. 

27

Një byte mund të paraqitet duke përdorur një kombinim 0-sh dhe 1-sh. 

Nëqoftëse keni durim për të krijuar kombinime bitesh duke përdorur 

kutitë si më lartë me grupin katërsh, do të gjeni që ka 256 kombinime të 

mundshme grupesh tetsh.. 

Prandaj vlera dhjetore më e madhe që mund të ruhet në një byte është 

255. Mbani mend që byte-i me të gjitha bitet me vlerë 0 (00000000) e ka 

vlerën dhjetore 0, dhe kështu numri i kombinimeve është 255 + 1 = 256. 

I vetmi tip informacioni që mund të ruani në një byte është një karakter 

ose symbol, si shkronjat e alfabetit: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, 

q, r, s, t, u, v, w, x, y, z, A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, 

T, U, V, W, X, Y, dhe Z. Përveç këtyre karaktereve të lexueshëm , një byte 

mund të mbartë gjithashtu një shifër: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, . Gjithashtu 

një byte mund të mbartë dhe një simbol të tillë si: ~, !, @, #, $, %, ^, & * ( ) 

- _ = + ë { ] } \ | ; : ' < ? . / , > " 

Kjo do të thotë se një kombinim prej 8 bit-esh, i quajtur një byte, është i 

mjaftueshëm për të paraqitur dhe një simbol të gjuhës angleze. Por 

kompjuteri ka nevojë gjithashtu të ruajë karaktere nga gjuhët e tjera me 

bazë Français ose Español. Për ta bërë këtë të mundur në vend të 8 

biteve, sistemi i operimit, duhet të përdorë 16 bite. Kombinimi i 16 

biteve të njëpasnjëshme quhet gjithashtu fjalë. 

• Paraqitja e informacionit grafik 

Informacioni grafik (i figurës) është formuar nga pika të vogla sipas dy 

dimensioneve (horizontal dhe vertikal), të quajtur pixel (nga picture 

element, elementi grafik). Numri i pixel-ave i një figure jep rezolucionin 

dhe përcaktohet duke shumëzuar numrin e pixel-ave horizontalë me ata 

vertikalë. Në figurë paraqitet shkronja C, e zbërthyer në pixel, me 

rezolucion 4x6. 

zz zz zz Zz 

zz Zz 

zz 

zz 

zz zz 

zz zz zz Zz 

1 1 1 1 

1 0 0 1 

1 0 0 0 

1 0 0 0 

1 0 0 1 

1 1 1 1 

28

1 pixel 

Çdo pixel paraqitet me një bit: 0 neqoftëse ngjyra është e bardhë 

dhe 1 nëqoftëse ngjyra është e zezë. Në këtë mënyrë formohet një 

bitmap, d.m.th. një hartë bitesh që paraqet çdo pixel të figurës. 

Duke përdorur një bit për pixel mund të paraqiten vetëm dy ngjyra; për 

të shtuar numrin e ngjyrave duhen më shumë bit . Për shembull për 16 

ngjyra duhen 4 bit sepse 2 4 = 16, për 256 ngjyra duhen 8 bit sepse 2 8 = 

256. 

Edhe informacioni zanor është koduar me një teknikë analoge si kjo e 

përdorur për figurën. 

Një grup prej 1000 byte-sh quhet një kilobyte por bazuar në mënyrën se 

si kompjuteri kalkulon bit-et, grupi prej 1024 byte-sh quhet një kilobyte 

ose KB. Grupi prej 1 000 000 byte-sh quhet një megabyte ose MG, por në 

fakt 1 MB quhet grupi prej 1 024 000 byte-sh. Grupi prej 1 000 000 000 

byte-sh, ose më mirë, grupi prej 1073 741 024 byte-sh quhet një gigabyte 

ose GB. 

Logjika e sistemeve të operimit. Algjebra e Boole-it 

Jo vetëm arithmetika por edhe logjika e sistemeve të operimit është 

binare. Kjo logjikë determinohet nga qarqet elektrikë që përcaktojnë 

mënyrën e shfrytëzimit të tyre për progamim. 

Logjika e përdorur njihet si algjebra e Boole-it sipas emrit të 

matematikanit anglez që e formalizoi në vitin 1800. 

Algjebra e Boole-it ka si objekt përcaktimin e vërtetësisë ose jovërtetësisë 

së çdo lloj pohimi. Çdo pohim i nënshtrohet një veprimi 

llogjik që bën vlerësimin e vërtetësisë së tij. Më poshtë do shohim disa 

nga këto veprime. 

P 

G 

V 

P 

not p 

V 

G 

0 1 

1 0 

not p 

Veprimi llogjik më i thjeshtë është ai i mohimit not, 

që konsiston në mohimin e pohimit të dhënë; 

nëqoftëse pohimi është jo i vërtetë, mohimi i tij do të 

jetë i vërtetë dhe anasjelltas. P. sh. Pohimi “ky libër 

flet për Shqipërinë” nuk është i vërtetë, rrjedhimisht 

mohimi i tij “ky libër nuk flet për Shqipërinë” është i 

vërtetë. 

Vlerat e vërtetësisë të veprimeve logjike paraqiten 

në tabelën e vërtetësisë, për mohimin kemi, në 

figurën majtas, ku p është një pohim i gjeneruar 

29

ndërsa V dhe G vlerat logjike “e Vërtetë”, ”e Gabuar” . Meqënëse vlerat 

logjike janë dy mund t’i paraqesim ato me anë të shifrave binare: të 

gabuarën me 0 dhe të vërtetën me 1; fitojmë kështu një tabelë të re të 

vërtetësisë. 

Veprimi i dytë themelor është bashkimi (and) që konsiston në 

kombinimin e dy pohimeve të thjeshta në një pohim të vetëm, që 

realizohet me anë të konektorit edhe (and). Pohimi rezultat është i 

vërtetë kur të dy pohimet e thjeshta janë të vërteta. 

p Q p and q 

G G G 

G V G 

V G G 

V V V 

p q p and q 

0 0 0 

0 1 0 

1 0 0 

1 1 1 

Veprimi logjik “and” , sikurse shihet nga tabela e vërtetësisë, merret me 

anë të prodhimit aritmetik të dy biteve dhe kemi kështu tabelën e 

vërtetësisë së mësopërme. 

Veprimi i fundit logjik është përjashtimi or që konsiston në kombinimin 

e dy pohimeve të thjeshta në një pohim rezultat me anë të konektorit ose. 

p q p or q 

G G G 

G V V 

V G V 

V V V 

p q p or q 

0 0 0 

0 1 1 

1 0 1 

1 1 1 

Pohimi rezultat është i vërtetë kur të dy 

pohimet e thjeshta janë të vërteta ose kur njeri nga të dy pohimet e 

thjeshta është i vërtetë por nuk është i vërtetë kur të dy pohimet e 

thjeshta nuk janë të vërteta. Tabela e vërtetësisë është kjo në të majtë. 

p q p xor q 

30

G G G 

G V V 

V G V 

V V G 

Një veprim i katërt logjik, por jo themelor se 

rrjedh nga kombinimi i veprimeve 

themelorë, është përjashtimi ekskluziv xor 

që konsiston në kombinimin e dy pohimeve 

të thjeshta në një pohim të vetëm të përbërë. 

Pohimi i përbërë është i vërtetë kur vetëm njëri nga të dy pohimet e 

thjeshta është i vërtetë dhe është jo i vërtetë kur të dy pohimet e thjeshta 

janë ose të vërteta ose jo-të vërteta. 

Tabela e vërtetësisë paraqitet si më poshtë: 

p q p xor q 

0 0 0 

0 1 1 

1 0 1 

1 1 0 

Algjebra e Boole-it qëndron në bazën e 

qarqeve logjik që realizojnë mundësinë e 

kryerjes së shumës së dy bitëve. Dhe në 

përputhje me këtë realizohen të gjithë 

veprimet e tjera themelore të algjebrës së 

Boole-it (prodhimi , p.sh., nuk është gjë 

tjetër veçse përsëritje e shumës disa herë). 

Pyetje: 

‣ Sa e njohim kompjuterin? 

2. Ç’përfaqëson një bit? 

3. Ç’përfaqëson një byte? 

4. Sa bytes ka një kilobyte, po një megabyte, një gigabyte? 

5. A mund të bëni figurën e shkronjës G me katrorë bardh e zi të 

ngjashme me atë të shkronjës C? 

6. Cilët janë funksionet logjikë? 

31

Linja 3 

Sistemet e Operimit 

Objektivat 

Në këtë linjë synohet që nxënësi : 

• Të njihet me domosdoshmërinë e programeve operativë në 

kompjuter. 

• Të njihet me mënyrën e ndërveprimit të përdoruesit me 

kompjuterin dhe pjesët përberëse të tij. 

• Të kuptojë proçesin e futjes së të dhënave në kompjuter. 

• Të njihet me rolin e programeve operativë për vënien në punë të 

kompjuterit. 

• Të njihet me disa prej programeve operativë që bazohen në 

ndërfaqës karaktere dhe ndërfaqës grafik. 

• Të aftësohet në shfrytëzimin e elementeve më të domosdoshëm të 

desktopit në sistemin Windows. 

3.1 Sistemet e Operimit 


• Disk Operating System (DOS), c:\ 

• OS-2 

• UNIX 

• Microsoft Corporation 

• IBM 

Aktualisht ka tre tipe ndërfaqësash njeri-makinë: 

• në linjë komande (c:\ , shembull të tij marrim DOS) 

• në menu (edit: cut, copy, paste, selection, replace…) 

• grafika (calculator, calendar, Paint…) 

32

Disk Operating System ose DOS është një ndërfaqës në linjë komande. 

Sistemet e operimit që aktualisht janë më të përdorshmit, 

në kompjuterat personalë dhe në minikompjuterat janë 

Microsoft DOS, OS-2, dhe UNIX. 

• Sistemi MS-DOS u zhvillua nga MicroSoft Corporation për 

kompjuterat IBM-PC dhe u bë një standart industrial. 

• OS-2 u zhvillua për gjeneratën e re të 

mikrokompjuterave të IBM, serinë PS-2, por nuk pati fatin e 

paraardhësit. 

• Sistemi i operimit UNIX është një prodhim i 

AT&T (American Telephone and Telegraph). një standart për aplikimet 

që kërkojnë komunikimin midis dy ose më shumë kompjuterave. Është 

një sistem ndërveprues , me shumë përdorues, i tipit time-sharing, me 

një ndërfaqës që për përdoruesin është veçanërisht i thjeshtë dhe i lehtë 

për ta kuptuar. 

Ndërfaqësi në linjë komande parashikon që përdoruesi të shtypë me anë 

të tastjerës një komandë të thjeshtë që tregon veprimin e kërkuar nga 

sistemi. 

DOS i jep sinjal përdoruesit prezencën e vet duke bërë të dukshëm një 

simbol, grafik ose karakter (c:\) të quajtur prompt. Ky ndërfaqës 

përdoret akoma në sistemet mesatarë e të mëdhenj të kompjuterave, por 

po bëhet i papërdorshëm në të vegjlit. 

Pyetje: 

‣ Sa i njohim sistemet e operimit? 

1. Ç’ndodh me kompjuterin po të mos instalojmë sistemin e 

operimit? 

2. Cili është sistemi i parë i operimit dhe pse nuk e përdorim më me 

PC? 

3. Cili është sistemi i operimit që përdorim në kompjuterat tanë? 

4. Cili është ndryshimi themelor ndërmjet sistemit të operimit dhe 

programit aplikativ? 

3.2 Si ta hapim dhe si ta mbyllim kompjuterin? 


• Butoni Power, kutia Loggin, Username, Password 

• Kutia Turn off 

• Desktop 

33

• Ikonat në desktop 

• Butoni Start, menuja Start 

• Startbari me quick-launch-bar dhe system tray 

• Shortcut 

Në fillim e hapim si monitorin dhe kompjuterin duke shtypur butonat 

Power që ka secili prej tyre. Mbas disa sekondash në ekran do të 

shfaqet një kuti dialoguese si ajo e Fig 7, por mos u shqetësoni për 

formën e saj. Ajo mund të mos shfaqet fare , ose mund të jetë në variante 

të tjera, si p.sh. i gjithë ekrani. 

Ekrani Loggin (1) (2) 

Nëqoftëse 

ajo shfaqet si në figurë, duhet të shtypni username (emrin e 

përdoruesit) dhe password (fjalë kalimin) në kutitë respektive (1) dhe 

(2). Pastaj me mouse klikoni (vendosni kursorin mbi butonin, duke 

lëvizur mouse-in, dhe shtypni dhe lëshojeni, me gishtin tregues, butonin 

e majtë të mouse-it). Nëqoftëse kutia nuk shfaqet, s’ka asgjë gabim. Kjo 

do të thotë që kompjuterit nuk i është vënë password-i. Nëqoftëse në 

vend të saj në ekran shfaqet Welcome, klikoni mbi figurën me emrin e 

duhur afër saj, shtypni password-in (nëqoftëse ka) dhe mbi tastjerë 

shtypni tastin Enter ose Return. 

Shënim: Më tej në këtë libër do të themi Enter , por nëqoftëse në tastjerën 

e komjuterit shkruhet Return, mbani mend që është e njëjta gjë. 

Fig. 8 Ekrani Turn Off 

34

Për të mbyllur kompjuterin, lëvizni mouse-in deri sa kursori të shkojë në 

fund të ekranit, mbi butonin ‘Start’. Klikoni mbi të dhe do të shfaqet një 

menu. Klikoni mbi butonin ‘Turn Off Computer’ dhe kompjuteri 

mbyllet vetë në mënyrë automatike, ose e mbyll kompjuterin me buton 

mbasi shfaqet ‘It is now safe to turn off your computer’. Nëqoftëse nuk i 

ndiqni këto hapa në mbylljen e kompjuterit, kjo mund ta dëmtojë 

kompjuterin. 

Shumica e kompjuterave përdorin një OS të quajtur Microsoft 

Windows. Të gjithë OS dhe programet kanë të njëjtat karakteristika e 

përdorin ose jo Windows-in, por të gjithë kompjuterat që kanë Windows 

do të kenë këto karakteristika me këto emra , si më poshtë. Folëm më 

parë për hapjen e kompjuterit dhe kutinë logging-in. Figura që del në 

ekran mbasi klikojmë mbi loging-in quhet Desktop. Shumica e gjërave 

në kompjuter kanë marrë emra si në jetën reale dhe përdoren në mënyrë 

të ngjashme. Tamam si një desktop real (desktop do të thotë syprinë 

tavoline), desktopi në kompjuter është vendi ku vendos mjetet e punës 

dhe ku do të fusësh të dhënat. 

Desktop: Desktopi është faqja që hapet në ekranin e monitorit menjëherë 

mbas logging-in. Ai përmban ikona. 

Mbi desktop shohim të vendosura disa figura të vogla, me etiketa, që 

quhen ikona (icons). Ato quhen kështu sepse përfaqësojnë diçka tjetër. 

Ikonat zakonisht paraqesin programe, por ndonjëherë dhe bashkësi të 

dhënash. Klikimi i dyfishtë ose dyfish-klikimi (klikim dy herë me 

shpejtësi) mbi një prej këtyre ikonave hap atë që ikona përfaqëson, teksti 

tregon se çfarë ajo përfaqëson. 

Ikonat: Figura që përfaqësojnë një program , një bashkësi 

të dhënash ose një funksion programi. 

Në fund të desktopit shohim një bar (shirit), i cili mund të ndodhet në një 

anë tjetër të desktopit. Ky shirit fillon me butonin Start . 

Nëqoftëse nuk e shikoni, çoni kursorin me mouse në pjesën e fundit të 

ekranit, ku ai ndodhet dhe bar-i do të shfaqet. Quhet Start bar. 

Start-bar: Start-bari është shiriti i vendosur në një anë të desktopit. Ai 

përdoret për fillimin e programeve ose hapjen e dritares së një programi 

të hapur. 

35

Fig 8: Desktopi 

Quick-launch-bar 

System tray 

Në start-bar, mbas butonit Start vijnë një 

varg 

butonash, që formojnë një listë të 

programeve të hapur. Klikimi mbi një 

element të listës bën që dritarja e atij 

programi të vendoset mbi të gjithë dritaret 

e tjera 

të hapura. Në skajin e djathtë të Startbar-it ndodhet ora; krahas orës 

ndodhen një grup me ikona që paraqesin programe të hapura të 

‘padukshme’. Ato janë programe që vënë në punë ose bëjnë veprime ‘ 

mbrapa skene’. Kjo zonë quhet System tray (tabakaja e sistemit). Në 

pjesën kryesore të Startbar-it ndodhet ndonjëherë një grup i vogël 

ikonash. Kjo pjesë quhet quick-launch bar ( shiriti i fillimit të shpejtë). 

Klikimi mbi një prej këtyre ikonave hap atë që ajo paraqet. 

System-Tray: System tray përmban ikonat për programet që aktualisht 

janë në punë ‘në prapaskenë’. 

Në të majtë të Startbar-it, përkundrejt orës, ndodhet një buton. Një buton 

(ose buton komande) është tamam si një buton real, kur ai shtypet 

(klikohet) ai kryen një veprim. 

Disa butona kanë tekste të shkruar mbi ta, që të tregojnë se çfarë veprimi 

ata kryejnë, dhe disa kanë ikona që paraqesin se çfarë ata bëjnë. Disa prej 

tyre i kanë të dyja. 

Butonat e Komandës: Butonat kryejnë veprime kur klikoni mbi ta. Ata 

mund të etiketohen me tekst, me ikonë ose me të dyja. 

36

Ikonat e lëshimit të shpejtë (quick-launch) janë gjithashtu butona. Disa 

butona janë të fryrë për t’u dukur si butona realë, dhe disa fryhen kur 

mbi ta vendoset kursori. Butoni në fillim të Startbar-it, majtas, quhet 

Butoni Start. Kur klikon mbi Butonin Start ai hap Menu-në Start. Menuja 

Start ka ikona për më shumë programe dhe bashkësi të dhënash, 

megjithëse zakonisht ato janë programe. 

Butoni Start: Butoni Start 

është butoni që hap menu-në Start. 

Start Menu-ja: Menu-ja Start përmban ikona për programe dhe bashkësi 

të dhënash, por zakonisht programe. 

Ikonat që janë në desktop, quicklaunch 

bar dhe start menu janë 

zakonisht shortcut (lidhje të 

shkurtra) 

Start menu 

Butoni Start 

Shortcut : Shortcut-et janë vetëm lidhje me ato që ikonat 

përkatëse paraqesin. 

Ndryshimi ndërmjet ikonave dhe shortcut-eve është i rëndësishëm, 

prandaj duhet kuptuar mirë. Një ikonë është një figurë që të transmeton 

se çfarë ajo është. Ikona në butonin Start paraqet faktin që ajo është një 

pjesë e rëndësishme e Windows-it, që është një Windows logo. Shortcutet 

janë lidhje me programin apo bashkësinë e të dhënave; ikona mbi një 

shortcut paraqet çfarëdo që shortcut-i hap, por e njëjta ikonë ndodhet 

mbi programin real, gjithashtu. Me anë të çdo shortcut-i në start-menu 

mund të hapet çfarëdo programi që është i lidhur me të duke klikuar 

mbi të. Nëqoftëse një ikonë ka një shigjetë-djathtas krahas saj, atëhere 

duke kaluar mbi të ose duke klikuar mbi të, do të shfaqet një sub-menu 

(një menu brënda një menu-je), me më shumë shortcut-e në të. 

37

Çdo gjë që u paraqit deri tani është pjesë e Windows Interface 

(ndërfaqës-it Windows). 

Ndërfaqësi: Ndërfaqësi është çdo gjë që futet ndërmjet objekteve të 

shumëfishtë. Ndërfaqës i përdoruesit (user-interface) hyn ndërmjet 

përdoruesit dhe kompjuterit. 

Pyetjet: 

1. Me Enter dhe Return nënkuptojmë të njëjtin tast në 

tastierë? 

2. Çfarë përfaqëson një ikonë? 

3. Cilët janë elementet e desktopit? 

4. Ku ndryshon një shortcut nga një ikonë? 

3.3 Elemente kryesore në përdorimin e sistemit operativ 

Windows 


• Kontrollet 

• Butonat e komandës 

• Kutia e tekstit 

• Scroll bar 

• List box 

• Combo box 

• Calendar 

• Tool tips 

• Dialogue box 

• Kontrollet 

Disa gjëra standarte ndodhen në shumicën e ndërfaqësave. Tashmë kemi 

folur për njërin prej tyre, butonat; këta quhen kontrolle. Më poshtë 

është një tabelë e disa prej këtyre kontrolleve më të përdorshëm, duke 

filluar me butonat: 

Aspekti pamor është mjaft i rëndësishëm për një kontroll. Kontrolle të 

ndryshëm kanë mënyra të ndryshme të të shprehurit të faktit që ata janë 

gati për të marrë informacion. Kontrollet butona që e kanë një vijë të 

pikëzuar rreth tekstit të tyre tregojnë që janë gati për të marrë 

informacion. 

38

Në figurën e mëposhtme butoni i djathtë është gati, mjafton të shtypet 

tasti ‘Enter’ që ai të veprojë. 

Kontrolli në formë teksti tregon që është gati për 

të vepruar duke pasur mbi të një kursor që 

pulson (blinks). Një kontroll në formë liste 

tregon që është gatë për veprim duke pasur një 

element të listës të rrethuar me një drejtkëndësh 

vijë-pikëzuar (si në figurë). 

Për ta vënë në veprim opsionin e 

zgjedhur, duhet klikuar mbi të. 

Nëqoftëse një nga opsionet e një 

kontrolli duhet zgjedhur, mund të 

klikoni mbi tastin Tab aq herë sa 

opsioni i kontrollit që doni të paraqitet i 

gatshëm, pra kur ai shfaqet i rrethuar me drejtkëndëshin vijë-pikëzuar. 

Në një browser, nëqoftëse shtypni tastin Tab vazhdimisht, mund të 

kaloni nga një link ose kontroll në një tjetër. Kjo do të thotë që ky opsion 

është zgjedhur dhe është gati për të vepruar me anë të klikimit. 

• Butonat e komandës 

Butoni i komandës, thjesht quhet buton, është një objekt drejtkëndësh që 

paraqet një fjalë ose një grup fjalësh, që presin nga përdoruesi të marrë 

një vendim duke klikuar mbi të. Zakonisht butoni vendoset në një kuti 

dialoguese, por ai gjithashtu mund të vendoset në ndonjë lloj tjetër 

kontenieri. Karakteristika më e rëndësishme e butonit është fjala ose 

fjalia që ai mbart. Kjo quhet caption. Butoni më i shpeshtë që do 

takohet është OK. Në shumicën e rasteve butonat formojnë grupe. P.sh. 

në kutitë dialoguese kemi butonat OK dhe Cancel. 

Ushtrim: 

1. Për të hequr kutin dialoguese Run, klikoni mbi Cancel. 

2. Për të hapur programin Solitaire, në Task bar, klikoni mbi 

Start-> (All) Programs -> Games -> Solitaire. 

39

3. Për të shfaqur në ekran një kuti dialoguese, në menunë 

kryesore, klikoni mbi Game -> Change Appearance...(ose Deck 

në varësi të versionit të Windows-it që keni). 

4. Klikoni mbi figurën në rrjeshtin e parë - kolona e katërt. 

5. Klikoni mbi Cancel dhe vini re që nuk ka ndryshime në dritaren 

e lojës. 

6. Në 

menunë kryesore përsëri klikoni mbi Game -> Change 

Appearance... 

7. Klikoni mbi figurën në rrjeshtin e dytë - kolona e tretë. 

8. Klikoni mbi OK. 

40

9. Do vini re që figura e pjesës së mbrapme të kartës ka ndryshuar. 

• Kutia e tekstit 

Një kuti teksti është një dritare që përdoret për të shfaqur në ekran 

tekst ose për të shkruar tekst në të. Lloji i tekstit ose varet nga 

programi i aplikimit ose nga situata. 

Disa kuti teksti përdoren vetëm për të paraqitur në ekran tekst, pa 

pasur mundësi për ta ndryshuar atë. Disa të tjera kërkojnë që të 

shkruhet tekst në to dhe nëqoftëse nuk shkruan mund të ndodhë 

ndonjë gjë jo e mirë. Disa të tjera paraqesin në ekran tekst, por të 

japin dhe mundësinë për ta ndryshuar tekstin ose për të pranuar një 

nga sugjerimet e tij. 

Në të gjitha rrethanat ose në shumicën e tyre ju jepet informacion 

rreth kutisë tekst dhe se çdo të bëni me to. 

Ushtrim : Veprimet me kuti tekst 

1. Në Taskbar klikoni mbi 

Start-> (All) Programs-> Games -> FreeCell. 

2. Në menunë kryesore të FreeCell klikoni mbi 

Game -> Select Game 

3. Në kutinë tekst shkruani Jules dhe klikoni OK. 

4. Vini re që kutia tekst e refuzon këtë dhe nxjerr 

0 

5. Shkruani 15930 dhe shtypni Enter. 

6. Për të mbyllur FreeCell, në menunë kryesore, klikoni mbi Game - 

> Exit. 

7. Kur pyeteni nëse do të hiqni dorë nga loja, klikoni mbi Yes. 

41

• Scroll Bar (Shiriti i Shfletimit) 

Scroll bari është një objekt që përdoret për të naviguar nga një anë e 

përmbajtjes së dritares tek një tjetër. Ka dy lloje scroll baresh: vertikalë 

dhe horizontalë. Scroll bar-i vertikal të lejon të navigosh lart e poshtë 

për të nxjerrë në ekran një pjesë 

të fshehur të një dokumenti. 

Scroll bari 

vertikal 

Scroll bari horizontal 

djathtas mbi një dokument. 

Një scroll bar horizontal të 

lejon të navigosh majtas e 

Për të shfletuar një dokument klikoni mbi shigjetën e seksionit të scroll 

barit përkatës. 

• List box (Kutitë e listave) 

List box-i është një kontroll drejtkëndësh që paraqet një listë me artikuj. 

Nëqoftëse shikon në këtë listë artikullin për të cilin je i interesuar, kliko 

mbi të. Sapo klikon mbi të ai bëhet highlight, gjë që tregon që artikulli 

është zgjedhur. Nëqoftëse do të ndryshosh zgjedhjen, duhet klikuar mbi 

një artikull tjetër. Ky veprim e prish zgjedhjen e parë dhe bën zgjedhjen e 

artikullit të ri. 

Sipas konfigurimit të kutisë së listës mund të zgjidhen më shumë se një 

artikull nga lista, kjo varet nga lloji i kutisë. 

Për të zgjedhur një, kliko në listë. 

Për të zgjedhur më shumë se një artikull kliko një prej tyre dhe duke 

mbajtur të shtypur tastin Ctrl, klikoni mbi të gjithë artikujt që doni nga 

lista. Nëse keni bërë një zgjedhje gabimisht, për ta hequr nga lista e 

42

zgjedhur klikojeni atë përsëri dhe artikulli do marrë pamjen “normale”. 

Mbasi ke bërë zgjedhjen e dëshiruar , liro Ctrl. Artikujt e zgjedhur do 

jenë highlighted. 

Për të zgjedhur artikujt në një zonë, 

p.sh. nëqoftëse lista ka dhjetë artikuj 

dhe doni të selektoni nga artikulli i 

tretë tek i shtati, klikoni ose 

artikullin e kreut të listës që do të 

selektosh ose artikullin e fundit të 

këtij selektimi. 

Shtyp dhe mbaj të shtypur tastin 

Shift. Pastaj kliko artikullin në 

skajin tjetër të zonës dhe çliro tastin Shift. 

Ushtrime: 

1. Për të startuar WordPad-in, në Taskbar, klikoni mbi Start -> (All) 

Programs -> Accessories -> WordPad. 

2. Për të parë një list box , në menunë kryesore, klikoni mbi Insert - 

> Date and time... 

3. Në kutinë dialoguese Date and Time, klikoni mbi artikullin e parë 

të listës dhe pastaj klikoni mbi OK. 

• Combo box 

Combo box është një kombinim i një text box me një list box, por është i 

përbërë nga tre seksione. Ka tre tipe combo box-esh: 

43

Njëri nga tipet e combo box-it është i quajturi Drop Down (lëshohet 

poshtë). Ky kontroll përbëhet nga një kuti teksti në pjesën e majtë dhe një 

butoni me shigjetë në pjesën e djathtë të saj. Kur ai del në ekran mund 

edhe të mos ketë asnjë shënim. 

Për ta përdorur combo box-in mjafton të klikoni mbi shigjetën me drejtim 

poshtë. Do të Shfaqet një listë. 

Nëqoftëse shikoni një artikull në listë që ju intereson klikojeni atë. Mbasi 

artikulli është klikuar, mund të ndodhë që: 1. ose lista mbyllet, 2. ose 

artikulli mbush pjesën e tekstit dhe bëhet një selektim i ri: 

Nga ana tjetër mbas shfaqjes së listës, nëqoftëse nuk doni të selektoni 

ndonjë gjë nga lista mund ta klikoni shigjetën përsëri dhe të klikoni diku 

jashtë listës. Lista do të mbyllet dhe pjesa e tekstit do të kthehet tek 

forma e mëparshme. 

Një nga karakteristikat e një combo box-i drop-down, në krahasim me 

të tipet e tjerë, është që, nëqoftëse e di me siguri që artikulli që po 

kërkoni është në listë, në fillim duhet fshini tekstin nga pjesa e tekstit e 

kontrollit dhe pastaj të fillosh të shtypësh shkronjat. Për shëmbull, 

nëqoftëse lista përmban një emër si Gertrude, fshihet teksti dhe të fillohet 

shtypja e g. Nëqoftëse në listë kemi vetëm një artikull që fillon me g, 

kliko shigjetën dy herë dhe artikulli do selektohet. Përfytyroni sikur lista 

të përmbajë dy artikuj të tillë ai Jules dhe Julienne, nëqoftëse shtypni 

vetëm shkronjën e parë të përbashkët të këtyre artikujve dhe dyfishklikoni 

mbi shigjetë, atëhere do të selektohet artikulli i parë që fillon me 

këtë shkronjë. Kjo do të thotë që, nëqoftëse do që të zgjidhet artikulli 

tjetër, duhet të shtypni shkronjat e tjera mbas të parës. Në rastin e Jules 

dhe Julienne, nëqoftëse do që të selektohet Julienne nga një varg i 

44

paplotësuar, duhet të shtypni shkronjat juli dhe të dyfish-klikoni mbi 

butonin me shigjetë. 

Deri tani kemi thënë që, për të shfaqur listën në ekran nga një combo 

box, duhet të klikoni mbi butonin me shigjetë. Por shfaqja e listës mund 

të bëhet edhe me anë të tastierës. Për të filluar duhet të zgjidhni 

kontrollin. Tek combo box-i i zgjedhur , për të nxjerrë listën, shtypni 

tastet Alt + shigjetë-poshtë njëkohësisht. Për të zgjedhur një artikull nga 

lista duhet të shtypni tastet me shigjeta lart e poshtë për të lëvizur lart e 

poshtë. Sapo të keni selektuar një artikull, mund të shtypni tastin Enter. 

Nëqoftëse nuk doni të selektoni ndonjë artikull, kur lista është e hapur, 

shtypni tastin Esc. 

o Combo box Drop-Down List 

Një tjetër tip combo box-i i referohemi me emrin Drop Down List. Ky 

tip gjithashtu përbëhet nga një kuti teksti në të majtë dhe një butoni me 

shigjetë që shënon poshtë në anën e djathtë të saj. Gjithashtu ajo mund 

të shfaqet bosh kur del në ekran. Kjo varet nga mënyra se si ajo është 

krijuar. Ndryshimi më i madh ndërmjet një drop-down combo box dhe 

një drop-down list combo box është që me drop-down list mund vetëm 

të selektosh nga lista: nuk mund të shtypësh asnjë gjë në pjesën e tekst 

box-it të kontrollit. Dhe më tej, përdorimi i këtij combo box bëhet njësoj si 

i mëparshmi. 

Ushtrim: 

Për të përdorur një combo box, në menunë kryesore të WordPad-it, 

klikoni mbi Format -> Paragraph. Klikoni mbi shigjetën e combo box-it 

Alignment 

Klikoni mbi Center dhe pastaj OK. Shikoni rezultatin. 

45

Përsëriteni veprimin për opsionet Left dhe Right. 

o Combo box i thjeshtë 

Tipi i tretë i combo box-it quhet i thjeshtë. Ky tip i combo box-it 

përbëhet nga dy pjesë, por ato janë të ndara. Seksioni i sipërm i combo 

box-it shfaqet si një text box. Menjëherë nën text box-in ndodhet një list 

box : 

Vini re që kontrolli nuk shfaq ndonjë shigjetë meqënëse lista tashmë 

është e gatshme. Për ta përdorur këtë combo box mund të ekzaminoni 

pjesën e listës. Nëqoftëse e shikoni artikullin, që doni, mund ta klikoni. 

Kur artikulli është klikuar bëhet një varg i pjesës së sipërme të tekstit. 

Nëqoftëse klikoni një artikull tjetër, do të bëhet selektimi i ri duke 

zëvëndësuar të parin që ishte 

në 

pjesën e tekstit. Megjithatë kjo 

shfaqet si një list box, nuk 

mund të selektoni më shumë 

se 

një artikull. 

Ushtrim: Veprime me combo 

box 

Në menunë kryesore të 

WordPad-it klikoni mbi 

Format -> Font... 

Vini re që combo box-et Font, Font Style dhe Size janë të tipit të thjeshtë. 

Klikoni mbi text box-in nën Font, shtypni Home, pastaj shtypni dhe 

mbani të shtypur tastin Delete. Mbas fshirjes së gjithë tekstit, lëshoni 

tastin Delete. 

Shtypni Tim. Kur shfaqet Times New Roman shtypni tastin me shigjetë 

poshtë për ta selektuar. 

Klikoni mbi OK. 

• Kontrolli Month Calendar 

Për të selektuar datat në kalendar, .Net Framework ka krijuar një 

kontroll plot ngjyra: 

Datat e përdorura dhe mënyra se si 

ato 

shfaqen janë të bazuara në Regional 

46

Settings të cilën e gjeni në Control Panel. Kjo mund të varet dhe nga 

Sistemi i Operimit. Shiriti i titullit (title bar) i kontrollit ka dy butona 

dhe dy etiketa. Butoni i majtë të lejon të zgjedhësh muajin e mëparshëm 

duke klikuar butonin me shigjetë majtas. Etiketa e majtë paraqet muajin 

e selektuar. Etiketa e djathtë paraqet vitin e datës së shfaqur . Butoni i 

djathtë për të kaluar tek muaji pasardhës. 

Kalendari mund të konfigurohet për të shfaqur më shumë se një muaj. 

Këtu kemi një shembull që paraqet dy muaj: 

Nëqoftëse kontrolli paraqet më shumë se një muaj, butonat majtas e 

djathtas të spostojnë majtas e djathtas sipas listës së muajve me një muaj, 

por në ekran shfaqen gjithëmonë dy muaj, p. sh.: Kur klikoni mbi 

butonin me shigjetë majtas në ekran shfaqen dy muajt June dhe July. 

Kur klikoni mbi butonin me shigjetë djathtas në ekran shfaqen dy muajt 

August dhe September (duke iu referuar figurës së mësipërme). 

Për të selektuar ndonjë muaj të vitit në vazhdim, mund të klikoni mbi 

emrin e një muaji, që shfaqet në listën e muajve dhe kjo të lejon të klikosh 

muajin e dëshiruar. 

Për të zgjedhur një vit mund të klikoni mbi numrin e vitit. Kjo ndryshon 

etiketën e vitit në një buton spin: 

Për të ndryshuar vitin mund të klikoni mbi shigjetat lart e poshtë të 

butonit spin. Kur butoni spin është i shfaqur në ekran mund të përdorni 

edhe tastet e tastjerës për të rritur ose zvogëluar vlerën. 

47

Nën shiritin e titullit , shkurtimet e emrave të ditëve të javës përdorin 

bashkësinë e formateve në Control Panel. Në US English dita e parë 

është Sunday (e djela). 

Në dritaren e kontrollit data e zgjedhur rrethohet me vizë. Për të 

zgjedhur një datë tjetër, thjesht klikoni mbi të dhe data do ndryshojë nga 

e mëparshmja. 

Në zonën kryesore të kontrollit ditët numerike të muajit shfaqen mbi një 

sfond (background) të bardhë (kjo ngjyrë dhe çdo ngjyrë në kontroll 

mund të ndryshohet). Për të selektuar një datë, klikoni mbi të në listë. Si 

default (gjendje e përhershme e kompjuterit), kalendari hapet me ditën e 

sotme të rrethuar me një elips si të hequr me dorë. Duke përdorur 

butonat e shiritit të titullit, etiketat e muajit dhe të vitit, mund të 

ndryshoni datën. Nëqoftëse, për ndonjë arsye, kalendari paraqet një datë 

të ndryshme nga e sotmja, dhe në se doni të ktheheni në datën e sotme, 

klikoni mbi etiketën në fund Today. 

• Tool-tips 

Kur kalon kursorin mbi kontrollin mund të marrësh një përshkrim të 

asaj se çfarë bën kontrolli. Një kuti e vogël me tekst do të shfaqet. Ajo 

quhet tool-tip (mjet-këshillimi). 

Tool-tip 

• Dialogue-boxes 

Dritaret e vogla që shfaqen kur hapet dhe mbyllet komjuteri quhen kutidialoguese 

(dialogue-boxes). Këto janë kuti që shfaqen për të kërkuar 

infomacion. Një kuti dialoguese është një dritare katrore ose 

48

drejtkëndëshe roli kryesor i së cilës është të mbartë, të tejçojë ose të 

grumbullojë dritare të tjera. Në vetvete kutia dialoguese nuk është asgjë. 

Objektet e tjerë që ndodhen në të përcaktojnë rolin e saj. Sikurse kutia 

dialoguese, llojet e objekteve roli i të cilëve është të grumbullojnë objekte 

të tjerë, quhen kontenierë (enë mbajtëse). Prandaj roli kryesor i një kutie 

dialoguese është të shërbejë si një kontenier. 

Kutia dialoguese përbëhet nga dy seksione kryasore. Në krye ajo ka një 

title bar. Në të majtë të title bar-it shfaqet 

një fjali si titull i kutisë dialoguese. Çdo 

kuti dialoguese thirret sipas emrit. Ky 

grup fjalësh quhet edhe caption. Prandaj, 

nëqoftëse titulli është Search Results, 

atëhere do themi “kutia dialoguese 

Search Results”. 

Në anën e djathtë të shiritit të titullit, kutia dialoguese normale ka 

sistemin e butonave Close ose . Një kuti dialoguese nuk mund të 

minimizohet apo të maksimizohet. Prandaj ajo nuk i ka këto butona 

sistemi (ose nuk i ka aktive). . 

Ndonjë kuti dialoguese ka një buton me shënjën e pikëpyetjes. Ky është 

butoni Help. Kutia dialoguese e pajisur me këtë buton tregon që mund 

49

të kërkosh ndihmë të shpejtë për elementët që përmban kutia 

dialoguese. 

Seksioni kryesor i një kutie dialoguese quhet trupi ose zona e klientit. 

Kjo është zona ku objektet e kutisë dialoguese janë vendosur. 

Ushtrim: 

Për të shfaqur në ekran një kuti dialoguese 

Në Task bar (shiriti i detyrave) klikoni mbi butonin Start-> Run… 

Shfaqet kutia dialoguese Run. 

Në hapësirën Open shkruajmë emrin e 

dokumentit që duam të hapim ose e 

zgjedhim atë me anë të butonit Browse. 

Shtypim OK dhe dokumenti hapet. 

3.4 Rregullimi i Desktopit 


• Dritarja Windows dhe elementët e saj 

• Butonat standart: Browse, OK, Next, Cancel, Back… 

• Popup menu-të me djathtas klikim mbi desktop 

• Appearance 

• Screen Saver 

Renditja e objekteve që shikohen në Windows më mirë mund të 

përshkruhen si shtresa: 

Desktop----------------------------------------------------------------- 

Wallpaper-------------------------------------------------------------- 

Icons--------------------------------------------------------------------- 

Windows--------------------------------------------------------------- 

Nuk ka shtresa reale , s’mund ta hiqni wallpaper-in dhe të shikoni 

desktopin. Ka shtresa virtuale , të renditura në fund të Desktopit. Ajo që 

shikoni mbas ikonave, në Desktop, quhet wallpaper , ndërsa e gjitha është 

Desktopi, jo vetëm figura apo ngjyra që shikoni mbas ikonave. Dritaret 

aplikative vendosen si shtresë mbi to. 

Shortcut-et mund të shtohen në Desktop në shumë mënyra. Mënyra më e 

zakonshme është të djathtas-klikosh mbi desktop, gjë që bën të shfaqet 

një popup-menu. Në popup-menu duhet të jetë një sub-menu e etiketuar 

50

New, kalo mbi të. Kur sub-menuja zhduket, gjej artikullin me etiketë 

Shortcut dhe klikoje. Do të shfaqet një kuti dialoguese që të pyet se ku 

gjendet programi apo bashkësia e të dhënave. Më tej do të themi se si të 

formojmë diçka për ta shtypur në kuti, megjithatë është më lehtë të 

klikosh butonin krahas etiketës Browse… 

Butoni Browse është një buton standart që shikohet shpesh, klikimi i së 

cilës gjithëmonë bën që të shfaqet një kuti dialoguese në të cilën zgjidhet 

programi ose bashkësia e të dhënave. Zgjidhni programin ose bashkësinë 

e të dhënave me të cilat doni të bëni një shortcut dhe klikoni butonin me 

etiketë OK. Butoni OK gjithashtu është një buton standart në kutitë 

dialoguese të cilin e klikoni për t’i thënë asaj se është bërë mbushja e saj 

me informacionin e duhur dhe ajo mund ta përdorë atë informacion 

tashmë. OK shoqërohet me CANCEL, i cili mbyll kutinë dialoguese pa 

kryer ndonjë veprim. 

Butoni Next është një tjetër buton në kutinë dialoguese , që , mbasi është 

bërë zgjedhja e programit, i thotë asaj se ky hap ka mbaruar dhe do të 

vazhdohet me hapin tjetër në këtë proçess. Zakonisht ai shoqërohet me 

butonin Back që të kthen në hapin e mëparshëm. 

51

Kjo kuti dialoguese ka gjithashtu një buton Cancel. Mbasi keni shtypur 

Next në kutinë dialoguese shfaqet një kuti-teksti, që të kërkon të 

shkruash tekstin që do të jetë nën ikonën e shortcut-it. Mbasi të keni 

shtypur tekstin, klikoni Finish , një tjetër buton standart. 

Nëqoftëse nuk e pëlqeni tekstin nën shortcut mund ta ndryshoni atë. Ka 

tre mënyra për ta bërë këtë. E para është të klikosh në shortcut, për ta 

zgjedhur, dhe pastaj shtypni tastin F2 në tastjerë. Teksti do të shndrohet 

në një kuti-teksti, ku mund të shtypni shkronjat për të ndryshuar atë që 

shkruhet në të. Mënyra e dytë është të djathtas-klikosh në shortcut. Për 

të hapur një popup-menu. Në popup-menu zgjidhet Rename dhe 

shkruan në kutinë-tekst siç u tha më lart. Mënyra e tretë që ta bësh këtë 

është të zgjidhet ikona dhe pastaj të klikohet mbi të. Jo klikim i dyfishtë! 

Pastaj të shkruhet teksti. 

Nëqoftëse doni të ndryshoni 

ikonën e shortcut-it, bëj të shfaqet 

popup-menuja e saj dhe në të të 

zgjidhet Properties. Në krye të 

dritares që hapet, pikërisht poshtë 

shiritit që ka butonin X në skajin e 

djathtë të tij ( shiriti i titullit), ka një 

grup 

tab-esh, dhe klikohet mbi tab-in me 

etiketë Shortcut. Pastaj klikohet 

mbi 

butonin me etiketë Change Icon… , në 

kutinë dialoguese që hapet zgjidhet 

ikona 

e re që dëshëron dse klikohet mbi 

Browse për të gjetur skedsrë të tjerë 

me 

ikona. Në të njëjtën dritare ku 

52

ndodhet butoni Change Icon… ndodhet një kuti dialoguese me etiketë 

Target:. Është e njëjtë me kutinë me butonin Browse në hapin e parë të 

shtimit të një shortcut-i në Desktop, vetëm se atje nuk ka një buton 

Browse. Kjo është ajo që do ndryshoni nëqoftëse doni që shortcut-i të 

lidhet me diçka tjetër. 

Gjithashtu mund të lëvizen, të renditen ikonat në Desktop. Për t’i 

renditur djathtas-klikohet mbi Desktop dhe kalohet kursori me anë të 

mouse-it. mbi sub-menunë Arrange Icons By. 

Pastaj klikohet mbi mënyrën se si e doni të bëhet renditja e ikonave. 

Nëqoftëse doni që ato të renditen automatikisht atëhere check-ohet 

varianti Auto Arrange. 

Nëqoftëse Auto Arrange nuk është i chek-uar atëhere ikonat mund t’i 

vendosni vetë ku të doni. Klikoni mbi njërën prej ikonave dhe, pa e liruar 

butonin e mouse-it , lëvizeni kursorin deri në vendin ku doni ta 

vendosni dhe ikona do lëvizë bashkë metë. Lëshojeni butonin e mouse-it. 

Kjo proçedurë quhet dragging-and dropping. 

Nëqoftëse doni ta hiqni një ikonë nga desktopi ka tre mënyra për ta bërë 

këtë: 

Ushtrime: 

1. E zgjedh ikonën dhe shtyp tastin Delete në tastjerë. Do të shfaqet një 

kuti-dialoguese , ku klikohet në ‘Yes’. 

2. E tërheq e lëshon (drag-and- drop) 

ikonën në Recycle bin, e cila 

është 

një ikonë në Desktop me këtë 

etiketë. 

3. Djathtas-klikon mbi ikonën dhe në popup menu klilkohet mbi Delete. 

E njëjta kuti dialoguese do të shfaqet dhe klikoni mbi Yes. Nëqoftëse e 

klikuat aksidentalisht , mund të klikoni mbi No dhe ikona nuk do të 

zhduket. 

Ka dhe gjëra të tjera që mund t’i ndryshoni në Desktop. Për këtë 

djathtas-klikoni mbi Desktop dhe zgjidhni Properties në popup-menunë 

që do shfaqet. Për të ndryshuar wallpaper-in 

zgjidhet tab-i me etiketë Wallpaper ose 

Desktop. 

Për të ndryshuar figurën që do të vendoset 

si wallpaper zgjidhet ajo nga lista ose 

53

nëqoftëse ajo nuk ndodhet në listë klikohet mbi Browse…. Del një 

combo box (kuti combo) në të cilën mund të zgjedhësh në se figurën e do 

të hapur në të gjithë ekranin (strecht), të vendosur në mënyrë të 

përsëritshme si tjegullat në çati (tile), apo vetëm në qëndër të ekranit 

(center). Nëqoftëse doni vetëm një ngjyrë si wallpaper, atëhere zgjidhet 

None nga lista. Ndonjëherë atje është një kuti e tipit combo për të 

zgjedhur ngjyrën, ose, përndryshe mund ta ndryshoni duke zgjedhur 

tab-in Appearance. 

Mund të ndryshohet dhe 

Screen Saver. Screen 

Saver është një program 

që 

shfaqet kur kompjuteri lihet 

i hapur pa punuar për një 

kohë 

të gjatë , në mënyrë që 

monitori të mos dëmtohet 

( gjë 

që mund të ndodhë 

nëqoftëse e njëjta figurë 

mbetet në ekran për 

shumë orë). Për të 

ndryshuar Screen Saver- 

in 

klikohet mbi tab-in 

Screen Saver. Në kutinë 

combo që shikoni 

zgjidhni nga lista një 

Screen Saver dhe pastaj zgjedh se sa minuta do presë kompjuteri , 

në një kuti-tekst me një buton spin poshtë kutisë combo. 

Mund të ndryshoni gjithashtu ngjyrën e të gjithë skemës dhe të gjithë 

kontrolleve në pothuajse të gjithë programet. Klikoni tab-in Apperance. 

Këtu ka një ose më shumë kuti 

combo që të lejojnë të zgjedhësh 

kombinime të ndryshme të 

skemave të ngjyrave default. Në 

këtë faqe ka dhe disa mundësi të 

tjera për të zgjedhur, ose 

ndonjëherë duhet të klikohet mbi 

Advanced për t’i gjetur ato. 

Mund të zgjidhet një element nga 

një kuti combo, dhe pastaj të 

54

ndryshosh ngjyrën e tij dhe pamjen e tekstit në të. 

Provoni të eksperimentoni me këtë, por mos harroni të ruani zgjedhjet e 

bëra. Mund ta bëni ruajtjen edhe duke klikuar mbi butonin Save As… 

dhe në të të shkruani emrin e skemës së ngjyrave. 

Shohim edhe një tab të fundit, 

të zakonshëm në shumicën e 

versioneve të Windows. Ai 

është tab-i Settings. Nuk është 

e rekomandueshme të bëni 

ndryshime në këtë tab, përveçse 

kur e dini se çfarë po bëni. Disa 

lojra japin mesazhe gabimi kur 

ju i filloni ato me 256 colours 

required ose This program 

needs 640x480 to run. 

Shikoni një combo box ku, 

duke zgjedhur një mundësi 

tjetër, në të ndryshoni numrin e 

ngjyrave që kompjuteri mund 

të shfaqë në ekran. Më shumë 

ngjyra do të thotë më shumë cilësi. Ka edhe një slider (rrëshqitës) me 

etiketë Screen Resolution. Ai rrit ose zvogëlon madhësinë e çdo objekti 

të paraqitur në monitor: numra më të mëdhenj, objekte më të vogla dhe 

sa më të vogla të jenë objektet aq më mirë ato vendosen në raport me 

njëra tjetrën. Disa programe e ndryshojnë materialin e tyre, duke lejuar 

që të ketë më shumë cilësi në ekran. 

3.5 Control Panel 


• Control Panel 

• Wallpaper 

• Colors 

• Screen saver 

55

Tani le të shkojmë më tej. Pikë tjetër e rëndësishme që do trajtojmë në 

Windows është Control Panel (CP). CP është një qendër ku mund t’i 

ndryshosh pothuajse të gjitha objektet në Windows. Ne i ndryshuam 

shumë objekte, si wallpaper, colours, screen saver,..pa kaluar nëpër 

Control Panel, por e bëmë me anë të një shortcut-i. 

Pamje të dritares Control Panel në versione të ndryshme WINDOWS. 

Ose 

56

Nëqoftëse ndjekim rrugën Start->Settings->Control Panel ose Start- 

>Control Panel (mund të shoqërohet me një dritare ose sub-menu), dhe 

pastaj të dyfish-klikojmë mbi ‘Display’ (ose klik nëse është një submenu) 

, atëhere do shfaqet dritarja që përdorëm për të ndryshuar 

wallpaper, colours dhe screen saver-in. 

Shënim: Control Panel mund të krijojë një pamje krejt të ndryshme të 

desktopit dhe kjo mund të të krijojë ndjesinë e të qënit i humbur. 

Nëqoftëse në Control Panel nuk ka ndonjë ikonë të quajtur Display 

atëhere kompjuteri po punon në modën User Friendly. Për të kaluar në 

pamje normale në anën e majtë të dritares së Control Panel-it gjeni 

opsionin e quajtur Switch to classic view dhe klikojeni. Nëqoftëse nuk e 

gjeni shikoni figurën anash. 

Pra kemi arritur në qendrën kryesore të kontrollit të Windows-it. 

Opsionet 

në 

Control 

Panel janë 

të 

domosdos 

hme 

dhe 

të 

dobishme, 

prandaj 

Kliko këtu për të 

ndryshuar pamjen e 

Control Panel. 

mos 

ndryshoni 

57

asgjë pa e kuptuar dhe ditur se çfarë po bëni. Duke bërë ndryshime 

verbërisht mund të krijoni një çrregullim të rëndë të kompjuterit. 

Kalojmë në Desktop Themes. 

Ne tashmë e kemi mësuar se si 

ta 

ndryshojmë pamjen e 

Windows-it , por Desktop 

Themes (ose thjesht Themes) 

janë 

hartuar për ta bërë këtë më të 

lehtë. 

Ushtrim: 

Navigoni te 

Start->Settings->Control 

Panel->Dektop Themes ose 

Start->ControlPanel- 

në mënyra të 

>Display. 

Këto dy versione të Desktop Themes janë implementuar 

ndryshme. 

Nëqoftëse e keni Desktop Themes në Control Panel, dyfish-klikoni mbi 

këtë ikonë. Në dritaren që hapet mund të zgjidhni një theme nga kutia 

drop-down në krye të dritares. 

Në 

zonën qendrore do të shikoni 

ndryshimet e bëra. 

Dy butonat në qoshen e djathtë 

sipër 

të lejojnë të parashikosh Screen 

Saver-in, tingujt, dhe kursorët. 

Kutitë check që ndodhen poshtë 

këtyre butonave janë për të 

zgjedhur cilat pjesë të temës do 

aplikohen. Kështu, nëqoftëse doni 

vetëm wallpaper-in nga një 

theme dhe pjesët e tjera nga një 

tjetër, 

atëhere duhet të check-oni 

vetëm ‘Desktop wallpaper’ dhe të tjerat të mos jenë të check-uara. 

Nëqoftëse nuk keni Desktop Themes në Control Panel, atëhere Desktop 

Themes për ju janë integruar në Display box. Shko tek tab-i me etiketë 

Themes dhe zgjidh një temë në combo box. Si dhe me versionet e tjera, 

më poshtë ndodhet një zonë që paraqet një 

58

pamje 

paraprake të figurës së wallpaper-it, ngjyrave, dhe disa prej ikonave 

gjithashtu ndryshojnë. 

Klikoni Apply ose OK për të ndryshuar pamjen e kompjuterit me 

Theme-ën e zgjedhur. 

• Instalimi dhe çinstalimi i një programi 

Le të kalojmë tani në diçka me të vërtetë të dobishme, programet e 

instalimit dhe çinstalimit. 

Shumica e programeve sot vijnë me një ose më shumë CD. E vendos CD 

(ose CD e parë) në drive-in e vet dhe ai autostarton (në mënyrë 

automatike vë në punë programin). Ndiqni instruksionet e programit 

dhe programi juaj është gati për t’u përdorur. 

Ndonjëherë nuk ecën kështu, dhe si mund të bëhet heqja e një programi. 

Atëhere, navigoni tek Control Paneli dhe hapni Add/Remove Programs 

ose Add or Remove Programs. 

S’ka rëndësi se ç’lloj versioni është Windows-i , do të kemi në ekran një 

listë me programet e kompjuterit. 

Për të hequr një program (uninstall) klikoni mbi programin që doni të 

hiqni dhe pastaj klikoni mbi Add/Remove ose Change/Remove dhe 

përgjigjuni pyetjeve, nëqoftëse ka. 

59

Për të shtuar (install) një program të ri sigurohu që CD-ja ose Floppy 

Disk-u ndodhet në drive-in e vet dhe pastaj klikoni Install… ose Add 

New Programs dhe përgjigjuni pyetjeve. Është diçka e lehtë, gjithçka e 

automatizuar dhe e thjeshtë. 

60

Le të kthehemi në fillim ku u shpjegua si të hapet {log on) kompjuteri. 

Disa kompjutera nuk kërkojnë një password për të loguar (log on): disa 

nuk e shfaqin kurrë kutinë. 

Disa kompjutera mund të rregullohen që të kenë emra përdoruesish 

(usernames) dhe password-e (accounts) të 

shumëfishtë në 

mënyrë që të futeni (të logini) në desktop-e të ndryshëm. Si mund të 

bëhet kjo? Sigurisht nga Control Panel. 

Hapni Passwords ose User Accounts në Control Panel. Këta të dy 

funksionojnë shumë ndryshe. Po i përshkruajmë më poshtë. 

Nëqoftëse kompjuteri ka User, atëhere duhet të check-oni diçka para se 

të mund të ndryshoni accounts. Hapni Passwords në Control Panel. Në 

dritaren që shfaqet klikoni tab-in User Profiles (profile është një tjetër 

fjalë për account). Aty shikoni dy butona radio. Klikoni të parin 

nëqoftëse doni të keni vetëm një account në kompjuter, dhe klikoni të 

dytin nëqoftëse doni shumë accounts. Pastaj përdorni check boxes në 

pjesën e fundit për të specifikuar gjërat e tjera që duhen rregulluar në 

çdo account. Rekomandohet t’i check-oni të gjitha ato. 

Kur keni aktivizuar përdorimin e shumë account-eve është e lehtë të 

krijosh një account të ri. Për këtë vetëm shtypni një emër tjetër dhe një 

password kur startoni kompjuterin. Windows-i do të krijojë në mënyrë 

automatike account-in e ri me atë username dhe password që duhet 

përdorur sa herë që log on-i në kompjuterin tuaj me to. 

61

Nëqoftëse kompjuteri ka opsionin User Account , atëhere është shumë 

më lehtë për të ndryshuar të gjitha këto opsione. Për të krijuar një 

desktop të ri klikoni Create a new account. Kompjuteri do t’ju pyesë se si 

doni ta quani account-in e ri, ky është username. Klikoni Next. 

Kompjuteri do t’ju pyesë nëse doni që kjo të jetë një Computer 

Administrator apo një Limited account. Rekomandohet që shumica e 

desktopeve të përdoren si limited account, por ka disa programe që nuk 

funksinojnë mirë në këtë mënyrë. Gjithashtu shumë gjëra nuk mund t’i 

bësh nga një limited account ( si, p.sh., të krijosh një account të ri, ), 

prandaj nëqoftëse instruksionet në këtë paragraf nuk ju ecin , kjo ndodh 

sepse keni një limited account. Klikoni Create Account dhe do të keni 

një desktop të ri të atij lloji me atë emër. 

Për të ndryshuar një account në User Account klikoni mbi të në listën në 

fund të dritares. Dritarja të jep listën e opsioneve të atyre që mund të 

ndryshoni. Mund të ndryshoni emrin e account-it duke klikuar mbi 

opsionin e parë. Gjithashtu mund të ndryshoni password-in duke 

62

klikuar opsionin e dytë ose mund të keni një account pa password 

(password-less) me opsionin e tretë. 

Për të ndryshuar figurën që paraqet account-in përdorni opsionin e 

katërt. Ndryshoni llojin e account-it nga administrator në limited dhe 

anasjelltas me opsionin e pestë dhe mund të caktoni një NET Passport 

tek account-i me opsionin e pestë. Të gjithë këta opsione me përjashtim 

të të fundit janë vetë-shpjegues. Opsioni i fundit do të shpjegohet kur të 

shpjegohet Internet-i. Nëqoftëse keni desktop-e të shumëfishtë në 

kompjuter dhe account-i i zgjedhur nuk është account-i ku aktualisht ju 

u futët (logged on) , shfaqet një opsion i gjashtë ‘Delete the account’. Ky 

opsion starton një wizard për të hequr një përdorues (user) nga 

kompjuteri. 

Mund të ndryshoni Welcome screen ( që është varianti i ekranit log-on 

që mbush të gjithë ekranin për të cilin u fol në fillim). Në një log-on box 

normal. Për të bërë këtë, zgjidhni Change the way log on or off nga 

ekrani User Accounts kryesor. Pastaj hiqni check-imin Use the Welcome 

screen dhe klikoni Apply Options. 

3.6 Menaxhimi i thjeshtë i disqeve. Files dhe Folders. 


• My computer 

• Windows Explorer 

• Computer Management 

63

• Files 

• Folders 

• Struktura pemë 

• Navigimi 

• Veprime me files dhe folders 

Kur drive-i është instaluar në kompjuter ose është futur në një port, 

sistemi i operimit duhet ta njohë atë. Sapo ai e njeh, për një kompjuter që 

operon me MS Windows, ai i cakton një shkronjë. Në Windows Explorer 

ose My Computer çdo drive përfaqësohet me një shkronjë si në figurë: 

Për të dalluar shkronjën e një drive nga shkronjat e fjalëve normale ajo 

gjithëmonë shoqërohet me dy pika (:). 

Për të menaxhuar shkronjat e drive-ve mund të hapni Computer 

Management MMC. Për këtë klikoni me të djathtën në My Computer 

dhe klikoni Manage. Pastaj në kornizën e majtë klikoni mbi Disk 

Management: 

64

Për të ndryshuar shkronjën e drive-it djathtas-klikoni mbi një shkronjë 

në pjesën lart-djathtas të kornizës ose mbi seksionin poshtë-djathtas të 

kornizës dhe pastaj klikoni mbi Change Drive Letter And Paths... 

Hapet një kuti dialoguese që mund ta përdorni për të ndryshuar 

shkronjën. 

• Files dhe Folders 

Të gjitha të dhënat në kompjuter janë të ruajtura në bashkësi të quajtur 

files (ose skedarë) dhe folders (direktori, dosje). Files (failz) është 

bashkësia më themelore e të dhënave në kompjuter. Një file mund të 

ruajë instruksionet për një program të vetëm, ose të dhënat për një 

shkronjë të vetme. Folder-at janë bashkësi skedarësh. Pra file-i është si 

një copëzë letër që futet në një folder (mbajtës , sirtar, zarf, dosje..). 

Files: Files janë bashkësitë e të dhënave më themelore, ata i ruajnë të 

dhënat si një e vetme. 

Folders: Gjithashtu të quajtur direktori, folder-at janë bashkësi file-sh 

dhe folder-ash të tjerë. 

është e domosdoshme që të rendisësh file-et siç duhet në folder-a në 

mënyrë që t’i gjeni përsëri. Shumica e file-eve emërohen me dy pjesë. 

Pjesa e parë e emrit të file-it (filename) është përshkrimi i file. Mbas 

kësaj vjen një (.) e pasuar nga pjesa e dytë. Pjesa e dytë e filename-it 

quhet extension (zgjatim, prapashtesë). Extensions shpesh përbëhen prej 

65

tre shkronjash dhe tregojnë se ç’lloj file-i është ky. Për shembull ato me 

exe ( file me një extension exe) janë programe. File-at me extension doc 

janë dokumenta të Microsoft Word. 

Mbas saving (marrja e një file-i të hapur në një program dhe shkruarja e 

tij nga kujtesa në një disk) qëndrojnë shumë veprime të tjera me file-in. 

Këto veprime mund të bëhen duke përdorur të njëjtin program. Ky 

program është një utility (program ndihmës ) i quajtur file manager. File 

manager-i që ndodhet në Windows quhet Windows Explorer, ose 

ndonjëherë edhe vetëm Explorer. Për të hapur Explorer kliko me rradhë 

mbi ‘Start-> Programs -> Windows Explorer’ ose ‘Start -> All Programs 

-> Windows Explorer’. 

Shënim: Kjo është një mënyrë shënimi standart kompjuterik për 

paraqitjen e menu-ve. Kur shikoni një sekuencë të tillë ‘ M1-> M2-> M3- 

>…. Mn->’ kjo do të thotë që duhet të hapet në fillim menu-ja M1, 

pastaj submenu-ja M2, dhe kështu deri tek e fundit Mn. Është e qartë që 

‘Start’ nënkupton Start menu-në. 

Disa herë Explorer kur hapet të jep pamjen e dritares së folder-it ‘My 

Documents’ , dhe disa herë atë të drive-it C. 

66

Nuk ka rëndësi nëse dritarja që hapet nuk ka ekzaktësisht këtë pamje. 

Meqënëse është e para e këtij lloji, le të kuptojmë pjesët e saj. (1) është 

title bar (shiriti i titullit) dhe 2 është menu-ja kryesore. Poshtë menusë 

është toolbar-i. (3) është ikona që paraqet një folder dhe (5) është ikona 

që paraqet një file. (4) është ikona që paraqet hard disk-un, gjithashtu të 

quajtur hard drive, (kjo shënohet ‘C:’, të gjithë drive-t paraqiten me një 

shkronjë). 

(6) është ajo që duhet klikuar për të parë sub-folder-at. Pra në anën e 

majtë kemi strukturë në trajtë peme (tree). Kur klikon (+), hapet dega e 

pemës që i takon atij sub-folderi. 

Pra kemi të hapur një pemë poshtë hard drive-it që na paraqet të gjithë 

folderat që janë direkt në direktorinë rrënjë të hard drive-it. Tani është 

tamam koha për të parë konvencionet standarte për drive-et dhe paths. 

Sikurse duket nga figura drive-t paraqiten me një shkronjë dhe shkronja 

e drive-it është gjithmonë në kllapa mbas shkronjës së drive-it. I pari 

floppy drive (ose i vetmi) pothuajse gjithëmonë është A:. Nëqoftëse keni 

një floppy drive të dytë , ai do të jetë B:. Hard drive-i i parë është C: dhe 

CD drive-i është D:. Nëse keni më shumë hard drive , hard drive-t e tjerë 

ndrojnë shkronjën respektivisht (d.m.th. nëse keni një hard drive të dytë 

ky do të jetë D: dhe CD drive-i do të bëhet E:). Mund të ketë folder-a 

brënda folder-ave po ashtu si dhe files, dhe drive-i vetë sillet si një 

folder. Kështu nëse doni të punoni me file-in e quajtur Letter. Rtf që 

67

ndodhet në folder-in My Documents dhe ky folder gjëndet në rrënjën 

(root) e hard drive-it C: , i ndani elementët me një backslash \ dhe kemi 

C:\ My Documents\Letter.rtf. 

Navigojmë (navigate = gjejmë rrugën, path) për në direktorinë My 

Documents. Ajo gjëndet në C:\My Documents ose C:\Documents and 

Settings\Emri Juaj\My Documents. 

Për të hapur një file në programin e vet, dyfish-klikoni mbi ikonën e vet 

në panelin e djathtë. Për të hequr (fshirë) një file është njësoj si me heqjen 

e shortcut-it nga desktopi. 

Nëqoftëse gabimisht fshini një file që e doni , hapni Recycle Bin (dyfishklikoni 

mbi ikonën e vet në desktop) djathtas-klikoni mbi file-in dhe 

zgjidhni restore prej menu-së popup. Fshirja ose restaurimi i file-it bëhet 

në të njëjtën mënyrë. 

• Krijimi dhe fshirja i një file 

Nëqoftëse doni të rendisni file-at në folder , duhet të dini si krijohen ata. 

Për të krijuar një folder, navigoni tek folder-i në të cilin doni ta vendosni 

folderin e ri. Pastaj djathtas-klikoni mbi një vend bosh të panelit të 

djathtë për të marrë një popup-menu. Në të zgjidhni New->Folder nga 

menu-ja. Shtypni emrin e folder-it dhe pastaj Enter. Për të rregulluar fileat 

dhe folder-at , gjithashtu duhet të jemi të aftë të kopjojmë (copy) dhe 

të lëvizim (move) si file-at dhe folder-at. Moving do të thotë që file-i ose 

folder-i shkon në një vend të ri dhe nuk ndodhet më në vendin e 

68

mëparshëm. Copying do të thotë që file-i ose folder-i qëndron aty ku 

është dhe një kopje e dytë krijohet në vendin e ri. Për të kopjuar një file 

ose folder duke përdorur procedurën right-drag-and-drop (d.m.th. dragand-drop 

duke mbajtur të shtypur butonin e djathtë të mouse-it) nga 

vendi i mëparshëm deri tek vendi ri. Një popup-menu do të shfaqet që të 

pyet nëse do ta kopjosh, lëvizësh, krijosh një shortcut të file-it apo folderit. 

Nëse do ta kopjosh zgjidh Copy Here. 

Nëqoftëse doni të kërkoni të gjithë 

kompjuterin për një file ose folder 

specifik që doni ta gjeni, ka dy 

mënyra për ta bërë këtë. Disa 

versione të Windows Explorer 

kanë një buton në toolbar që thotë 

Find, klikoni mbi të. 

Në të gjitha versionet e Windows 

mund të ecet sipas rradhës Start- 

>Find->Files or Folders ose Start- 

>Search. Disa versione të search 

kanë disa karakteristika plus për ta 

bërë më të lehtë. Duke e kapërcyer 

këtë klikoni mbi All files and 

folders Nëqoftëse versioni juaj vjen me kuti-teksti s’keni nevojë ta bëni 

këtë. Sapo shfaqen kutitë e tekstit mund të zgjidhni cilin drive apo folder 

të kërkoni nga combo box. Në krye të kutisë së tekstit mund të shtypni të 

gjithë ose një pjesë të emrit të file-it (filename). 

• Wildcards 

Gjithashtu mund të bëni “kërkim 

me 

wildcards” (wildcard searches). 

Wildcards janë ylli ose asteriksi (*) 

dhe pikëpyetsja (?). (*) paraqet 

një 

numer infinit karakteresh ose 

asgjë. (?) paraqet ekzaktësisht një 

karakter. Kështu ?ello.doc do të 

gjente Hello.doc dhe gello.doc. 

Si*.* 

do të gjente të gjitha file-t që 

fillojnë me Si. 

69

• File Properties. 

Tipe të ndryshme files kanë veti të ndryshme dhe versione të ndryshme 

të Windows-it kanë lloje të ndryshme veçorish (properties) të lejuara. 

Mund t’i eksperimentoni po të doni. 

Ushtrim: 

Për të hapur Properties për një file, djathtas-klikoni mbi të dhe zgjidhni 

Properties. 

Në dritaren që del mund të 

ndryshoni të gjitha ato veçori 

të 

file-it, që mund të ndryshohen. 

Në 

këtë dritare gjithashtu paraqitet 

emri 

(Libri 11) dhe vendi i file-it 

(F:\) 

dhe madhësia e tij në bytes, 

kilobytes (1 Kb = 1024 bytes, 

zakonisht merret 1000), ose 

megabytes. Paraqiten 

gjithashtu dhe atributet, më i 

përdoruri dhe më i dobishmi 

prej 

të cilëve është atributi readonly. 

Kur klikoni check-boxin 

read-only dhe OK, Windows 

nuk 

lejon asnjë program të 

ndryshojë file-in. Nëqoftëse klikoni prapë për ta hequr checking nga 

kutia e read-only, Windows-i e lejon programin ta ndryshojë atë përsëri. 

3.7 Back-up 


• Backing up 

• 

Kompjuterat mund të thyhen, mund të punojnë keq, viruset mund të 

shkatërrojnë informacionin, dhe personi që përdor kompjuterin mund të 

veprojë gabim. Për të mbrojtur të dhënat në kompjuter në rast se ndodh 

ndonjë prej tyre është e domosdoshme të bësh back up. Backing up 

70

është krijimi i një kopje të dytë të të dhënave. Nëqoftëse po ndryshon 

ndonjë gjë dhe nuk doni të humbni origjinalin, mund të krijoni një kopje 

të dytë në hard drive dhe të punoni me të, kjo është një back up. Por për 

të mbrojtur të dhënat tuaja në rastin e një gabimi madhor të kompjuterit 

është e domosdoshme të heqësh back up-in nga hard drive-i. Mënyra më 

e zakonshme për ta bërë këtë është që t’i fusësh të gjitha të dhënat në CD 

ose DVD. 

3.8 Përdorimi i mouse-it 


• Ndërtimi i mouse-it 

• Kutia dialoguese Mouse Properties 

• Veprimet me mouse 

Mouse-i përbëhet nga tre pjesë: butonat, doreza dhe rrotëza. Mouse-i ka 

dy butona : i majti dhe i djathti. Shumica e tyre kanë edhe një rrotëzë: 

Rrotëza 

Mouse-i është konfiguruar për të punuar medorën e 

djathtë. Nëqoftëse përdorni të majtën duhet 

ndryshuar konfigurimi për dorën e majtë. 

Për këtë hapeni kompjuterin dhe nëqoftëse 

përdorni dorën e djathtë vazhdoni punën. 

Nëqoftëse përdorni dorën e majtë në fillim konfiguroni mouse-in. Për 

këtë navigoni: Start -> Control Panel -> Mouse; Në kutinë dialoguese që 

hapet Mouse Properties bëj check-imin e Switch primery and 

secondary buttons. Kliko mbi OK. 

71

Kutia 

dialoguese 

Mouse 

Properties 

Për të ditur pozicionin e mouse-it kompjuteri përdor një figurë të vogël 

që lëviz në ekran me lëvizjen e mouse-it. Figura quhet kursor i mouse-it 

ose thjesht kursor. 

Fjala kursor i referohet gjithëmonë mouse-it. 

Pamja më e përdorshme e mouse-it është shigjeta e drejtuar 

majtas . 

Në disa raste përdoret shigjeta e drejtuar djathtas. Meqënëse ka tipe të 

shumtë veprimesh që duhet të kryeni, ka shumë tipe të tjerë kursorësh. 

Kompjuteri vjen bashkë me kompletin e vet të kursorëve: 

72

• Veprimet me mouse 

Mouse-i është objekti që do të përdorni më shumë në bashkëveprimin 

me kompjuterin. Me atë kryejmë katër veprime: Klikim, Dyfish-klikim, 

Djathtas-klikim, Drag-and-Drop. Rezultati i këtyre veprimeve trajtohet 

gjatë gjithë materialit. 

Klikimi gjithëmonë i referohet butonit të majtë të mouse-it. Për të 

kryer këtë veprim vendose gishtin tregues mbi butonin e majtë të 

mouse-it, shtype dhe lëshoje. 

73

Dyfish-klikimi i referohet një tjetër veprimi të rregullt me mouse që 

konsiston në shtypjen e një butoni dy herë, shumë shpejt. 

Ushtrim: 

Dyfish-klikoni mbi ikonën Recycle Bin në desktop. Do të hapet dritarja 

e mëpshtme. 

Djathtas-klikimi i referohet klikimit me butonin e djathtë të mouse-it. 

Ushtrim: 

Klikoni mbi një vend bosh, mbi ikonën e një file, mbi ikonën e një folderi, 

mbi butonin Start dhe mbi task bar-in. 

Do të shikoni që në çdo rast do të shfaqet një popup menu si në figurat 

më poshtë. 

Në çdo menu shohim një listë komandash që ndryshon sipas objektit mbi 

të cilin është djathtas-klikuar. 

74

Drag-and-Drop i referohet një veprimi që është bërë popullor në 

përdorimin e kompjuterit dhe konsiston në klikimin mbi një objekt dhe 

zhvendosjen e mouse-it ndërsa butoni mbahet i shtypur derisa objekti 

vendoset në një vend të ri dhe lëshohet. 

Test: Përmbajtja e dritares 

Vini shkronjen para çdo përkufizimi korrekt. Pastaj ekzekutojini ato në 

kompjuter. 

a. Maximize ____ Shtyp butonin e majtë të mouse-it dy herë 

b. Minimize ____ E zmadhon dritaren në më të madhen e mundshme 

c. Double Click ____ Bar-i gri në fund të ekranit 

d. Taskbar ____ Ekrani blu që shikoni kur ju hapni kompjuterin. 

e. Desktop ____ E fsheh dritaren por nuk del jashtë nga programi. 

Linja 4 

Funksionet kryesore të programeve 

75

Objektivat 

Në këtë linjë synohet që nxënësi: 

• Të identifikojë disa nga programet aplikative në sistemin 

operativ Windows. 

• Të identifikojë funksionet e përbashkëta të programeve 

aplikativë më të njohura dhe t’i shfrytëzojë ato. 

• Të identifikojë dhe zgjidhë disa prej problemeve që lindin gjatë 

punës në aplikimet Windows më të përdorshme. 

• Të aftësohet në njohjen dhe përdorimin e tastjerës dhe 

funksionet kryesore të tasteve të saj. 

• Të aftësohet në përdorimin e shpejtë të tastjerës. 

Programe aplikimi në Microsoft Windows (8 orë) 

4.1 Hapja e një programi 


• Butoni Start 

• My Computer 

• Nga desktopi 

Ndërsa sistemi i operimit është programi qëndror, që përdoret për të 

koordinuar çdo gjë në kompjuter, asnjërit nuk i intereson më tej sistemi i 

operimit dhe çfarë bën ai në kompjuter. 

Mbas instalimit të sistemit të operimit, kompjuteri nuk është i dobishëm 

për përdoruesin. Që të bëhet i dobishëm programe të tjerë të rregullt ose 

aplikime duhet të instalohen në të. 

Sapo një program instalohet, për ta përdorur, fillimisht duhet ta hapim. 

Ka shumë mënyra për të hapur një program. Programet hapen nga zona 

të ndryshme të kompjuterit dhe le t’i shohim ato. 

Butoni Start të jep mundësi për tu futur në shumicën e seksioneve dhe 

pjesëve të kompjuterit. Programi Start në versionet e ndryshme të 

Microsoft Windows ka pak ndryshime, por funksionimi është i njëjtë. 

Nëqoftëse programin e shikoni në desktop, mund të dyfish-klikoni mbi 

ikonën e tij dhe ai do të hapet. Vendndodhja e programit varet dhe nga 

fakti se si e keni instaluar atë. 

76

Mbasi keni hapur programin ai është në veprim (running) dhe ai 

shfaqet në Taskbar me një buton. 

Ushtrim për praktikë: Startimi i një programi 

1. Për të hapur programin My Computer , në Taskbar klikoni mbi 

Start. 

2. Pastaj mbi My Computer. Vini re që shfaqet një figurë 

drejtkëndëshe me titull My Computer. 

3. Për të mbyllur dritaren My Computer dyfish-klikoni mbi ikonën e 

vogël 

, në qoshen lart-majtas të dritares. 

Megjithëse disa aplikime mund të bëjnë shumë punë, në shumicën e 

rasteve aplikimi nënkuptohet t’i shërbejë një qëllimi të vetëm dhe nuk 

është realiste të pritet që një aplikim mundësisht të bëjë çdo gjë. Për këtë 

arsye, aplikimet i kemi ndarë në kategori sipas rolit të tyre. 

4.2 Editorët e Tekstit: 


• Editori i tekstit 

• Notepad-editor i MS Windows 

77

• Hapja e Notepad me anë të butonit Start 

• Extension-i i Notepad 

Një program aplikimi quhet Text editor kur ai përdoret për të krijuar 

dhe manipuluar tekste të thjeshtë. 

Kur instalohet Microsoft 

Windows instalohet dhe 

editori më popullor i 

tekstit i sistemit të 

operimit i quajtur 

Notepad: 

Notepad e gjejmë duke 

ndjekur rrugën: 

Start->All Programs- 

>Accessories->Notepad 

 

Mark Twain 

Emri i tij i vërtetë është Samuel Langhorne 

Clemens. 

U lind në vitin 1835. Mbeti jetim në moshën 

12-vjeçare dhe punoi si shegert në një 

shtypshkronjë. 

Twain-i ubëifamshëm në Amerikëme 

4.3 Përpunuesit e fjalës (word processors) 


• Word processor-i 

78

• WordPad si word processor në MS Windows 

• Hapja me anë të butonit Start 

• Extension 

• Word processor të tjerë 

Një programi aplikimi i referohemi si word processor kur detyra e tij 

është të krijojë tekste dhe ti përpunojë ato, por të ketë karakteristika të 

avancuara përtej kapaciteteve të një editori teksti. P. sh., disa pjesë të 

dokumentit duhet të paraqiten me ngjyra të ndryshme, ndërsa në disa 

seksione të tjerë duhet të vendosen figura. Kur instalohet Microsoft 

Windows, në kompjuter instalohet dhe përpunuesi i fjalës WordPad. 

Wordpad e gjejmë duke ndjekur rrugën: 

Start -> All Programs -> Accessories -> Wordpad 

Sot përpunimi i fjalës është një proces që kërkohet shumë, prandaj 

shumica e njerëzve dhe kompanive blejnë përpunues fjale komercialë. 

Përpunuesi i fjalës më popullor i përdorur në Microsoft Windows është 

Microsoft Word, i cili do të trajtohet gjërësisht më vonë. Përpunues të 

tjerë fjale janë Sun StarOffice, OpenOffice, ose Corel WordPerfect: 

Shkrimtari i njohur shqiptar, Ismail Kadare është bërë një vizitor pothuajse i përvitshëm i 

Britanisë së Madhe këto tri vitet e fundit.Ai ishte në Londër këto ditë pas një viti, për të 

prezantuar dhe promovuar botimin e librit të tij të fundit në gjuhën angleze nga shtëpia 

Botuese Cannongate. 

Bëhet fjalë për romanin "Kështjella", që tregon historinë e rrethimit turk dhe të qëndresës 

shqiptare ndaj tij në një kështjellë në Shqipëri në kohën e Skënderbeut. 

Por në botimin anglisht nga përkthyesi David Bellos, romani mban titullin "The Siege". 

Dhe kritika letrare këtu ka bërë interpretimin e veprës duke hequr paralele mes veprës së 

Kadaresës dhe "Kështjellës" shqiptare të komunizmit që i bëri qëndresë pushtimit turk, apo 

mes "rrethimit" të Shqipërisë së diktaturës që ashtu si kështjella e Kadaresë, në fund jepet. 

dhe ndryshimi i tekstit 

4.4 

Krijimi 


• Selektimi (highlight) 

• Selektimi i tekstit me mouse dhe tastjerë 

79

• Ndryshimi i tekstit të selektuar me Komandat e Font, 

Paragraph, Styles... 

Me hapjen e një programi për word processing në faqen e punës që 

hapet mund të shkruhet tekst. Ja disa nga veprimet që mund të bëhen 

me tekstin: 

Selektimi: Zonë e selektuar quhet ajo pjesë e hapësirës që është bërë 

highlight (sfondi ndryshon ngjyrën). Kjo zonë selektohet në mënyrë që 

me të të kryhet një veprim, p.sh. Bold = ngjyra e shkronjave bëhet më e 

theksuar. 

Selektimi bëhet shumë mënyra, po japim dy prej tyre 

mouse dhe me tastjerë. 

përkatësisht më 

‣ Ushtrim: Selektimi i tekstit 

1. Bëni drag-and-drop me mouse nga vendi në tekst ku do fillojë 

selektimi deri atje ku do mbarojë. Do shikoni që sfondi i kësaj 

pjese do ndryshojë ngjyrë (highlight). Që këtej e tutje do 

përdorim termin highlight për zonën e selektuar. 

2. Vendosni kursorin ku doni të filloni selektimin. Mbani të shtypur 

tastin Shift dhe përdorni tastet me shigjeta për të selektuar zonën 

e tekstit që doni. Zona u bë highlight. 

Shënim 

e 

Sot, në Ditën Ndërkombëtare të Librit, Graci bën një rrëfim vetëm për 

librin... 

Ç‘janë librat për ju? 

Librat për mua janë takime me njerëzimin, me ata që kanë jetuar vite e 

: Shtypja 

shkronjave mbi tekstin e selektuar e zëvëndëson automatikisht tekstin e 

vjetër me tekstin e ri që ju shtypni. 

80

4.5 Komandat Cut, Copy, Paste 


• Komanda Cut 

• Komanda Copy 

• Komanda Paste 

• Clipboardi 

Cut, Copy, Paste janë komanda pothuajse universale. Ato përdoren në 

pothuajse çdo program në Windows dhe kryejnë pak a shumë të njëjtat 

funksione; mund të presim (cut), kopjojmë (copy) dhe ngjisim (paste) 

foldera, file, programe, tekste, etj... 

Clipboard: është pjesë e kujtesës së përkohshme (si RAM) ku vendosen 

artikujt mbi të cilin është bërë veprimi cut ose copy. Sa herë që 

ekzekutoni cut ose copy, zëvëndësoni në Clipboard informacionin e vjetër 

me të ri. Veprimi Paste bën që informacioni i vendosur në Clipboard të 

kthehet në fletën e punës, aty ku kursori pulson! 

Cut Copy Paste 

Sistemi i përpunimit të informacionit 

Kompjuterit duhet t’i jepet informacioni fillestar (input) 

dhe programi i instruksioneve që duhet të ekzekutohen 

mbi informacionin fillestar, kurse programi përcakton 

dhe formon informacionin rezultat (output). 

Elementët që përbëjnë sistemin e përpunimit të 

informacionit janë hardware dhe software. 

Cut: Kur ju 

zbatoni 

komandën 

Cut mbi tekstin e objektin e selektuar, ai fshihet nga vendi ku ndodhet 

dhe ruhet në Clipboard. 

81

Copy: Copy është i ngjashëm me Cut, por objekti origjinal i selektuar 

nuk fshihet nga fleta e punës. Kur zbatoni komandën Copy një kopje e 

objektit ruhet në clipboard. 

Paste: Ekzekutimi i komandës Paste bën që informacioni i ruajtur në 

clipboard të vendoset aty ku gjendet kursori!!! 

Këto komanda mund të ekzekutohen në tre mënyra: duke përdorur 

menunë kryesore, duke përdorur shortcut-et në tastjerë, duke përdorur 

ikonat. 

Ushtrim 1: Përdorimi i Cut, Copy, Paste nga menu-ja 

Zgjidhni informacionin mbi të cilin do veproni. Klikoni mbi Edit në 

menu bar. Në menunë drop-down klikoni mbi Cut. Objekti zhduket. 

1. Vendoseni kursorin në pikën ku doni të vendosni informacionin 

që ndodhet në Clipboard. Klikoni mbi Edit. Në menunë dropdown 

që shfaqet klikoni mbi Paste. Informacioni shfaqet në 

ekran. 

2. Selektoni atë që do krijoni një kopje. Klikoni mbi Edit. Në dropdown 

menunë klikoni mbi Copy. 

Ushtrim 2: Përdorimi i Cut, Copy Paste me tastjerë 

1. Zgjidhni informacionin mbi të cilin do veproni. Shtypni Ctrl-x. 


që ndodhet në Clipboard. Shtypni Ctrl-v. 

3. Selektoni atë që do krijoni një kopje. Shtypni Ctrl-c. 

Ushtrim 3: Përdorimi i Cut, Copy Paste me ikona 

1. Zgjidhni informacionin mbi të cilin do veproni. Në Standard 

toolbar klikoni mbi butonin Cut. 


që ndodhet në Clipboard. Klikoni mbi ikonën Paste në Standard 

toolbar. 

3. Selektoni atë që do krijoni një kopje të dytë. Në Standard toolbar 

klikoni mbi ikonën Copy. 

Detyra: 

82

1. Krijo një folder të ri të emërtuar Punimi im i parë në njësinë C: të 

diskut. Krijoni një subfolder te Punimi im i parë të emërtuar Ushtrime 

Matematike dhe në këtë fundit krijoni subfolderat Data1 dhe Data2. 

2. Ndrysho pamjen e desktopit duke afishuar në të një figurë bmp ose 

jpg çfarëdo të rezervuar në njësinë e diskut C: . 

4. Kopjo tre skedarë txt çfarëdo të rezervuar në njësinë e diskut 

C: dhe vendosi në subfolder-in e krijuar Data2. 

4.6 Microsoft Paint 


• Mjetet e Paint: Text, Pencil, Select, Eraser, Colors... 

• Përdorimi i ngjyrave: Edit colors 

1,2 ,,, 

3, 4 

5, 6 

7, 8 

9, 10 

11, 12 

13, 14 

15, 16 

Udhëzim: Aktiviteti mund të organizohet në formë ushtrimi ku nxënësit 

në faqen e hapur mund të shkruajnë tekste dhe të vizatojnë të figura të 

ndryshme gjeometrike duke aplikuar komandat e mësipërme për tu 

familjarizuar me to. 

Një program aplikimi grafik përdoret për të krijuar dhe shfrytëzuar 

grafikët. Kur instalohet Microsoft Windows, instalohet gjithashtu edhe 

83

programi i aplikimit grafik Paint (i cili në versione të mëparshme të 

Microsoft Windows është quajtur Paintbrush): 

Shpjegime për funksionet në anën e majtë të figurës: 

1. Free-Form Select (zgjedhje e lirë) 

2. Eraser/Color Eraser (fshirësi) 

3. Select (zgjedhje) 

4. Fill With Color (mbushje me ngjyra) 

5. Pick Color (zgjedhja e ngjyrave) 

6. Magnifier (zmadhuesi) 

7. Pencil (kalemi) 

8. Brush (furça) 

9. Airbrush (furça me spërkatje)) 

10. Text (tekst) 

11. Line (vijë) 

12. Curve (vijë e përkulur) 

13. Rectangle (drejtkëndësh) 

14. Polygon (shumëkëndësh) 

15. Ellipse (elips) 

16.Rounded 

( formë e rrumbullakët) 

4.7 Menu të Paint 


84

• Përdorimi i mouse-it me ngjyrat. 

• Kutia dialoguese Edit Colors. 

• Hue/Saturation/Luminance. 

• Red/ Green/Blue. 

Versionet e fundit të Paint-it e lejojnë përdoruesin të zgjedhë tre ngjyra 

njëkohësisht: ngjyrën primare( majtas-klikim me mouse), ngjyra 

sekondare (djathtas-klikim), dhe ngjyra tertiane (tasti Ctrl + çfarëdolloj 

klikimi me mouse). Menu-ja Colors, në menu bar, e lejon përdoruesin të 

editojë ngjyrat (vetëm opsionin e menusë nën Colors. 

Kutia dialoguese Edit Colors paraqet panelin e ngjyrave të Windows-it 

Standard, i cili përmban paletën prej 48 ngjyrash dhe 12 ngjyra të 

përdorshme që mund të editohen. 

Duke klikuar në “Define Custom Colors” shfaq në ekran një version 

katror të një rrotëze ngjyrash që mund të zgjedhë një ngjyrë të 

zakonshme ose me kursorin crosshair (si +) me anë të 

Hue/Saturation/Luminance, ose me vlerat Red/ Green/Blue. 

Ushtrim: Në figurën e krijuar nga ju në temën e mësipërme bëni 

ndryshime në ngjyra duke përdorur komandat e Colors, Edit colors për 

tu familjarizuar me to. 

Pyetje: 

‣ Sa e njohim sistemin e operimit Windows? 

1. Si mund ta hapim dritaren My Computer , në sa mënyra? 

2. Për menaxhimin e skedarëve në kompjuter cilën dritare mund të 

përdorim tjetër përveç My Computer? 

3. A mund të hapim më shumë se një file në My Computer? 

4. Sa herë duhet të klikojmë mbi file-in në kutinë dialoguese Open 

që ai të hapet, një herë apo dy herë, apo më shumë? 

5. Ç’ është Clipboardi, kujtesë e përhershme apo e përkohshme? 

6. Nëqoftëse hapni një file dhe bëni ndryshime në të, pastaj e ruani 

me një emër tjetër, a mbetet ai i pa ndryshuar? 

85

7. Ku e vendosin informacionin komandat Cut dhe Copy? 

8. Cila dritare të lejon të kopjosh, të zhvendosësh dhe të riemrosh 

filet My Computer apo Explorer? 

9. Çfarë është një skedar, një tekst i zgjedhur të dhënash apo një 

koleksion të dhënash elektronike 

10. Çfarë tregon shënja + në të majtë të një folderi në Windows 

Explorer? 

4.8 Tastjera. Futja e Informacionit 


• Tastjera dhe pjesët e saj 

• Tastet alfanumerike 

• Tastet speciale 

• Tastet me dy ose tre simbole 

• Tastjera 

Të shtypësh në tastjerë është një aftësi profesionale. Megjithëse duket si 

kohë e humbur, ja vlen të investosh në mësimin e kësaj aftësie. 

Tastiera përbëhet nga rreth njëqind taste që mund të ndahen në dy grupe 

kryesore: 

1. tastet alfanumerike mundësojnë futjen e shkronjave, numrave 

dhe simboleve. 

2. tastet speciale, apo të kontrollit, shërbejnë për t’i dhënë komanda 

të veçanta kompjuterit. 

KUJDES: në tastierë gjenden dy taste Shift; mund t’i përdorësh sipas 

dëshirës njërin apo tjetrin. 

• Tastet alfanumerike 

Shkronjat 

Për të shtypur një shkronjë të vogël duhet të shtypësh tastin përkatës. 

Për të shtypur një shkronjë të madhe duhet të mbash të shtypur edhe 

tastin Shift. 

Numrat 

Për të shtypur një numër duhet të shtypësh tastin përkatës (mos u 

shqetëso nga prania e simboleve sipër). 

86

Simbolet 

Disa taste kanë dy ose tre simbole: 

1. duke shtypur vetëm tastin përfton simbolin poshtë në të majtë; 

2. duke mbajtur të shtypur tastin Shift përfton simbolin që është lart. 

3. nëse mban të shtypur tastin Alt Grafik përfton simbolin poshtë në 

të majtë (nëse është i pranishëm). 

• Tastet speciale 

Enter shërben për të kaluar në kryeradhë; gjithashtu është edhe tast i 

konfirmimit apo i pranimit. 

Tasti ndarës (space-hapësirë) lë një hapësirë të bardhë mes dy shkronjave 

Cancel (Anullo) shërben për të fshirë shkronjën në të djathtë të kursorit. 

Backspace shërben për të fshirë shkronjën në të majtë të kursorit. 

Caps Lock i shtypur një herë aktivizon bllokun e shkronjave të mëdha: 

nga ky çast çdo shkronjë e shtypur do të dalë e madhe. Për të çaktivizuar 

mjafton që të shtypet sërish Caps Lock. 

Shigjetat e drejtimit shërbejnë për t’u zhvendosur brenda një mjedisi 

(për shembull, në një tekst Word apo në një tabelë Excel). 

Home shërben për të çuar kursorin në fillim të një rreshti të tekstit. 

End shërben për ta çuar kursorin në fund të një rreshti të tekstit. 

4.9 Software-i Typing 


• Pamjet e ndryshme të dritares Typing 

• Tre nivelet e vështirësisë 

• Seksionet A, B, C, D, E të dritares Typing 

• Pozicioni bazë i dorës së majtë 

• Pozicioni bazë i dorës së djathtë 

• Pozicioni i rregullt i trupit 

Familjarizohuni me pamje të ndryshme të dritares Typing që shfaqet në 

ekran. 

87

• Çfarë të ofron Typing? 

o Mësime me tre nivele vështirësie – Basic, Standard, 

Proficiency. 

o Vlerësim të vazhdueshëm të progresit që bëni. 

o Metronom për të përforcuar shpejtësinë uniforme të 

shtypjes. 

o Tastjerë ndihmëse që paraqet tastin aktiv. 

o Duar ndihmëse për të paraqitur gishtin aktiv. 

o Vendosje të ndryshme të interface-it të përdoruesit. 

o Mundësi për të kopjuar tekste nga file-et e tua. 

o Ndihmë të gjithanshme gjatë gjithë praktikës. 

Ja disa pamje të tastjerës numerike. Me këtë pjesë të tastjerës përdoret 

dora e djathtë: 

88

Praktikoni shtypjen e numrave sipas udhëzimeve që ka programi. 

Dritarja kryesore është ndarë në disa seksione : A, B, C, D dhe E (shiko 

figurën lart). 

Seksioni A : 

Dritarja kryesore përmban tekst për kopjim. Lloji i Fontit dhe ngjyra 

mund të vendosen. Teksti automatikisht rregullohet sipas madhësisë së 

dritares. Çdo gabim bëhet i dukshëm, zakonisht shënohet me ngjyrë të 

kuqe. Gjithashtu të ofron opsionin e “gishtit të ngjyrosur” , i cili 

ndryshon ngjyrën e çdo karakteri në varësi të faktit se mbi cilin tast 

gishti është përdorur. Për më shumë informacion klikoni mbi “Choose 

font and colors for text”. 

Dritarja B : 

Në këtë pjesë kemi kontrollin kryesor e aktivitetit të përdoruesit. 

Ndodhet një tregues për shpejtësinë dhe një indikator për normën e 

gabimit. 

Dritarja C: 

Në këtë pjesë ndodhen duart ndihmuese dhe tastjera nduihmuese. 

Dritarja D : 

Duart ndihmuese janë të dukshme në pjesën e poshtme të dritares. Një 

tregues jepet për atë që cili gisht të përdoret për karakterin pasues. 

Dritarja E : 

89

Ky paraqet një grafik të shpejtësisë të të shtypurit. 

• Metoda e Shtypjes me prekje 

Kjo metodë ka mjaft avantazhe. 

Në këtë metod çdo gisht kontrollon një grup të caktuar tastesh. Ajo ka të 

bëjë jo vetëm me përdorimin e tastjerës por edhe me rëndësinë e 

qëndrimit korrekt në pozicionin ulur, me mbajtjen e duarve korrekt dhe 

përdorimin korrekt të teknikave të për goditjen e tasteve. 

Metoda e shtypjes me prekje përdor një tastjerë alfanumerike që 

korrespondon me pamjen e një makine shkrimi të vjetër. Ka rëndësi të 

përdoret pozicioni bazë për duart gjatë gjithë kohës së shtypjes. Pozicioni 

bazë përcaktohet në rreshtin e mesit të tastjerës për gishtat si më poshtë: 

Dora e majtë: 

Dora e djathtë: 

gishti i vogël: A gishti i vogël: ; ENTER 

gishti i unazës: S gishti i unazës: L 6 

gishti i mesit: D gishti i mesit: K 5 

gishti tregues : F gishti tregues: J 4 

gishti i madh : spacebar gishti i madh: spacebar 0 

Përdoret vetëm dora e djathtë për tastjerën mumerike.Dora e majtë 

qëndron në pozicionin bazë në tastjerën alfanumerike (a, s, d, f, dhe 

spacebar). 

Dora e majtë përdoret zakonisht për spacebar, Tab, SHIFT, dhe CTRL 

kur përdoret tastjera numerike. Pak i vështirë është pozicioni i tastit 

‘backspace’. 

• Tastjera e funksioneve 

Nuk ka ndonjë pozicion bazë për duart sepse ata janë të vendosur në 

pozicione të ndryshme të tastjerës . Përdoret më shumë tastjera numerike 

, në të djathtë, në modën e dytë ku tastet PageUp, PageDown, Home, 

End , Insert, Delete dhe shigjeta janë të përdorshme. 

• Pozicioni i trupit 

Krahët vendosen përgjatë trupit, me bryle të përkulur me kënd të drejtë . 

Duart vendosen në pozicionin bazë dhe gishtat vendosen mbi tastet A, S, 

D, F, J, K, L, ;. Gishtat janë pak të përkulur gjatë shtypjes. Tastet preken 

lehtë me mollëzat e gishtave dhe rrëshqasin nga një tast tek tjetri. Përdor 

lëvizjen me një gisht vetëm. Mos i lëviz kyçet e dorës gjatë shtypjes. Mos 

i lejo kyçet të anohen nga tavolina sepse mund të shkaktojnë dëmtimin 

vazhdueshëm të fibrës së nervit. E gjithë dora duhet të lëvizë sa më pak. 

90

Pozicioni korrekt i trupit. 

Për kyçet mund të përdoren gel pads. 

Pozicioni jo korrekt i pozicionit ulur mund të krijojë më shumë risk për 

shëndetin se sa rrezatimi nga ekrani i kompjuterit. Dhimbja e shpinës 

vjen shpejt nëqoftëse rrini ulur në mënyrë të përdredhur. 

Test 1: Përdorimi i tastjerës 

Vini shkronjën te përkufizimi korrekt. Pastaj provojini ato në kompjuter. 

a. Tab ____ Të çon te fillimi i rrjeshtit 

b. Shift ____ Të çon te fundi i rrjeshtit 

c. Ctrl-Z ____ Fshin shkronjat në të majtë 

d. Tastot me shigjeta____ Ju lejon të përdorni tastot numerike 

e. Home ____ Shvendos kursorin me një hapësirë lart, 

poshtë, majtas apo djathtas. 

f. Num Lock ____ Undo 

g. End ____ Mban të shtypur një tast për të 

kapitalizuar një shkronjë 

h. F7 ____ Përdoreni këtë tast për të indent-uar një 

paragraf. 

i. ESC ____ Shtypeni këtë buton për të hequr një 

dritare gri. 

j. Backspace ____ Shtypeni këtë tast për të bërë Spell 

Check. 

Test 2: Typing 

Jepet një tekst dhe koha për tu shtypur, p.sh. 10 ose 15 min. Matet 

shpejtësia e shtypjes së këtij teksti për secilin nxënës. 

Për të rritur efikasitetin e mësimit duhet të vendoset një kriter për tu 

arritur, p. sh. 30 fjalë në min. 

Udhëzime 

91

Katër orë praktikë typing mësuesi i cakton kur mendon se nxënënësit 

janë të përgatitur për këtë praktikë. Mirë është që tu vihet një detyrë në 

typing sipas programit për ta realizuar. Duhet të evidentohen rezultatet 

dhe të vlerësohen nxënësit për përparimet e bëra. 

Tre orë në dispozicion të mësuesit mund të zhvillohen për tema që ai 

mendon se ka nevojë të përforcohen ose për diskutimin dhe vlerësimin e 

projekt detyrave që u ka dhënë nxënësve të veçantë. 

Në fund të çdo linje një orë është për testin ose detyrën përfundimtare. 

Test për Windows 1 

Pyetja 1 

Puna me shume programe njëkohësisht quhet networking. 

1. E vërtetë 2. Jo e vërtetë. 

Pyetja 2 

Pyetja 3 

Pyetja 4 

Pyetja 5 

Pyetja 6 

Pyetja 7 

Pyetja 8 

Random Access Memory (RAM-i), e ruan punën tuaj në 

mënyrë të përhershme. 


Ju mund të përdorni hapësirat kur ju emroni skedarë në 

Windows. 


Nëqoftëse ne fshijmë një skedar nga floppy disk-u, ai do të 

ruhet në Recycle Bin. 


Komandat Cut dhe Copy e çvendosin informacionin prej një 

skedari dhe e vendosin atë në Clipboard. 

1. E vërtetë 2. Jo e Vërtetë. 

Nëqoftëse ju zgjidhni një skedar në kompjuter dhe pastaj klikoni 

butonin Cut, ikona e skedarit bëhet gri. 

1. E vërtetë 2. Jo e Vërtetë. 

Për të hapur My Computer, klikoni butonin Start, klikoni 

Accessories, pastaj klikoni My Computer. 


Ju mund të zgjidhni më shumë se një skedar njëherësh në 

My Computer. 


92

Pyetja 9 

Pyetja 10 

Ju mund të përdorni ose Windows Explorer ose My Computer për 

menaxhimin e skedarëve 


Ju mund të tërhiqni skedarët prej një vendi në një tjetër 

duke përdorur My Computer. 


Test për WINDOWS 2 

Pyetja 1 

Nëqoftëse ju hapni një skedar, bëni ndryshime në të dhe ruani 

skedarin me një emër skedari të ri, çfarë ndodh: 

1 Ai mbetet i pa ndryshuar. 

2. Ai fshihet nga kompjuteri. 

3. Ai ruhet përkohësisht në Clipboard. 

4 Ai ngrihet lart në hierarkinë e skedarëve. 

Pyetja 2 

Pyetja 3 

Pyetja 4 

Të bërit e ndryshimeve në një skedar ekzistues quhet: 

1. upgrading 

2. browsing 

3. multitasking 

4. editing 

Clipboardi është: 

1. një vend në kujtesën e kompjuterit ku të gjithë skedarët e hapur 

janë 

listuar. 

2. një vend në kujtesën e kompjuterit ku skedari i fundit që 

përdoret është 

listuar. 

3. një vend në kujtesën e kompjuterit ku informacioni mund të 

ruhet 

përkohësisht. 

4. Asnjë nga të mësipërmet. 

Per të hapur një skedar nga kutia dialoguese Open ju ose klikoni 

mbi skedarin dhe pastaj Open, ose ju mund: 

1. Të klikoni dy herë skedarin. 

93

2. Të tërhiqni me mouse skedarin tek butoni Open 

3. Klikoni mbi shigjetën e listës Look in, pastaj klikoni skedarin. 

4. Të gjitha të mësipërmet. 

Pyetja 5 

Pyetja 6 

Pyetja 7 

Pyetja 8 

Cili është ndryshimi kyç, ndërmjet Windows Explorer dhe My 

Computer për menaxhimin e skedarëve dhe folderav: 

1. Windows Explorer të lejon të punosh me më shumë se një folder 

kompjuter ose skedar. 

2. Windows Explorer të lejon të përdorësh menjëherë 

Recycle Bin për të fshirë skedarë. 

3. Windows Explorer të lejon të krijosh foldera të rinj. 

4. Windows Explorer të lejon të kopjosh, të çvendosesh dhe 

të riemrosh skedarë. 

Cili është maksimumi i numrave dhe i karaktereve që mund të 

përdoren në një emër skedari: 

1. 3 

2. 25 

3. 100 

4. 255 

Cili është emri për mënyrën se si skedarët janë organizuar 

në një kompjuter. 

1. Quick View 

2. Multitasking 

3. Hierarchy 

4. file management 

Një skedar është: 

1. Çdo funksion i Windows-it që ka një emër me kuptim. 

2. Tekst i zgjedhur në WordPad. 

3. Një koleksion të dhënash elektronike. 

4. Një hierarki të dhënash në një komjuter. 

Pyetja 9 

Pyetja 10 

Shenja (+) në të majtë të një folderi në Windows Explorer 

tregon që: 

1. Folderi është në nivelin më të ulët të hierarkisë së 

skedarëve. 

2. Folderi përmban foldera të tjerë. 

3. Folderi është bosh. 

4. Folderi kohët e fundit është modifikuar. 

Para se një Floppy disk mund të përdoret, ai më parë duhet 

94

1 të formatohet 

2 të shkarkohet(download) 

3 të riemrohet 

4. të instalohet 

Fjalor themelor për termat e përdorur 

në gjuhën angleze 

attributes: karakteristika që ndryshojnë pamjen e tekstit. 

bookmark: një vend në dokument që përdoret për t’i vënë një shënjë 

tekstit në menunë, që të kthehesh atje shpejt. 

bullet: një vizatim i vogël, si, p.sh., një pikë e madhe që dallon një 

element të një liste. 

cell: ndërprerja e një rrjeshti me një kolonë në një datasheet. 

character set: një grup shkronjash, numrash dhe simbolesh që kanë një 

lidhje të përbashkët, si kodi ASCII. 

character style: stili për fjalët e selektuara dhe rrjeshtat e tekstit në një 

paragraf. 

charts: grafik që përdor vija, bare, kolona, pjesë të një qarku rrethor 

etj... për të paraqitur numra dhe vlera të tjera. 

95

check box form field: një fushë form që të jep disa mundësi për të zgjedhur 

një ose më shumë opsione. 

ClipArt: figura që ndodhen në kompjuter për t’u përdorur. 

clipboard: një vend ruajtje i përkohshëm i përdorur për të transferuar të 

dhënat ndërmjet dokumenteve dhe aplikimeve. 

column headings: butona gri të vendosura në krye të datasheet-it. 

comments: shënime elektronike rreth tekstit ose pjesëve të tjera të 

dokumentit. 

CRT: Cathode Ray Tube, një tub video si i TV me rreze katodike.. 

data marker: një element grafik, si një bar ose zonë në një chart që paraqet 

një vlerë të një datasheet-i. 

data series: një grup pikash që paraqesin të dhëna që kanë lidhje në 

një datasheet. 

datasheet: paraqitja numerike e të dhënave në qeliza që formojnë 

rrjeshta dhe kolona. 

data source: një dokument që është kombinuar me dokumentin kryesor në 

procesin mail merge. 

data table: një grid e ngjitur me një chart për të paraqitur të dhënat e 

përdorura për të krijuar chart-in. 

desktop: term i përdorur për sfondin e ekranit në ndërfaqësa mbi të 

cilin shfaqen dritare, ikona, kuti dialoguese. 

diagram: një paraqitje vizuale dhe relacionale e informacionit, si p.sh. një 

chart organizativ. 

drawing canvas: zona që përmban forma dhe figura të vizatuara. 

embedded object: një objekt që bëhet pjesë e një file-i destinacion dhe nuk 

është më pjesë e file-it burim. 

endnotes: referenca ose citate që shfaqen në fund të një doku-menti. 

file: informacion, p.sh. një dokument, që një program e ruan 

me një emër të vetëm. 

folder: një paraqitje grafike e një direktorie ose sub-direktorie që 

përmban files dhe foldera të tjerë. 

font: një bashkësi komplet karakteresh që përdor të njëjtin 

dizenjim. 

footer: teksti që printohet në fund të çdo faqeje. 

format: përgatitja e një disku për përdorim nga hardware dhe 

sistemi operimit. 

formatting: mënyra sesi informacioni është strukturuar në një file. 

formula: një shprehje matematike që bën llogaritje si mbledhja ose 

mesatarja. 

frame: një zonë në dritare në Web page. 

graphic: një objekt në formë figure ose vizatimi. 

gridlines: vijat që shfaqen në chart për ta bërë më të lehtë pamjen e 

96

të dhënave. 

header: teksti që printohet, në krye të çdo faqe. 

highlighted: tregon që një objekt në dokument është zgjedhur dhe ndjen 

efektin e veprimeve që kryhen më pas. 

hyperlinks: Lidh një file tjetër me një vend në të njëjtin file. 

indented markers: shënuesa të vendosur tek vizori (ruler) që përdoren për 

të kontrolluar pozicionin e fillimit majtas dhe mbarimit, 

djathtas, të tekstit në një dokument (text wrap). 

icon: një figurë e vogël e përdorur për të paraqitur një program, 

komandë, file. 

key combination: dy ose më shumë taste të shtypur në të njëjtën kohë që 

kryejnë një veprim. 

landscape: Orientim horizontal në të cilën faqja është më e gjërë se sa 

e lartë. 

LCD: Liquid Crystal Display, teknologji e përdorur për paraqitje 

kompjuterike në ekran. 

Link: (shiko hyperlink). 

linked object: një objekt përmban një lidhje direkte me file-in burim. 

mail merge: proçesi i kombinimit dokumentit burim të të dhënave dhe 

dokumentit kryesor për të krijuar një dokument të vetëm. 

merge: proçesi i kombinimit dokumentit burim të të dhënave dhe 

dokumentit kryesor për të krijuar një dokument të vetëm. 

note separator: vija që ndan shënimet nga trupi i dokumentit 

note text: përmbajtja e një footnote ose endnote. 

office assistant: një sistem ndihmues që u përgjigjet pyetjeve, ofron këshilla, 

dhe jep ndihmë për programin Microsoft Office XP 

office clipboard: hapësira për ruajtje e të gjithë programeve Office, ku ruhet 

informacioni i çdo lloji që vjen nga burime të ndryshme. 

paragraph: një masë teksti që mbaron kur shtypni tastin Enter. 

plot area: hapësira që përfshin data markers dhe boshtet category (x) 

dhe value (y) në një chart. 

point: masë e madhësisë së tekstit e barabartë me 1/72 e një inch. 

read-only: një gjëndje që i lejon përdoruesin të lexojë ose ta kopjojë 

një file por të most a ndryshojë ose ta ruajë atë. 

reference mark: një numer ose një karakter në tekstin kryesor të një 

dokumenti që paraqet informacion shtesë është i përfshirë në 

footnote ose endnote. 

reviewing pane: një panel që paraqet informacion në lidhje me ndry-shimet 

dhe komentet në një dokument. 

reviewing toolbar: një toolbar që përmban butona që pranojnë ose hedhin 

poshtë ndryshimet ose komentet e bëra. 

97

section break: një pjesë e dokumentit që mund ta formatoni me një mënyrë 

të caktuar, si me marzhe të ndryshëm. Section break shfaqet 

sin një vijë me pika dyfishe përgjatë faqes me fjalët Section Break dhe tipin 

e section break në mes. 

sort: rregullimi i informacionit në një renditje logjike. 

tab stop: vendi në vizore që përdoret për të renditur tekstin (align). 

task pane: paneli që të lejon të fusësh shpejt komanda në lidhje me 

një detyrë pa patur nevojën e menuve ose toolbar-eve specifike. 

template: një dokument special që përmban tekst, stile, forma-time, 

macro, dhe informacion mbi faqen për përdorim në dokumente 

të tjerë. 

theme: një pamje e unifikuar në një dokument ku futen heading 

dhe text styles. 

thesaurus: fjalor që të gjen fjalë alternative ose sinonime për një fjalë 

të zgjedhur. 

word processing: një proces me të cilin krijoni, editoni, dhe prodhoni 

dokumente në formë teksti. 

98

7 INFORMATIKA - Shtepia Botuese Uegen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?