Սելեստեն Ֆրենե Մանկավարժական ինվարիանտներ Կյանքի ...

Ինվարիանտ 19. Առաջադիմության գնահատանիշ դնելը և աշակերտներին
որակավորելը սկզբունքորեն սխալ են:
Գնահատականը երեխայի աշխատանքի մասին մեծի եզրակացությունն է: Այն
նշանակություն կունենար, եթե արդարացի և անկողմնակալ լիներ: Այն ծայրահեղ
դեպքում մասամբ կարող է այդպիսին լինել, եթե խոսքը սովորական ուսուցման
մասին է, օրինակ՝ թվաբանական չորս գործողություններին տիրապետելու մասին:
Բայց ավելի բարդ աշխատանքի համար, որտեղ պետք է նկատի ունենալ
աշակերտի տրամաբանական մտածողությունը, դյուրըմբռնումը և նույնիսկ տվյալ
պահի հոգեկան վիճակը, գնահատման ցանկացած համակարգ արատավոր է: Ընդ
որում արժե՞ արդյոք զարմանալ, որ առաջադիմության գնահատականները կարող
են կրկնապատիկ բարձրանալ կամ ցածրանալ քննող անձանց կողմից, ովքեր
հանգիստ խաղում են կես և քառորդ միավորներով: Այդ դեպքում ինչպե՞ս
հավատանք կեղծ գնահատականների հիման վրա ստեղծված դասակարգման
աղյուսակներին, և ինչպե՞ս կարելի է ապացուցել, որ ոմն աշակերտ աղյուսակում
ավելի բարձր տեղ է զբաղեցնում, քան մյուսը` հիմք ընդունելով սոսկ մի քանի
հարյուրերորդական միավորի ավելի լինելը: Սրանք ամենախաբուսիկ
մաթեմատիկական հաշվարարություններն են, ամենահակամարդկասիրական
վիճակագրությունը: Բայց և այնպես ո´չ ուսուցիչները, ո´չ ծնողները չեն ցանկանում
հրաժարվել այդ համակարգից` պնդելով, որ արդի պայմաններում, երբ երեխաները
չեն ուզում աշխատել, գնահատումը և դասդասումը համարվում են պատժի
ամենագործուն միջոցներ և մրցման լավագույն ձևերը: Սակայն այս եղանակն ունի և
հակառակ, բավականին վտանգավոր կողմ: Քանի որ գ նահատականը
սկզբունքորեն պիտի լինի առավելագույս ճշգրիտ, մանկավարժները գլխավորապես
ուշադրություն են դարձնում նրա վրա, ինչը իրոք կարող է չափվել և գնահատվել,
օրինակ` վարժության կատարումը կամ խնդրի լուծումը: Բայց ինչպե՞ս չափենք
վերացական մտածողության զարգացման աստիճանը, գեղարվեստական
ունակությունները, գ իտական և պատմագիտական հոտառությունը: Այս բոլոր
որակները ոչ մի գ նահատականի չեն տրվում և արդեն համարյա հաշվի չեն
առնվում դպրոցի առօրյա կյանքում: Միայն քննություններին և մրցույթներին դրանք
կարող են որևէ նշանակություն ունենալ:
Այսպիսին է ներկա իրավիճակը, որը փորձում ենք փոխել հետևյալ միջոցներով`
երեխաների մեջ աշխատանքի ճաշակ, ինչպես նաև պահանջ պատվաստելով,
առողջ մրցակցության ոգին արթնացնելով, վկայականների և գրաֆիկների
համակարգ կիրառելով, որոնք երբևէ դուրս կմղեն գնահատականների և