02.07.2015 Views

February 2015

Udbodhan Magazine

Udbodhan Magazine

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

• <br />

<br />

<br />

• <br />

<br />

o <br />

o <br />

o — ;<br />

— <br />

o — ;<br />

- — ;<br />

— <br />

o -— <br />

o — ( ) <br />

o -— <br />

o — <br />

o — <br />

o — ; — ; — ;<br />

— ; — ; — ;<br />

— ; — <br />

o ; ; <br />

- o — <br />

– o — ;<br />

- — <br />

o ; <br />

o ; ; - (- ) ;<br />

(- ) <br />

<br />

<br />

() , , – <br />

, – <br />

– , ‘’<br />

t ; t <br />

<br />

,


... <br />

; <br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

, , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- ... <br />

<br />

, — <br />

, - , <br />

- <br />

— <br />

<br />

<br />

— <br />

[Sri Ramakrishna and His Unique Message—Swami Ghanananda,<br />

Ramakrishna Vedanta Centre, London, 3rd edition (1970), ‘Foreword’, pp. vii-ix]


“I am alone, I<br />

am alone”— , <br />

, <br />

- <br />

, - , --<br />

<br />

-, ?<br />

<br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

? <br />

, ‘’ <br />

‘’-<br />

— ‘<br />

’— <br />

— <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

- , <br />

, -, - <br />

— <br />

<br />

—, <br />

<br />

- <br />

<br />

— <br />

, , <br />

(alienation) <br />

<br />

<br />

<br />

- , <br />

<br />

( )<br />

, ( ) <br />

<br />

( ,<br />

), <br />

(-) <br />

, ,<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

- - <br />

, , , <br />

, <br />

, <br />

— <br />

<br />

— <br />

() - <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

—<br />

<br />

<br />

<br />

,


, <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

(alienation)<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

—- <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

- , <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

“<br />

” <br />

<br />

“ , <br />

” <br />

<br />

, , <br />

<br />

“ <br />

, ” <br />

<br />

() <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

—<br />

, , , <br />

<br />

-- <br />

-- <br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

“, <br />

? <br />

, <br />

—- ” ‘’ <br />

,<br />

- <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

? <br />

<br />

“ ” <br />

“, <br />

()” <br />

,<br />


,<br />

<br />

() <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

“ ”— <br />

<br />

,<br />

<br />

— (social) (individual)<br />

<br />

(personality) , <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

; <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

“<br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

‘- ’ <br />

<br />

<br />

, <br />

, , -<br />

“<br />

” - <br />

<br />

—“ ? , <br />

?” “ ?” <br />

, ? <br />

“<br />

” ‘ ’<br />

, -<br />

; <br />

, <br />

- <br />

? <br />

, , <br />

— <br />

?<br />

, <br />

-- <br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

—<br />

<br />

<br />

, <br />

‘’ <br />

,<br />

, ‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />


[ ]<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

, ... <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

[ ]<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

— <br />

<br />

, — <br />

,


[ ]<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

[ ]<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘-’– <br />

<br />

,


, , , <br />

[]<br />

<br />

<br />

- <br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

‘’<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

- <br />

, <br />

“ <br />

” <br />

<br />

(- ) <br />

‘’ <br />

<br />

—‘ ’ <br />

<br />

<br />

— <br />

, <br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

‘<br />

’ <br />

<br />

‘’<br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

? <br />

— ! <br />

? <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

? ?


- <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

? <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

; <br />

- <br />

— <br />

! <br />

? <br />

<br />

<br />

— , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

! <br />

; <br />

? , <br />

! <br />

,<br />

! <br />

! , <br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

, - <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

‘’- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

, , <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

- <br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

, , ,<br />

<br />

,<br />

, , <br />

, <br />

<br />

,


, —, , , <br />

<br />

,<br />

( ) <br />

<br />

‘’<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

(, , -) <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

‘’ <br />

<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

— <br />

‘’- <br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

—- ‘’<br />

— <br />

‘<br />

’— <br />

‘’ <br />

<br />

; <br />

<br />

‘ ’— <br />

<br />

, <br />

‘ ’! <br />

—‘’ <br />

“ ”,<br />

<br />

— <br />

‘’ ‘ <br />

’— <br />

<br />

“ <br />

” <br />

<br />

“ <br />

”<br />

<br />

<br />

— <br />

<br />

— <br />

<br />

— <br />

<br />

— <br />

<br />

— <br />

<br />

— <br />

() <br />

— () <br />


— <br />

<br />

- <br />

<br />

‘<br />

’ <br />

, <br />

, , <br />

<br />

<br />

, , <br />

, , —<br />

, , , (<br />

), ( ), <br />

, <br />

- , , <br />

, , <br />

, , , <br />

, <br />

<br />

‘’<br />

- <br />

<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

; <br />

(,<br />

, ) ‘ ’ <br />

‘’ <br />

- ‘’ ! <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ , <br />

<br />

, <br />

—<br />

‘ ’, <br />

—‘’ <br />

‘Totsarot’ —<br />

‘Thosakantha’ () <br />

, —‘ ’, <br />

<br />

—‘ ’ (Phra Lak Phra Lam),<br />

‘ ’ (Khvay Thoraphi), ‘’<br />

(Pommachaka)— ‘<br />

’ (Lanka noi) - <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

; <br />

[]<br />

<br />

— , ,<br />

, , <br />

<br />

, , <br />

, -<br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, , , ,<br />

, <br />

, , , ,<br />

, , <br />

<br />

,


- ; <br />

<br />

<br />

—<br />

() (-),<br />

() - <br />

- <br />

, <br />

-<br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

,<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ ()<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

(<br />

) <br />

- <br />

<br />

‘ ’ () <br />

‘ ’ ()<br />

<br />

<br />

“ <br />

, <br />

, ,<br />

‘’ , ’ <br />

( ) ,<br />

- <br />

” <br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

, -<br />

“ <br />

, <br />

, stand-point- , <br />

() <br />

, <br />

<br />

philosophy <br />

, ” <br />

- <br />

‘’


“<br />

<br />

- -<br />

<br />

‘’- <br />

<br />

‘’<br />

- <br />

” <br />

‘-<br />

’ <br />

<br />

“<br />

, <br />

” - <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

“ <br />

- <br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

“ <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, -<br />

, <br />

” <br />

<br />

- <br />

‘ ’<br />

( ‘ ’ )<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

- <br />

, ‘’<br />

() <br />

<br />

‘ ’ <br />

<br />

- - <br />

‘ ’ <br />

—‘<br />

’ ‘’ <br />

<br />

“ <br />

<br />

” <br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

- <br />

‘ ’ <br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

, <br />

; <br />

, <br />

<br />

-; -<br />

<br />

!<br />

<br />

,


- <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ () <br />

- <br />

‘ ’ <br />

- <br />

‘ ’ <br />

- ‘ ’<br />

- ‘ ’ <br />

‘<br />

’ () <br />

<br />

- <br />

‘ ’ <br />

‘ ’ <br />

, <br />

‘ ’ -<br />

‘ ’ <br />

‘ <br />

’ <br />

- , <br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

‘ ’ <br />

- <br />

‘ ’ ‘ ’<br />

<br />

, <br />

?<br />

- <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

“ , <br />

- ... <br />

<br />

, <br />

<br />

, , <br />

<br />

<br />

<br />

” <br />

<br />

-<br />

<br />

-<br />

<br />

“ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

...<br />

“ <br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />


, <br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

- <br />

, <br />

, <br />

<br />

, , <br />

, <br />

, <br />

— <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, , <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

- <br />

; , <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

“, ! <br />

<br />

, ” <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, ! <br />

<br />

<br />

<br />

‘’<br />

<br />

, <br />

,<br />

, ‘<br />

’ , <br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’<br />

“<br />

— <br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

!<br />

<br />

, <br />

‘ ,<br />

’, ‘ , ’, <br />

<br />

, ‘ ’ <br />

<br />

! <br />

” <br />

<br />

, <br />

- —<br />

<br />

,


, , <br />

<br />

“! ” “...<br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

“ , <br />

” <br />

<br />

; “ , <br />

” <br />

, <br />

— <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

‘father of the native stage’ “<br />

<br />

, <br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

“ - <br />

‘’ <br />

? <br />

— <br />

- <br />

, <br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, --<br />

- , <br />

—<br />

<br />

, , , <br />

— - <br />

<br />

<br />

<br />

?<br />

<br />

- <br />

, , <br />

<br />

, <br />

” <br />

<br />

- ‘’ -<br />

‘’ <br />

, <br />

, <br />

<br />

-,<br />

,<br />

-<br />

<br />

, , <br />

, , <br />

() <br />

culture-<br />

, - <br />

- “His cultural


, , <br />

-<br />

‘’ <br />

<br />

-<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

‘’ ‘’ ‘ ’ <br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

- <br />

, - <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

, <br />

<br />

‘’ <br />

, <br />

- <br />

<br />

,


, - <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

— <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

,<br />

- <br />

, , <br />

<br />

, <br />

<br />

-— <br />

, <br />

— , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

‘’<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

,


, ‘’ ‘’ <br />

<br />

, <br />

(Universal) <br />

<br />

<br />

(involution)<br />

<br />

<br />

evolution <br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

‘’<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, ‘’<br />

-<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘’— <br />

<br />

, -<br />

‘ ’ ; <br />

<br />

, <br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

—<br />

? , <br />

<br />

<br />

, ‘’ ‘’- <br />

‘ ,<br />

--- ’— <br />

‘ <br />

’— <br />

, - <br />

<br />

, <br />

—<br />

<br />

, <br />

<br />

, - <br />

; <br />

- <br />

<br />

‘’ <br />

- <br />

<br />

<br />

,


‘’ <br />

‘ ’ <br />

, — <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

, <br />

- <br />

, ‘ ’ ‘ ’ <br />

, — <br />

‘ ’<br />

, ; <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, -<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

() , <br />

-<br />

, <br />

() , <br />

()<br />

<br />

-<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

—() ,<br />

() , () <br />

<br />

<br />

‘’ <br />

- - , <br />

‘’ ‘’<br />

— ? ‘’— <br />

‘’ <br />

, ‘’ <br />

<br />

(“ ”) <br />

(mental<br />

awareness)— <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

, <br />

<br />

, <br />

-<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

- - , <br />

<br />

<br />

, -


(“<br />

”)<br />

<br />

, <br />

<br />

‘’ <br />

, - ‘’— <br />

<br />

- ‘’<br />

‘’ ,<br />

<br />

‘’ <br />

‘’ , <br />

— -<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

‘’— <br />

(mystic) <br />

<br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘’ - <br />

, <br />

<br />

‘’ - (mystic) <br />

() <br />

‘’ , () ‘’ ,<br />

() ‘’ () <br />

‘’ <br />

‘’- <br />

- <br />

<br />

- ‘’ <br />

(instrument)<br />

, <br />

<br />

(‘ ’) <br />

, <br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

‘ ’—<br />

(idea) <br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

(phonemes)<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

-<br />

, <br />

,<br />

<br />

, <br />

<br />

- - ,<br />

‘’ <br />

<br />

,


‘ ’ -<br />

- ‘<br />

’ ‘’ <br />

(absorption)<br />

<br />

<br />

“ <br />

”<br />

<br />

—<br />

,<br />

(-) - <br />

, ‘ ’ <br />

- ‘’<br />

<br />

<br />

, ‘’ <br />

world was pastoral.” <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

- <br />

<br />

[]<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

— ,<br />

, , , <br />

, <br />

, <br />

‘’ , , ‘ <br />

- ’— ,<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

(logos) <br />

, <br />

<br />

, - , <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

— •<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

‘’, , <br />

, , , , <br />

<br />

<br />

— , <br />

, , , , -<br />

, <br />

—-, ,<br />

, <br />

— , ,<br />

, , <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, <br />

‘’, , <br />

, ‘ ’—<br />

,


[ ]<br />

<br />

<br />

, <br />

-<br />

<br />

, ; ,<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

- <br />

- ‘ ’<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

“ , <br />

<br />

, , <br />

- ,<br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

, , , <br />

<br />

, <br />

<br />

, - <br />

<br />

<br />

” <br />

- <br />

<br />

“ <br />

,<br />

<br />

-<br />

, <br />

, <br />

” <br />

<br />

, <br />

<br />

- <br />

, <br />

- ,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

“ ,<br />

<br />

, <br />

<br />

,


, <br />

?— —<br />

” <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

“ <br />

, <br />

- <br />

<br />

, <br />

<br />

” <br />

<br />

<br />

“ <br />

-—<br />

- , <br />

, <br />

- , <br />

<br />

” <br />

(economic nationalism) <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

“ — -<br />

<br />

” <br />

<br />

- , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

- ,<br />

, <br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

— - <br />

<br />

- <br />

, <br />

; - - -<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

-


“ , <br />

<br />

- <br />

-” , <br />

<br />

<br />

, <br />

- <br />

<br />

- <br />

- <br />

- <br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

- -<br />

, <br />

<br />

<br />

? <br />

- <br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

(internal contradiction) <br />

, <br />

<br />

- <br />

‘Past and Present’ <br />

<br />

, <br />

- <br />

<br />

, <br />

- , <br />

‘World-system approach’ Andre<br />

Gunder Frank - , <br />

‘qualitative<br />

shift’ - <br />

- <br />

<br />

Janet Abu-Laghod <br />

<br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘Euro-centric approach’ , <br />

,<br />

<br />

,


, <br />

<br />

<br />

- <br />

,<br />

- <br />

<br />

‘-<br />

’ -<br />

, <br />

-<br />

<br />

<br />

, , <br />

- <br />

, -<br />

<br />

, <br />

<br />

- <br />

<br />

, <br />

—“ <br />

” <br />

<br />

<br />

- -<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

, <br />

<br />

—<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

, <br />

<br />

, <br />

‘’ <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

-


, <br />

<br />

, <br />

- <br />

? <br />

, <br />

, , <br />

-<br />

<br />

, <br />

, , <br />

— , <br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, -<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

, <br />

<br />

‘’ <br />

- — <br />

,<br />

<br />

<br />

, ;<br />

;<br />

- <br />

—- <br />

‘’ —<br />

<br />

- <br />

- <br />

[]<br />

<br />

, , ,<br />

, , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘The Rise and<br />

Growth of Economic Nationalism in India’—Bipan Chandra,<br />

Anamika Publishers, Delhi, 2004 (reprint)<br />

, , <br />

, <br />

- <br />

‘Science and Society’ Feudalism : A Critique <br />

() <br />

Studies in the Development of Capitalism—Maurice Dobb<br />

(1946), Routledge, 1978 (reprint)<br />

‘The<br />

Brenner Debate’—edited by T. H. Aston and C. H. E. Philpin,<br />

Cambridge<br />

<br />

‘Europe in Transition from Feudalism to Industrialization’—Arvind<br />

Sinha, Manohar, Delhi, 2014<br />

, , <br />

<br />

,


, <br />

“ <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, ” <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

— , <br />

-<br />

,<br />

<br />

<br />

“ <br />

<br />

,<br />

” “ <br />

?” “, <br />

”— <br />

<br />

-—<br />

<br />

— -, <br />

* , <br />

*<br />

( )<br />

, <br />

<br />

<br />

-,<br />

, -<br />

<br />

— — —<br />

<br />

<br />

, <br />

, , <br />

— <br />

—<br />

oval <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

– <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

“? ?” <br />

<br />

, <br />

“ ”<br />

“ , - <br />

agree ” , <br />

<br />

, touch <br />

,


- <br />

— <br />

<br />

“ <br />

, , —<br />

” “, <br />

<br />

<br />

, <br />

” idea– <br />

“ <br />

<br />

, <br />

<br />

”<br />

( ) <br />

, ,<br />

portion- , <br />

— <br />

“ —” <br />

<br />

<br />

<br />

— —<br />

— <br />

‘ ’, <br />

, - <br />

, ,<br />

<br />

, <br />

, — <br />

<br />

, <br />

- <br />

personally <br />

assistant <br />

<br />

<br />

,<br />

– <br />

- <br />

<br />

, <br />

— <br />

<br />

instrument , <br />

, <br />

, - , <br />

, — <br />

, <br />

<br />

<br />

, - —<br />

<br />

, <br />

, <br />

, <br />

<br />

- — <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

—<br />

! , ! <br />

? <br />

, <br />

? - <br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

— ,<br />

feel <br />

<br />

? <br />

<br />

,


“ <br />

, <br />

, <br />

, <br />

, ; <br />

, – —<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

— <br />

, , ”<br />

<br />

<br />

<br />

“ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

” <br />

“ ” <br />

“ <br />

, ” <br />

“ , <br />

?” <br />

“, <br />

” “, <br />

, <br />

— <br />

” “, <br />

” “ <br />

? - ?”—<br />

, <br />

<br />

- <br />

, advertise - <br />

, privately <br />

<br />

<br />

! <br />

-<br />

<br />

“ <br />

<br />

” “ , , <br />

, <br />

<br />

” , <br />

“ <br />

- <br />

<br />

”<br />

- , <br />

<br />

, <br />

<br />

- , particularly <br />

<br />

<br />

— <br />

- — , <br />

‘’ , <br />

“ <br />

” ? , — <br />

<br />

– <br />

, ”<br />

<br />

,


– <br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

, <br />

<br />

— <br />

, <br />

<br />

, -<br />

, <br />

- —<br />

- <br />

! <br />

? <br />

— <br />

enjoy<br />

<br />

<br />

“, ?<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

?” “<br />

, ” —“, <br />

? ? <br />

, ” , <br />

“<br />

, ?” <br />

“, ! <br />

” <br />

— —<br />

, <br />

, - <br />

,<br />

<br />

—<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

! []<br />

() <br />

() <br />

“ ——— ...” () “ ———<br />

” () “ ——— ”<br />

() “ ——— ” () <br />

- () “ ——— <br />

, ” ( )<br />

() <br />

– () () <br />

() -<br />

() <br />

() () <br />

<br />

() , <br />

() <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,


- <br />

<br />

<br />

“ -<br />

<br />

— <br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

!<br />

<br />

,<br />

,<br />

‘ , , ,<br />

’, <br />

<br />

, ‘ <br />

’ <br />

<br />

! <br />

<br />

! <br />

! <br />

<br />

<br />

!<br />

“ <br />

, <br />

<br />

, ‘ ’, !<br />

!<br />

( <br />

) ‘<br />

’ <br />

<br />

,<br />

, <br />

‘ ’<br />

! <br />

—‘ , ’ <br />

- <br />

; <br />

, ‘— , ’<br />

<br />

, ‘’ <br />

<br />

” <br />

(-)<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

(<br />

—‘’ )<br />

<br />

—‘<br />

’, ‘’, ‘’ ‘ ’-<br />

<br />

<br />

-


(‘’- —, ,<br />

, , , ‘’-<br />

, ) <br />

- (,<br />

, ) <br />

<br />

‘ <br />

’, ‘ ’, ‘<br />

’ <br />

‘ <br />

’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

‘ ’ <br />

<br />

‘ ’<br />

<br />

<br />

-, <br />

, <br />

‘’ <br />

() <br />

, <br />

<br />

- ,<br />

<br />

, <br />

<br />

—()<br />

(-/),<br />

() ‘’ (), () <br />

‘ ’ (), () ‘<br />

’ (/), () ‘<br />

’ (-) ‘<br />

’ , - <br />

‘ ’ <br />

<br />

‘’ ( , ) <br />

<br />

<br />

“ ( ) <br />

—<br />

<br />

,<br />

<br />

“‘’ <br />

<br />

‘ ’<br />

, ‘’- , ‘-<br />

’ ‘’ <br />

‘ ’<br />

‘’— <br />

‘ ’ <br />

<br />

‘<br />

’ <br />

<br />

— ‘’ <br />

‘ ’ ” <br />

<br />

<br />

<br />

, -<br />

<br />

-<br />

<br />

“... [<br />

] [] ‘-<br />

’ <br />

<br />

,


, <br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

” <br />

-<br />

<br />

- , <br />

<br />

<br />

‘ <br />

’ <br />

<br />

“ <br />

,<br />

; <br />

, <br />

<br />

, , <br />

, <br />

, <br />

<br />

, <br />

, ,<br />

, ?<br />

, ? <br />

?” <br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

,<br />

<br />

? <br />

; <br />

- —<br />

<br />

<br />

—- <br />

<br />

<br />

<br />

, -<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

“<br />

, <br />

— <br />

<br />

<br />

— <br />

<br />

, — <br />

- ” <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

-


-<br />

- <br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

‘’ <br />

<br />

“ , —<br />

( ) - <br />

— ( )<br />

, ‘ <br />

, ,—, , ’<br />

— — <br />

, —, ’ <br />

<br />

<br />

<br />

, , ‘ <br />

’ <br />

, ,<br />

<br />

“ <br />

, <br />

, — <br />

, , <br />

, <br />

, , <br />

- ! ,<br />

‘ ?’ , ‘ <br />

’ , ‘,—<br />

, ? <br />

-,— ! <br />

, —<br />

’<br />

, <br />

, ‘ <br />

’<br />

“ <br />

, ‘ <br />

’, ’ <br />

— ” <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

•<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

— , <br />

, , , -<br />

— , <br />

, , <br />

— , , <br />

, <br />

, <br />

, -<br />

, <br />

‘’, , , -<br />

‘ ’ <br />

<br />

- <br />

(- )<br />

( ), <br />

( ),<br />

<br />

( ) <br />

( ), <br />

<br />

<br />

.–. <br />

.–. <br />

<br />

(/) <br />

<br />

,


- <br />

<br />

, <br />

(-<br />

) <br />

- <br />

<br />

— <br />

<br />

,<br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

-<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

-<br />

<br />

, , <br />

<br />

(F.A.)<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

(<br />

) <br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

-


— ‘’<br />

- <br />

, <br />

<br />

, <br />

, <br />

-<br />

<br />

<br />

- <br />

‘’<br />

<br />

‘polymath’ <br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

, - <br />

-<br />

‘satire’<br />

‘humour’ , <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

-<br />

‘’ (), <br />

<br />

‘ ’ <br />

- <br />

“ <br />

/ , ” <br />

<br />

‘’ -<br />

() ‘’ ()- <br />

-<br />

( ,<br />

- ) <br />

, ‘’, ‘’, ‘’ <br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

, , <br />

“ - - <br />

” <br />

“- <br />

<br />

,


- -<br />

<br />

” <br />

, , ,<br />

, <br />

-<br />

<br />

- -<br />

, -<br />

<br />

<br />

<br />

- ‘<br />

’ , <br />

- <br />

- <br />

,<br />

, ,<br />

<br />

<br />

<br />

- , <br />

, , ,<br />

, <br />

<br />

“ , , <br />

, , <br />

” - <br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

<br />

— <br />

‘outdated’ ! <br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

-<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

•<br />

<br />

, <br />

‘ ’ <br />

‘ -’, ,<br />

, , <br />

‘ <br />

’, , , ,<br />

, , ; , ’ ,<br />

, <br />

Santanu Chacraverti’s article ‘R.S. Trivedi: A Pathbreaking<br />

Populariser of Science in Bengal’ in N. K. Sehgal, S.<br />

Sangwan & S. Mahanti ed., Uncharted Terrains-Essays on<br />

Science Popularisation in Pre-Independent India, Vigyan<br />

Prasar, New Delhi, 2000, p. 84<br />

, <br />

, , , <br />

, <br />

, , <br />

, , <br />

‘ ’ , <br />

‘ ’ <br />

<br />

() , () , () ,<br />

() , () , () ,<br />

() , () <br />

– () , () , () ,<br />

() , () , () , () ,<br />

() <br />

<br />

, , <br />

, ‘’– –/<br />

<br />

, <br />

<br />

-


- <br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

<br />

“ ?”<br />

, “ ?”<br />

?<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

“ ?”<br />

“ ”<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- ,<br />

<br />

,<br />

<br />

, ,<br />

<br />

,<br />

, <br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

,


?<br />

<br />

,<br />

<br />

, ?<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

<br />

,<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

—<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

—<br />

<br />

!<br />

<br />

, <br />

—<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

?<br />

?<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

- <br />

,<br />

,<br />

<br />

<br />

, <br />

,


[]<br />

<br />

..<br />

* <br />

<br />

<br />

<br />

M.A., Ph.D. , <br />

; <br />

<br />

, , , ,<br />

, — <br />

- <br />

- , ‘’ <br />

— , <br />

! , <br />

<br />

- , <br />

! <br />

<br />

— , ,<br />

!<br />

<br />

<br />

<br />

“ <br />

<br />

, ‘, <br />

*— —<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

’ <br />

respect ”<br />

<br />

- “() <br />

, <br />

() <br />

— () <br />

<br />

—<br />

() <br />

—”<br />

<br />

( )<br />

<br />

- <br />

, ?<br />

, <br />

<br />

, — ,<br />

? , ! <br />

- , <br />

— ,<br />

, ; <br />

<br />

- — ? <br />

—<br />

‘ ...’ — <br />

<br />

—<br />

, <br />

<br />

<br />

,


- <br />

<br />

; <br />

<br />

- , <br />

, ;<br />

<br />

creed , <br />

being and<br />

becoming - —-<br />

— <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

, — <br />

— <br />

-<br />

; <br />

<br />

— <br />

, <br />

<br />

— <br />

! , <br />

<br />

, <br />

—<br />

, ; <br />

— <br />

-—<br />

- ?<br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

-- — <br />

, <br />

<br />

, <br />

,<br />

, <br />

— <br />

<br />

<br />

<br />

! —<br />

; —<br />

N.G.O. <br />

<br />

model <br />

— <br />

<br />

, —<br />

—-<br />

<br />

? ? <br />

? —<br />

<br />

, <br />

— <br />

, ; <br />

<br />

— -<br />

<br />

?<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

— , , , —<br />

, <br />

[]


“ <br />

<br />

? <br />

, <br />

, <br />

<br />

, ” <br />

<br />

, <br />

<br />

“<br />

” -<br />

, , <br />

, , <br />

— <br />

,<br />

,<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

; , <br />

- <br />

, , <br />

, <br />

<br />

<br />

, , <br />

, <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

—, , <br />

<br />

, <br />

, , <br />

<br />

—<br />

, <br />

“... — <br />

, ‘’— <br />

” “- <br />

problems () <br />

solve () ” <br />

<br />

<br />

, <br />

“... <br />

, <br />

centre ( ) <br />

” <br />

— <br />

<br />

? <br />

, <br />

<br />

-- <br />

, <br />

<br />

<br />

,


‘’— , <br />

- , , <br />

<br />

—!<br />

? , <br />

, , <br />

? ‘’ ? <br />

<br />

?<br />

; <br />

; <br />

, - ;<br />

- <br />

— ? —<br />

- ,<br />

—<br />

-<br />

--— <br />

,<br />

—‘’ , <br />

—“ ” <br />

-<br />

<br />

“ ” <br />

- <br />

‘’ <br />

, rational animal<br />

<br />

animality; <br />

rationality— <br />

, <br />

—‘’ - <br />

‘-’ <br />

<br />

‘’ <br />

— , <br />

<br />

—“ , ;<br />

” ,<br />

<br />

- , <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

—‘ ’— <br />

<br />

‘ ’ ‘ ’ (“It is<br />

being and becoming.” )<br />

, <br />

— <br />

, <br />

, <br />

- <br />

, <br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

-? <br />

- <br />

“ , <br />

; <br />

<br />

<br />

” <br />

<br />

, - , <br />

, <br />

— <br />

<br />

, <br />

, - ,


— ,<br />

— <br />

<br />

; , <br />

‘’<br />

‘’ ‘’ <br />

— , <br />

, “ <br />

” () (<br />

) , <br />

, <br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

; -, <br />

, ,<br />

, <br />

, , <br />

- <br />

‘ ’ <br />

“‘’<br />

, , <br />

—” <br />

<br />

, <br />

— <br />

<br />

- <br />

- ;<br />

, —<br />

<br />

<br />

, <br />

, <br />

, <br />

- <br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

- <br />

—“ ,<br />

, <br />

, <br />

<br />

, - ,<br />

, <br />

; <br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

— <br />

“..., , , ,<br />

, <br />

” <br />

-<br />

, - “<br />

, , <br />

, <br />

, <br />

, -<br />

, - ” <br />

<br />

, , ,<br />

<br />

-, - <br />

, ; <br />

<br />

, , <br />

<br />

<br />

, , <br />

,<br />

,<br />

<br />

<br />

<br />

,


“ <br />

, <br />

<br />

, ... <br />

...” <br />

; <br />

—- <br />

, <br />

<br />

“ <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

” <br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’— <br />

- <br />

‘’<br />

<br />

, — <br />

- <br />

—<br />

, <br />

<br />

“ -<br />

—, , ,<br />

” <br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

- <br />

, , <br />

‘’ -<br />

<br />

—<br />

“ ” — , <br />

-, <br />

•<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, , , <br />

<br />

, , ,<br />

, <br />

, -<br />

, -<br />

, , <br />

, <br />

, <br />

— , ,<br />

, <br />

, , , <br />

The Complete Works of Swami Vivekananda, Vol. III,<br />

Advaita Ashrama, Calcutta, 1984, p. 253<br />

, , , <br />

, <br />

C. W., Vol. II, 1983, pp. 300-301<br />

, <br />

— ,<br />

, , ,<br />

, <br />

, , , <br />

, <br />

, <br />

, , <br />

, -<br />

, , <br />

, <br />

, , <br />

, , , <br />

, <br />

‘ ’


, <br />

‘<br />

! <br />

!’ , ! <br />

, <br />

<br />

, ! <br />

‘<br />

’ <br />

‘ <br />

?’ <br />

‘ <br />

<br />

- , <br />

,<br />

- <br />

<br />

, ,<br />

<br />

, ’<br />

, <br />

“ , <br />

, <br />

, ‘ ’—<br />

—<br />

, - <br />

! , <br />

? , <br />

”<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘! , <br />

’ ,<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

- <br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

<br />

[ - — <br />

, ,<br />

-] q<br />

<br />

,


– <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘’-<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

—<br />

<br />

<br />

“ , <br />

, <br />

<br />

<br />

” <br />

“ <br />

<br />

” <br />

<br />

<br />

<br />

, - <br />

<br />

‘’ <br />

‘ <br />

’ <br />

—<br />

<br />

() <br />

- <br />

; <br />

‘ ’ <br />

<br />

() <br />

<br />

. . <br />

<br />

() <br />

<br />

“ ?” <br />

—‘ ?’ <br />

<br />

() “ <br />

...” <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

() “ <br />

<br />

” <br />

— <br />

, <br />

() , <br />

ICAR- .<br />

‘ ’<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

ICAR <br />

( p. 608)<br />

- <br />

‘Prabuddha Bharata’ (May 1977) <br />

‘Vivekananda Laboratory : A dream realized’ <br />

(p. 232)


() , -<br />

<br />

- -<br />

‘ ’ “In America,<br />

he (Boshi Sen) chanced to meet one Miss Emerson,<br />

an editor of the magazine Asia. Their acquaintance was<br />

renewed in India four years later, and exactly nine years<br />

after their first meeting they were married in Calcutta.<br />

(p. 229)<br />

<br />

, -<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

() - <br />

,<br />

‘ ’ -<br />

/ <br />

<br />

, — <br />

<br />

() <br />

— <br />

<br />

, <br />

<br />

-- <br />

<br />

<br />

() ( ) <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

() - <br />

, - <br />

<br />

<br />

, <br />

() (Glen Overton) ,<br />

— <br />

, - , <br />

- <br />

<br />

<br />

( US2376502, US2352220,<br />

US2250773) <br />

<br />

- <br />

(<br />

)<br />

, - ,<br />

- ‘’- ‘Boshi<br />

Sen—Scientist and Karmayogi II’ <br />

‘ ’ <br />

() <br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

— <br />

.<br />

. <br />

<br />

“...Boshi Sen asked me whether ICAR could take<br />

over the institute in order to ensure its long term<br />

sustainability. I welcomed the idea with enthusiasm and<br />

got the approval of the Governing Body of ICAR for<br />

incorporating the Vivekananda laboratory into ICAR<br />

family.” [ Foreword by M. S. Swaminathan, ‘Nearer<br />

Heaven than Earth : Life and Times of Boshi Sen and<br />

Gertrude Emerson Sen’—Girish N. Mehra, Rupa and<br />

Co., 2007, New Delhi]<br />

() <br />

<br />

- ‘ ’- <br />

<br />

<br />

<br />

, -


-<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

“ ?<br />

—<br />

” <br />

<br />

<br />

- , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

(‘ ’ ) <br />

<br />

<br />

<br />

, -<br />

<br />

<br />

- <br />

<br />

‘’ - ,<br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

( ) <br />

, <br />

; <br />

, <br />

- <br />

<br />

<br />

- ‘’<br />

-; <br />

, , , <br />

<br />

- <br />

“ <br />

- <br />

<br />

, -<br />

!<br />

, (<br />

) <br />

<br />

- <br />

, <br />

- <br />

-<br />

- ”<br />

<br />

<br />

<br />

( ) <br />

-


( <br />

) <br />

, <br />

<br />

( ,<br />

), (), <br />

(), (), (),<br />

(), (),<br />

() () <br />

<br />

(), (),<br />

(), (), <br />

() () <br />

<br />

() <br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

<br />

<br />

<br />

( ) <br />

<br />

‘ <br />

’ <br />

, ,<br />

, <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

‘<br />

, ’ / <br />

, - <br />

<br />

<br />

- - <br />

- - <br />

-, , <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

‘- ’ <br />

q<br />

<br />

, <br />

<br />

–<br />

- <br />

(- )<br />

<br />

• – •<br />

, <br />

( ), <br />

( ),<br />

<br />

, ( ),<br />

<br />

, <br />

( ), <br />

, ( ), <br />

• – •<br />

, <br />

( ), <br />

• – (–) •<br />

, ( , )<br />

, (, )<br />

<br />

,


-<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

<br />

, , <br />

<br />

(<br />

) <br />

-<br />

<br />

<br />

<br />

, ,<br />

, <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘ ’ <br />

-<br />

<br />

<br />

<br />

- <br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

• <br />

• ,<br />

, -<br />

• • <br />

• <br />

- <br />

, , -<br />

<br />

‘’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

-<br />

- <br />

<br />

<br />

- <br />

,<br />

<br />

, -<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

—- <br />

<br />

<br />

- <br />

, <br />

, , <br />

, <br />

<br />

-<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

q<br />

-


- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

—<br />

<br />

, , , , <br />

<br />

<br />

-- <br />

<br />

- ,<br />

<br />

<br />

-, <br />

- <br />

<br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

‘ <br />

’ <br />

<br />

‘’—‘<br />

<br />

’ <br />

‘ ’ [, ]<br />

<br />

• <br />

• ,<br />

, <br />

, , - <br />

• • <br />

+ • <br />

<br />

‘’ ‘’ <br />

‘’ <br />

, , - <br />

<br />

<br />

‘ <br />

’ ‘<br />

-’— <br />

, <br />

<br />

<br />

‘ <br />

’ <br />

‘’ ‘-’—<br />

<br />

<br />

‘’ <br />

- <br />

<br />

<br />

‘ ’<br />

‘’ <br />

•<br />

<br />

,


- <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

- (<br />

) <br />

<br />

<br />

. . <br />

<br />

- ,<br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

. <br />

<br />

<br />

‘ ’, <br />

, <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

- ; ()<br />

<br />

; () <br />

.... <br />

‘Awakening’ <br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

.. <br />

, <br />

-..., <br />

; () <br />

, ... , <br />

; () <br />

<br />

<br />

<br />

() <br />

( ) IWMP<br />

( )-<br />

, <br />

<br />

— , , <br />

- ; () <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

() <br />

; ()


( ) <br />

; () <br />

- ; () <br />

<br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

ECDA (Early Childhood and Development Agency)<br />

‘ ’ <br />

ECDA ‘ ’<br />

() <br />

<br />

‘<br />

’ <br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, ( <br />

) <br />

<br />

, <br />

, , <br />

- <br />

<br />

<br />

<br />

, , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

.. <br />

.. <br />

() ( -<br />

) , <br />

, <br />

. <br />

() - (<br />

) <br />

, , <br />

. <br />

<br />

() (<br />

) ,<br />

<br />

. <br />

() (-<br />

) , <br />

<br />

. <br />

() (- <br />

) , <br />

<br />

. <br />

() - . <br />

. <br />

. <br />

( ) <br />

<br />

<br />

() <br />

<br />

, <br />

,<br />

, <br />

/ ,<br />

, <br />

<br />

,


, <br />

<br />

, () <br />

<br />

, <br />

() ,<br />

, <br />

,, <br />

. <br />

() <br />

‘ ’ <br />

, -<br />

—‘, ’ <br />

‘ ’ ‘ ’<br />

- <br />

. <br />

() ‘’<br />

, <br />

, ‘<br />

’ , ‘ ’<br />

<br />

<br />

. <br />

- . <br />

<br />

-<br />

, , <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

<br />

- <br />

<br />

— <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

q<br />

<br />

SREI Foundation <br />

‘Swami Vivekananda SREI Samman’ <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

,<br />

, , ,<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

, <br />

<br />

, , <br />

, , <br />

<br />

, <br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

<br />

q

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!