download - Udruga Roma Zagreba

46ROMSKA BAŠTINAromane paramisa ki olengiri sizetikasaj te arakenpe elementija so iarakade panda kota i Indija.Maskaro o legende istakninenapeokola legende baso Penga . Akalaparamisa registriringja maskaro oRoma kotar i Bosna i Hercegovinao Rade Uhlik. (Ciganske price, Sarajevo1967). Akate saj te istakninaem o baro romano prazniko so butroma kotar o Balkansko puvja dodan danas kerenale. Akava romanoprazniko Vasilica zasnivinolapekotar i purani legenda baso potop,kova si slicno e legendaaja kotar ostar zavet.Akate saj te spomninajek purani legenda kotar o vranjskoroma ”O Thagar o Faraoni thaj oRoma kote so ki legenda ukljucimisi i guska, koja si bicaldi sar obaveznokurbani basi Vasilica.Akala puranelegende si zabelezime kotar oJ. Frazer, ko lil Folk-lore in the oldTestament, em o Tihomir Djordjevic,ko plo lil Ciganske price so ikliloko Beograd 1933 bers. Isto agjaaem ko Skopje ked istrazindjumo romano folklori ko 1982 dji ko1992 ked pisindzum i magistraturazabelezingjum but romane legendebasi vasilica maskaro roma ki SutoOrizari, Topaana em ko Madzariem ko avera gava ko Skopje.Odolalegende saj tearakenolenko mlo lil Kalendarskite obicajikaj Romite vo Skopje i okolinata soiklilo ko Skopje ko 1993 bers. Maskaroo khorane Roma arakljummitoloske paramisa kote so vakeripekaj i phuv pasljovela ko singajeke guruveskere, pa ked o guruvmrdini ple singencar i phuv tinanela,a ked ka mrdini ple sereja bipreperela celo sveto. Isto agjaar kodisave romane paramisa saj te arakenem vakeripes kaj i phuv sine koavgo vakti ramno sar tepsija, a o develpalo odova kergja o planine thjo bairja. Ko romano folklori isi butparamisa em baso vesterke, zmaijaem baso vampirja.Hojra thaj tancijaKo XVII veko o beogradsko istoricariRadovan Samardžić, ko jekhpiri naucno studija navedini jekhkheliba sar khelena o Roma uz pratnjakemanaja. Vov belezini kaj oroma but sukar khelena thaj giljavena.O Tihomir Djordjevic thaj onaucno Pirx ko ple naucno studijenavedinena ko vakti e Knez Miloseskoroki Srbija ki diz Smederevojekh romano chavo pernango razbusavenobalencar, uravdo ko jekhgalbeno gad, a upral gad sineolevezimo jeleko uravdo ko jek buvlofustani kelela sine , a i muzika basalelaoleske. Ko romano folklori isibut romane hojra, isi originalnoromane hojra, pendjardo si em oromano cuceko. Isi ojra kote soastarenape te khelen em djuvljaem musa kotar o vast. A isihojra kola so kelena numa odjuvlja, a isi hojra kote sokhelena numa o mursa. Kodisave thana ki Vojvodinathaj madarska isi roma kedkhelena na astarenape vastencarnego samo marena pevasta em marena pe palmencar pirecanka. Ko disave roma kelena podisavoputi em duj djene, mursem djuvli, ili murs em murs,ili djuvli em djuvli. Pendjarderomane hojra si e bojrakoro horo,pembe pembe em Toapaansko,Telova, A sasakoro, e bojrakoro horoem but avera. O romano cuceko sibut manglo maskaro roma kotar obut purano vakti. Kelelape baska omursa, a posebno o djuvlja.Ako ocuceko kelena numa o djuvlja teganiodova si solo kheliba, kova si butrasprostranimo ko romane bijava kobalkansko roma.O cuceko maskaroroma isiole ritualno thaj zabavnokarakteri.Romane tuzbaliceO romane tuzbalice si but arhaicno.Ko akala tuzbalice preperana o patrijarhalnogilja, o elegije.Ko rumunskoroma saj te arakenpe zalnogilja kola sogiljavenpe e mulenge.Ko muslimansko roma o islami naeiskorenimo, ked merela neko isto sajte sunenpe zalno gilja ili vakeribasar zal baso o djeno so naklja i dunjaki romani chib ked merela neko.O romane giljaI romani narodno poezija uglavnomisiolen lirsko sodrzina. O romanegilja pobut giljavenpe ki romanichib. O romane gilja legarena pestelirsko elementija, em odova obredno(ritualno) thaj elegicno elementija.Maskaro roma ki Makedonijathaj ki Srbija zabelezindzum i romanigili Desuduj Phralja phurtkerena, kote so giljavipes o motivibaso zidiba i bori e caveja ko zidoe phurtakoro sar kurbani, te bi iphurt te na perel. Sa o romane giljagiljavenape uz pratnja muzickoinstrumentencar ili bizo olende, oromane gilja gilavenape ki grupa iligiljavela jekh dzeno. Posebno gruparomane lirsko gilja kerena o cavrikanegilja. Ola ulavenape ko gilja sogiljavenape e chavrenge te bajrovenposigate ili giljavenape olenge te sovenodnosno te astarilen o posukarsoiba. Radi ilustracija ka navedinajek primer cavrikani soibnaskiri romanigili:ROMANO ČAĆIPEROMSKA ISTINA