Regionalni plan upravljanja medicinskim otpadom za ... - Ekologija.ba

6. TRENUTNO UPRAVLJANJE MEDICINSKIM OTPADOM6.1. Upravljanje medicinskim otpadom u BiHSistemski, dugogodišnji nemar i minimalno ulaganje u oblast upravljanja otpadom proizveli su cijeliniz crnih tačaka na kojima su nekontrolirano odložene veće količine otpada koje direktno ugrožavajuživot i zdravlje ljudi. Količina otpada svakodnevno raste, a postojeća infrastruktura koja bi taj otpadtrebala zbrinuti nepotpuna je (Herceg i Lukić, 2009). Nagomilavanje otpada i njegovo neadekvatnozbrinjavanje jedan je od većih okolišnih problema u BiH.U ukupnom zagađenju okoliša medicinski otpad ne zauzima veliki dio, ali je on potencijalno međunajopasnijim vrstama otpada, jer može da dovede do infekcija i trovanja. Zagađenje koje dolazi izzdravstvenih ustanova može da bude veoma opasno za zdravlje i ekosistem u kojem se taj otpadskladišti. Neadekvatno upravljanje opasnim medicinskim otpadom, počev od rukovanja unutarustanova koje pružaju medicinske i veterinarske usluge pa do konačnog zbrinjavanja, predstavljaveoma visok rizik, kako za zdravlje osoblja koje s njim rukuje, tako i uopšte za okoliš.U poređenju sa ostalim zemljama u regionu, ovo nije velika količina, ali problem predstavljaneadekvatno odlaganje ovog otpada i nepoštivanje zakona koji tretiraju ovu oblast. Godišnje se uFederaciji Bosne i Hercegovine (FBiH) po glavi stanovnika proizvede 270 kg otpada. Otpad se prikupljaneselektivno, pa se često u komunalnom otpadu nalaze i pojedine kategorije industrijskog,medicinskog i drugih vrsta otpada. Na teritoriji FBiH nalazi se oko 2000 lokacija takozvanihnekontroliranih “divljih“ deponija, a najviše u Zeničko-Dobojskom i Tuzlanskom kantonu. Ukupnagodišnja proizvodnja otpada iz zdravstvenih ustanova u FBiH iznosi 2,2 kg po osobi (kg/osobi) ili 5 000tona godišnje (t/g), od čega je oko 50% opasni medicinski otpad. Ukupna proizvodnja otpada izveterinarskih ustanova je 20 t/g. Otpad iz zdravstvenih i veterinarskih ustanova se uglavnom prikupljabez razdvajanja na izvoru, te se najčešće miješa sa komunalnim otpadom. Na sanitarnu deponiju seodlaže 18% otpada iz zdravstvenih ustanova i 12% otpada iz veterinarskih ustanova u FBiH, 0,5 %otpada se inkapsulira i/ili izvozi na neškodljivo zbrinjavanje, dok se ostali nastali otpad odlaženeadekvatno i uglavnom zajedno sa komunalnim otpadom (Strategija zaštite okoliša Federacije BiH2008 – 2018).Samo u nekim ustanovama se upotrijebljene igle odvajaju i odlažu u prazne plastične ili stakleneambalažu. Ostali dio infektivnog materijala (upotrijebljene šprice, sistemi za infuziju i transfuziju,urinarne kese, gaze i drugo) najčešće se ubacuju u otvorene kante. Često se sabirne kante sapojedinih bolničkih odjeljenja i drugih zdravstvenih ustanova iznose ručno do prizemlja, a potomkolicima transportuju do mjesta za centralnu dispoziciju otpada, koje nije ni ograđeno niobezbjeđeno. Prethodno se ne odvaja komunalni od opasnog otpada, a poslije ga raznose mačke i psilutalice. Infektivni otpad se ne dezinficira na odjeljenjima ili službama, a izuzetak čini laboratorijskiotpad, koji se autoklavira. Patološki otpad se često spaljuje u spalionicama u zdravstvenimustanovama.U Bosni i Hercegovini su rađene preliminarne procjene količina medicinskog otpada koji nastaje uzdravstvenim ustanovama, a prema standardima WHO. Prema tim preliminarnim procjenama u BiHgodišnje nastaje između 10 000 – 15 000 tona medicinskog otpada bez starih zaliha (Pranjić, 2006).Zbrinjavanje medicinskog otpada u BiH predstavlja jedan od velikih problema. U zadnjih desetakgodina je došlo do unaprijeđenja zakonske regulative vezane za zbrinjavanje otpada iz zdravstvenihustanova. Iako je tačno propisano na koji način se mora sakupljati sortirati i zbrinjavati medicinskiotpad, većina zdravstvenih ustanova nije počela sa primjenom propisa.Centar za ekologiju i energiju 11