MODULACJA SENSORYCZNA definicja, neurofizjologia, objawy ...

MODULACJA SENSORYCZNAdefinicja, neurofizjologia, objawy zaburzeń, postępowanie terapeutyczneZaburzenia modulacji sensorycznej są jednym z kilku typów zaburzeń integracjisensorycznej. W latach siedemdziesiątych dr Jean Ayres zdefiniowała integrację sensoryczną jakoproces neurologiczny, podczas którego mózg otrzymując informacje płynące z własnego ciała orazśrodowiska rozpoznaje je, interpretuje, organizuje, łączy ze sobą i z wcześniejszymidoświadczeniami a następnie wykorzystuje je do celowej, zakończonej sukcesem aktywności. Ayrespierwsza zwróciła uwagę na modulację sensoryczną i scharakteryzowała ją jako proces polegającyna wzmacnianiu lub hamowaniu aktywności neuronalnej tak, by utrzymać ją w harmonii zpozostałymi funkcjami układu nerwowego. Inaczej mówiąc modulacja jest to autoregulacjaaktywności układu nerwowego. Proces ten obejmuje wzmacnianie jednych informacjisensorycznych lub hamowanie innych tak by pobudzić lub osłabić aktywność neuronalną całegocentralnego układu nerwowego.Procesy modulacji sensorycznej wg Winnie Dunn:niski próg pobudzenia systemu nerwowegowysoki próg pobudzenia systemu nerwowegodzieci nadwraŜliwe wystarczy imsłaby bodziec aby odpowiedzieć reakcjądzieci podwraŜliwe potrzebują silnychbodźców aby odpowiedzieć reakcjąU większości dzieci mechanizm modulacji jest wystarczająco zrównowaŜony, czyliwystępuje na tyle wysoki próg pobudzenia, Ŝe mogą tolerować złoŜoność bodźców pojawiającychsię w otoczeniu i na tyle niski, by zauwaŜyć zmiany w jakości stałych bodźców i rejestrować nowe.Dzieciom z niskim progiem pobudzenia wystarczy słaby bodziec by odpowiedzieć reakcjągdyŜ one szybko uzyskują wysoki poziom pobudzenia neuronalnego. Dlatego cały czas monitorująotoczenie, by móc zareagować na czas i uniknąć wraŜeń, na które są nadwraŜliwe. Chronią się w tensposób przed przestymulowaniem. W konsekwencji nie skupiają uwagi na bodźcachnajistotniejszych dla sytuacji. Jeśli jednak nie uda im się uniknąć nadmiaru wraŜeń to ich systemnerwowy bywa nimi przeładowany a to moŜe powodować silne reakcje emocjonalnenieproporcjonalne do siły bodźca. W sytuacjach bogatych we wraŜenia, na które dzieci sąnadwraŜliwe mogą pojawiać się zachowania impulsywne. A to przewaŜnie zaburza rozwój przyjaźnii naturalnych kontaktów społecznych. Dzieci z wysokim progiem pobudzenia potrzebują silnego

W procesie modulacji kluczową rolę spełnia układ przedsionkowy, gdyŜ - wg Ayres -wraŜenia z niego płynące są modulatorami wraŜeń pochodzących z pozostałych systemówsensorycznych. Właściwa stymulacja systemu przedsionkowego ma pozytywny wpływ na modulacjęwszystkich wraŜeń, a tym samym równieŜ na pracę całego systemu nerwowego.odpowiednirodzaj ruchupobudzenieukładunerwowegowyciszenieukładunerwowegoregulacjazachowaniadzieckaZaburzenia modulacji sensorycznej charakteryzują się róŜnymi kombinacjami reakcjitypowych dla nadwraŜliwości na określone bodźce sensoryczne i podwraŜliwości na inne. Objawysą indywidualne i charakterystyczne dla kaŜdego dziecka. Najczęściej występuje nadwraŜliwośćdotykowa, słuchowa i wzrokowa przy jednoczesnej podwraŜliwości przedsionkowej iproprioceptywnej.Podstawowe objawy związane z nadwraŜliwością dotykową, słuchową, wzrokową, węchową:• ogólna awersja do bycia dotykanym przez inne osoby• niechęć do okazywania uczuć• nadwraŜliwość dotykowa na róŜne faktury• niechęć do wykonywania codziennych czynności higienicznych• niechęć do malowania palcami, lepienia w plastelinie, zabaw w piasku itp.• nietolerancja na pokarmy o pewnej konsystencji• problemy w filtrowaniu dźwięków• nadwraŜliwość dźwiękowa• nadmierna wraŜliwość na bodźce wzrokowe• zaburzenia percepcji wzrokowej• ogólna awersja do róŜnych zapachówPodstawowe objawy związane z podwraŜliwością przedsionkową i proprioceptywną:• ogólna tendencja do poszukiwania silnych wraŜeń pochodzących z ruchu i ucisku• nadmierna potrzeba huśtania się na huśtawce oraz na krześle, kręcenia na karuzeli, skakaniana trampolinie• preferowanie zabaw związanych z bieganiem, skakaniem, przepychaniem się, siłowaniem• poszukiwanie wraŜeń płynących z jazdy na rowerze, hulajnodze, deskorolce

• chęć zjeŜdŜania na zjeŜdŜalni• przyjmowanie niezwykłych pozycji podczas siedzenia na krześle lub kanapie• częste manipulowanie małymi przedmiotami, rozkręcanie ich• gryzienie końcówek ołówków, długopisów i innych rzeczyOddziaływaniem terapeutycznym naleŜy objąć róŜne obszary Ŝycia domowego oraz szkolnefunkcjonowanie dziecka.Zalecenia – praktyczne wskazówki dla nauczycieli dzieci z zaburzeniami modulacjisensorycznej:• dobrze, jeśli w pobliŜu szkoły jest plac zabaw wyposaŜony w huśtawkę, trampolinę, drabinki– z którego w razie potrzeby moŜna skorzystać• przed lekcjami warto zaproponować dzieciom rytmiczny marsz, podskakiwanie na dwóchnogach, wbieganie i zbieganie po schodach• w czasie lekcji zaleca się stosowanie krótkich przerw śródlekcyjnych• dziecko z zaburzeniami modulacji powinno mieć moŜliwość „cięŜkiej” pracy, np. wycieranietablicy, przenoszenie czegoś cięŜkiego• naleŜy pozwolić dziecku na gryzienie specjalnej nakładki na końcówkę ołówka a takŜeumoŜliwić mu manipulację gripperem lub innym spręŜystym przedmiotem w czasie lekcji• dziecko moŜe siedzieć podczas lekcji na specjalnym krześle, które umoŜliwia bezpiecznehuśtanie się• naleŜy poinformować nauczyciele WF o istniejącej u dziecka niepewności grawitacyjnej lubnadwraŜliwości dotykowej• nie naleŜy sadzać obok siebie dwójki dzieci ze szczególną potrzebą ruchu• dziecku nadwraŜliwemu słuchowo moŜna pozwolić podczas przerwy na uŜywanie słuchawek• naleŜy w miarę moŜliwości zredukować nadmiar bodźców zmysłowych: dystraktory dotykowe - dziecku z nadwraŜliwością na dotyk pomagamy znaleźć takiemiejsce do siedzenia w klasie, w którym będzie się czuło bezpiecznie, np. w rogu sali, wpierwszej lub ostatniej ławce. redukujemy dystraktory wzrokowe, np. bałagan na tablicy, nadmiar przedmiotów napółkach. Dbamy, by mapy i obrazki nie poruszały się pod wpływem wiatru, eliminujemyoświetlenie jarzeniowe, minimalizujemy zasłonami ostre światło słoneczne dystraktory słuchowe: eliminujemy wraŜenie echa w klasie. Dziecko z nadwraŜliwościąsłuchową nie powinno siedzieć blisko okna, drzwi, akwarium z pompą. Czasempozytywny efekt przynosi ciche słuchanie muzyki Mozarta dystraktory węchowe: staramy się nie dopuścić do przenikania zapachów z kuchniszkolnej• w klasie krzesła i biurka powinny mieć właściwą wysokość• układ klasy powinien być stały, jasny i ustrukturalizowany, taki sam kaŜdego dnia• naleŜy pomóc dziecku skupić się na jednym, konkretnym zadaniu upraszczając polecenia.ZłoŜone polecenia dzielimy na sekwencje• w miarę moŜliwości nie ponaglamy dziecka do udzielenia odpowiedzi

• naleŜy respektować potrzeby dziecka, zwłaszcza związane z nadwraŜliwością zmysłową(dotykową i przedsionkową)• nie naleŜy podnosić głosu gdy w klasie są dzieci z nadwraŜliwością słuchową. Wówczasczują się one zdekoncentrowane.• dzieci z zaburzeniami modulacji sensorycznej nigdy nie naleŜy dyscyplinować przez cofaniewcześniej nadanych przywilejów związanych z ruchem, gdyŜ to spowoduje jeszcze bardziejintensywne wiercenie się• dobrze jest, gdy w klasie znajduje się kącik spokoju z sakwami wypełnionymi granulatem.Kilka uwag związanych z postępowaniem z dzieckiem z nadwraŜliwością dotykową:• jako pochwałę dzieci te preferują mocniejszy nacisk na barki lub plecy niŜ lekkie pogłaskaniepo głowie.• naleŜy podchodzić do dziecka z przodu, tak by znajdować się w polu jego widzenia.• ławka, w której siedzi uczeń powinna być z dala od głównych ciągów komunikacyjnych wklasie• zatłoczone miejsca (apel, uroczystości, przedstawienia) mogą powodować u dzieckadyskomfort, gdyŜ istnieje moŜliwość niespodziewanego dotyku. Wówczas nigdy nieustawiamy dziecka w środku grupy.opracowała:Małgorzata ArdelLiteratura:1. Przyrowski Z. „Zaburzenia modulacji sensorycznej”, biuletyn PSTIS 2007, nr 22. Polly Godwin Emmons, Liz McKendry Anderson „Dzieci z zaburzeniami integracjisensorycznej”3. Violet F. Maas „Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości”4. Violet F. Maas „Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej”5. Sabine Pauli, Andrea Kisch „Co się dzieje z moim dzieckiem? Zaburzenia rozwoju ruchowego ipostrzegania”