2.1.3 Прав<strong>на</strong> основа <strong>на</strong> ЕУ <strong>за</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>ката <strong>за</strong> јавно здравствоКлучн<strong>и</strong>те одредб<strong>и</strong> <strong>за</strong> оваа тема се проп<strong>и</strong>шан<strong>и</strong> во поглавјето XIV (Јавно здравство) од Договорот <strong>за</strong> функц<strong>и</strong>он<strong>и</strong>рање<strong>на</strong> Европската Ун<strong>и</strong>ја, кое го вклучува (<strong>на</strong>јважн<strong>и</strong>от) член 168, кој е кре<strong>и</strong>ран <strong>за</strong> да гарант<strong>и</strong>ра в<strong>и</strong>соко н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та<strong>на</strong> човековото здравје во деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>рањето <strong>и</strong> спроведувањето <strong>на</strong> с<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата.Како што е <strong>и</strong>зјавено по<strong>на</strong>таму во овој член: „дејствувањето <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата што г<strong>и</strong> комплет<strong>и</strong>ра <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong>те пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> е<strong>на</strong>сочено кон подобрување <strong>на</strong> јавното здравство, превенц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong> менталн<strong>и</strong>те болест<strong>и</strong> <strong>и</strong> отстранување<strong>на</strong> <strong>и</strong>звор<strong>и</strong>те <strong>на</strong> опасност <strong>за</strong> ф<strong>и</strong>з<strong>и</strong>чкото <strong>и</strong> менталното здравје.Ов<strong>и</strong>е акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> ја опфаќаат борбата прот<strong>и</strong>в здравствен<strong>и</strong>те зла, преку <strong>и</strong>з<strong>на</strong>оѓање <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ч<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те, пренесувањето <strong>и</strong>превенц<strong>и</strong>ја, како <strong>и</strong> <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>раност, едукац<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг, <strong>на</strong>времено предупредување <strong>и</strong> борба прот<strong>и</strong>в сер<strong>и</strong>озн<strong>и</strong>прекугран<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>за</strong>кан<strong>и</strong> <strong>за</strong> здравјето“.2.2 Повелба <strong>за</strong> основн<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>на</strong> ЕУСпрот<strong>и</strong>вно <strong>на</strong> Европската конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong> <strong>на</strong> Советот <strong>на</strong> Европа, Повелбата <strong>на</strong> ЕУне објавува само конвенц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>и</strong> слобод<strong>и</strong> туку <strong>и</strong> многу спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јалн<strong>и</strong> <strong>права</strong>.Спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>на</strong> Повелбата се следн<strong>и</strong>ве:• Член 1 - право <strong>на</strong> досто<strong>и</strong>нство;• Член 2 - право <strong>на</strong> ж<strong>и</strong>вот;• Член 3 - право <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтегр<strong>и</strong>тет <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чноста;• Член 4 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>бра<strong>на</strong> <strong>за</strong> мачење <strong>и</strong> нехумано <strong>и</strong>л<strong>и</strong> пон<strong>и</strong>жувачко однесување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> каз<strong>на</strong>;• Член 5 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>бра<strong>на</strong> <strong>за</strong> ропство <strong>и</strong> пр<strong>и</strong>нуд<strong>на</strong> работа;• Член 6 – право <strong>на</strong> слобода <strong>и</strong> с<strong>и</strong>гурност;• Член 7 - право <strong>на</strong> поч<strong>и</strong>т <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>ватен <strong>и</strong> семеен ж<strong>и</strong>вот;• Член 8 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> л<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> податоц<strong>и</strong>;• Член 9 - право <strong>на</strong> брак <strong>и</strong> основање семејство;• Член 10 - слобода <strong>на</strong> м<strong>и</strong>слење, свест <strong>и</strong> рел<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ја;• Член 11 - слобода <strong>на</strong> <strong>и</strong>зразување <strong>и</strong> <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>раност;• Член 12 - слобода <strong>на</strong> здружување <strong>и</strong> соб<strong>и</strong>рање;• Член 13 - слобода <strong>на</strong> уметност <strong>и</strong> <strong>на</strong>ука;• Член 14 - право <strong>на</strong> образован<strong>и</strong>е;• Член 15 - слобода <strong>на</strong> <strong>и</strong>збор <strong>на</strong> работа <strong>и</strong> право <strong>на</strong> работа;• Член 16 - слобода <strong>на</strong> водење б<strong>и</strong>зн<strong>и</strong>с;• Член 17 - право <strong>на</strong> сопственост;• Член 18 - право <strong>на</strong> аз<strong>и</strong>л;• Член 19 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та во случај <strong>на</strong> отстранување, протерување <strong>и</strong>л<strong>и</strong> екстрад<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>ја;• Член 20 - право <strong>на</strong> ед<strong>на</strong>квост пред <strong>за</strong>конот;• Член 21 - право <strong>на</strong> нед<strong>и</strong>скр<strong>и</strong>м<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја;• Член 22 - право <strong>на</strong> култур<strong>на</strong>, рел<strong>и</strong>г<strong>и</strong>ска <strong>и</strong> јаз<strong>и</strong>ч<strong>на</strong> разл<strong>и</strong>чност;• Член 23 - право <strong>на</strong> ед<strong>на</strong>квост меѓу маж<strong>и</strong>те <strong>и</strong> жен<strong>и</strong>те;• Член 24 - <strong>права</strong> <strong>на</strong> детето;• Член 25 - <strong>права</strong> <strong>на</strong> стар<strong>и</strong> л<strong>и</strong>ца;• Член 26 - право <strong>на</strong> <strong>и</strong>нтеграц<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> л<strong>и</strong>ца со хенд<strong>и</strong>кеп;• Член 27 - право <strong>на</strong> работн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те <strong>за</strong> <strong>и</strong>нформ<strong>и</strong>раност <strong>и</strong> консулт<strong>и</strong>рање во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> претпр<strong>и</strong>јат<strong>и</strong>ето;• Член 28 - право <strong>на</strong> колект<strong>и</strong>вн<strong>и</strong> преговор<strong>и</strong> <strong>и</strong> акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong>;• Член 29 - право <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стап до услуг<strong>и</strong> <strong>за</strong> вработување;• Член 30 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та во случај <strong>на</strong> неправедно отпуштање;• Член 31 - право <strong>на</strong> фер <strong>и</strong> праведн<strong>и</strong> работн<strong>и</strong> услов<strong>и</strong>;• Член 32 - <strong>за</strong>бра<strong>на</strong> <strong>на</strong> детск<strong>и</strong>от труд <strong>и</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> млад<strong>и</strong>те луѓе <strong>за</strong> време <strong>на</strong> работа;• Член 33 - право <strong>на</strong> семеен <strong>и</strong> <strong>на</strong> профес<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лен ж<strong>и</strong>вот;• Член 34 - право <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> с<strong>и</strong>гурност <strong>и</strong> <strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> помош;• Член 35 - право <strong>на</strong> здравстве<strong>на</strong> нега;• Член 36 - право <strong>на</strong> пр<strong>и</strong>стап до услуг<strong>и</strong> <strong>на</strong> општ<strong>и</strong> економск<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтерес<strong>и</strong>;• Член 37 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> окол<strong>и</strong><strong>на</strong>та;• Член 38 - право <strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> потрошувач<strong>и</strong>те.ВТОР ДЕЛ<strong>Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко</strong> <strong>акц<strong>и</strong>о<strong>на</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>прав<strong>на</strong></strong> <strong>рамка</strong> <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> со фокус<strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нклуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> с<strong>и</strong>ромашт<strong>и</strong>јата21
Гореспоме<strong>на</strong>т<strong>и</strong>те спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> <strong>права</strong> се дополнет<strong>и</strong> со <strong>права</strong>та содржан<strong>и</strong> во петтото поглавје (<strong>и</strong>менувано како„Граѓанск<strong>и</strong> <strong>права</strong>“) <strong>и</strong> шестото поглавје (<strong>и</strong>менувано како „Правда“).Во овој контекст, важно да се <strong>и</strong>стакне посеб<strong>на</strong>та важност <strong>на</strong> членот 51 од Повелбата кој, меѓу другото, проп<strong>и</strong>шувадека „одредб<strong>и</strong>те од Повелбата се упатуваат <strong>на</strong> <strong>и</strong>нст<strong>и</strong>туц<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>и</strong> орган<strong>и</strong>те <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата, со должно вн<strong>и</strong>ман<strong>и</strong>е <strong>за</strong>пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пот <strong>на</strong> супс<strong>и</strong>д<strong>и</strong>јарност <strong>и</strong> <strong>за</strong> земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> само кога т<strong>и</strong>е го спроведуваат <strong>за</strong>конот <strong>на</strong> Ун<strong>и</strong>јата“.Овој член по<strong>на</strong>таму вел<strong>и</strong> дека „Повелбата не воспоставува нова с<strong>и</strong>ла <strong>и</strong>л<strong>и</strong> <strong>за</strong>дача <strong>на</strong> Заедн<strong>и</strong>цата <strong>и</strong>л<strong>и</strong> Ун<strong>и</strong>јата, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> неја менува моќта <strong>и</strong> <strong>за</strong>дач<strong>и</strong>те што се веќе деф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> со договор<strong>и</strong>те“.Според тоа, <strong>за</strong> разл<strong>и</strong>ка од Европската конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong> <strong>на</strong> Советот <strong>на</strong> Европа, требада се подвлече дека Повелбата <strong>на</strong> ЕУ не се пр<strong>и</strong>менува д<strong>и</strong>ректно, туку само пр<strong>и</strong> <strong>и</strong>мплементац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> соодветнотоправо <strong>на</strong> ЕУ <strong>и</strong> не обезбедува д<strong>и</strong>рект<strong>на</strong> <strong>прав<strong>на</strong></strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> поед<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>.Затоа не треба да дојде до мешање со судск<strong>и</strong>от с<strong>и</strong>стем баз<strong>и</strong>ран <strong>на</strong> Европската конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>и</strong>основн<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong>, туку станува збор <strong>за</strong> комплементарен <strong>и</strong>нструмент <strong>и</strong> треба да се гледа ед<strong>и</strong>нствено во рамк<strong>и</strong>те<strong>на</strong> пош<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от правен контекст <strong>на</strong> ЕУ. Ова станува појасно кога б<strong>и</strong> се потенц<strong>и</strong>рало дека моментално не посто<strong>и</strong>спец<strong>и</strong>јален суд во ЕУ кој решава <strong>и</strong>склуч<strong>и</strong>во <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>тата <strong>на</strong> човеков<strong>и</strong>те <strong>права</strong>, туку Европск<strong>и</strong>от суд <strong>на</strong> правдата е<strong>на</strong>јв<strong>и</strong>сок суд <strong>за</strong> прашањата повр<strong>за</strong>н<strong>и</strong> со правото <strong>на</strong> Европската Ун<strong>и</strong>ја.Во гореспоме<strong>на</strong>т<strong>и</strong>от контекст, треба да се земе предв<strong>и</strong>д улогата <strong>на</strong> Агенц<strong>и</strong>јата <strong>за</strong> основн<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>на</strong> Европската10Ун<strong>и</strong>ја (European Union Agency for Fundamental Rights - FRA), како советодавно тело <strong>на</strong> Европската Ун<strong>и</strong>ја 5 .2.3 Отворен метод <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јаВТОР ДЕЛОтворен<strong>и</strong>от метод <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја (ОМК) е релат<strong>и</strong>вно ново <strong>и</strong> меѓувлад<strong>и</strong>но средство <strong>за</strong> владеење во ЕУ, форм<strong>и</strong>рановрз основа <strong>на</strong> добровол<strong>на</strong> соработка меѓу нејз<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те земј<strong>и</strong>-членк<strong>и</strong>.Тој претставува <strong>рамка</strong> <strong>за</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чка коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја, не потп<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> се <strong>на</strong> „строг<strong>и</strong> <strong>за</strong>кон<strong>и</strong>“, <strong>на</strong>сок<strong>и</strong> <strong>и</strong>л<strong>и</strong> регулат<strong>и</strong>в<strong>и</strong>.Во процесот, земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> се согласуваат <strong>на</strong> ц<strong>и</strong>клус акт<strong>и</strong>вност<strong>и</strong> <strong>за</strong> поддршка <strong>на</strong> <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> усогласен<strong>и</strong> цел<strong>и</strong>.Ц<strong>и</strong>кл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от процес вклучува пет клучн<strong>и</strong> компонент<strong>и</strong>:i.) Договарање <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> н<strong>и</strong>во <strong>на</strong> ЕУ;ii.) Разв<strong>и</strong>вање <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> со цел да се <strong>и</strong>змер<strong>и</strong> <strong>и</strong> според<strong>и</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>на</strong> остварувањето <strong>на</strong> цел<strong>и</strong>те.Т<strong>и</strong>е се пр<strong>и</strong>способен<strong>и</strong> кон потреб<strong>и</strong>те <strong>на</strong> земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> <strong>и</strong> вклучен<strong>и</strong>те сектор<strong>и</strong>, како средства <strong>за</strong> споредба <strong>на</strong><strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>;iii.) Разв<strong>и</strong>вање <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> <strong>за</strong> стратег<strong>и</strong><strong>и</strong>те <strong>за</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>и</strong>нклуз<strong>и</strong>ја, ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong>пренесуваат ов<strong>и</strong>е цел<strong>и</strong> во пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>на</strong> <strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лно н<strong>и</strong>во;iv.) Акц<strong>и</strong>о<strong>на</strong> програма <strong>на</strong> Заедн<strong>и</strong>цата што го поддржува <strong>и</strong> <strong>за</strong>јакнува процесот <strong>и</strong>v.) Оценување <strong>на</strong> <strong>на</strong>предокот <strong>и</strong> резултат<strong>и</strong>те преку европск<strong>и</strong>те <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> (т.е. <strong>за</strong>едн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те <strong>и</strong>звешта<strong>и</strong> од стра<strong>на</strong><strong>на</strong> Советот <strong>и</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата).Со друг<strong>и</strong> зборов<strong>и</strong>, ОМК се одв<strong>и</strong>ва во фаз<strong>и</strong>.Најпрво, Советот <strong>на</strong> м<strong>и</strong>н<strong>и</strong>стр<strong>и</strong> г<strong>и</strong> договара пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong>; второ, земј<strong>и</strong>те-членк<strong>и</strong> г<strong>и</strong> пренесуваат <strong>на</strong>сок<strong>и</strong>те во<strong>на</strong>ц<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> <strong>и</strong> рег<strong>и</strong>о<strong>на</strong>лн<strong>и</strong> пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>к<strong>и</strong> <strong>и</strong>, трето, се договараат спец<strong>и</strong>ф<strong>и</strong>чн<strong>и</strong> одредн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> <strong>и</strong> пока<strong>за</strong>тел<strong>и</strong> <strong>за</strong> мерење <strong>на</strong><strong>на</strong>јдобр<strong>и</strong>те практ<strong>и</strong>к<strong>и</strong>.На крај, се врш<strong>и</strong> мон<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>нг <strong>и</strong> евалуац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> резултат<strong>и</strong>те.2.3.1 Заедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> Отворен<strong>и</strong>от метод <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>јаЗаедн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те цел<strong>и</strong> <strong>на</strong> ОМК се јасно <strong>на</strong>бројан<strong>и</strong> во Анекс 1 од документот Комун<strong>и</strong>кац<strong>и</strong>ја <strong>на</strong> Ком<strong>и</strong>с<strong>и</strong>јата (2008)„Обнове<strong>на</strong>та <strong>за</strong>ложба <strong>за</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> Европа: <strong>за</strong>јакнување <strong>на</strong> Отворен<strong>и</strong>от метод <strong>на</strong> коорд<strong>и</strong><strong>на</strong>ц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong><strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>и</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong> <strong>и</strong>нклуз<strong>и</strong>ја“.10. Во овој контекст, треба да се спомене еден од <strong>на</strong>јголем<strong>и</strong>те <strong>и</strong> <strong>на</strong>јкомплексн<strong>и</strong> пред<strong>и</strong>зв<strong>и</strong>ц<strong>и</strong> во рамк<strong>и</strong>те <strong>на</strong> пош<strong>и</strong>рок<strong>и</strong>от европск<strong>и</strong>судск<strong>и</strong> с<strong>и</strong>стем <strong>за</strong> <strong>за</strong>шт<strong>и</strong>та <strong>на</strong> човеков<strong>и</strong>те <strong>права</strong>: пр<strong>и</strong>стапот <strong>на</strong> ЕУ кон Европската конвенц<strong>и</strong>ја <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> <strong>и</strong> основн<strong>и</strong> слобод<strong>и</strong><strong>на</strong> Советот <strong>на</strong> Европа, што отвора сер<strong>и</strong>ја прашања, ко<strong>и</strong> треба да б<strong>и</strong>дат сеопфатно <strong>и</strong> одделно обработен<strong>и</strong>.22<strong>Пол<strong>и</strong>т<strong>и</strong>чко</strong> <strong>акц<strong>и</strong>о<strong>на</strong></strong> <strong>и</strong> <strong>прав<strong>на</strong></strong> <strong>рамка</strong> <strong>за</strong> човеков<strong>и</strong> <strong>права</strong> со фокус<strong>на</strong> соц<strong>и</strong>јал<strong>на</strong>та <strong>и</strong>нклуз<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> <strong>на</strong>малувањето <strong>на</strong> с<strong>и</strong>ромашт<strong>и</strong>јата