1 Historya Polska w Ameryce, tom II - Liturgical Center

Historya Polska w Ameryce, tom II47lecz jak na tym świecie nic stałego, a wszystko zmienne, tak i na mnie przyszedł smutek, aprzyczyną opłakany stan kolonii naszych, a tem wszystko jest boleśniejszem, że mogłoby byćwszystko dobrze, są nawet środki, a tylko nie ma zdolnej głowy do ich zużycia, albo jakaśzłośliwa ręka wszystko zmarnuje. . . Kolonii naszych jest dosyć, a żadna szkółki nie ma; rosnądzieci, ale tylko na ciele, mięsa im przybywa, a rozum śpi. . . narodowość się zaciera. . . Gdycały szereg księży polskich przeszedł i żaden nie umiał porządnie prowadzić się i prowadzićinnych, parafię w Milwaukee Biskup oddał już w rozpaczy, bo nie wiedział co robić z Polakami,Niemcowi (ks. Jaster) tyle umiejącemu po polsku, co ja po angielsku, i on pierwszy założyłszkółkę dla Polaków. Ale jaka to szkoła, lepiej by było dzieci wprost do niemieckiej szkołyposyłać, to każdy by już z góry wiedział, że zostaną Niemcami; a tu szkoła polska a uczą poniemiecku. Ksiądz nie umie po polsku, nauczycielki bardzo słabo — co się tu można spodziewać?Byłem u tego księdza i przedstawiłem mu, że niewłaściwie postępuje... niech nauczycielaPolaka przyjmie, aby go dzieci rozumiały, aby nie wynaradawiał — i obiecał, że przyjmiePolaka na nauczyciela i liczbę godzin niemieckiego w tygodniu do połowy zmniejszy, ale PanBóg wie co z tego będzie ... Ks. Niemiec, o którym wspomniałem, jest porządną osobą, jemunic ująć nie godzi się... Jest tu do 450 familii polskich, a te ks. Niemiec giermanizuje zkonieczności, bo kto się chce z nim dobrze rozmówić, mówić musi po niemiecku.... Jeżeli miećbędziecie Ojcowie Czykago, Milwaukee (Milwoki czytać) będzie dobrze dla Kongregacyi... jakOjcowie mieć będziecie te dwa miejsca, można powiedzieć macie wszystkich Polaków zeStanów Zjednoczonych w swoim ręku... Mieszkam przy Seminaryum w Milwaukee, bardzo mijest tu dobrze. Seminaryum tutejsze liczy do 240 alumnów... Ks. Rektor i professorowie (jestich 12) bardzo mi się podobali.... “.Tak więc ks. Józef Dąbrowski na samym wstępie do Ameryki poznał brak szkół, braknauczycieli i księży polskich. Ale nie poprzestał na tem — tak jak wielu innych — że poznał tebraki. On od razu obmyśliwa sposoby, jakimi by zaradzić tym brakom. Potrzeba wyższychzakładów, które by kształciły księży i nauczycieli! Ale kto się podejmie tego dzieła? Jednostka?On sam? Jeśli będzie tego potrzeba, on gotów sam! Na razie jednak nie widzi potrzeby tego, jestbowiem polska Kongregacya Zmartwychwstańców, ta może i powinna wziąć się do tego dzieła.Pisze tedy 16. Marca 1870., jeszcze ze St. Francis, drugi list do O. Semenenki, CR: „Skorom sięlepiej przypatrzył stanowi i stosunkom kolonii naszych w Ameryce, przekonałem się, że stan tenjest pod każdym względem najopłakańszy. Przyszedłem ostatecznie do przekonania, że nikt tunic zrobić nie zdoła, tylko chyba jedna Kongregacya... Polacy, gdzie tylko liczniej się zebrali,już mają swe kościoły, ale ani księży, ani szkółek, i nawet nie ma nadziei, aby kiedyś miećmogli, chyba dopiero wtedy jak się wynarodowią. Żyją nasi Polacy bez Mszy, bez spowiedzi,bez kazania, bez nauki... niektórzy osiedli po większych miastach, jak słychać (doniósł miKiełbassa z Chicago) dla braku księży i nauk, do kościołów nie uczęszczają, a bez religii przydostatkach, wkradła się rozpusta. Co dalej będzie? Szkółek zakładać nie można, bo nie ma ktouczyć — księży nie można wykształcić, gdyż nie ma gdzie i kogo... W Milwaukee jest wprawdzieseminaryum, ale cóż, angielsko-niemieckie. Chociażby się posłało jakiego z Polaków, to gdy z 8lub 10 lat posiedzi w seminaryum, co umiał to zapomni po polsku, i gdy się wyświęci, będzieksiędzem dla Niemców lub dla Anglików. Cóż będzie z tego za korzyść dla Polaków ?... trzaratować póki czas. Zapobiec złemu nikt nie może jak Zgromadzenie Ojców, które na raz możenad wszystkimi objąć nadzór i opiekę, i jeśli nie na raz rozwinąć czynność, czynność nawiększą skalę jakby potrzeba, może przynajmniej zwolna zdążać do tego. I może być, że