Bu Sayının Teması Korku ve Kaygılarımız
5wus4E1rs
5wus4E1rs
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
FOBİLER<br />
Araş. Gör. Semih KAYNAK<br />
Gazi Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Psikolojik Danışma <strong>ve</strong> Rehberlik Bölümü<br />
Zaman zaman korkabilir ya da kaygı duyabiliriz.<br />
Ancak korku ya da kaygı yoğun bir biçimde<br />
yaşandığında yahut açık bir tehdit ya da uyaran<br />
olmadan ortaya çıktığı durumlarda fobilerin<br />
varlığından söz edilebilir.<br />
Bir tür kaygı bozukluğu türü olan fobi, kişinin<br />
belirli bir durum, canlı-cansız varlık <strong>ve</strong>ya mekâna<br />
yönelik olarak hissettiği ileri düzeydeki korku hali<br />
olarak tanımlanmaktadır. Fobisi olan kişiler belirli<br />
tehlikeleri gerçekte duyulması gerekenden daha<br />
fazla tehdit edici olarak algılar <strong>ve</strong> bu durumlardan<br />
önemli ölçüde kaçınırlar. Bireylerin kendileri için<br />
fobi oluşturan durumlarla karşı karşıya kalmaları<br />
ise onlarda yoğun panik hali <strong>ve</strong> dehşet hissi<br />
yaratabilir.<br />
Freud’a göre fobiler, cinsel itilimlerin önce<br />
bastırıldığı, sonra kaygıya dönüştürüldüğü <strong>ve</strong><br />
en sonunda bazı dış nesnelere bağlandığı özel<br />
bir tür histeridir. Fobik kişi, bu sayede korkulan<br />
libidoyu temsil eden, karşılaşmaktan kaçınılan<br />
nesneyi uzakta tutacak bir ortam yaratmış olur.<br />
Davranışçı kuramlara göre ise fobiler, kökleri<br />
klasik koşullanmaya dayanır. Kaçınma koşullaması<br />
modeline göre korkular, nötr uyarıcıların korku ya<br />
da acı <strong>ve</strong>ren bir uyarıcıyla eşleşmesi sonucunda<br />
öğrenilir (edimsel koşullanma). Model alma<br />
yaklaşımı korkuların oluşumunu başkalarının<br />
davranışlarının taklit edilerek öğrenilmesi ile<br />
açıklanmaktadır. Son olarak, bilişsel kuramlara<br />
göre fobiler negatif uyaranlara daha fazla dikkat<br />
etmeyle <strong>ve</strong> negatif olayların gelecekte daha fazla<br />
yaşanacağına ilişkin inançla ortaya çıkmaktadır.<br />
Özgül fobi, özgül <strong>ve</strong> belirli nitelikteki canlı-cansız<br />
cisim, mekân <strong>ve</strong>ya aktiviteye yönelik olarak<br />
aşırı korkulu olma durumudur. Tanı ölçütleri şu<br />
şekildedir:<br />
A. Özgül bir nesne ya da durumlu ilgili olarak<br />
belirgin bir korku ya da kaygı duyma (örn. uçağa<br />
binme, yükseklikler, hayvanlar, iğne yapılması, kan<br />
görme).<br />
B. Fobi kaynağı nesne <strong>ve</strong>ya durum, neredeyse her<br />
zaman, doğrudan kaygı <strong>ve</strong> korku doğurur.<br />
Toplumsal Kaygı Bozukluğu (Sosyal Fobi) ise kişinin<br />
belirli sosyal şartlarda ileri düzeyde kaygılı olması<br />
durumu olarak tanımlanır. Tanı ölçütlerine şu<br />
şekilde ifade edilebilir:<br />
A. Kişinin başkalarınca değerlendirilebilecek olduğu<br />
bir ya da birden çok toplumsal durumda belirgin<br />
bir korku ya da kaygı duyması. Örnekleri arasında<br />
toplumsal etkileşmeler (örn. karşılıklı konuşma,<br />
Ruhsal Bozuklukların Tanısal <strong>ve</strong> Sayımsal El Kitabı<br />
(DSM) 5’te fobiler kaygı (anksiyete) bozuklukları<br />
çatısı altında yer almakta <strong>ve</strong> özgül fobi, sosyal fobi<br />
<strong>ve</strong> agorafobi olarak kendi içinde ayrılmaktadır. Tanı<br />
ölçüleri4 bu üç kategori için ayrı ayrı belirlenmiştir:<br />
34
Change language